O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti kichik biznes va tadbirkorlik toshkent – 2010

elementlari va moddalari bo’yicha guruhlarga ajratiladi. Bunday guruxlash:
• rejalashtirilgan mahsulot ishlab chiqarishning moddiy va mehnat sarflariga
ehtiyojni aniqlash;
• xarajatlarni iqtisodiy mazmuniga ko’ra taqsimlash;
• umumiy ishlab chiqarish xarajatlari miqdorida u yoki bu xarajat
elementlarining ulushini aniqlash imkonin beradi.
Masalan, buxgalteriya hisobida mahsulot ishlab chiqarish tannarxini hosil
qiluvchi xarajatlar iqtisodiy mazmuni va umumiylik xususiyatlariga ko’ra quyidagi
elementlarga ajratiladi:
• ishlab chiqarishning moddiy xarajatlari;
• ishlab chiqarishga tegishli mehnatga haq to’lash xarajatlari;
• ishlab chiqarishga tegishli ijtimoiy sug’urtaga ajratmalar;
• asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar amortizasiyasi;
• ishlab chiqarishga oid boshqa xarajatlar.

---

---

7.2.1-rasm. Sanoat korxonalarida mahsulot tannarxini hisoblash moddalari
Iqtisodiy hisob-kitoblarda mahsulot tannarxini rejalashtirish va hisoblashda
xarajatlarni hisoblash moddalari bo’yicha guruhlash qabul qilingan. Sanoat
korxonalaridan mahsulot tannarxini hisoblash moddalari quyidagilardan tashkil
topadi.
Mahsulotning ishlab chiqarish tannarxini hosil qiluvchi xarajat elementlari
va hisoblash moddalari orasida o’zaro bog’liqlik mavjud.
7.2.2-jadval
Mahsulot tannarxini xosil qiluvchi xarajat elementlari va hisoblash
moddalarining o’zaro bog’liqligi
Hisoblash moddalari
Ishlab
chiqarish-
ning
Ishlab
chiqarishga
tegishli
Ishlab
chiqarishga
tegishli
Asosiy
vositalar
amortiza-
Boshqa
ishlab
chiqarish
Харажатларнинг моддалари бўйича гуруҳланиши
Ишлаб чиқаришга оид меҳнатга ҳақ тўлаш харажатлари
Моддий қимматликлар камомади ва маҳсулотларнинг бузилишидан кўрилган
зарарлар
Асосий воситалар амортизацияси
Ишлаб чиқариш характеридаги иш ва хизматлар
Технологик мақсадлар учун ёқилғи ва энергия
Сотиб олинган бутловчи қисмлар ва ярим фабрикатлар
Хомашё ва асосий материаллар (қайта кирим қилинган чиқитлардан ташқари)
Ишлаб чиқаришга оид ижтимоий суғурта харажатлари
Бошқа харажатлар

---

---

moddiy
xara-jatlari

mehnatga
haq to’lash
xarajatlari
ijtimoiy
sug’urtaga
ajratmalar
siyasi
xarajatlari
Xomashyo va asosiy
materiallar (qayta kirim
qilingan chiqitlardan
tashqari)
Sotib olingan butlovchi
qismlar va yarim
fabrikatlar
N
Ishlab chiqarish xarak-
teridagi ish va xizmatlar
+
Texnologik maqsadlar
uchun ishlatilgan yoqilg’i
va energiya
Ishlab chiqarishga tegishli
mehnatga haq to’lash
xarajatlari
Ishlab chiqarishga tegishli
ijtimoiy
sug’urtaga
ajratmalar
Asosiy vositalar am-
ortizasiyasi
+
Moddiy qimmatliklar
kamomadi va mahsulot-
larning
buzilishidan
ko’rilgan zararlar
Ishlab chiqarishga oid
boshqa xarajatlar
+