Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
*** Gənc şair Dayandoldurum. ***
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
*** Gənc şair Dayandoldurum. *** O qədər ehtiyatlı adam idi ki, çılpaq qadın bədənini tumarlayanda da əlcəklə tumarlayırdı ki, barmaq izləri qalmasın.
Dədəsizlər dərdli-dərdli dedilər: Hardasınız dədələr, ay dədələr.
Şer də musiqi kimi yalnız marşlardan itbarət ola bilməz. Sevgilinə eşq etirafını nəfəsli orkestrləmi edəcəksən. Şerdə TKəsmə ŞikəstəU də lazımdır, noktürn də… *** Gecə düşüncələri çıxandan sonra bir neçə başqa yazıçılarımız da bu janrda – qısa və pərakəndə fikirlər toplusu səpkisində yazılar yazdılar. Çox sonralar bildim ki, demə, yaponlarda da belə bir janr varmış və adı dzuy-xitsu imiş.
Moskvada təhsil aldığım illərdə (1962-1964) Lenin 701 kitabxanasında 20-30-cu illərin jurnallarıyla tanış olurdum, indi çıxan "İnostrannaya literatura" jurnalından əvvəl, otuzuncu illərdə eyni tipli "İnternatsionalnaya literatura" adlı dərgi çıxıb, amma ondan da qabaq – iyirminci illərdə "Vestnik inostrannoy literaturı" adlı toplu buraxılırmış. Bu almanaxın iki nömrəsində qəribə bir imzaya rast gəldim. 1928-ci ildə çıxan səkkizinci nömrədə Fatima Rezayevanın "Dve postanovki v teatre Piskatora" (Piskator teatrında iki quruluş), on tikinci nömrəsində Fatima Rizazadənin "Teatrı Parija" (Parisin teatrları) adlı yazıları dərc olunub. O vaxtın məşhur alman rejissoru Piskatorun teatrı Berlində idi. İkinci məqalənin altında Paris sözləri yazılıb. Deməli, müəllif hər iki şəhərdə – Berlində və Parisdə olub və gördüyü tamaşalar haqqında təəssüratını qələmə alıb. Adının hər iki yazılışından bəlli olur ki, Azəbaycanlıdır. Bəs kimdir bu azəri qızı ki, iyirminci illərdə iki Avropa paytaxtının sənət aləminə bələd olub, nüfuzlu Moskva jurnalında bu barədə peşəkar teatrşünas kimi yazılar dərc etdirib? Moskavadan qayıdan kimi bu barədə rəhmətlik Qulam Məmmədliyə məlumat verdim. Onun da bu barədə bilgisi yox idi, amma bir neçə gün sonra belə məsələlərdə son dərəcə dəqiq və səliqəli, hətta mən deyərdim vasvası olan Qulam müəllim mənə zəng elədi, dedi ki, deyəsən, belə bir adamın vaxtilə "Şərq qadını" jurnalıyla əlaqəsi olub. Bu barədə bir Hökümə xanımla danış, bəlkə o bir şey bilir. Rəhmətlik Hökümə Sultanovayla danışdım, dedi ki, Fatma (biz ona Fatoş deyərdik) adlı bir qız vardı, ya "Şərq qadını"na gəlib gedərdi, ya orda işləyərdi, bəlkə də yazı yazardı (belədirsə, bu yazılar qalmalıdır). Sonra, deyəsən, bir xariciylə ailə qurdu, Avropaya getdi. Vəssəlam. Hökümə xanım bu adam haqqında artıq heç nə xatırlamırdı. Bu həmin Fatma Rezayeva (Rizazadədirmi)? Bir də rəhmətlik kinoşünas Nazim Sadıqov həmin müəllifin fransız rejissoru Mussinak haqqında bir yazısına rast gəlmişdi və bu barədə məlumatı "Qobustan"da çap etmişdik.
702 Yaxşı olar ki, gənc teatrşünaslarımız bu imzanın izinə düşsünlər. Ən azı "Vestnik inostrannoy literaturı" toplusunun 1928-ci il №8 və №12-də dərc olunmuş bu iki yazını İnternet vasitəsilə əldə edib Azərbaycanda təkrar nəşr etdirsinlər (əlbəttə, dilimizə də tərcümə edilməlidir). İyirminci illərdə Avropanın teatr həyatı haqqında səriştəli yazılar yazmış bu bəlkə də ilk peşəkar Azərbaycan teatrşünası haqqında daha geniş təsəvvürə malik olmağımız vacibdir.
SSRİ Ali Sovetnin deputatı olduğum illərdə (1989-1991) həm ermənilər tərəfindən (mətbuatlarında və ünvanıma gönərdikləri məktublarda), həm də özümüzünkülər tərəfindən (mətbuat, kağızlar, teleqramlar, telefon zəngləri) yüz cür təhqirə, hədəyə məruz qalırdım. Rəhmətlik Vəli Məmmədov bu barədə gündəliklərində də yazır: "Anara ermənilər də hücum edir, özümüzünkülər də". Erməni deputatlarla yalnız iclaslarda toqquşmurduq, ara-bir tənəffüslərdə, foyedə də üz-üzə gəlirdik. Bir neçə epizod yadıma düşür. Deputatlıqdan qabaq sənətşünas kimi tanıdığım Henrix İgidyan xüsusi canfəşanlıq edirdi. Azərbaycan xalqını təhqir etdiyi zaman cavabını verdik, Ali Sovetin rəhbərliyinə dəfələrlə müraciət etdik, sözünü geri götürməli oldu. İgidyanla şəxsən tanış deyildimsə də, bir gün foyedə mənə yanaşdı: – Sizi ziyalı insan kimi tanıyıram, – dedi, – bəlkə bir söhbət edək. – Mən də sizi tanıyıram, – dedim, – şəxsən tanış olmasaq da, vaxtliə redaktor olduğum "Qobustan" toplusunda sizin məqalənizi də vermişdim. Amma siz mənim xalqımı təhqir edəndən sonra mən sizinlə bir kəlmə də danışmaq istəmirəm. Başqa bir səfər foyedə mənə Telman Qdlyan yanaşdı. O vaxt o, MK katibi Liqaçovla "mübarizə" aparırdı, guya ki, Qarabağ məsələsinə qarışmırdı, amma yüz faiz əminəm ki, Liqaçov bu məsələdə az-çox obyektiv mövqe tutduğu üçün Qdlyanın qarşısına onu yıxmaq, ya ən azı ləkələmək vəzifəsi qoyulmuşdu. Nə isə, bu Qdlyan da mənə yanaşdı və 703 inanmazsınız, eyni sözlərlə söhbətə başladı: – Görürəm ki, siz ziyalısınız. (Nədir, onlar bu söhbətlərini öz aralarında əvvəlcədən eyni şablon üzrə razılaşdırırlar?). Bu girişdən sonra Qdlyan mənə dedi: – Bilirsiz ki, mənim başımın üstündə bu Liqaçov kərpici asılıb (eynən bu sözləri dedi). Odur ki, Qarabağ məsələsiylə məşğul olmuram. Amma bir kənar (?!) adam kimi deyirəm, bəlkə müvəqqəti olaraq, ancaq müvəqqəti – bir-iki illiyə Qarabağı Ermənistana verəsiz, ehtiraslar sakitləşəndən sonra yenə Azərbaycana qaytarıla bilər. Ürəyimdə: – Deməzsən, aldatdım, – deyə düşündüm və bu təcrübəli demaqoqun belə ucuz fəndlərdən istifadə etməsinə güldüm, amma Qdlyana ancaq bunu dedim: – Qarabağı nəinki iki ilə, heç iki aya, iki günə, iki saata da heç kəsə verə bilmərik. Bir şey deməyib çıxıb getdi. Qarabağ məsələləri təzə başlananda Bakıya Fransadan "Fiqaro" qəzetinin müxbiri gəlmişdi, mənimlə də görüşdü və mən dedim ki, Yerevandakı mitinqlərdə bəzi çağırışlar, məsələn, "Biz məcbur edəcəyik ki, sovet əsgərləri bizə atəş açsın", yaxud "Biz rus-türk-tatar xalqlarını erməni qanına bələyəcəyik" – mazoxistcəsinə səslənir. Jurnalist isə "Fiqaro"da bunu: "Azərbaycan yazıçısı Anar deyir ki, bütün ermənilər mazoxistdirlər" – şəklində vermişdi. Bütün xalqı təhqir etmək adətimə ziddir və mən qəzetə təkzib yazdım. Amma ermənilər bundan gen-bol istifadə etdilər. Ali Sovetdə də Ambarsumyan (akademik yox, rektor, adını unutmuşam) kinayəylə mənə söz atdı: "Axı biz ermənilər mazoxistik" – dedi. – Mən belə söz deməmişəm, – dedim, – amma erməni xalqının özünün bu barədə fikri var. Ambarsumyan təəccüblə: – Nə fikir? – deyə xəbər aldı. Vaxtilə erməni dili bilən bir tanışımdan eşitdiyim və dəftərçəmə yazıb əzbərlədiyim erməni zərb-məsələni təkrar etdim: "Vor teğ hay, in teğ vay" ( yəni harda Hay (erməni) var, orda vay var). Ambarsumyanın gözü kəlləsinə çıxdı, bir kəlmə də demədən donub qaldı.
704 *** Tarixin qəribə paradoksları var. Görürsən kütlə qəflət yuxusunda uyuyur və yuxudan oyanmamış insanların başında kimlərsə turp əkir. Sonra kimsə başqa birisi bu uyuyan kütləni çətinliklə də olsa, turp əkənlərin müqavimətini qıra-qıra oyadır. Və oyanan kütlə qəzəbini, nifrətini başında illər boyu turp əkənlərə qarşı deyil, onu qəflət yuxusundan oyadana qarşı çevirir. Bütün reformatorların (Xrüşşov, Qorbaçov da daxil olmaqla) taleyi belədir. Ədəbiyyatda da istər bizdə, istər Rusiyada yeni nəslin (əlbəttə, hamısının yox, bir qisminin) altmışıncılara neqativ münasibəti məhz bununla bağlıdır.
Dağlıq Qarabağ məsələsində ermənipərəst mövqeyinə görə, 90-cı ilin Bakıdakı Qara yanvarına görə Qorbaçovu heç vaxt bağışlamayacam. Amma bununla belə SSRİ adlanan şər imperiyasının dağılmasında onun müsbət rolunu da unutmuram. Sovet sisteminin bütün eybərəcərliklərini yaşamış adamlar da Qorbaçova nifrət bəsləyir. "Gərək bu ölkəni dağıtmayaydı" deyirlər. Dağıtmasaydı, Azərbaycan müstəqil ola bilərdimi? Bəzi respublikalarda, o cümlədən Azərbaycanda da milli müstəqillik hərəkatı nə qədər güclü və əhəmiyyətli olsa da, Qorbaçovun bəlkə də özünün də sonacan dərk edə bilmədiyi islahatçılıq kursu olmasaydı, yenidənqurma adıyla aşkarlıq siyasəti aparılmasaydı, milli müstəqillik hərəkatlarının da aqibəti yalnız sovet məhbəsləri və Sibir sürgünləriylə nəticələnəcəkdi. Hər bir imperiya kimi (Avstro-Macarıstan, Osmanlı, Britaniya və Fransa imperiyaları kimi) Sovet imperiyası da gec-tez dağılmalıydı. Gec yox, tez dağılması isə Qorbaçov siyasətinin bəhrəsidir. *** "Gecə düşüncələri" ("Noçnıe mısli") yazısından parçalar Azərbaycan və rus dillərində "525-ci qəzet"də, "Literaturnaya qazeta" və "Zerkalo" qəzetlərində, "Azərbaycan" jurnalında (xeyli ixtisar edilmiş şəkildə) çap edilmişdi. Əsərin tam mətni
705 (yazı rus dilidə yazılıb) – 1998-ci ildə Azərnəşr tərəfindən buraxılmış "Noçnıe mısli" kitabımda dərc olunmuşdu. Amma bu tarixdən sonra da nə gecələr bitib, nə də gecə düşüncələri. Yazımın nəşrindən sonra qeyd etdiyim düşüncələri bu kitabda gedən mətnə əlavə edirəm (xronologiyanı gözləmədən) və bu gecə düşüncələrimin Azərbaycan türkcəsində tam mətnidir. Amma bu mətnin sonunda qoyulan tarix şərtidir, çünki dediyim kimi xronoloji prinsipə riayət etmədiyimdən çox sonrakı fikirlər əvvələ, ya ortaya düşüb. Yəqin ki, gecə düşüncələri bu mətnlə də bitməyəcək. Nə qədər ki, yuxusuz gecələrim olacaq və nə qədər ki, fikirləşmək qabiliyyətimi itirməmişəm gecə düşüncələri də davam edəcək.
"Ağ qoç, qara qoç" utopik və antiutopik nağıllarımı yazıb nəşr etdirməklə qarşıdan gələn təhlükələr haqqında xəbər- darlıq etməyə çalışdım. Amma hardan? Hakimiyyət hərisləri hər hansı ayıq xəbərdarlığa məhəl qoymağa qadirdilərmi?
Parisdə Şərq xalqlarının incəsənətini əks etdirən Gime muzeyində mənə ən çox təsir edən yapon rəssamlarının əsərləri oldu. Fransız impressionistləri Monedən və Pisarro-dan neçə əsr əvvəl yaponlar öz qravürlərində havanın titrəyişini əks etdirməyi bacarırdılar ki, adətən, bu tapıntını XIX əsrin fransız rəssamlarına aid edirlər. Utamaronun çəkdiyi qadın – təbir caizsə – yapon Madonnası, ana və körpəsi motivi də Avropa rəssamlarının eyni mövzuda çəkdikləri şəkillərdən daha incə, daha lətifdir. Utamaro rəsmlərindəki cizgilərin – musiqi termini ilə desək, leqatosuna – yalnız Pikasso və Matis deyil (onların qrafikasını nəzərdə tuturam), hətta İntibah dövrünün rəssamı Bottiçelli də həsəd apara bilərdi. Utamaronun yapon qadınlarının dar, qıyma gözlərindəki kədər isə Modilyaninin qadın portretlərini andırır. Ümumiyyətlə, hansısa izaholunmaz cəhətlərilə Modilyani və Utomaro, məncə, bir-birinə çox yaxın sənətkarlardır.
706
*** Faciəvi, dramatik, ümidsiz illər yaşadıq. Dəhşətli vaxtlarda və ondan da dəhşətli VAXTSIZLIQ (bezvremenye) şəraitində ömür sürdük. Amma heç bir zaman həyat indi kimi bayağı olmamışdı. İndi son dərəcə BAYAĞI bir dünyada yaşayırıq. Hər yerdə hökm sürən ancaq və ancaq bayağılıqdır. Siyasətdə, sənətdə, əxlaq və mənəviyyatda, mətbuatda, TV və radioda – bayağılığın təntənəsi…. Fikirlərdə və hisslərdə – əgər bunları fikir və hiss saymaq olarsa – bayağılıq. Bu "fikir" və "hissləri" ifadə edən dildə bayağılıq. Bayağılıq insanların bütün varlıqlarına hakim kəsilib. Bayağılıq üzünü Keçmişə də tutur. Keçmişin ən yüksək, təmiz, müqəddəs ədəbiyyat və sənət anlayışları, ədəbiyyat və sənət adamları bayağılaşdırılır. Bayağılıq indiki söz sənətinə, musiqiyə, ifaçılığa, kinoya öz zövqlərini, daha doğrusu, öz zövqsüzlüyünü diqtə edir. Gələcək haqqında düşünəndə də bayağılıq heç bir ümid yeri qoymur.
*** Fərqli fikrə, sənin mövqeyinlə üst-üstə düşməyən mövqeyə qarşı bu qədər dözümsüz olub özünü demokrat saymaq olmaz. Hakimiyyət uzurpatorları olduğu kimi demokrat anlayışının da, millətçi anlayışının da uzurpatorları var.
İndi xarici sözləri işlətmək dəbdir, mən də iki əcnəbi söz işlədəcəm: Mən istərdim ki, bizim müxalifət bu cəmiyyətin İSTEBLEŞMENTİNƏ daxil olsun, cəmiyyətin MARGİNALLARI olmasın.
707 Düzəliş: "Filankəs cüvəllağıdır" əvəzinə, "Filankəs cümləqayğıdır" oxunmalıdır.
Bu çox sadə bir əqidədir: Allaha inanırsansa, deməli, o dünyaya, həyatın mənasına, son nəticənin ədalətinə də inanmalısan. Yox, Allaha inanmırsansa, deməli, başqa heç nəyə də inanmırsan.
Onlar yalnız Molla Nəsrəddin lətifəsində olduğu kimi eşitdiyini eşitmək, bildiklərini bilmək istəyirlər. Bildiklərini, dəfələrlə eşitdiklərini bir balaca nəzmə də çəkiblərsə, bu olur bəyəndikləri, sevdikləri şer.
Tİnsaf dinin yarısıdırU deyirlər. Dinləri var ki, onun yarısı da olsun?
Mən özümü ona görə güclü hiss edirəm ki, Allaha və Vaxta arxalanıram. Daha doğrusu, tək bir Allaha, çünki Vaxt da elə Allahın səbridir. Allah: "Tələsik nəticələr çıxarmayın, – deyir, – darıxmayın, dözün, səbriniz olsun. Zaman hər şeyi yerbəyer edəcək, Hər şey öz məqamında həqiqi və ədalətli qiymətini alacaq". Səbr – vaxtın ölçüsüdür. Vaxt da, tarix də Allahın səbridir. *** Mən Həzrət İsa olmasam da, əstəğfürullah, yan-yörəmdə İudalar bir deyil, iki deyil.
İnsanın qoruması vacib olan və heç vəchlə qoruya bilmədiyi şey – onun ölümündən sonra xatirələrdə əks olunmuş surətidir. Haçansa söylədiklərin, haçansa etdiklərin, hər hansı hərəkətin xatırlayanların öz zövqü, öz səviyyəsi, öz marağına görə yozulacaqdır. Çox vaxt tam təhrif olunacaq, heç zaman demədiklərin, etmədiklərin sənə aid ediləcək, sənə sırınacaq, gerçək
şəxsiyyətin tanınılmaz şəkildə
dəyişiləcək, 708 saxtalaşdırılacaq, bayağılaşdırılacaq. 16 oktyabr, 2003, Strasburq *** Türkiyədən Strasburqa Türk Dünyası yazarlar toplantısına gələnlərin əksəriyyəti dinçidir. Türkiyədə bunlara qalstuklu mollalar da deyirlər. Əlbəttə, aralarında açıq fikirli şəxsiyyətlər az deyil, amma çoxu ayağı çarıqlı, başı panamalı adamlardır. Çuxalarının yaxasında kəpənək qalstuk taxmış insanlar – belə də demək olar.
*** Bəzən deyirlər ki, filankəsi (klassiki, ya çağdaşı) dünyaya tanıda bilməmişik. Səfeh sözdür. Sənətkar yalnız özü-özünü sənəti vasitəsilə tanıda bilər. Doğrudur, bəzi istisnalar da olur, bu tanınma uzun illər, hətta əsrlər də gecikə bilər. Belədə dünyasını dəyişmiş sənətkar bundan xəbər tutmayacaq. Amma gec-tez məhz sənət əsəri – söz, mətn, film, musiqi, rəsm özünü təsdiq edir. Əks halda belə çıxardı ki, bir əsəri dünyaya tanıda biləcək tənqidçi, alim (yaxud lap neçə-neçə tənqidçi, alim) sənətkarın özündən daha böyük təsir etmə gücünə malikdir, ya reklamın, təbliğatın gücü sənət əsərinin öz gücündən üstündür. Cəfəng fikirdir. Rəhmətlik Məmməd Arif düz deyirdi ki, bizim ədəbiyyatda layiqli bir şey olanda Moskva (o vaxtkı Mərkəz) özü tapıb, dartıb çıxardır. Həqiqətən böyük, onda ki olsun dahi sənətkarı dünyadan gizli saxlamaq mümkün deyil. Dünya böyük sənət əsərlərindən bixəbər deyil və biganə qalmır belə əsərlərə. Əlbəttə, reklamın, piarın (illah da dünyada yəhudi piarının) təsir gücünü də tamamilə inkar etmək olmaz.
709 *** Mənimçün xalq yalnız bir millətə mənsub olan, indi yaşayan insanlar toplusu deyil. Xalq bu, ya digər miqdarda camaat deyil və əlbəttə, küyə gedən kütlə də deyil. Xalq – müəyyən mədəni dəyərlər, yaratdığı maddi və mənəvi sərvətlər, əxlaq prinsipləri, adət-ənənələr, sənət, elm əsərləridir, doğma dildir. Xalq – onun keçmişi, tarixi, əsrlərin keşməkeşli yollarından keçirib gətirdiyi özünəməxsusluğu, mənliyi, qeyrəti, heysiyyəti, bənzərsiz simasıdır. Dədə- babalarının məzarları qazılmış və özünün, nəvə-nəticələrinin yaşadıqları və yaşayacaqları ərazinin sahibidir.
*** Dədə Qorqud Dedi: qoduq Yetər, bəsdi Dedi-qodu. *** Ədəbiyyat çabalayır kəndlə şəhər arasında. Yazır, yazır, hey yazırlar axşam, səhər arasında. Mətbuat zəhərlədikcə artır qanımda şəkərim, Bax beləcə keçir ömrüm Şəkər-zəhər arasında. 7 iyul, 1999
*** Bugünkü Azərbaycan əhalisinin gen yaddaşında, şüuraltının ən alt və dərin qatlarında nəinki İran-Turan davası, hətta oğuz- qıpçaq savaşlarının da uzaq əks-sədaları yaşayır. Dilimizin 710 adında "türk" sözünün olması, latın əlifbası, dilə yeni kəlmələrin gəlməsi və bir çox başqa məsələlərə münasibətlərinə görə mən bu adamın şüuraltı varlığında hansı başlanğıcın – Turan, ya İran başlanğıcının – üstün olduğunu dəqiq təyin elə bilərəm. Eynən qıpçaq elementinin güclü olduğu bugünkü regionlarımıza mənsub olan insanların da bir qismində (əlbəttə, hamısında yox) oğuz mənşəli türklərə bir allergiya, ögeylik, yadlıq duyğusu var. Çox vaxt bu İran ədavətinin və qıpçaq yabançılığının hədəfi Turan şüurlu və oğuz mənşəli adam kimi mən oluram. Haçansa bu fikirlər mənə fantastik, qəribə və gülməli görünərdi. Amma indi həyat təcrübəm dediklərimin gerçəkliyə çox yaxın olduğunu hər gün sübut edir. Molla Pənah Vaqifin sözlərini (bir kəlməsini dəyişdirərək) öz-özümə tez-tez təkrar edirəm: Saç ağardı, ruzigar oldu gün-gündən siyah, Qədr bilməz millət ilə eylədim ömrü tabah. Bir də həmin şerindən başqa misraları tez-tez xatırlayıram – günümüzə necə də uyğundur:
Anamın misraları var: Yuxuda dünyayla vidalaşırdım, Dünya gözəl idi, ayrılmaq çətin. İlk baxışda bu sözlər çox adi, dəfələrlə deyilmiş fikir kimi görünə bilər. Ancaq insan özü bu situatsiyaya düşəndə həmin hissin nə qədər gerçək olduğunu anlayır. Çünki həyat özü son nəticə etibarilə adidən adi, bəsitdən bəsitdir – doğuluş, yaşayış, ölüm – dəfə-dəfə təkrar olunan sözlər kimi həyatın bu cədvəli də təkrar olunduqca olunacaq. Sonsuz dəfə.
711 Dəniz – göyün güzgüsüdür – günəşi, buludları, ayı və ulduzları əks etdirən güzgü.
Rəqs edirdi və oynaq, qıvraq, cilvələnən bədəni, sanki qolları, boynu açıq, dar paltarından qıvrılıb, sıyrılıb çıxmaq istəyirdi. *** Bəlkə də cənnət elə bizim yer kürəmiz imiş, insanlar onu cəhənnəmə çevirib. Elə günahlarına görə də Allah insanları ölümə məhkum edib – gec-tez hamı ölür. Əbədi həyat insanlara niyə verilməliydi ki? Əbədiyyən bir-birini öldürməkçün, bir- birini qırıb-çatmaqçün? *** Onu bu gün qəbul etməyən çağdaşlarına yanıq verir ki, məni gələcəyin insanları layiqincə qiymətləndirəcək, onda görərsiniz (yəni yanıb-yaxılarsınız!). Amma məsələ ondadır ki, bu gələcəyin insanları peyda olanacan – əgər, doğrudan da, haçansa peyda olacaqlarsa – bütün indiki çağdaşlarının da – elə onun özünün də – sümükləri çürüyəcək. Heç kəs heç kəsə "bax, gördünüzmü?" – deyə yanıq verə bilməyəcək. *** Zuğulbada yay gecəsi. Qədir oxuyur, səma ulduzla və muğamla dopdoludur. Elə bil, muğam sədaları bax o qaranlıq səmadan, pərən-pərən buludların arasından, ulduzlar aləmindən gəlir. Səma, ulduzların yerləri daimi donduğu kimi vaxt da donub qalıb və muğam davam etsə, rəngdən rəngə, mayədən təsnifə, zəngulədən qiraətə, bəmdən zilə, zildən bəmə keçsə də, elə bil, bu musiqinin özü əbədi donub qalmış hazır, bitkin bir şeydir. Muğam göy tağı kimi dünyanın başı üstündən asılıb. Təbiətin milləti yoxdur, amma bax Zuğulbadakı bu muğamlı, bürkülü avqust gecəsi məhz şərq gecəsidir. Və bu an mən, elə bil, sonsuzluğa daha yaxınam. Mənə elə gəlir ki, bu donub qalmış muğam gecəsi – həmişəlikdir. Muğamlar qədər sevdiyim Bax musiqisi böyük kilsələrin 712 musiqisidir, o kilsə tağı altında səslənmək üçün yazılıb. Muğam – səma qübbəsi üçün yazılmış musiqidir. Gecə səmasının. *** Cavan jurnalistlərin çoxunun ədəbi baqajları yalnız Azərbaycanfilm studiyasının istehsal etdiyi və televizorda gördükləri filmlərdən ibarətdir. Belə olmasaydı, bu filmlərdən ayrı-ayrı səhnələri, ya replikaları belə sıx-sıx misal çəkməzdilər. Savadlarına da söz ola bilməz. Biri yazır ki, Trotskini Meksika rəssamı Dieqo Rivyera öldürüb. Halbuki, Dieqo Rivyera qatı trotskiçi idi və Trotsikini öldürən NKVD ajanı Roman Markoderdir. Düzdür, başqa bir Meksika rəssamı Sikeyros da belə bir təşəbbüsdə bulunub, amma məqsədinə nail ola bilməyib. Sikeyrosla Dieqo Rivyera ikisi də rəssam və ikisi də meksikalı olsalar da, hər halda, tamam başqa-başqa adamlardır. Necə ki, Baxla Bethoven də, bir başqa gənc jurnalistin zənn etdiyi kimi eyni adam deyil. Bir jurnalist də belə yazır: "Musavad ərəb-fars sözüdür, özü də savad kəlməsindəndir. Savada mu əlavə edilməsii isə ərəb dili üçün səciyyəvidir, məsələn, müxalifət". Əhsən belə "muuuya", belə savada. "Müsavat" kəlməsinin – "savad" kəlməsinə heç bir dəxli olmadığını, müsavatın – bərabərlik demək olduğunu bu "savadlı" (musavadlı!) müəllif bilmir.
Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|