"Xalq hunarmandchiligi texnologiyasi bo‘limini o‘qitishda axborot texnologiyalardan foydalanish" mavzusini o‘qitishning nazariy asoslari

Texnika xavfsizligi qoidalari. Kompyuter sinfidagi qurilmalardan noto‘g‘ri foydalanish yong‘in chiqishi, baxtsiz hodisalar ro‘y berishi va buning natijasida inson salomatligiga zarar yetishi hamda kompyuter jihozlarining buzilishiga olib kelishi mumkin. Yuqoridagi noxush holatlarning oldini olish maqsadida xavfsizlik texnikasi qoidalari hamda sanitariya-gigiyena talablariga rioya qilishingiz talab etiladi. Tabiatdagi barcha narsalarda, xususan, inson organizmida ham elektr zaryadlari mavjud bo`lib, ular o`zaro muvozanatda turadi va hayot uchun hech qanday xavf tug`dirmaydi. Bundan tashqari, inson tanasi a`zolarining faoliyati o`ta kuchsiz elektr signallari yordamida amalga oshiriladi va boshqariladi. Lekin inson organizmidan elektr toki oqib o`ta boshlaganda, bu muvozanat va zaryadlarning joylashish tartibi o`zgaradi va juda qisqa vaqtda insonning yurak, miya kabi o`ta muhim a`zolarining tiklab bo`lmaydigan darajada ishdan chiqishiga, yahni inson o`limiga olib keladi. Inson hayoti uchun butun tana bo`ylab, masalan, bir qo`ldan ikkinchisi tomon yoki qo`ldan oyoqqa qarab o`tadigan elektr toki eng xavfli hisoblanadi. Odatda, tok urganda elektr toki inson tanasi orqali yerga o`tib ketadi. Shu sababli informatika xonasini beton polli xonalarga yoki binoning yerto`lalariga joylashtirish qathiyan ta`qiqlanadi va sinf xonasining poli elektr tokini o`tkazmaydigan qilib (masalan, taxtadan) yasalishi va barcha kompyuterlarning korpuslari yerga ulanishi (yoki elektr tahminotining yevroandozalarga moslab ulanishi) talab qilinadi. Yuqori kuchlanish (220 Volt) yuradigan simlarning barchasi, shu jumladan uzaytirgichlar, Kompyuter va boshqa elektr qurilmalari elektr tahminotiga ulanish simlarining ikki marta izolyatsiya qilinganligi talab etiladi. Kompyuter xonasida faqat ovoz kuchaytirish qurilmalari, skanerlar kabi elektr quvvatini kam iste`mol qiluvchi qurilmalar bitta izolyatsiyali simlar bilan elektr tarmog`iga ulanadi. Shu sababli ular boshqa elektr qurilmalaridan alohida turishlari va ularning oldiga o`quvchilar kela olmasligi lozim. Inson tanasidan oqib o`tadigan tok miqdori inson tanasining elektr tokiga qarshiligiga ham bog`liq. Foydalanuvchilarning shamollab qolishi, isitmasining chiqishi, terlab turib kompyuterda ishlashi, barmoqlarining shilinishi yoki yaralanishi va hatto qo`lni yuvib, yaxshi artmaslik ham inson tanasi qarshiligini 2- 50 marta kamaytirib, tok urish xavfini shuncha marta oshirib yuborishi mumkin. Shu sababli informatika fanidan darslarni jismoniy tarbiya va mehnat tahlimi kabi fanlardan keyin dars jadvaliga qo`yish mumkin emas. O`quvchilarni informatika xonasiga kiritishda ularni birma-bir ko`zdan kechirib chiqish, sog`lig`i yomon va barmoqlarida muammolar bo`lgan o`quvchilarga alohida e’tibor qaratish kerak. Kompyuterning va unga ulanadigan barcha qurilmalarning korpuslari tok o`tkazmaydigan materiallardan yasaladi va metall ishlatilganda ham, ular tok o`tkazmaydigan bo`yoqlar bilan qoplanadi. Bundan faqat kompyuterning orqa tomonidagi murvatlar va turli simlar ulanadigan uyalar istisnodir. Kompyuterning korpusida yuqori kuchlanishli elektr toki bo`lmasa-da, ular yerga ulanmagan yoki yaxshi ulanmagan va uzoq vaqt, masalan, kun bo`yi ishlayotgan bo`lsa, korpusda hayot uchun xavfli miqdordagi elektr zaryadlari yig`ilib qolgan bo`lishi mumkin. SHu sababli sinfda kompyuterlarni devor bo`ylab yoki xonaning o`rtasiga ikki qator qilib joylashtirilishi kerak. Ayniqsa, sinfga qarab, devor yonida o`tiradigan o`qituvchining kompyuterini o`rnatishga jiddiy ehtibor berib, uning orqa tomoniga o`quvchilarning o`ta olmasliklari tahminlanishi kerak. Zamonaviy kompyuter texnikasida sistema blokining old tomonidagi tugma kompyuterni elektr tarmog`idan butunlay uzmaydi. Buning uchun kompyuter korpusining orqa tomonidagi tugmadan foydalanish kerak. Agar kompyuter korpusida bunday tugma bo`lmasa, kompyuterni elektr tarmog`iga ana shunday tugmasi bor maxsus uzaytirgichlar orqali ulash lozim. Bundan tashqari, sinfdagi barcha kompyuterlarni elektr tarmog`idan uzuvchi yagona uzgich ham bo`lishi kerak.