Fəsil II. Cəmiyyət-təbiət münasibətlərinin müasir strategiyası
və qlobal modellər
2.1. Davamlı inkişaf konsepsiyası, proqramm və qlobal modellər
Təbiətlə cəmiyyət arasındakı münasibətləri əks etdirən bir neçə konsepsiya
mövcuddur.Qədim və orta əsrlər dövrünün konsepsiyalarında təbiətə cəmiyyətdən
yüksəkdə duran müdrik yaradıcı kimi baxılırdı. Bu ideologiya belə ifadə olunurdu:
təbiət daha yaxşı bilir, ona edilən istənilən müdaxilə münaqişələrə, ekoloji
fəlakətlərə, sosial sarsıntılara səbəb olur. Bu mövqenin tərəfdarları təbiətə müdaxi-
lənin «sıfır» strategiyasını təbliğ edirdilər.
Kapitalizmin inkişaf mərhələsi dövründə istehlakçı konsepsiyası hakim idi.
Bu dövrün əsas şüarı insanın iqtisadi maraqlarının prioritetliyi idi. Təbii mühitə
insanın maddi rifahlarını təmin edən xəzinə kimi baxılırdı. Bu baxışlarda təbiət bir
emalatxana rolunu oynayırdı ki, bu emalatxanada insan həm yaradıcı, həm qulluq-
çu, həm də ağa idi.
XX əsrin 50-70-ci illərində baş vermiş ekoloji böhran nəticəsində istehlakçı
konsepsiya yeni baxışla – bəşəriyyətin biosferin taleyindən narahatlığı ilə əvəz
olundu. Yaşayış mühitinin dağılmasına insanın reaksiyasını əks etdirən müxtəlif
ictimai hərəkatlar meydana gəldi. Pessimistlər bəşəriyyətin bədbin gələcəyini təsvir
edir, müasir sivilizasiyanın labüd məhvə doğru irəlilədiyini bildirirdilər. Optimist-
lər insan şüuruna əsaslanaraq onun ekoloji problemləri həll edəcəyinə inanırdılar.
Müasir ekoloji konsepsiya keçən əsrin 70-ci illərində Roma Klubu hesa-
batları şəklində formalaşıb. 1968-ci ilin aprelində italyan sənayeçi Aurelio Peççei
və şotland alimi Aleksandr Kingin təşəbbüsü əsasında 10 ölkədən 30 nəfər alim
Romada toplaşaraq bəşəriyyətin indiki və gələcək problemlərini müzakirə etdilər.
Bu toplantı Roma Klubu (Club of Rome) adlandı və «Bəşəriyyətin çətinlikləri»
(The Predicament RF Mankind») adlı hesabatlar seriyasının hazırlanmasını sifariş
verdi.
Bu modeldə ilk dəfə olaraq inkişafın fiziki hüdudları – mümkün yuxarı həd-
31
di müəyyən edildi:
Dostları ilə paylaş: | 
