O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni

Qonun tushunchasi. 
Dunyoning mavjudligi ana shunday botiniy va zohiriy o’zgarishlarning abadiy takrorlanib 
turishidan iboratdir. Bu takrorlanishlar esa o’z mohiyati va xususiyatlarini saqlab qolganliklaridan qonun va qonuniyat 
tusini olgan. 
Masalan, biz Nyuton tomonidan kashf etilgan butun olam tortishish qonunini o’rganganimizda ana shunday holni 
idrok etganmiz. Bu qonunning asosiy mohiyati butun olamdagi narsalarning bir-biri bilan aloqadorligi tamoyilining 
doimiy takrorlanishi, har soniya va har daqiqada bu holatning sodir bo’lib turishini isbotlaydi. 
Xo’sh, qonun o’zi nima? U kishi va umuman, jamiyat hayotida qanday ahamiyatga ega? Qonunni bilmasdan, o’rganmasdan 
turib yashash mumkinmi? Qonun tushunchasi kundalik hayotimizda nisbatan tez-tez ishlatib turiladigan tushunchadir. Xususan, 
fizika yoki kimyo qonunlari deymiz, tabiat qonuni yoki bo’lmasa, iqtisodiy qonunlar, yuridik qonunlar va h. k. Bozor 
iqtisodiyotiga o’tish tamoyillarining uchinchisi ham qonun to’g’risida bo’lib, unda barcha sohada qonunning ustuvorligi 
ta’minlanishi ta’kidlanadi. Yuqoridagilarni birlashtirib turadigan, barchasi uchun ham umumiy bo’lgan xossa, xususiyatlar 
bormi? 
Eng avvalo, shuni aytish kerakki, olamdagi barcha narsa — tabiat, jamiyat va inson taraqqiyoti ma’lum qonunlar 
asosida amalga oshadi. Fanlarning (ijtimoiy, gumanitar, tabiiy va h. k.) asosiy vazifasi har bir soha bo’yicha tadqiqot 
o’tkazib, qonunlarni kashf qilish yoki ularning amal qilish xususiyatlarini o’rganish va ochib berishdan iborat. 
Qancha ko’p qonun kashf qilinsa, taraqqiyot shuncha tez bo’ladi. Taraqqiyot qonunlarini bilmasdan turib, 
rivojlanishga erishish qiyin. Yaqin o’tmishda iqtisodiyotning o’ziga xos qonunlarini pisand qilmay, turli xil s’ezd, 
plenum, konferentsiya qarorlari asosida eksperimentlar o’tkazib, barcha uchun farovon hayot — kommunizm jamiyatini 
barpo qilmoqchi bo’lishganini va bunday siyosat qanday oqibatlarga olib kelgani barchaga ma’lum. 
Hozir mustaqil O’zbekiston barcha rivojlangan mamlakatlar singari ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotiga 
asoslangan demokratik davlat, fuqarolik jamiyati barpo qilish yo’lidan bormoqda. Bunda umumbashariy qonunlar va 
mamlakatimizning o’ziga xos xususiyatlari e’tiborga olingan. 
Endi shunday savol: