N. M. Yusifov, K. Ş. DaşDƏMİrov

I. Fəza quruluşlarına görə fərqlənən zülallar. Bu əlamətlə- 
rə görə qlobulyar zülallar dörd sinifə bölünür;  
 
 
 
1)  α-  zülallar  –  polipeptid  zəncirinin  60%-dən  çoxu  α 
spirallardan təşkil olunanlar. 
2)  β  –zülallar  –  polipeptid  zənciri  β  spirallardan  (2-dən  az 
olmamaq şərtilə) təşkil olunanlar. 
3) (α+β)- zülallar-polipeptid zənciri hər iki quruluşda təşkil 
olunanlar. 
4) 


-zülallar-  polipeptid  zəncirinin  α  sturukturunun  β- 
strukturunun  əhatəsində  olanlar  və  ya  əksinə  β-strukturunun  α-
spiralının əhatəsində olan zülallar. 
Qlobulyar  zülalların  ən  çox  rast  gəlinənləri 


quruluşda 
olanlardır.  Sonrakı  yeri  β  quruluş  tutur,  α  və  α+β  quruluşda  isə 
olan qlobulyar zülallara az rast gəlinir.  

95 
 
II.Funksyalarına görə zülallar aşağıdakı qruplara ayrılır-
lar:  
Zülalların  müəyyən  fəza  quruluşuna  malik  olması,  orqani-
zmdə hər hansı bir funksiya daşıması hüceyrənin əmələ gəlməsin- 
də bioloji xassələrinin formalaşmasında əsas rol oynayır.  
Zülalların  funksyası  aşağıdakı  sxemdə  daha  aydın  göstəril-
mişdir. 
 
1. Quruluş funksyaları.  
Zülallar hüceyrə xarici  quruluş funksyalarını  yerinə  yetirir-
lər:  İpəyin  tərkibində  rast  gəlinir,  tükün  və  dırnağın  quruluşunu 
təmin edir, dəriyə quruluş və quruluq verir, ətraflıarın qurulmasın-
da iştirak edir.  
Zülallar 
Fermentlər 
(ribonukleaza, 
tripsin, DNT, 
RNT, polimeraza 
və s.) 
Müdafiə zülalları 
(immunoqlobulin, 
intafenon və s.) 
Hərəkətverici 
zülallar (aktin, 
miozin və s.) 
Quruluş zülalları 
(kollagen, 
kerofon və s.) 
Ehtiyat zülallar 
(kazein, yumurta 
zülalı və s.) 
Antibiotiklər 
(aktinostitin, 
neokortinostitin 
və s.) 
Toksinlər (difte-
riyaedici və s.) 
Nəqliyyat zülal-
ları (hemoqlobin, 
mioqlobin və s.) 
Tənzimləyici 
zülallar (his-
tonlar, repres-
sorlar və s.) 
Reseptor 
zülalları (radop-
sin, xolin resep-
torları və s.) 
Hormonlar 
(insulin, boy 
hormonu və s.) 

96 
 
 
 
2.  Nəqliyyat  funksyası.  Bir  çox  zülallar  müxtəlif  tərkibli 
maddələrlə  birləşərək    onları  hüceyrənin  bir  hissəsindən  digərinə 
daşınmasını  təmin  edir.  Məsələn,  qanın  eritrositlərinin  tərkibində 
olan  hemoqlobin  O
2
  və  CO
2
-ın  toxumalara  daşınmasını  yerinə 
yetirir.  
 
 
 
Hüceyrə  membranının  tərkibində  xüsusi  tərkibli  zülallar 
vardır ki, onlar aktiv təşkil olunmuş formada bir çox maddələri və 
ionları  özlərinə  birləşdirərək  hüceyrə  daxilinə  və  xaricinə  daşın-
masını təmin edirlər. Bu daşınmanın hesabına hüceyrə və toxuma-
larda  maddələr  mübadiləsinin  və  enerji  mübadiləsinin  getməsi 
üçün  şərait  yaranır.  Orqanizmin  bütün  hüceyrə  və  toxumaları  bu 
prosesdə iştirak edir.  

97 
 
 
 
 3.  Tənzimləyici  funksyaları.  Bəzi  zülallar  hormon  funk-
syası,  yəni  tənzimləyici  rolunu  yerinə  yetirir.  Hormonlar  bioloji 
aktiv maddələrdir, onlar xüsusi vəzilərdə sintez olunaraq qana da-
xil olur və maddələr mübadiləsinin tənzimlənməsində iştirak edir.  
 
 
 
 
 
İnsulin hormonu qanda qlükozanın miqdarını tənzimləyir və 
qlükozanın qlikogenə çevrilməsini təmin edir.  
4.  Reseptor  funksyası.  Zülal reseptorları hüceyrə membra-
nında zülalların qurulmasında iştirak edirlər. Onlar bu funksyanı  

98 
 
yerinə  yetirdikləri  zaman  hər  hansı  bir  kimyəvi  birləşməni  özünə 
birləşdirmək üçün hətta öz quruluşlarını da dəyişməyə qadirdirlər.  
 
 
 
 
5. Müdafiə funksyası. Orqanizmə yad zülallar və ya mikro-
orqanizmlər  (antigenlər)  daxil  olduqda  orqanizmin  özündə  bəzi 
müdafiə  xarakterli  (antigellər)  zülallar  sintez  olunur  ki,  həmin 
zülallar  antigenlərlə  əlaqəyə  girərək  onları  məhv  etmək  funksya-
larına malikdirlər.  
 
 
 
Müdafiə funksyası daşıyan fibrin zülalı fibrinogendən əmələ 
gəlir və qanaxmanın qarşısını alır.  

99 
 
 
 
6. Hərəkət funksyası. Qısa əzələlərin xüsusi zülalları (aktin 
və miozin) hüceyrənin  və  orqanizmin bütün  hərəkətlərinin  yerinə 
yetirilməsində  iştirak  edir.  Aktin  və  miozin  təkhüceyrəlilərdə  və 
çoxhüceyrəlilərdə əzələ qısalması prosesində iştirak edir. Həmçi-
nin  bu  zülallar  bitkilərdə  yarpaqların  hərəkət  proseslərində  və  s. 
iştirak edir.   
 
 

100 
 
7.  Ehtiyyat  funksyaları.  Bu  funksyaları  ehtiyatda  olan 
zülallar  yerinə  yetirir.  Ehtiyyat  zülalları  enerji  ehtiyatı  yığır. 
Hemoqlobinin parçalanmasından ayrılan dəmir ionu orqanizmdən 
xaric  olunmur, orqanizmdə qalaraq bəzi  zülallarla ferritin  tərkibli 
komplekslər əmələ gətirir.
 
 
 
8.  Energetik  funksya.  Orqanizmdə karbohidratlar və lipid-
lər  azlıq  təşkil  etdikdə  bəzi  zülallar  parça-lanaraq  enerji  kimi 
istifadə  edilir.  Bir  qram  zülalın  parçalanmasından  17,6  KCoul 
enerji alınır.  Zülallar əvvəlcə aminturşulara sonra isə son məhsul 
olaraq CO
2
, NH
3
 və H
2
O parçalanırlar. 
 
 

101 
 
 
9.  Katalitik  funksiya.  Bir  çox  qlobulyar  zülallar  ferment 
kimi funksyaya malikdir. Ferment zülallar biokimyəvi reaksiyaları  
kataliz  edir,  onları  sürətləndirir.  Fermentə  birləşərək  reaksiyanın 
sürətini dəyişən molekula – substrat adlanır.  
 
 
 
 
Substratın  fermentə  birləşən  hissəsi  fermentin  aktiv  mərkəzi 
adlanır.  Aktiv  hissə  bir  neçə  aminturşu  qalığından  ibarət  olur  ki, 
onlar katalitik aminturşular adlanır.  
 
 

102 
 
Mövzuya aid suallar 
 
1.  Zülalların  kimyəvi  tərkibini,  molekul  kütləsini  və 
molekulunun formasını xarakterizə edin. 
2.  Zülalların  ayrılması  və  fraksiyalaşdırılma  üsullarını 
göstərin. 
3. Zülalların aminturşu tərkibini, onların  aminturşu  radikal-
larından  asılı  olaraq  xassələrinin  xarakterik  xüsusiyyətlərini, 
peptid əlaqəsini izah edin. 
4.  Zülalların  birinci  və  ikinci  quruluşu  ilə  əlaqəli  olaraq 
bioloji xassələrini xarakterizə edin. 
5. Zülalların üçüncü  və  dördüncü quruluşunu  aydınlaşdırın. 
Bu quruluşların yaranmasında hansı rabitələr əsas rol oynayır? 
6.  Zülalların  fiziki-kimyəvi  xassələrini  yazın.  Çökmə  ilə 
denaturasiyanın fərqini izah edin. 
7.  Zülalların  neytral,  turş  və  əsasi  xassəli  olmasını, 
izoelektrik nöqtə və pH-ı barədə məlumat verin. 
8. Hansı zülallar dördüncü quruluşa malikdirlər? 
9.  Zülalların  prostetik  qrupunu  hansı  birləşmələr  əmələ 
gətirə bilər? 
10.  Sadə  zülallardan  insan  orqanizmində  rast  gəlinənlər 
hansılardır? 
11. Polipeptidlər zülallardan hansı əlamətlərilə fərqlənir? 
12. Metaloproteidlərin bioloji rolunu aydınlaşdırın. 
 
 
 

103 
 
IV FƏSİL 
 
4. NUKLEİN TURŞULARI 
 
Nuklein turşuları- elementar tərkibli azot əsasları, pentozalar 
və  fosfat  turşusu  olan  yüksəkmolekullu  birləşmələrdir.  Nuklein 
turşularını  ilk  dəfə  1868-ci  ildə  İsveç  həkimi  F.  Mişer  sarğı 
materiallarında olan irin hüceyrələrində qeyr-adi fosforlu birləşmə 
olduğunu  aşkar  etdi  və  bunları  nukleinlər  (latınca  nulkeus-nüvə) 
adlandırdı.  1889-cu  ildə  Z.  Altman  heyvan  toxumalarından  və 
maya köbələklərindən nuklein turşularının zülallardan ayrılmasına 
nail  oldu.  Daha  sonra  Kossel  hüceyrələrdə  NT-nin  iki  növü 
olduğunu  aydınlaşdırdı.  XX  əsrin  əvvəllərində  Levin  və  Qulland 
NT-nin  makromolekulyar  strukturu  haqqında  nəzəriyyə  irəli 
sürdülər. 
Son  zamanlar  NT-nin  rolu  haqqında  məlumatlar  əldə 
edilmişdir: onlar genetik informasiyaların mühafizə olunmasında, 
saxlanmasında, nəsildən nəsilə ötrülməsində və bu informasiyala-
rın  həyata  keçrilməsində  vacib  komponentdir.  NT-i  zülalların  və 
hüceyrə  orqanoidlərinin  sintezini  idarə  edir,  biokomplekslər 
formasında fəaliyyət göstərir.  
 
 
4.1 Nuklein turşularının kimyəvi tərkibi və növləri 
 
Müxtəlif  mənbələrdən  alınan  NT  tam  hidroliz  olunduqda 
pirimidin və purin əsasları, pentozalar və həmçinin fosfat turşusu 
əmələ  gəlir.  Natamam  hidroliz  zamanı  nukleozid  və  nukleotidlər 
alınır.  NT-in  hamısının  tərkibində  pirimidin  əsaslarından  sitozin, 
urasil və timinə təsadüf edilir.  

104 
 
 
 
Azot  əsaslarından  olan  –  pirimidin  əsaslarına  (pirimidinin 
törəmələri) – sitozin (S), urasil (U) və timin (T) aiddir.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Azot  əsaslarından  olan  digər  birləşmələr  –  purin  əsaslarına 
(purinin törəmələridir) adenin (A) və quanin (Q) aiddir.  
Pirimidin  əsaslarından  fərqli  olaraq  purin  əsaslarında  kon-
densləşmiş  iki  heterotsiklik  həlqə  olur.  Purin  molekulunu  piri-
midinlə  imidizol  həlqələrinin  birləşməsi  hesab  etmək  olar. 
İmidazol  həlqəsinin purin molekuluna birləşmiş purin  əsaslarının 
aktivliyini artırır. Purin törəmələrindən adeninə (6-aminopurin) və 
quaninə  (2-amin-6-hidroksipurin)  nuklein  turşularının  hidrolizi 
məhsulları arasında daha çox təsadüf edilir. 
         H 
         C 
   N
1
   
6
  
5
CH 
 
HC
2 
  
3
   
4
CH 
         N 
Pirimidin 
              NH
2 
 
               C 
        N
1
    
6
  
5
CH 
 
        C
2 
   
3
  
4
CH 
 HO        N 
Sitozin  
(2-oksi-6-ami- 
nopirimidin) 
 
              OH
 
 
               C 
        N
1
    
6
  
5
CH 
 
        C
2 
   
3
  
4
CH 
 HO        N 
Urasil  
(2-6-dioksi- 
pirimidin) 
 
              OH
 
 
               C        CH
3 
        N
1
    
6
  
5
C 
 
        C
2 
   
3
  
4
CH 
 HO        N 
Timin 
(2-6-dioksi-5-me- 
tilpirimidin) 
 

105 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bundan  əlavə  NT-in  tərkibində  az  təsadüf  olunan  (mınar) 
azot əsaslarına rast gəlinir.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Nuklein turşularının tərkibinə karbohidratlardan monosaxa- 
ridlərin iki nümayəndəsi α-β fruktofuranoz formada riboza və  
         NH
2 
 
 
         C 
   N
1
   
6
  
5            
 
7
N 
 
HC
2 
  
3
   
4   
   
9
 
8
CH 
         N       N 
                   H 
Adenin 
(6-aminopurin) 
 
         H 
         C 
   N
1
   
6
  
5            
 
7
N 
 
HC
2 
  
3
   
4   
   
9
 
8
CH 
         N       N 
                   H 
Purin 
              OH
 
 
 
              C 
        N
1
   
6
  
5         
   
7
N 
 
        C
2 
  
3
   
4   
   
9
 
8
CH 
H
2
N       N       N 
                        H 
Quanin 
(2-amino-6-oksipurin) 
 
               NH
2 
 
               C        CH
3 
        N
1
    
6
  
5
C 
 
        C
2 
   
3
  
4
CH 
 HO        N 
5-Metilsitozin 
 
               NH
2 
 
               C        CH
2
OH 
        N
1
    
6
  
5
C 
 
        C
2 
   
3
   
4
CH 
 HO        N 
5-oksimetilsitozin 
 
H
3
C        CH
3
           
         N
 
 
 
         C 
   N
1
   
6
  
5         
   
7
N 
 
HC
2 
  
3
   
4   
   
9
  
8
CH 
         N       N 
                   H 
N
6
-Dimetiladenin 
 
               OH
 
 
               C 
      HC
1
   
6
  
5
CH
2 
 
        C
2 
   
3
   
4
CH
2 
 HO        N 
4,5-Dihidrourasil 
 

106 
 
dezoksiriboza daxildir.  
 
 
 
 
 
 
 
NT-in təbiətdə tərkibinə, quruluşuna və funksyasına görə iki 
növü ayırd edilir. Bunlar aşağıdakılardır: 
DNT-dezoksiribonuklein  turşusuna  və  RNT-ribonuklein 
turşusuna ayrılır. DNT –də azot əsaslarından – timin, RNT-də isə 
urasil  olur.  Həmçinin  RNT-də  bir  çox  minar  azot  əsaslarına  rast 
gəlinir. DNT-də minar azot əsaslarına az rast olunur.  
Nukleozitlər-purin  və  ya  pirimidin  əsası  ilə  pentozaların 
birləşmələridir.  Adeninin  riboza  ilə  birləşməsindən  –  adenozin, 
quaninlə  birləşməsindən  isə  timidin  tərkibli  nukleozidlər  əmələ 
gəlir.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1 
OH
 
OH
 
OH
 
H
 
O
 
H
 
HOCH
2 
H
 
β-D-ribofuranoza
 
H
 
β-D-2-dezoksiribofuranoza
 
O
 
H
 
H
 
OH
 
OH
 
H
 
H
 
HOCH
2 
H
 
                               NH
2
                                  
                                  
                             N
1
  
6
 
 
5
         
    
                                  
2 
  
3
  
4
   
    
                          O     N        
                                          
 
     
4                                       1 
             
3
               
2
      
  
   
 
 
            Dezoksisitidin 
(3-β-D-dezoksiribofuranozil- 
                sitozin) 
H
 
HOCH
2 
O
 
H
 
OH
 
H
 
H
 
H
 
5 
                         NH
2
                                  
                                  
                     N
1
  
6
 
 
5                 7
N
         
    
                          
2 
  
3
  
4   
      
9
  8  
 
    
   
                           N       N     
                                          
 
        
4                                       1 
             
3
                
2
      
  
   
 
 
                          Adenozin 
     (9-β-D-dezoksiribofuranoziladenin) 
 
H
 
HOCH
2 
O
 
OH
 
OH
 
H
 
H
 
H
 
5 

107 
 
Əgər  nukleozidin  tərkibində  ribozanın  əvəzinə  dezoksiri-
boza  birləşərsə  ―dezoksi‖  şəkilçisi  əlavə  edilir.  Belə  olan  halda 
dezoksiadenozin, dezoksistidin və s. tərkibli nukleozidlər alınır.  
Nukleotidlər-nukleozidlərin  fosfat  turşusu  ilə  əmələ  gətir-
diyi efirlərdir. Fosfat turşusu riboza (və ya dezoksiriboza) moleku-
luna  3
1
-cü  və  ya  5
1
  karbon  atomunda  olan  hidroksil  qrupuna 
birləşir. Nəticədə adenozinmonofosfat (AMF) nukleotidi alınır.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Əgər  adenozin  nukleotidinə  iki  molekula  fosfat  turşusu 
birləşərsə adenozindifosfat (ADF) üç molekula fosfat turşusu bir-
ləşərsə müvafiq olaraq adenozintrifosfat (ATF) nukleotidi alınar.  
 
                                    NH
2
                                  
                                  
                                N  
 
 
                   
  N
         
    
                       
   
           
 
    
   
                                     N       N     
                                          
 
        
                                               1 
                                 
  
   
 
 
 
Adenozin-5-monofosfat (5-AMF) 
 
H
 
H
 
         O 
         ║ 
HO─P─O─CH
2
 
        │ 
        OH 
O
 
OH
 
H
 
OH
 
H
 
                            NH
2
                                  
                                  
                       N
1
  
6
 
 
5               7
N
         
    
                            
2 
  
3
  
4   
    
9
   8  
 
    
   
                            N       N     
                                          
 
        
                                                
                                  
  
   
 HO                  
 HO             
              O                    
  Dezoksiadenozin-3-mono- 
         fosfat (d-3-AMF) 
P─O 
HOCH
2 
H
 
H
 
O
 
H
 
H
 
H
 
5 
                                        O 
                                                   ║ 
   N=C─NH
2
            OH─P─OH 
    │    │                                     │ 
HC   C─N          H  OH   O   H 
    ║     ║
         
CH  
│    │        │    │ 
 
   N─C─N ─── C─C──C─C─CH
2
OH 
                                         │        │ 
                                 H     H 
                                    O 
Adenil turşusu (Adenozin-3-fosfat) 

108 
 
N 
adenozin nukleozid 
ATF 
ADF 
AMF 
        O        O       O 
          ║          ║         ║ 
HO─P~O─P~O─P~O─CH
2
 
        
│          │         │ 
        OH     OH    OH 
OH 
OH 
H 
H 
O 
N 
N 
N 
NH
2
 
H 
H 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Həmçinin bu qayda ilə QMF, QDF, QTF, SMF, SDF, STF, 
UMF, UDF və UTF sintez oluna bilər.  
Fosfat  turşusu  molekulları  arasında  makroergik  efir 
rabitələri çox zəifdir və asan qırılır.  
RNT-nin hidroliz zamanı ribonukleotidlər, DNT-in hidrolizi 
zamanı dezoksiribonukleotidlər alınır. Toxumalarda sərbəst şəkil-
də ADF və ATF tapılmışdır. Onlar orqanizmdə gedən oksidləşmə 
reduksiya  proseslərinin  fəal  iştirakçılarıdır.  Həmçinin  digər 
nukleotidlər də vacib fizioloji əhəmiyyətə malikdirlər. Nukleotid-
lər  demək  olar  ki,  oranizmdə  gedən  bütün  biokimyəvi  proselərdə 
mühüm rol oynayırlar. Bir çox mononukleotidlər amin, karbohid-
rat və s. qalıqlarının bir birləşmədən digərinə ötrülməsində, enerji  

109 
 
mübadiləsində koferment kimi iştirak edirlər.  
Nuklein turşuları (NT).- mononukleotidlərin müxtəlif sayda 
(minlərlə) bir-birilə efir tipli rabitə ilə birləşərək oliqonukleotid və 
polinukleotid zəncirindən ibarət yüksəkmolekullu biopo- 
limerlərdir. Poliribonukleotidlərin (RNT) tərkibində purin  
nukleotidlərindən adenil və quanil turşuları, pirimidin nuk- 
leotidlərindən sitidil və uridil turşuları olur. Polidezoksi- 
ribonukleotidlərin (DNT) tərkibində isə dezoksiadenil, 
dezoksiquanil, dezoksitidil və timidil turşuları mövcud- 
dur. RNT-in əmələ gəlməsində pentozalardan riboza, 
DNT-də isə dezoksiriboza iştirak edir.  
RNT- molekulunda 60-dan 6 minə qədər nukleotid 
qalığından, DNT molekulları isə 20-25 min və daha çox   
(10 mln-a qədər) nukleotiddən əmələ gəlir. Dörd xromo- 
somu olan DNT molekul kütləsi 11,3∙10
10 
Da-dur. Belə 
DNT molekulunun uzunluğu 2,1 sm-ə çatır. Bu DNT mo- 
lekulunda 62 mln nukleotid cütü mövcuddur.  
İnsanların  somatik hüceyrələrinin nüvəsində 23  cüt  xromo-
som yerləşir. Hər bir hüceyrədə bir molekul DNT olur. İnsanın bir 
hüceyrə  toxumasında  46  molekul  DNT  olur.  İnsanın  bir  hüceyrə 
toxumasında  olan  46  molekul  DNT-in  uzunluğu  2  metrə  çatır. 
Onda olan nukleotid cütlərinin sayı 3,2 mlrd. Son zamanlar DNT-
in  yeni  A,  B,  C,  D,  Z  formaları  müəyyən  edilmişdir.  A-formada 
polinukleotid  zəncirində  azot  əsasları  aralı,  B-  formada  isə  yaxın 
yerləşir. O. biri C, D, Z formalarında isə qarışıq halda yerləşirlər.  
Nuklein  turşularının  molekullarında  nukleotidlərin  yerləş-
mə ardıcıllığına, onların birincili quruluşu deyilir. 
Nuklein  turşusu  molekullarını  təşkil  edən  monomerlərin 
(nukleotidlərin) fəzada tutduğu mövqe (fəza konfiqursiyası) onla-
rın ikincili quruluşu adlanır.  

110 
 
 

111 
 
 

112 
 
RNT-in  4  növü  məlumdur.  Bunlar  miqdarına,  tərkiblərinə, 
xassələrinə və funksiyalarına görə bir-birindən fərqlənirlər.  
1)  Ribosom-rRNT-si  hüceyrədə  olan  bütün  RNT  kütləsinin 
80-85%-ni təşkil edir. Onun molekul kütləsi 1,7 mln Da şatır. 3-6 
min  nukleotiddən  əmələ  gəlir.  Onların  80-84%-i  spirallaşmış 
haldadır.  Sadə  zülallarla  birləşərək  ribonukleoproteid  hissəcikləri 
yəni  ribosomları  əmələ  gətirir.  rRNT-in  funksiyası  tam  aydınlaş-
dırılmamışdır. 
2) Nəqliyyat-nRNT-si hüceyrədə olan bütün RNT kütləsinin 
15%  -  ə  qədərini  təşkil  edir.  Onların  molekul  kütləsi  35000  Da 
çatır 60-90 mononukleotiddən təşkil olunmuşdur. nRNT-in funks-
yası  hüceyrədə  aminturşularını  zülalların  sintez  olunduğu    yerə-
ribosoma  daşımaqdan  ibarətdir.  nRNT  hüceyrədə  həll  olmuş 
haldadır.  Onun  molekulunda  minor  aminturşularının  sayı  digər 
RNT-dən artıqdır. 
3) Məlumat-mRNT hüceyrədə olan bütün  RNT  -  kütləsinin 
5%  -  ə  qədərini  təşkil  edir.  Onun  molekul  kütləsi  300  min-dən  4 
mln Daltona çatır. mRNT-sı hüceyrə nüvəsində DNT-ın iştirakı ilə 
sintez  olunur.  mRNT-sı  funksiyası  sintez  olunacaq  zülal  mole-
kulunun quruluşu haqqında olan məlumatı hüceyrənin nüvəsindən 
ribosoma aparmaqdır. Orqanizmdə saysız hesabsız zülal molekulu 
sintez olunur. Bunların hər birinin sintezi spesifik mRNT-sı vasi- 
təsilə idarə edilir. 
4)  Virus  -  vRNT-sı  virusların  və  faqların  tərkib  hissəsidir. 
Onlar virusun (hüceyrə sahibinin) çoxalmasında informasiya rolu-
nu oynayır. Molekul kütləsi 2 - 15 mln Dalton arası dəyişir.