Ii hiSSƏ t ə hsil sistemind ə psixoloji xidm
Psixoloji treninq praktik psixoloqun iş
Yüklə 2,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tanışlıq mə rh ə l ə si
- M Ə N İ M P L A K A T I M
- Yazmaq Çə km ə k
- Ünsiyyə t treninqi
- “ Tərcüməçi”
- İnteqrasiya mə rh ə l ə si
|
2.5.5. Psixoloji treninq praktik psixoloqun iş metodlarından biri kimi Psixoloji treninq insa nlarla iş zamanı psixoloji yardım göstə rilm ə si m ə qs ə dil ə istifad ə olunan praktik psixologiyanın fəal metodlarının m ə cmuyudur. Onun vasit ə sil ə insanlarda özünüdə rketm ə v ə özünüinkişaf v ərdişləri formalaşdırılır. Bu mə qs ə dl ə yaradılan treninq qruplarla işin sistemind ə bütün iştirakçıların fəallığının tmin edilməsi, onlar arasında qrupdaxili f əal ünsiyyət mühitinin yaradılması, qarşılıqlı münasibə tl ə rd ə h əssaslıq, ə ks ə laq ə v ə sair kimi spesifik xüsusiyyə tl ər yer tutur. Bir çoxları treninqi d ə rsl ə eynil əşdiri r, b ə zil ə ri is ə onu n ə is ə , f ə rqli bir metod hesab edirl ər. Əslində is ə , treninq t əlim forması, qeyri -standar d ərs tipidir. Özünün spesifik c ə h ə tl ə rin ə görə treninq daha çox kombinə edilmiş (mürə kk ə b) d ə rsin t əşkili qaydalarını və m ə rh ə l ə l ərini xatırladır. Kombin əedilmiş də rsl ə rd ə olduğu kimi, treninqlə rd ə d ə d ərsin şə rti q əbul edilmiş ə sas m ə rh ə l ə l ə ri: aktuallaşdırma və motivasiya yeni materialın izah edilməsi, möhkə ml ə ndirm ə , ev ə tapşırıq, şagirdlə rin f ə aliyy ə tinin qiym ə tl ə ndirilm əsi öz əksini tapır. Də rs- treninqin özünə m ə xsus f ərqi xüsusiyyə tl əri sırasına isə h ə r bir m ə rh ə l ə d ə psixoloji t ə mrinl ə rd ən, yaradıcı etüdlə rd ən, nağıl terapiyası elementlə rind ə n, rollu oyunlar v ə refleksiyadan istifad ə daxildir. Müasir dövrdə innovativ, qeyri -standart t ə lim f ormalarına maraq artmış, onun ə h ə miyy ə ti v ə z əruriliyi günün reallığına çevrilmişdir. Belə t ə lim metodlarından biri də psixoloji treninql ə rdir. Psixoloji treninq h ər şeydə n ə vv əl praktik psixologiyanın aktiv metodlarından biri olmaqla, müştə ril ərin qarşılaşdıqları psixoloji problemlə rin h ə llind ə onlara s ə m ə r əli psixoloji yardımın göstə rilm ə sini n ə z ə rd ə tutur. Öz peşə kar f ə aliyy ə tind ə bu metoda istinad ed ən praktik psixoloq yalnız nə z ə ri bilikl ə r deyil, h ə m d ə praktik bacarıq və v ərdişlə r ə malik olmalıdır. Psixoloji treninq öz strukturu baxımından 4 ə sas m ə rh ə l ə d ə n ibar ə tdir. 288 tanışlıq mə rh ə l ə si; konfrantasiya (c ə bh ə l əşmə ) m ə rh ə l ə si; razılıq və ə m əkdaşlıq mə rh ə l ə si; inteqrasiya m ə rh ə l ə si. Tanışlıq mə rh ə l ə si adlanan ilk m ə rh ə l ə d ə qrupun işi onun iştirakçılarının situasiyalara bə l ə d olmaq c ə hdl ə ri il ə başlayır. Bu mə rh ə l ə d ə m ə qs ə d qrup daxilind ə mövcud olan emosional gərcinliyin azadılması, əlverişli iş şəraitinin yaradılması, qrupda fə aliyy ə tin norma v ə prinsipl ə rinin bütün iştirakçıların birgə f ə aliyy ə ti il ə müə yy ə nl əşdirilmə sind ə n ibar ə tdir. Aydındır ki, treninq qruplarda təmsil olan şə xsl ə rin h ər biri özlə rinin f ə rdiyy ə ti il ə seçilirlə r v ə bu özünü tanışlıq mə rh ə l ə sind ə biruz ə verir. H ər bir qrup üzvü h əm özünü, öz mövqeyini müdafiə etm ə li, h ə m d ə h ə min treninq qrupuna m əə suliyy ə tini hiss etm əlidir. Qrup üzvlə ri bir- birini yaxşı tanıdıqdan sonra onların hə r birinin s ə rb əstliyi artır. Treninq qrupun normaları ə n ə n əvi qruplardan xüsusi kə skin f ə rql ə n ə n psixoloji iqlim yaradır ki, bunun da nə tic ə sind ə qrup nor malarını də rk ed ə n h ə r bir qrup üzvü qaydaların gözlə nilm ə sind ə maraqlı olan şəxs kimi çıxış edir. Bu m ə rh ə l ə y ə aid sad ə bir treninq ə diqq ə t yetir ə k: M Ə N İ M P L A K A T I M ĠĢtirakçılara bir v ə r ə qd ə bir neçə bölmə d ə n ibar ət plakat çə km ə k t ə klif olunur. Yazmaq Çə km ə k 1. Adım; 1. M ə n n ə il ə m əĢğul olmağı sevirə m; 2. YaĢım; 2. M ə nim b əzi dostlarım; 3. Çə kim; 3. XoĢbə xt anlarda m ə n nec ə görünə rdim 4. Boyum; (avtoportret); 5. M ə nim sevdiyim r ə ng 4. M ə nim yegan ə ist ə yim; 5. M ə nim sevimli yerim. Bu plakatlar iştirakçıların sinə sind ən asılır və onlar otaqda 15 d ə qiq ə s ə rb ə st g ə zirl ə r. C ə bh ə l əşmə m ə rh ə l ə sind ə qrup üzvləri özlə rini daha s ə rb ə st hiss edir, öz təhlükə sizlikl ə rin ə əmin olaraq müxtə lif eksperimentl ər aparırlar. Bu zaman 289 onlar tanışlıq mə rh ə l ə sind ə bir-birl əri haqqında ə ld ə etdikl ə ri ilk t ə s əvvürlə rd ə n imtina edirl ə r. Bu m ə rh ə l ə d ə ə s ə bilik, h ə y əcanlılıq və aqresiya o q ə d ər artır ki, hətta aparıcıya da yönə l ə bil ər. Mühüm mövzuların müzakirəsi zamanı qrup üzvlə ri tez- tez qütblə r ə bölünürlə r. Qrupa veril ə n t ə l ə bl ə rl ə iştirakçının təlabatları arasında ziddiyə tl ər meydana çıxır. Bu m ə rh ə l ə d ə qrup üzvlərinin özlərinin destruktiv davranışlarını boynuna alması v ə qrupun emosional v ə koqnitiv enerjisini manipulyasiya etm ə sinin yolverilm əz olması vacib şə rtdir. Konfrontasiya (c ə bh ə l əşmə ) m ə rh ə l ə sind ə konflikl ə rin h ə ll edilm ə si yolunun seçilmə si, konfliktin t ə bi ətinin anlaşılması, yaradıcılığın yeni imkanları kimi konflikl ə r ə münasibətin formalaşdırılması başlıca mə qs ə d hesab olunur. Qrup üzvləri mümkün konfliktlə rin optimal h əlli yollarının mümkünlüyü q ə na ə tin ə g ə l ə r ə k, bel ə davranışın profilaktikasının ə sas elementl ə rind ə n biri kimi ə m əkdaşlığın mümkünlüyünü və z ə ruriliyini d ə rk edirl ə r. Bu m ə rh ə l ə d ə qrup üzvlə ri konfliktl ə rin dinc yolla h ə llinin 3 əsas forması: bə y ə nm ə, ünsiyyə t v ə ə m əkdaşlıq ilə tanış olurlar. B ə y ə nm ə konflikt üzrə t ə r əfdaşın ən yaxşı keyfiyyə tl ə rin ə hörmə ti ifad ə edir. Bu zaman ünsiyyə t t ə r əfdaşı dinlə m ək bacarığına ə saslanmaqla yaranmış konfliktin sə b ə bl ərini anlamağa kömə k edir, konsepsusun ə ld ə edilm ə si vasit əsi kimi özünü göstə rir. C ə bh ə l əşmə m ə rh ə l ə sin ə aid konkret bir treninqin t əşkilinə n ə z ə r yetir ə k: “ Konflikt n ədir?” . ĠĢtirakçılara çox da böyük olmayan bir və r ə qd ə konfliktin t ə rifini yazmaq t ə klif olunur. Sonra iĢtirakçılara təklif olunur ki, cavab yazdıqları və r ə ql əri “konfliktlə r s ə b əti” adlanan qutuya v ə ya torbaya atsınlar. Aparıcı qutunu və ya torbanı ə lin ə götürə r ə k iĢtirakçılara növbə il ə yaxınlaĢır və oradan bir v ə r əqi götürə r əki oxumağı tə klif edir. Bel ə likl ə , kollektiv z əkanın kömə yi əsasında konfliktin tərifini tapmaq imkanı yaranmıĢ olur. Psixoloji treninqin razılıq və ə m əkdaşlıq mə rh ə l ə si adlanan üçüncü m ə rh ə l ə sind ə iştirakçılar ikinci mə rh ə l ə d ə yaranan ə s ə bilik v ə aqressivlikd ə n 290 f ərqli olaraq, öz hisslə rini yeni s ə viyy ə d ə ifad ə etm ək imkanı ə ld ə etmiş olurlar. Bu m ə rh ə l ə d ə onlar bir-birin ə qarşı daha çox hörmə t b ə sl ə yir v ə bir- birin ə bu hissl ə rini bildirm ə kd ən utanmırlar. Qrupa mənsubluq onların hə r birind ə razılıq hissi doğurur. Bu mə rh ə l ə d ə qrup üzvləri arasında ünsiyyə t s ə mimi xarakter k ə sb edir v ə h ər bir iştirakçı özünün bütün istə k v ə t ə l əbatları il ə özünü daha təbii hiss edir. Qrup üzvləri qrupun iş qüvvəsini müdafiə edir v ə onun sonad ək saxlanılmasını istə yirl ər. Onların ə ks ə riyy ə ti qrupa aid olmayan maraqları qə bul etmir, bir-birin ə qarşı neqativ hisslə rd ə n uzaq olur, daha yüksək dözüm nümayiş etdirilir. M əlum olduğu kimi, insanların bir -biri il ə ü nsiyy əti olduqca mürə kk ə b v ə h əssas bir prosesdir. Ünsiyyətin baş tutmaması və ya onun s ə m ə r ə sizliyi adamların bu və ya dic ər kommunikativ bacarıqlarının tam və ya qism ə n olmaması ilə d ə bağlıdır. Bu prosesdə özünə n ə zar ət bacarıqları və konkret situasiyanın düzgün qiymə tl ə ndirilm əsi kimi müsbə t c ə h ə tl ə rl ə yanaşı, impulsivlik v ə aqressivlik kimi m ə nfi amill ə rin d ə t əsiri olduqca böyükdür. Ünsiyyə t treninqi qruplarında ə sas m ə qs ə d f əal ünsiyyət üslubunun m ə nims ə nilm ə sind ə n, s ə m ə r əli ünsiyyət bacarıqlarının formalaşdırıl - masından, ehtibarlı ünsiyyə t v ə ətrafdakı adamları anlamaq vərdişlə ri yaratmaqdan ibar ətdir. Ünsiyyət bacarıq və v ərdişlərinin formalaşdırılmasında kommunikativ treninql ərin xüsusi rolu və ə h ə miyy əti vardır. Bu mə qs ə dl ə yaradılan kommunikativ qruplar bir növ şə xsiyy ə tl ərarası ünsiyyə t v ərdişlərinin inkişaf etdirilməsi labaratoriyası funksiyasını yerinə yetirir. Ünsiyyə t treninql ə rin ə aid konkret bir nümunə y ə n ə z ə r salaq: “ Tərcüməçi” ĠĢtirakçılar cütlük l ə r ə bölünürlər. Cütlüyə daxil olan oyunçulardan birinə öz baĢına g ə l ə n n ə is ə uzun bir əhvalat haqqında danıĢmaq tə klif olunur. Onun t ə r əfdaĢı olan digə r Ģə xs ə is ə onun nitqini diqq ə tl ə dinl ə m ə k, onu yığcam və d ə qiq, sanki xarici dil ə sinxron t ərcümə etm ək tapĢırığı verilir. Dinl ə m ə prosesind ə “ təcrüməçi”yə danıĢan tə r əfdaĢını saxlamaq, onun dediklə rini “tərcümə etm ək” hüququ verilir. Bundan sonra danııĢıq davam edir. Əhvalat baĢa 291 çatdıqdan sonra əhvalat danıĢandan “tərcüməçi”nin onun fikirlərini düzgün söylə yib- söylə m ə diyi soru Ģulur, fikir mübadilə sind ə n sonra t ə r əfdaĢlar öz rollarını dəyiĢirlə r. İnteqrasiya mə rh ə l ə si adlanan sonuncu m ə rh ə l ə psixoloji treninqin ə n mühüm mə rh ə l ə sidir. Qrup s ə m ə r ə li kommunikasiya sistemin ə v ə etibarlı ə ks- ə laq ə prosesin ə yiy ə l ə ndikd ən sonra iştirakçılar daha mürə kk ə b v ə çoxcə h ə tli v ə zif ə l ə ri yerin ə yetir ə bil ə rl ə r. Qrup daxilind ə onlar birlikd ə öz problem və çə tinlikl ə rini daha yaxşı də rk etm ə k v ə müzakirə etm ək, davranışlarını müdafiə etm ə k v ə d əyişdirmək imkanına sahib olurlar. Bunun üçün daha çox vaxt, enerji və h ə v əs, davranış üsullarının, mə qs ə d v ə v ə zif ə l ərin daha ciddi refleksiyası lazım gə lir. İnteqrasiya mə rh ə l ə sind ə daha çox müxtə lif psixoterapevtik t ə mrin v ə tapşırıqlardan istifadə olunur. Bunların sırasına b ə d ə n terapiyası , neyrolinqvistik proqramlaşdırma elementlə ri, humanistik, ge ştalt yanaşma üsulları daxildir. Bə d ən terapiyası metodları içə risind ə plastik treninql ə rin xüsusi yeri vardır. Bu treninqlə rin ə sas m ə qs ədi ―bə d ənin dili‖nin d ə rk edilm əsi hesabına psixoloji əhvalının yaxşılaşdırılmasından ibarə tdir. Bu m ə qs ə d ə çatmaq üçün aşağıdakı və zif ə l ərin ardıcıl şə kild ə yerin ə yetirilm ə si t ə l ə b olunur: 1. B ə d ən sıxıntısı yaradan sə b əbin tapılması və aradan qaldırılması ; 2. Ünsiyyə tin qeyri-verbal komponentl ə rinin öyrə nilm ə si; 3. Öz bə d ə ninin dilinin d ə rk edilm ə si. B ə d ən terapiyası üzrə t ə mrinl ər olduqca genişdir. Nümunə üçün belə t ə mrinl ə rd ə n birin ə n ə z ə r yetir ə k: “Od - buz” Bu t ə mrin ə növbə il ə bütün bə d ə nin g ə rginl əşdirilmə si v ə z ə ifl ə dilm əsi, gücdə n salınması üzrə h ə r ə k ə tl ər daxildir. İştirakçılar dairəvi şə kild ə düzülə r ə k bu h ə r ə k ə tl ə ri yerin ə yetirirl ər. Aparıcı “Od” komandası verdikdən sonra bütün iştirakçılar bütün b ə d ə nl ə rini ə hat ə ed ə n intensiv h ə r ə k ə tl ə r ə başlayırlar. Hə r ə k ə tl ə rin s ə rb ə stliyi v ə intensivliyind ə h ər bir iştirakçı öz iradə sin ə tabedir v ə müstə qildir. Yüklə 2,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|