Qurılıs materialları hám buyımlarınıń ulıwma tiykarları Joba

1-lekciya. Qurılıs materiallarınıń tiykarǵı qásiyetleri


Tayanısh sózler: qurılıs materialları hám buyımları, standartlaw, sertifikaciya, GOSTlar, mikrostruktura, makrostruktura, fizikalıq qásiyetler, gidrofizikalıq qásiyetler, ıssılıq-fizikalıq qásiyetler, bekkemlik, deformativlik, texnologiyalıq qásiyetler, radiaciyaǵa shıdamlılıq.
Joba:
1.1. Ulıwma maǵlıwmatlar
1.2. Materiallar quramı, strukturası hám qásiyetleriniń baylanıslılıǵı
1.3. Fizikalıq qásiyetler
1.4. Gidrofizikalıq qásiyetler
1.5. Issılıq-fizikalıq qásiyetler
1.6. Radiaciyaǵa shıdamlılıq
1.7. Mexanikalıq qásiyetler


1.1. Ulıwma maǵlıwmatlar
Qurılıs materiallarınıń hár bir túri ózine tán fizikalıq, mexanikalıq, ximiyalıq hám arnawlı qásiyetlerge (radiaciyaǵa múnasebeti, texnologiyalıq islew) iye boladı.
Materiallardıń quramı, strukturası fizika-ximiyalıq hám texnologiyalıq processler tásirinde ózgeriwi menen olardıń barlıq qásiyet hám ózgeshelikleri ózgeredi.
Qurılıs materialları kelip shıǵıwına qaray tábiyiy hám jasalma boladı. Olar qásiyetlerine salıstırǵanda plastik (bitum, giltopırıq) elastik (aǵash, polat, rezina), mort (keramika, shiysha, beton, shoyın), material bekkemligine qarap- bekkemligi joqarı (polat, granit, shiysha, shiyshaplast, sitall, beton-polimer), bekkem (beton, aǵash, polimerbeton, pisken gerbish) hám bekkemligi tómen (gips, háktas, shiyki gerbish, kóbikli beton, gazbeton) túrlerine bólinedi.
Materiallardıń isletiliw sharayatına qaray konstruktiv (tábiyiy tas materialları, beton, aralaspa, keramika, aǵash, polimerbeton, plastmassa hám t.b.) hám arnawlı (ıssılıq hám dawıs izolyaciyası, gidroizolyaciya, bezew, korroziyaǵa shıdamlı, otqa shıdamlı, radiaciyadan qorǵawshı, biologiyalıq ortalıqqa shıdamlı hám t.b.) túrlerge bólinedi. Qurılıs materialları qásiyetlerin cifrlar menen bahalaw maqsetinde Respublika standartı (RSt), Tarmaq standartı (TSt), Kárxana standartı (KSt), Mámleketler aralıq standart (DSt) lar engizilgen. Qurılıs materialları standartları Mámleketlik standart komiteti menen ÓzR Mámleketlik arxitektura qurılıs komiteti tárepinen tastıyıqlanadı. Bunday standartlar texnikalıq shártler; texnikalıq talaplar; buyım túrleri hám ólshemleri; qabıl etiw qaǵıydaları; tamǵalaw, oraw hám tasıw qaǵıydaları hám t.b. jaǵdaylarda bolıwı múmkin.
Qurılıs materiallarınan paydalanıp imarat hám inshaatlar qurıw “Qurilish meyorlari va qoidalarida” (QMQ) belgilengen bolıp, barlıq shólkem hám orınlar ushın májbúriy esaplanadı. Qurılıs materiallarınıń 1947 jılda dúzilgen “Standartlaw xalıqaralıq shólkemi (MOS)” talaplarına juwap beriwshi túrleri de bar. MOS qurılıs materialların mámleketler aralıq tasıw hám isletiwge qolaylıq tuwdıradı.