Psixologiya elmıinin əsas sahələri
XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəllərindən etibarən başqa elm sahələrində olduğu kimi, psixologiya elmində də diferensiasiya prosesi başlayır. İctimai praktikanın təlabatına müvafiq olaraq əvvəlcə yaş və pedaqoji psixologiya, tibbi psixologiya, daha sonra əmək psixologiyası, sosial psixologiya, bundan sonra mühəndislik psixologiyası və s. formalaşmış və inkişaf etmişdir. 70-80-ci illərdə isə psixologiya elminin bir çox yeni sahələri, məsələn, siyasi psixologiya, iqtisadi psixologiya, kommunal psixologiya, idarəetmə psixologiyası və s. təşəkkül etmişdir.
Beləliklə də, psixoloji elmlər sistemi ümumi psixologiyadan və psixologiya elminin müxtəlif sahələrindən ibarətdir.Ümumi psixologiya psixologiya elminin hər bir sahəsinin inkişafmın fundamental əsasını təşkil edir. Psixoloji fənlərin böyük əksəriyyəti konkret fəaliyyət sahələrini öyrənir. Müxtəlif fəaliyyət sahələrində insan amilini gücləndirmək üçün onlardan hər birinin böyük əhəmiyyəti vardır. Yaş jpsixologiyası,diferensial psixologiya,cinsi fərqlərin psixologiyası,anomal inkişafın psixologiyasi, psixodiaqnoztıka, əmək psixologiyası,tibbi psixologiya və s.
Psixologiyada tədqiqat metodlarının təsnifatı
Psixologiya elminin tədqiqat metodları müxtəlifdir. Onları dörd qrupa bölə bilərik:
Birinci qrup metodlara müqayisəli, longityudal (uzunmüddətli) və kompleks metodlar daxildir. Onlar təşkilati metodlar adlanır. Tədqiqat prosesi həmin metodların köməyi ilə təşkil olunıır: onların səmərəliliyi tədqiqatın son (nəzəri ve praktiki) nəticələri ilə müəyyən olunur.
İkinci, ən geniş metodlar qrupu elmi materiallar, faktlar əldə etməyin empirik üsullarından ibarətdir. Bu qrupa aşağıdakılar daxildir: a) müşahidə və özünümüşahidə; b) eksperimental metodlar: laborator, təbii və s.; v) psixodiaqnostik nıetodlar (testlər, anketlər, sosiometriya, intcrvyü və s.); q) fəaliyyət prosesləri və məhsullarının təhlili priyomları və ya praksimetrik metodlar (xronometriya, profesioqrafık təsvirlər, məlumatın, görülmüş işin, o cümlədən şagird işlərinin, müxtəlif növlü əsərlrin və i. a. qiy-mətləndirilməsi;) ğ) modelləşdirmə (riyazi, kibemetik və i. a.); d) bioqrafik metodlar (insanın həyat yoluna aid faktlann, tarixlərin və hadisələrin, sənədlərin, şəhadətnamələrin ve s. təhlili).
Nəzərdən keçirdiyimiz metodların hansılarından və necə istifadə olunınası tədqiqatçının hansı təşkilati metodlardan (müqayisəli, longityudal və ya kompleks) istifadə etməsindən asılıdır.
Dostları ilə paylaş: |
