Penitensiar sistemdə Vərəmə nəzarət üzrə TƏLİmat
Fəsil 3. Vərəmin diaqnostikası: Diaqnostik müayinələrin keçirilməsində laboratoriya
Yüklə 4,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Fəsil 3. Vərəmin diaqnostikası: Diaqnostik müayinələrin keçirilməsində laboratoriya xidmətinin rolu ƏN-nin laboratoriya xidməti ibarətdir: - İMM-nin tibb xidmətinin laboratoriyası (mərkəzi laboratoriya - ML); - Bəlğəmin mikroskopiyasını və Xpert TB/RIF müayinəsini aparan periferik laboratoriyalar (PL); - Bioloji materialların daşınması. ƏN laboratoriya xidməti şəbəkəsinin ierarxiya strukturunun şərti sxemi: İMM-nin ML-i PSVNP-də əsas rol oynayır. O, Vərəmə Nəzarət Proqramlarında istifadə üçün ÜST tərəfindən tövsiyə olunmuş vərəm üzrə bütün növ bakterioloji müayinələri, o cümlədən yaxmanın mikroskopiyası, əkmə, 1-ci və 2-ci sıra dərmanlara həssaslıq testi (DHT) və ən yeni molekulyar müayinə üsullarını aparır. PL-lərın işinin keyfiyyətinə nəzarəti ML edir. Öz növbəsində ML-in işinin keyfiyyətinə nəzarət qarşılıqlı yoxlama əsasında Səhiyyə Nazirliyinin (SN) Milli İstinad Laboratoriyası (MİL) ilə birgə həyata keçirilir. DHT-lərin xarici keyfiyyət nəzarəti Almaniyanın Borstel Ali Milli İstinad Laboratoriyası (AMİL) tərəfindən aparılır. Bundan başqa ML vərəmin müalicəsi gedişində preparatların yan təsirlərinin (YT) vaxtında müdaxilə etmək məqsədilə qanın və digər bioloji materialların, o cümlədən qaraciyərin, böyrəklərin, qalxanvari vəzinin və s. kliniki-laborator göstəricilərinin müayinəsini həyata keçirir. Bu laboratoriya habelə Vərəmə Nəzarət sahəsində nəzarətin müxtəlif sahələri üzrə elmi-tədqiqat fəaliyyəti göstərir. Laboratoriya xidməti PSVNP-nin aparıcı istiqamətlərində özül rol oynayır: Vərəm hallarının aşkarlanmasında və diaqnostikasında; Pasiyentlərin kateqoriyalarının müəyyən edilməsində və müvafiq müalicənin seçilməsində; Müalicənin monitorinqində, hər bir pasiyentin kliniki vəziyyətinin, habelə müalicə nəticələrinin və yekunlarının qiymətləndirilməsində; AMİL, Borstel İMM ML (Yaxmanın mikroskopiyası, Xpert TB/RIF, əkmə, DHT, genotipləşmə) MM laboratoriyası (yaxmanın mikroskopiyası, Xpert TB/RIF) İT-lərin laboratoriyası (yaxmanın mikroskopiyası, Xpert TB/RIF) CM-lərin laboratoriyası (yaxmanın mikroskopiyası, Xpert TB/RIF) ETAXİ MİL Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013 19 PSVNP-yə cəlb olunmuş tibbi heyətin qarşılıqlı peşə münasibətində; Proqram idarəçiliyində, rüblük hesabatların hazırlanmasında; Vərəmlə mübarizə tədbirlərinin keyfiyyətinə nəzarətdə; Dərmanlara davamlılıq üzrə epidemioloji nəzarətdə. İMM-nin laboratoriyası İT-lərdən və CM-lərdən analizlər üçün biomaterialları qəbul edir. Nümunələrin müayinəsindən sonra cavablar həmin müəssisələrin tibbi heyətinə geri göndərilir və pozitiv nəticəli məhbuslar müalicə olunmaq üçün İMM-yə köçürülür. Laboratoriyada istifadə olunan SƏPayrıca dərc edilmişdir. ƏN müasir vərəm laboratoriyası xidməti bioloji materialların fenotipik və genotipik müayinələrini aparır: 1. Fenotipik müayinələr: birbaşa mikroskopiya, duru və bərk qidalı mühitlərdə əkmə müayinələri, duru və bərk qidalı mühitlərdə DHT. 2. Genotipik müayinələr: LPA, Хреrt TB/RIF sistemində polimeraza zəncirvari reaksiyası (PZR), genotipləşmənin ilkin mərhələləri. Bəlğəm yaxmasının birbaşa mikroskopiyası Hal-hazırda ƏN-də bəlğəm yaxmasının mikroskopiyası klassik Sil-Nilsen və flüorossent mikroskopiya üsulları ilə aparılır. Bəlğəm yaxmasının mikroskopiyasının interpretasiya cədvəli. Müşahidə olunan basillərin sayı Nəticələrin qiymətləndirilməsi Bəlğəmin hər ml-də olan basillərin təxmin olunan miqdarı Pozitiv nəticənin müəyyən edilməsi ehtimalı 100 və daha artıq görüş sahəsində - 0 - 1 000-dən az 10 %-dən az 300 görüş sahəsində 1-2 TDB – az saylı 5 000 – 10 000 50 % 100 görüş sahəsində 1-9 TDB 1+ Təxminən 30 000 80 % 10 görüş sahəsində 1-9 TDB 2+ Təxminən 50 000 90 % Hər görüş sahəsində 1-9 TDB 3+ Təxminən 100 000 96.2 % Hər görüş sahəsində 10- dan çox TDB 4+ Təxminən 500 000 99.95 % Xpert TB/RIF Yaxmanın mikroskopiyasının sadəliyinə və iqtisadi mənfəətinə baxmayaraq, vərəmin erkən aşkarlanması üçün tam avtomatlaşdırılmış molekulyar müayinə üsulu olan Xpert TB/RIF getdikcə daha böyük əhəmiyyət kəsb edir. Onun istifadədə sadəliyi, nəticələrin əldə edilməsində sürətliliyi və bioloji materialda mövcud olan mikobakteriyalara yüksək həssaslığı üstünlük təşkil edir. Müayinənin cavab variantları aşağıdakılardır: Müayinə materialında VM vardır və ya yoxdur; Aşkar edilmiş VM-lərdə rifampisinə davamlılıq vardır və ya yoxdur. Əkmə müayinəsi və DHT qoyulması: Bioloji materialın əkmə müayinəsi nümunələrdə olan VM-ləri müəyyən etmək üçün daha yüksək həssaslığı olan üsuldur. Əkmə üsulu ilə VM-ləri aşkarlamaq ehtimalı 30-50% artmış olur. Bitmə vermiş mikrob kulturası 1-ci və 2-ci sıra dərmanlara DHT qoymaq üçün istifadə edilir. Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013 20 Penitensiar sistemin laborator xidmətində duru və bərk qidalı mühitlərə əkmə aparılır. Əkmə üçün istifadə edilən qidalı mühitdən asılı olaraq mikobakteriyaların artıb çoxalmasının surəti fərqlənir. Belə ki, bərk, yəni Levenşteyn-Yensen (LY) mühitində bitmə 21 – 56-cı günlərdə baş verir. BACTEC/MGIT duru qidalı mühit tətbiq edildikdə bitmə 4 – 42-ci günlərdə baş verir və bərk qidalı mühitlə müqayisədə aşkarlanma səviyyəsi 10% daha yüksək olur. DDV-nin bərk qidalı mühitdə diaqnostikası və DHT DDV-nin diaqnostikası 9 – 12 həftə çəkir. DDV-nin duru qidalı mühitdə diaqnostikası və DHT DDV-nin diaqnostikası 3 – 6 həftə çəkir. DDV-nin molekulyar üsullar istifadə edilməklə diaqnostikası (RNT – diaqnostika) DDV-nin diaqnostikası 2 gün çəkir. DDV-nin diaqnostikası 3 – 5 həftə çəkir. Müayinə üçün laboratoriyaya göndərilən nümunələr kifayət miqdarda olmalıdır, müayinə olunan şəxsin göstəriciləri qeyd edilməklə ÜST tövsiyələrinə müvafiq xüsusi göndəriş forması ilə müşayiət edilməlidir. Nümunələr toplandıqdan sonra mümkün qədər qısa müddətdə, dağılmasının qarşısı alınmaqla, xüsusi qablaşdırılmada və qapalı konteynerlərdə laboratoriyalara çatdırılır. Bütün göndərilən nümunələr yoluxucu materialların nəql edilməsi üçün milli və beynəlxalq tələblərə cavab verən şəkildə qeyd olunmalıdır. 1-ci sıra vərəməleyhi dərmanlara (VƏD) (streptomisin, izoniazid, rifampisin, etambutol və pirazinamid) DHT xəstə müalicəyə cəlb olunan vaxt bitmə vermiş bütün M ikr o sko p iy a 24 saat B ə rk q id al ı m ü h itə ə km ə 6 - 8 həftə 1 -c i sı ra VƏ D DHT 3 - 4 həftə M ikr o sko p iy a 24 saat D u ru q id al ı m ü h itə ə km ə 2 - 3 həftə 1 -c i sı ra VƏ D DHT 1 - 3 həftə M ikr o sko p iy a 24 saat RN T - d ia q n o sti ka 24 saat Poziti v n ə ticə o ld u q d a 1 - 2 gün M ikr o sko p iy a 24 saat R N T - d iaqn osti ka 24 saat Neqati v nə ti cə ol duqda dur u m ühi tə ə km ə 2 - 3 həftə 1 -c i sı ra V Ə D D H T 1 - 3 həftə Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013 21 əkmələrə tətbiq edilir və sonradan müalicənin monitorinqi standartlarına uyğun olaraq təkrarlanır. 2-ci sıra VƏD-lərə DHT xəstə müalicəyə cəlb olunan vaxt poli-davamlılıq və çoxsaylı-dərmanlara davamlılıq müəyyən edilmiş bütün hallara tətbiq edilir və sonradan müalicənin monitorinqi standartlarına uyğun olaraq təkrarlanır. Xpert TB/RIF və / və ya RNT-diaqnostika zamanı ilk dəfə aşkar edilmiş hər hansı davamlılıq olduqda qidalı mühitlərə əkmə və sonrakı 1-ci və 2-ci sıra VƏD-lərə DHT həyata keçirilir. Molekulyar müayinələr, RNT-diaqnostika, Fingerprinting (DNT-daktiloskopiyası) Line Probe Assay (LPA) – RNT-diaqnostika kimi tanınır və aşağıdakı mərhələlərdən ibarət texnologiyadır: RNT-nin təcrid edilməsi, amplifikasiyası, hibridizasiyası və xüsusi striplə sonrakı vizualizasiyası vasitəsilə mutasiya etmiş formalar da daxil olmaqla yabanı Vərəm Mikobakteriyası Kompleksinin mövcudluğu təsdiq edilir. Öz növbəsində mikobakteriyaların mutasiya etmiş formaların təyin edilməsi dərmanlara davamlılığın müəyyən edilməsinə dəlalət edir. Klassik üsullardan fərqli olaraq molekulyar amplifikasiya rifampisinə (ayrıca və ya izoniazidlə kombinasiyada) davamlılığın müayinə olunan şəxsin bəlğəmi əldə edildikdən sonra bir neçə gün ərzində təyin edilməsinə imkan verir. Müayinə üçün duru qidalı mühitdə əkmədən bitmə vermiş kultura da istifadə edilə bilər. Azərbaycan PS-də RNT-diaqnostika HAIN Life science texnologiyası və avadanlığı istifadə edilməklə aparılır. VM-nin DNT-daktiloskopiyası və ya genetik daktiloskopiyası – DNT zəncirinin unikal ardıcıllığına əsaslanaraq VM-nin identifikasiyası üçün istifadə edilən üsuldur. Müxtəlif mikobakteriyaların DNT-sində nukleotidlərin ardıcıllığı fərdidir. Hər konkret mikobakteriyanın DNT-dəki ardıcıllıq onun DNT simasını və ya genetik pasportunu təşkil edir ki, bunu konkret ştammın identifikasiyası üçün istifadə etmək olar. Qeyd edilən üsul VƏD-lərə qazanılmış davamlılıq nəticəsində baş vermiş mutasiyalar zamanı ardıcıl dəyişiklikləri izləməyə imkan verir. Sadalanan mərhələlərdən genetik pasportun tərtib edilməsi Almaniya, Borstel AMİL-də həyata keçiriləcəkdir. Vərəmin süa diaqnostikası və əlavə müayinə üsulları Azərbaycan PS-də vərəmin diaqnostikası zamanı əsasən iki şüa müayinəsi üsulu tətbiq edilir: rentgenoskopiya və rentgenoqrafiya. Müassir mərhələdə stasionar və mobil şüa diaqnostika qurğuları istifadə olunur. Müayinə olunan şəxsə minimal təsir etməklə maksimal informativ olduğundan rəqəmsal modellər istismar prosesində daha yüksək effektivlik nümayiş etdirir. Xəstəlik tarixçəsindən, anamnezindən, şikayətlərdən və simptomlardan ayrılıqda rentgenoloji müayinə yetərincə informativ deyil və diaqnostikada səhflərə gətirib çıxara bilər. Rentgenoloji müayinə xəstəliyin gedişinin kliniki dinamikasının qiymətləndirilməsində, aşkar edilmiş ocaqların lokalizasiyasının və vərəmin yayılma dərəcəsinin dəqiqləşdirilməsində öz rolunu saxlayır. Xüsusi göstərişlər olduqda xəstəyə bronxoskopiya və bronxoqrafiya keçirilir. Hər iki müayinə invaziv və xəstə üçün yetərincə travmatik olduğundan onların tətbiqi differensial diaqnostikanın keçirilməsi şərtləri ilə məhdudlaşır. Ağciyərlərdən kənar vərəmin (AKV) bir sıra formalarında digər dianostika üsulları və vasitələri, məsələn punksiya yolu ilə onurğa beyni mayesinin və ya oynaq mayesinin götürülməsi tətbiq edilir. Sümük-oynaq vərəminin bir sıra formalarında kompyuter və maqnit-rezonans tomoqrafiyası istifadə olunur. Dəri vərəmi hallarında bakterio – histoloji müayinə üçün dəri nümunəsi götürülür. Bütün sadalanan üsullar ixtisas həkiminin və vərəm üzrə mütəxəssisin birgə təyinatı əsasında tətbiq edilir. Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013 22 Keyfiyyətə nəzarət: daxili və xarici Mikroskopiyanın xarici keyfiyyət nəzarətini MİL həyata keçirir. Xətalara ən çox həssas müayinə üsulu olan DHT-lərin xarici keyfiyyət yoxlanması və onların ÜST standartlarına uyğun aparılması Almaniya, Borstel AMİL-i tərəfindən ildə bir dəfə olmaqla həyata keçirir. Keyfiyyətə daxili nəzarət ML-nin müdirinin nəzarəti altında və laborator prosedurların hər mərhələsinin qiymətləndirilməsi ilə aparılır. Şüa müayinələrinin keyfiyyətinə nəzarət habelə daxili və xarici olmaqla bölünür. Daxili – ƏN rentgenoloqları tərəfindən ikili təsadüfi seçmə üsulu ilə, xarici Elmi Tədqiqat Ağciyər Xəstəlikləri İnstitutu (ETAXİ) ilə qarşılıqlı aparılır. Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013 23 Fəsil 4: Müayinə nəticəsində əldə edilmiş nəticələrin qiymətləndirilməsi və vərəmin diaqnozunun təyin edilməsi Vərəmin diaqnozunun təyin edilməsi zamanı iki əsas sənədə istinad olunur: 1. Diaqnozun kliniki tərtibi üçün Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı, 10-cu baxış (XBT-10) 2. ÜST tərəfindən 2013-cü ildə yenidən baxılmış Vərəmin Epidemioloji Təsnifatı. Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı, 10-cu baxış (XBT-10) əsasında kliniki diaqnozun tərtib edilməsi Sinif I: BƏZİ YOLUXUCU VƏ PARAZİTAR XƏSTƏLİKLƏR (A00-B99) Vərəm (A15-A19) Daxil edilib: Mycobacterium tuberculosis və Mycobacterium bovis tərəfindən törədilmiş infeksiyalar İstisnadır: anadangəlmə vərəm (P37.0) vərəm ilə əlaqəli pnevmokonioz (J65) silikozlu-vərəm (J65) vərəmin nəticələri (B90.-) Tənəffüs orqanlarının bakterioloji və histoloji təsdiq olunmuş vərəmi (A15) A15.0 Bakterioskopik təsdiq olunmuş, kultural (əkmə üsulu üzrə) bitmə vermiş və ya bitmə verməmiş ağciyər vərəmi: Bakterioskopik təsdiq olunmuş, kultural (əkmə üsulu üzrə) bitmə vermiş və ya bitmə verməmiş vərəmli: bronxoektaziya / ağciyər fibrozu / pnevmoniya / pnevmotoraks. A15.1 Yalnız kultural (əkmə üsulu üzrə) bitmə ilə təsdiq olunmuş ağciyər vərəmi: A15.0 bəndinə sadalanan, yalnız kultural bitmə ilə təsdiq olunmuş hallar. A15.2 Histoloji təsdiq olunmuş ağciyər vərəmi A15.0 bəndinə sadalanan, histoloji təsdiq olunmuş hallar. A15.3 Dəqiqləşdirilməmiş üsullarla təsdiq olunmuş vərəm A15.0 bəndinə sadalanan təsdiq olunmuş, lakin təsdiqinin bakterioloji və ya histoloji olması dəqiqləşdirilməmiş hallar. A15.4 Bakterioloji və histoloji təsdiq olunmuş döş qəfəsi daxili limfa vəzilərinin vərəmi Kök ətrafı / divararalığı traxeobronxeal limfa vəzilərinin bakterioloji və histoloji təsdiq olunmuş vərəmi. İstisnadır: əgər birincili kimi dəqiqləşdirilibsə (A15.7) A15.5 Qırtlağın, traxeyanın və bronxların bakterioloji və histoloji təsdiq olunmuş vərəmi Bronxların / qırtlağın / traxeyanın / səs aparatının bakterioloji və histoloji təsdiq olunmuş vərəmi. A15.6 Bakterioloji və histoloji təsdiq olunmuş vərəm plevriti Bakterioloji və histoloji təsdiq olunmuş plevra vərəmi / vərəm empieması. İstisnadır: Tənəffüs orqanlarının birincili vərəmi zamanı bakterioloji və histoloji təsdiq olunmuş vərəm plevriti (A15.7). A15.7 Tənəffüs orqanlarının bakterioloji və histoloji təsdiq olunmuş birincili vərəmi A15.8 Digər tənəffüs orqanlarının bakterioloji və histoloji təsdiq olunmuş vərəmi Divararalığı limfa vəzilərinin / burun-udlağın / burunun / ətraf ciblərin bakterioloji və histoloji təsdiq olunmuş vərəmi. A15.9 Tənəffüs orqanlarının dəqiqləşdirilməmiş lokalizasiyalı bakterioloji və histoloji təsdiq olunmuş vərəmi Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013 24 Tənəffüs orqanlarının bakterioloji və ya histoloji təsdiq olunmayan vərəmi (A16) A16.0 Bakterioloji və histoloji nəticələri mənfi olan ağciyər vərəmi Bakterioloji və histoloji nəticələri mənfi olan vərəmli: bronxoektaziya / ağciyər fibrozu / pnevmoniya / pnevmotoraks. A16.1 Bakterioloji və histoloji müayinələri aparılmamış ağciyər vərəmi A16.0 bəndində sadalanan bakterioloji və histoloji müayinələri aparılmamış ağciyər vərəmi A16.2 Bakterioloji və histoloji təsdiqi barədə deyilməyən ağciyər vərəmi Bakterioloji və histoloji təsdiqi barədə deyilməyən, başqa cür qeyd edilməyən ağciyər vərəmi. Vərəmli: bronxoektaziya / pnevmoniya / pnevmotoraks / ağciyər fibrozu. A16.3 Döş qəfəsi daxili limfa vəzilərinin bakterioloji və ya histoloji təsdiqi barədə deyilməyən vərəm Kökətrafı / divararalığı / traxeobronxeal limfa vəzilərinin bakterioloji və ya histoloji təsdiqi barədə deyilməyən vərəmi. İstisnadır: döş qəfəsi daxili limfa vəzilərinin birincili kimi dəqiqləşdirilmiş vərəmi (A16.7) A16.4 Qırtlağın, traxeyanın və bronxların bakterioloji və histoloji təsdiqi barədə deyilməyən vərəm. Bronxların / qırtlağın / traxeyanın / səs aparatının bakterioloji və histoloji təsdiqi barədə deyilməyən vərəmi. A16.5 Bakterioloji və histoloji təsdiqi barədə deyilməyən vərəm pevriti. Bakterioloji və histoloji təsdiqi barədə deyilməyən plevranın vərəmi / vərəm plevriti / vərəm empieması. İstisnadır: tənəffüs orqanlarının birincili vərəmi nəticəsində vərəm plevriti (A16.7) A16.7 Tənəffüs orqanlarının bakterioloji və histoloji təsdiqi barədə deyilməyən birincili vərəmi Birincili: başqa cür qeyd edilməyən vərəmi / vərəm kompleksi A16.8 Tənəffüs orqanlarının bakterioloji və histoloji təsdiqi barədə deyilməyən vərəmi Divararalığı limfa vəzilərinin / burunun / burun-udlağın / ətraf ciblərin bakterioloji və histoloji təsdiqi barədə deyilməyən vərəmi. A16.9 Tənəffüs orqanlarının bakterioloji və histoloji təsdiqi barədə deyilməyən dəqiqləşdirilməmiş lokalizasiyalı vərəm Tənəffüs orqanlarının başqa cür qeyd edilməyən vərəmi. Sinir sisteminin vərəmi (A17+) A17.0+ Vərəm meningiti (G01*) Baş beyin / onurğa beyini qişalarının vərəmi / vərəm leptomeningiti A17.1+ Meningeal tuberkuloma (G07*) Beyin qişalarının tuberkuloması A17.8+ Sinir sisteminin digər lokalizasiyalı vərəmi Baş beyinin tuberkuloması (G07*)/ Onurğa beyininin vərəmi (G07*0) / Baş beyinin vərəm absesi (G07*)/ vərəm meninqoensefaliti (G05.0*)/ vərəm mieliti (G05.*)/ vərəm polinevropatiyası (G63.0*) A17.9+ Sinir sisteminin dəqiqləşdirilməmiş vərəmi (G99.8*) Digər orqanların vərəmi (A18) A18.0+ Sümüklərin və oynaqların vərəmi Bud-çanaq oynağının (M01.1*) / diz oynağının (M01.1*) / onurğanın (M49.0*) vərəmi. Vərəm: artriti (M01.1*) / mastoiditi (H75.0*) / sümük nekrozu (M90.0*) / osteiti (M90.0*) / osteomieliti (M90.0*) / sinoviti (M68.0*) / tenosinoviti (M68.0*) A18.1+ Sidik-cinsiyyət orqanlarının vərəmi Sidik kisəsinin (N33.0*) / balalıq boynunun (N74.0*) / böyrəklərin (N29.1*) / kişi cinsiyyət orqanların (N51.*) / sidik kanalının (N29.1*) vərəmi. Qadınlarda kiçik çanaq orqanlarının və toxumalarının vərəm iltihabı (N74.1*) Penitensiar sistemdə vərəmə nəzarət üzrə Təlimat, 2013 25 A18.2 Periferik vərəm limfadenopatiyası Vərəm adeniti. İstisnadır: döş qəfəsi daxili limfa vəzilərinin vərəmi (A15.4, A16.3), müsariqə və retroperitoneal limfa vəzilərinin vərəmi (A18.3), vərəm traxeobronxial adenopatiyası (A15.4, A16.3) A18.3 Bağırsaqların, peritonun və müsariqə limfa vəzilərinin vərəmi Arxa keçəcəyin və düz bağırsağın (K93.0*) / yoğun və nazik bağırsağın (K93.0*) / retroperitoneal (limfa vəzilərinin) vərəmi. Vərəm: assiti / enteriti (K93.0*) / peritoniti (K67.3*) A18.4 Dəri və dərialtı toxumanın vərəmi İndurativ eritema, vərəm qurdeşənəyi: xoralı / adi / göz qapağının / başqa cür qeyd edilməyən (H03.1*) / skrofuloderma. İstisnadır: qırmızı qurdeşənəyi (L93.-) / sistem qurdeşənəyi (M32.-). A18.5 Gözün vərəmi Vərəm: xorioretiniti (H32.0*) / episkleriti (H19.0*) / interstesial keratiti (H19.2*) / iridosikliti (H22.0*) / keratokonyuktiviti (interstisial) (fliktenuloz) (H19.2*) İstisnadır: göz qapağının adi qurdeşənəyi (A18.4) Yüklə 4,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|