Qurılıs materialları hám buyımlarınıń ulıwma tiykarları Joba

Issılıq jutıwshańlıq (siǵimi)-temperaturalar parqı 1⁰C bolǵanda 1 kg materialdıń jutqan ıssılıq muǵdarı tómendegi formula járdeminde tabıladı:
Q=C^.m^.(t₁-t₂),
bul jerde: S-ıssılıq jutıwshańlıq koefficienti;
Q-ıssılıq muǵdarı, (kDj);
m-úlgining massası, kg;
(t₁-t₂)-temperaturalar parqı, ⁰C.
Materiallardıń ıssılıq jutıwshańlıǵı Oraylıq Aziya qurǵaq ıssı ıqlımında qurılatuǵın imarat joybarların dúziwde, diywal ushın konstrukciyalar, qabatlar aralıq plitalar hám ısıtıw komplekslerin esaplawda úlken áhmiyetke iye. Ayrım materiallardıń ıssılıq jutıwshańlıq koefficenti 1.3-kestede keltirilgen.
Otqa shıdamlıq – materialdıń 1580⁰C hám onnan da joqarı temperaturada jumsarmaslıq hám deformaciyalanbaslıq qásiyeti bolıp tabıladı. Otqa shıdamlı materiallar sanaatda pisiriw shaxtaların qaplawda isletiledi. Bul jaǵınan materiallar eriytuǵın (1350⁰C kam), qıyın eriytuǵın (1350-1580⁰C) hám erimeytuǵın (1580⁰C joqarı) túrlerge bólinedi.
1.3-keste
Ayrım materiallardıń ıssılıq ótkiziwsheńlik hám jutıwshańlıq koefficientleri

№	Materiallar	Ortasha tıǵızlıq, kg/m^3	l, Vt/m^.0C	S, kJ/kg^.0C
1	Granit	2600	2,50	2,5
2	Ápiwayı gerbish	1800	0,70	0,18-0,22
3	Awır beton	2100-2600	1,10-1,60	0,21
4	Jeńil beton	1200-1800	0,80-0,35	-
5	Qaraǵay (talshıǵına perpendikulyar)	600	0,15	-
6	Mineral paxta	200-400	0,05-0,08	-
7	Aǵash talshıqlı presslengen plitalar	300	0,08	0,07
8	Gewekli plastmassa	20	0,035	-
9	Polat	7850	58	0,11
10	Suw	1000	0,58	1,0
11	Hawa	0,00129	0,02	-

Materiallardıń termikalıq shıdamlılıǵı olardıń temperaturanıń ciklli kóp márte ózgeriwine buzılmastan shıdaw qásiyeti. Termikalıq shıdamlılıq materialdıń quramına, temperaturadan keńeyiw koefficientine baylanıslı boladı. Temperaturadan keńeyiw koefficienti kishi bolsa, materialdıń termikalıq shıdamlılıǵı sonshelli joqarı boladı. Granit, ayna hám sol sıyaqlı materiallardıń termikalıq shıdamlılıǵı kishi boladı.
Janıwshańlıq materialdıń ot tásirinde belgili múddette janbaslıq qásiyeti. Bul jaǵınan materiallar – janbaytuǵın, qıyın janatuǵın hám janatuǵın túrlerge bólinedi. Máselen, janbaytuǵın materiallarǵa beton, gerbish, polat, granit hám t.b., qıyın janatuǵınlarǵa asfaltbeton, fibrolit, ayrım penoplastlar, sińdirilgen aǵash hám t.b., janatuǵınlarına- aǵash , gulqaǵaz, bitum, boyawlar hám t.b. lar kiredi.
Materialdı antipirenler menen sińdirip yamasa qaplap janıw múddetin keshiktiriw múmkin. Kópshilik janbaytuǵın materiallar ot tásirinde janbasada kúshli deformaciyalanadı (polat), jarılıp ketedi (tábiyiy taslar), shashırap sınadı (asbocement) hám t.b.


1.6. Radiaciyaǵa shıdamlılıq
Radiaciyaǵa shıdamlılıq materialdıń ionlandırıwshı nurlar tásirinde onıń dúzilisi hám fizika-mexanikalıq qásiyetlerin ózgerttirmeslik qásiyeti. Atom energetikasınıń rawajlanıwı, túrli radioaktiv nurlardıń xalq xojalıǵında isletiliwi materiallardıń nurlarǵa shıdamlılıǵın úyreniwge, bul nurlardan qorǵawshı materiallardı jaratıwǵa alıp keldi. Radiaciya nurları, hátte kristall dúzilisli materiallardı amorf halatqa keltiriwi, olarda júdá kúshli ishki zorıǵıwlar payda etiwi hám buzıwı múmkin. Radioaktiv nurlardan qorǵaw ushın arnawlı quramlı júdá awır betonlar, metall birikpeleri hám t.b. isletiledi.


1.7. Mexanikalıq qásiyetler