Qurılıs materialları hám buyımlarınıń ulıwma tiykarları Joba

Suwıqqa shıdamlılıq – materialdıń suwǵa toyınǵan halatda –15-17 ⁰C muzlatıp, qayta eritilgende (1 cikl) qısılıwdaǵı bekkemligi 25%, massası 5% ten artıq kemeymese, bul material suwıqqa shıdamlı dep esaplanadı. Material geweklerindegi suwdıń muzlaw temperaturası kapillyar geweklerdiń diametrine baylanıslı bolıp, suw muzlaǵanda úlken ishki zorıǵıw payda etedi. Temperatura - 20⁰C ǵa shekem tómenlegende material geweklerindegi muz 210 MPa zorıǵıw payda etedi. Zorıǵıw baǵıtı tórt tárepke bolǵanı ushın olar bir-birin neytrallaydı. Sol sebepli suwıq tásirinde materiallar qırlı múyeshlerinen buzıla baslaydı. Materiallarda suwıqqa shıdamlılıq olardıń isletiliw tarawına qaray belgilenedi. Atmosfera ortalıǵında isletiletuǵın ápiwayı awır betonnıń suwıqqa shıdamlılıǵı 50; 100; 200, gidrotexnikalıq inshaatlarda 500 ciklge shekem, sırtqı diywal ushın gerbishler, bloklar, jeńil betonlar 15; 25; 35 ciklge teń boladı. Materiallardıń suwıqqa shıdamlılıǵı suwıtıw kameralarında sınaladı. Bunıń ushın sınalıp atırǵan materialdan tayarlanǵan úlgi keptirilip, massası ólshenedi, soń tolıq suw sińdirilip, suwıtıw kamerasına qoyıladı. Muzlatılǵan úlgini eritiw normal temperaturada (20-25 ⁰C) suwda ámelge asırıladı. Úlginiń túrine qarap, muzlatıw hám eritiw ushın 4-6 saat waqıt ketedi. Material suwıqqa shıdamlılıǵı impulsli ultradawıs usılında tez hám ańsat (úlgilerdi buzbastan) anıqlaw múmkin. Bul usılda 3-6 úlginiń 5, 10 hám t.b. cikllardan keyingi bekkemligi hám elastiklik moduli ózgeriwin anıqlaw múmkin. Ayrım jaǵdaylarda materialdıń suwıqqa shıdamlılıǵı tezlikli (ximiyalıq) usıl menen de anıqlanadı. Bunda toyınǵan natriy sulfat duzı eritpesi (Na₂SO₄^.10H₂O) úlgige tolıq sińdirilip, soń keptiriw shkafında 1105 ⁰C temperaturada keptiriledi. Bul jumıs 3-15 márte tákirarlanadı. Bunda úlginiń ashıq hám tutas gewekleri duz eritpesi menen toladı, keptirilgende duz kristallanıp (suw muzlaǵanınday) kólemi keńeyedi, nátiyjede úlgide úlken ishki zorıǵıw payda bolıp, materiallardıń buzılıwına alıp keledi.
Atmosfera tásirine shıdamlılıq materialdı 25 hám onnan kóp márte ıǵallap keptirilgende onıń forması hám bekkemlik kórsetkishiniń ózgeriwine aytıladı. Sırtqı ortalıqta jawın-shashın, quyash radiaciyası, samal, túrli gazler hám t.b. faktorlardıń tásirinde materiallar áste-aqırınlıq penen buzıla baslaydı. Ásirese, joqarı temperatura kompozicion materiallar quramındaǵı ıǵaldı puwlandırıp, materialdıń ximiyalıq quramın ózgerttiredi hám bekkemligin páseyttiredi.
Materiallardıń sırtqı faktorlar tásirine shıdamlılıǵın ıssı-suwıqqa shıdamlılıq arqalı anıqlaw maqsetke muwapıq. Bul faktorlar tásiri laboratoriya sharayatında “jasalma ıqlım kameralarında” anıqlanadı.