Sumqayıt Şəhər Səməd Vurğun adına Mərkəzi Kitabxana Mirzə Fətəli Axundzadə 200

1982

 

                Hökumət görkəmli dramaturqun 170 illiyini qeyd etmişdir 

 

     1988                     Hökumət ədibin anadan olamsının 175 illiyini qeyd etmişdir 

 

2005

 

               “Seçilmiş əsərləri”nin üç cildliyi İlham Əliyevin 12 iyun 2004 – cü il        

                              tarixli  Sərəncamı ilə latın qrafikası ilə çap olunmuşdur 

 

2010                     Mirzə Fətəli Axundzadənin 200 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında  

14 aprel                Azərbaycan Respublikası Prezidenti ilham Əliyev Sərəncam     

                             imzalamışdır 

     

 

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

9

Mirzə Fətəli Axundzadə - 200 

 

M. F. Axundzadə haqqında görkəmli şəxslərin fikirləri 

 

   Azərbaycanın teatrının beşiyi başında dahi, mütəfəkkir, materialist filosof, Azərbaycan 

dramaturgiyasının atası Mirzə Fətəli Axundzadə dayanmışdı. Əlamətdar haldır ki, Mirzə Fətəli 

Axundzadənin ölməz komediyaları ilk dəfə müəllifin öz tərcüməsi ilə Peterburqda və Tiflisdə 

rus səhnəsində tamaşaya qoyulmuşdu. 

                                                                                                                                  Heydər 

Əliyev 

                                                                                                                           Ümummilli  lider 

 

 

Mirzə Fətəli Axundzadə bütün həyatı boyu doğma vətəninin və xalqının tərəqqisi yolunda 

yorulmadan çalışaraq yeni dövrün irəli sürdüyü mühüm elmi, mədəni və ictimai-siyasi 

məsələlərə daim fəal münasibət ifadə edən və zamanın qabaqcıl ideyalarından bəhrələnməyə 

çağıran yaradıcılığı ilə Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafı tarixində parlaq səhifə açmışdır. 

 

                                                                                                                                             İlham      

                                                                                                                                            Əliyev         

                                                                                       Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 

 

 

     Mirzə Fətəli bir ədib və bir şair olmaqdan daha artıq bir cəmiyyətçi, bir əməlpərvərdir. Onu 

yazıçılığa təhrik edən və bədii zövqündən daha artıq ictimai məfkurəli idi. O, yazılarını bir 

sənət adına deyil, bəlkə ictimai məfkurəsi adına yazır və öz əsərlərindən sadə bədii bir zövq 

deyil, həyat və cəmiyyət üçün bir nəticə gözləyirdi. O, ədəbiyyatı öz duyğularının, öz 

məfkurələrinin bir tərcümanı kimi tanıyır, ...öz məfkurələrini həyata keçirmək və yaymaq 

üçün bir vasitə bilirdi... Lakin bunların hamısına baxmayaraq, biz Mirzə Fətəlini hər şeydən 

artıq yenə də bir ədib kimi tanımaq istərdik. Nə qədər ədəbiyyat onun fikirlərini yayacaq bir 

vasitə olmaq üzrə götürülmüş isə də, hər halda burada Mirzə Fətəli o qədər böyük məharət, bir 

istedad göstərmişdir ki, hər şeyi geridə buraxıb, ədəbi bir sima kimi ortada qalmışdır. 

 

                                                                                                                                            Cəfər     

                                                                                                                                       Cabbarlı 

 

 

 Axundzadə elə bir adamdır ki, onun xidmətləri çox böyükdür. O yalnız bizim zəmanəmizdə 

öz layiqli qiymətini almışdır. Filosof, dramaturq və ictimai xadim olan Axundzadə öz 

ölkəsinin mədəniyyəti arasında canlı əlaqənin timsalıdır. 

                                                                                                                                        Lui 

Araqon      

 

    

 

 

 

10

Mirzə Fətəli Axundzadə - 200 

 

   Görkəmli yazıçı və filosof – materialist Mirzə Fətəli Axundzadəun banisi olduğu XIX əsr 

maarifçi demokratların irsi kimi gözəl, tərəqqipərvər bir irs Azərbaycan sovet ədəbiyyatının 

ənənələrinə daxildir. 

                                                                                                                            Aleksandr 

Fadayev 

 

 

   Adamlara, insana sonsuz məhəbbət görkəmli yazıçının yaradıcılığının mahiyyətindədir. Bu 

məhəbbət Mirzə Fətəli Axundzadənin hər bir bədii əsərinə hopub, bu məhəbbət mütəfəkkirin 

siyasi fəlsəfi görüşlərinin istiqamətini müəyyənləşdirir.       

                                                                                                                                    Nazim 

Hikmət  

 

 

   Mirzə Fətəli demək olar ki, hər şeydən əvvəl, özünün fəaliyyəti ilə xalqı yeni bir həyat 

sahəsinə çəkmək istəmişdi.  

                                                                                                                                     Seyid 

Hüseyn 

 

 

   Mirzə Fətəli Axundzadə müstəbid, mürtəce, fanatik, mövhumatçı Şərqlə, islam Şərqi ilə 

əlaqədar olan hər şeyin barışmaz düşməni kimi meydana çıxdı. Böyük yazıçı və filosof 

fikrimizi, düşüncəmizi feodalizm, orta əsr bataqlığından çıxartdı, bəşəriyyətin qabaqcıl, 

mütərəqqi şüuru ilə bağladı. O, Azərbaycanda demokratizmin, azadlığın yaxşı mənada 

qərbçiliyin mübariz bir carçısı oldu. 

                                                                                                                            Mirzə 

İbrahimov 

 

 

   Mirzə Fətəli Axundzadə Zaqafqaziya müsəlmanları arasında hümanist ideyaların ən yaxşı 

yazıçısı idi. 

                                                                                                                                     Firidun bəy  

                                                                                                                                           Köçərli

        

  

  

    M.F.Axundov yalnız Azərbaycanda deyil, Yaxın Şərqdə də realist ədəbi məktəbin 

bayraqdarı, dramaturgiyanın, yeni realist prozanın, inqilabi demokratik ədəbiyyatşünaslığın 

pioneri, rus mədəniyyətinin carcısı, görkəmli alim, materialist nəzəriyyəçi, böyük demokrat və 

maarifçidir. 

                                                                                                                                               Fuad         

                                                                                                                                     Qasımzadə 

  

 

 

 

11

   Mirzə Fətəli Axundzadə - 200 

 

  Axundzadə realizm yoluna qədəm qoyaraq, Şərqin ədəbi janrlarında bütöv bir dönüş elədi, 

dramatik əsərlərin ilk nümunələrini yaratdı. İran və Türkiyə dramaturgiyası Axundzadə kimi 

görkəmli müəllimin, ədəbi formaların yaradıcısının izi ilə gedirdi. 

                                                                                                                                     Mikayıl 

Rəfili 

 

   Əsərləri Avropa dillərinə tərcümə edilən Fətəli bütün türk ədəbiyyatının beynəlmiləl şöhrət 

qazanan ilk böyük nümayəndələrindəndir. 

                                                                                                                  Banarli Nihad Sami 

 

   Mirzə Fətəli Axundzadə öz əsərlərində həyatı olduğu kimi, bəzəksiz, düzəksiz təsvir edən ilk 

Azərbaycan yazıçısıdır. 

                                                                                                                                      Abdulla  

Şaiq 

 

 

 

 

 

                                                                                    

                                                                                   

                                                                                   

                                                                                     “Sağlığında xalqın sevimlisi                  

                                                                                               olmaq, öləndən sonra isə                    

                                                                                               tarixdə silinməz iz qoymaq            

                                                                                               dünyada ən böyük səadətdir” 

 

M. F. Axundzadə 

 

 

 

 

M.F.Axundzadənin əsərləri : 

 

Kitabları 

 

1. Əsərləri : 3 cilddə.- B.: Şərq - Qərb, 2005 . 1-ci cild : Komediyalar. Povest. Şeirlər. - 296 

s. 

 

2. 2 - ci cild : Kəmalüddövlə məktubları : fəlsəfi, ədəbi - tənqidi və tarixi məqalələr.- 376  s. 

 

3.  3 - cü cild : Məktublar.- 296 s.  

       

 

 

12

 Mirzə Fətəli Axundzadə - 200 

 

4. Əsərləri  : 3 cilddə. - B.: Elm, 1987 - 1988. 1- ci cild : Komediyalar. Povest. Şeirlər. - 

1987.- 320 s. 

 

5.  2 - ci cild :    Kəmalüddövlə  məktubları : Fəlsəfi,  ədəbi – tənqidi və tarixi məqalələr. – 

1988. - 386 s. 

   

6.   3 - cü cild : Məktublar. – 1988.- 388 s. 

 

7.  Əsərləri : 3 cilddə. – B.: Azərbaycan  SSR  EA nəşriyyatı, 1958 - 1962. 1-ci cild : 

Komediyalar. Povest.  Şeirlər.- 1958.- 444 s. 

 

8.   2-ci cild : Fəlsəfi, ədəbi – tənqidi və tarixi məqalələr.- 1961.- 574 s. 

 

9.   3-cü cild : Məktublar. - 1962. – 568 s. 

 

10.  Aldanmış kəvakib ; Kəmalüddövlə məktubları : povestlər. – B.: Maarif, 1985. – 174 s.  

 

11.   Aldanmış kəvakib : povest. – B.: Gənclik, 1977. – 38 s.  

 

12.   Aldanmış kəvakib : povest. – B.: Gənclik, 1969. – 40 s. 

 

13.   Bədii və fəlsəfi əsərləri. – B.: Yazıçı, 1987. – 368 s.  

  

14.   Kəmalüddövlə məktubları : ictimai – fəlsəfi povest. – B.: Gənclik, 1969.–200 s. 

 

15.  Kəmalüddövlə məktubları : ictimai – fəlsəfi povest. – B.: Uşaqgəncnəşr, 1959. – 226 s. 

 

 

16.   Komediyalar. Povest. Şeirlər. – B.: Yazıçı, 1982. – 272 s. 

 

17.   Komediyalar. – B.: Maarif, 1935. – 208 s. 

 

18.   Pyeslər. – B.: Uşaqgəncnəşr, 1959. – 200 s.  

 

19.  Şərq poeması. – B.: Azərbaycan SSR EA  nəşriyyatı, 1962. – 12 s. 

 

 

 

 

 

 

 

 

       

 

 

13

   Mirzə Fətəli Axundzadə - 200 

 

M.F.Axundzadənin əsərləri : 

  

dövri  mətbuatda və məcmuələrdə 

 

20.  Aldanmış kəvakib : povest // Azərbaycan nəsri antologiyası. 5 cilddə. 1-ci cild. – B.: 

Şərq-Qərb. - 2006. – S. 74 -97. 

 

21.  Hacı Qara : komediyadan parçalar // Qurbanov A. Bədii mətnin linqvistik təhlili. – B.: 

- Maarif, 1986. – S. 140 – 153. 

 

22.  Hekayə // Ədəbiyyat qəzeti. - 2012. - 23 iyun. - S. 2. 

 

23. “Xırs quldurbasan” :  komediyanın ilk variantı // Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri. – 

B.: Azərbaycan SSR EA –sı  nəşriyyatı, 1964. – S. 320 – 342. 

 

24.  Kəmalüddövlə məktubları : povest // Zülmət və cəhalətə qarşı. – B.: Azərnəşr, 1955. – 

S. 3 – 55. 

 

25. Qasım bəy Zakirə həsr edilmiş məqalə // Qasım bəy Zakir. Məqalələr məcmuəsi. - B.: 

Elm, 1985. – S. 12. 

 

26.  M. F. Axundzadənin çap olunmamış məktubu // Ədəbiyyat və incəsənət. – 1986.– 19 

dekabr. – S. 7. 

 

27.  M. F. Axundzadənin sözü //Azərbaycan. – 1987. - № 12. – S. 24 – 25; 28 – 29. 

 

28.  Səfərdə : xatirə - povest // Azərbaycan. – 1987. - № 10. – S. 159 – 168. 

 

29. Sərgüzəşti – mərdi - xəsis : komediya // Azərbaycan dramaturgiyası antalogiyası. 4 

cilddə. 1-ci cild – B.: Şərq – Qərb, 2007. – S. 25 – 63. 

 

30. Sərgüzəşti – mərdi – xəsis : komediya // Dramlar . – B.: Yazıçı, 1986. – S. 17 – 56.  

 

31. XIX əsrdə və XX əsrin əvvəllərində Şərqdə tərbiyəvi fikirlər : // Az söylə, söz söylə. – 

B.: Maarif, 1992. – S. 236 – 238. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

14

                         Mirzə Fətəli Axundzadə - 200 

 

 

Mirzə Fətəli Axundzadə haqqında : 

 

 

                                                                              Mirzə Fətəli Axundzadə – xalqlar 

                                                                                   tarixində nadir yetişən... 

                                                      böyük ideyalar uğrunda                            

                                                                                   tarixin qara qüvvələri ilə ömrü boyu 

         çarpışan qəhrəman və dahi bir şəxsiyyət 

                                                                                   olmuşdur. 

 

 

Səməd Vurğun 

 

 

Kitablarda 

 

32. Abid Ə.   M. F. Axundzadənin daha bir neçə məlum olmayan əsəri // Abid Ə. Seçilmiş 

əsərləri. – B.: Şərq – Qərb, 2007. – S. 128 – 144. 

 

33. Abid Ə. Mirzə Fətəli  Axundzadənin məlum olmayan əsərləri. Mədxəl. “Rövzətüs – 

Səfayi – Nasiriyyə” haqqında tənqid risaləsi və başqa əsərləri // Abid Ə. Seçilmiş əsərləri. 

– B.: Şərq – Qərb, 2007. – S. 106 – 119.  

 

34. Abid Ə. Mirzə Fətəli Axundzadənin mətbuat münaqişələri // Abid Ə. Seçilmiş əsərləri. 

– B.: Şərq – Qərb, 2007. – S. 120 – 128. 

  

35. Abid Ə. Mirzə Fətəliyə  yersiz bir hücum münasibətilə // Abid Ə. Seçilmiş əsərləri. - 

B.: Şərq – Qərb,  2007. – S 144 – 148. 

 

36. Abid Ə. Türk ədəbiyyatında Mirzə Fətəli Axundzadə // Abid Ə. Seçilmiş əsərləri. – B.: 

Şərq – Qərb, 2007. – S. 89 – 106. 

 

37. Axundzadə Mirzə Fətəli : məqalələr məcmuəsi. - B.: Azərbaycan SSR EA  nəşriyyatı, 

1962. – 356 s. 

 

38. Axundzadə N. “Kavkaz” qəzetində Azərbaycan ictimai və  mədəni həyatının 

işıqlandırılması  : [ M. F. Axundzadənin “Kavkaz” qəzetindəki fəaliyyəti haqqında]  // 

Axundzadə N. Sənədlərin dili ilə. – B.: Yazıçı, 1980.- S. 41 – 49 ; 59 – 63. 

 

39. “Əkinçi” qəzetinin nəşri və  fəaliyyəti : M. F. Axundzadə  və  “Əkinçi” qəzeti // 

Azərbaycan mətbuat tarixi. – B.: Təhsil, 2006.- S. 24 – 28. 

 

 

 

15

                         Mirzə Fətəli Axundzadə - 200 

 

40. Köçərli F.  Böyük Azərbaycan mütəfəkkiri // Axundzadə M. F. Əsərləri. 3 cilddə.- də. 

2-ci cild.  – B.: Elm, 1988. – S. 5 – 34. 

 

41. Müqəddimə  : [M. F. Axundzadənin “Şərq poeması” haqqında] // Axundzadə M. F. 

Şərq poeması. – B.: Azərbaycan SSR EA   nəşriyyatı, 1962. – S. 5 – 6. 

 

42. Məmmədov N. Böyük dramaturq, mütəfəkkir yazıçı // Axundzadə M. F. Komediyalar. 

Povest. Şeirlər. – B.: Yazıçı, 1982. – S. 5 – 20. 

 

43. Məmmədov N.  M. F. Axundzadənin dramaturgiyası // Axundzadə M. F. Komediyalar. 

– B.: Maarif, 1975. – S. 3 – 19. 

 

44. Məmmədov N.  M. F. Axundzadənin həyatı və  bədii yaradıcılığı // Axundzadə M. F. 

Əsərləri. 3 cilddə. 1-ci cild – B.: Elm, 1987 – S. 5 – 33. 

 

45. Məmmədov V.  Qəzetin ideya istiqaməti : [“Əkinçi” qəzetindəki fəaliyyəti haqqında] 

// Məmmədov V. “Əkinçi” qəzeti. – B.: Azərnəşr, 1976. – S. 28 – 31; 70. 

 

46. Qarayev Y.  Ön söz  : [Nəzəri – tənqidi və publisistik əsərləri və “Kəmalüddövlə 

məktubları” haqqında]  // M. F. Axundzadə. Əsərləri. 3 cilddə. 2-ci cild.- B.: Şərq – Qərb, 

2005. – S. 4 – 13. 

 

47. Qasımzadə F. Şərq xalqlarını  qəflət yuxusundan oyadan əsər  : [“Kəmalüddövlə 

məktubları” əsəri haqqında] // Axundzadə M. F. Kəmalüddövlə məktubları. – B.: Gənclik, 

1969. – S. 3 – 9. 

 

48. Məmmədov N.  M. F. Axundzadənin həyatı və bədii yaradıcılığı // Axundzadə M. F. 

Əsərləri. 3 cilddə. 1-ci cild. - B.: Şərq – Qərb, 2005. – S. 4 – 28. 

 

49. Məmmədzadə H. M. F. Axundzadənin bədii yaradıcılığı // Axundzadə M. F. Bədii və 

fəlsəfi əsərləri. – B.: Yazıçı, 1987. – S. 3 – 10.  

 

50. Məmmədzadə H. M. F. Axundzadənin “Kəmalüddövlə məktubları” // Axundzadə M. 

F. Kəmalüddövlə məktubları. – B.: Uşaqgəncnəşr, 1959. – S. - 3 – 10. 

 

51. Məmmədzadə  H.    M.  F.  Axundzadənin məktubları // Axundzadə M. F. Əsərləri. 3 

cilddə. 3-cü cild. – B.: Azərbaycan SSR EA  nəşriyyatı, 1962. – S. 5 – 19. 

 

52. Məmmədzadə H. Tərtibçidən : [Fəlsəfi və ədəbi – tənqidi əsərlərinin nəşri haqqında] 

// Axundzadə M. F. Əsərləri. – B. : Azərbaycan SSR EA  nəşriyyatı, 1961. – S. 30 – 32. 

 

53. Mirzə  Fətəli Axundzadə // Azərbaycan  ədəbiyyatı tarixi. – 3 cilddə. 2-ci cild. – B.: 

Azərbaycan SSR EA - nəşriyyatı, 1960. – S. 185 – 290. 

       

 

16

 Mirzə Fətəli Axundzadə - 200 

 

54. Axundzadə Mirzə Fətəli // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. 10 cilddə. 1-ci cild. – B.: 

Azərb. Sovet Ensiklopediyasının Baş Redaksiyası, 1976. – S. 496 – 499. 

 

55. Axundzadə Mirzə  Fətəli Məhəmmədtağı  oğlu //Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti 

Ensiklopediyası. 2 cilddə. 1-ci cild. – B.: Lider nəşriyyatı, 2004. – S. 111 – 114.  

 

56. XIX əsr  ədəbiyyatı  : [M. F. Axundzadənin həyat və yaradıcılığı haqqında] // 

Azərbaycanın Milli Ensiklopediyası. 25 cilddə. “Azərbaycan cildi”. – B.: Azərbaycan Milli 

Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007. – S. 743.  

 

57. Bədii  ədəbiyyat. Folklor : [M. F. Axundzadənin həyat və yaradıcılığı haqqında] // 

Azərbaycan tarixi. 7 cilddə. 4-cü cild. – B.: Elm, 2007. – S. 380 – 385.. 

 

58. Mirzə  Fətəli Axundzadə : // Azərbaycan yazıçılarının həyatından dəqiqələr. – B.: 

Gənclik, 1979. – S. 81 – 84. 

 

59. Babayev A. Mirzə Fətəli Axundzadə  // Babayev A. IX sinifdə ədəbiyyat dərsləri. – B.: 

Maarif, 1976. – S. 49 – 116. 

 

60. Cabbarlı C. Mirzə  Fətəli Axundzadə haqqında // Cabbarlı C. Əsərləri. 3 cilddə. 3-cü 

cild. – B.: Azərnəşr, 1960. – S. 381 – 368. 

 

61. Cəfər  M.  Mütəfəkkirin şəxsiyyəti // Cəfər M. Seçilmiş əsərləri. 1-ci cild. – B.: Çinar – 

Çap, 2003. – S. 155 – 180. 

 

62. Cəfər  M.  Böyük humanist // Cəfər M. Həmişə bizimlə. – B.: Yazıçı, 1980. – S. 123 – 

146. 

 

63. Cəfərov C.  M. F. Axundzadə və rus realizmi ənənələri // Cəfərov C. Əsərləri. 2 cilddə. 

2-ci cild. – B.: Azərnəşr, 1968. – S. 300 – 316. 

 

64. Cəfərov C. Axundzadənin dramaturgiyası // Cəfərov C. Azərbaycan dram teatrı – B.: 

Azərnəşr, 1959. – S. 22 – 35. 

 

65. Axundzadə Mirzə  Fətəli  // Cəfərov T. və başq. Məktəblinin  ədəbiyyat lüğəti. – B.: 

“Ayna Mətbu Evi”, 2007. – S. 9 – 10. 

 

66. Çəmənzəminli Y. V. Fransa mütəfəkkiri Mirzə Fətəli haqqında // Çəmənzəminli Y.V. 

Əsərləri. 3 cilddə. 3-cü cild - B.: Elm, 1977. - S. 105 - 109. 

 

67. Çəmənzəminli Y. V. Mirzə  Fətəlinin  əsərləri başqa dillərdə // Çəmənzəminli Y.V. 

Əsərləri 3 cilddə. 3-cü cild - B.: Elm, 1977. - S. 102 - 104. 

 

 

 

17

                         Mirzə Fətəli Axundzadə - 200 

 

68. Dadaşov  A. Sənədli – publisist pyeslər : [Həsən Həsənovun M. F. Axundzadə və onun 

oğlu Rəşid bəyə həsr etdiyi “Brüsseldən məktublar” adlı pyesi haqqında] // Dadaşov A. 

Müstəqillik dövrünün dramaturgiyası. – B.: Nağıl evi, 2005. – S. 105 – 114. 

 

69. Elçin. Mənim fikirlərim haqdır  : [M. F. Axundzadənin  şəxsiyyəti və yaradıcılığı 

haqqında düşüncələr] // Elçin. Ədəbiyyatımızın yaradıcılıq problemləri. - B.: Təhsil, 1999. – 

S. 353 - 359.