“Mən fəxr edirəM ki, AzərbAycAnlıyAM!”
Yüklə 2,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
bAyTArlıq
16 yoluxma yerindən və heyvanların növündən asılı olaraq 4 formada keçir: ildırımsürətli, iti, yarım iti, dəri və ya karbunkulyoz (dəri şişləri) formada. Xəstəliyin inkubasiya dövrü 1-3 gündür. Qoyun və keçilərdə xəstəlik olduqca sürətlə keçir və heyvan bir neçə saat ərzində tələf olur. Qarayaranın bu cür çox kəskin keçən formasına ildırımsürətli forma deyilir. Qarayaranın ildırımsürətli forması qara- malda da tez-tez təsadüf edilir. Bu formada heyvan ya qəflətən, heç bir klinik əlamət aş- kar olmadan ölür. Heyvanlarda yüksək bədən temperaturu, gözlərin qeyri-adi parıl- tısı və qorxmuş kimi baxış əla mətlərinə təsadüf etmək olur və selik qişaları adətən göyərir. Qaramalda xəstəliyin kəskin forma- sına da tez-tez təsadüf edilir. Bu formada bədən temperaturu 41-42°-yə çatır, tənəffüs tezləşir və çətinləşir. Göv şəmə dayanır, suya tələbatı çoxalır. Ağız, burun selikli qi- şası tünd-qırmızı rəngdə və göyərmiş olur. Qaramalda xəstəliyin iti formasında da kəskin formada təsvir olunan kliniki əlamətlər müşahidə olunur. Bu formada heyvan xəstəliyin 2-3-cü günü olür. Dəri və ya karbunkulyoz formada qaramalda bədənin müxtəlif nahiyyələ rində (boyun, çi- yin, çənəaltı, qarın, yelin və s.) tez böyüyən şişlər əmələ gəlir. Belə şişlər əvvəlcə isti ağrılı olur, sonra soyuyur və ağrısız olur. Davarlarda xəstəlik əsasən ildırım sürətli və iti formada keçir. Bu formada bədən temperaturu çox yüksək (42°C və yuxarı) olur. Adətən xəstəliyin birinci əlaməti üzə çıxdıqdan bir neçə dəqiqə, yaxud da bir-iki saat sonra heyvan ölür. Xəstəliyin iti formasında qoyun və ke- çilər çox vaxt yerə yıxılır, burnunun ucu, qulağının dərisi qızarır və heyvan qıc ha- lında ölür. Bu formada xəstəlik 2-3 gün da- vam edir. Qarayaranın karbunkulyoz for- ması davarda az təsadüf edilir. Atlarda xəstəliyin ildırımsürətli forması çox vaxt sancı ilə başlayır. Ölümündən bir az qabaq ağız və burnundan qanlı maye, anusundan isə qan axır. Heyvan çox tez ölür. İti və yarım iti formalarda atların bədən temperaturu 42,5°C-yə çatır. Yarım iti forma ən cox atlarda olur. Xəstəliyin karbunkulyoz forması qara- malda, donuzlarda, atlarda daha çox təsadüf edilir. Xəstəlik bu formada 8 saatdan 8 günə qədər davam edir və ölümlə nəticələnir. Xəstəliyin xroniki forması 2-3 ay cəkir. Bu formaya ən çox donuzlarda rast gəlinir. Donuzların qulaq dibi vəzilərində və çənəaltında həmişə şişlərə təsadüf olunur. Bəzən xəstə donuzun başı da şişir. Udlaq nahiyyəsində əmələ gələn şiş inkişaf edərək boyun və döş nahiyyəsinə sirayət edir. Xəstəliyin abortiv formasında tempera- turun qalxması, halsızlıq, süd məhsul- darlığının azalması, iştahanın itməsi, heyva- nın arıqlaması ilə xarakterizə olunur. Xəstəlik 2 həftə və daha çox çəkir. Xəstə heyvanlar bir qayda olaraq sağalırlar. Beləliklə, kənd təsərrüfatı heyvanlarında qarayaranın əsas kliniki əlamətləri bədən temperaturunun yüksəlməsi, heyvanın kef- sizliyi, tənəffüsün çətinləşməsi, əzələlərin qıc olması, ağız, burun, göz selikli qişasının tünd-qırmızı olması, köpmə və sancı kimi halların müşahidə edilməsi, sidik və nəcis ilə qan ifrazı, bə dənin müəyyən nahi- yələrində şiş əmələ gəlməsi ilə xarakterizə edilir. Patoloji prosesin lokalizasiya yerindən asılı olaraq xəstəlik dəri, ağciyər, bağırsaq, anginoz formalara ayrılır. Xəstəliyə dəqiq diaqnoz qoymaq üçün epizootoloji xüsusiyyətləri, klinik əlamət- ləri nəzərə alınmaqla əsasən bakterioloji, seroloji, allerji, patoloji-anatomik və bioloji üsullardan istifadə olunur. Bakterioloji üsul
|