Fizika kafedrasi umumiy fizika fanidan

TO‘YINGAN SUV BUG‘INING BOSIMI
(mm.sim.ust.) 2-jadval

Xarorat,	Bosim	Xarorat,	Bosim
-10 -9 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 -0 -1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10	1.95 2.13 2.32 2.53 2.76 3.01 3.28 3.57 3.88 4.22 4.58 4.5 5.3 5.7 6.1 6.6 7.0 7.5 8.0 8.6 9.2	11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 26 28 29 30 100 200	9.8 10.5 11.5 12.0 12.8 13.6 14.6 15.5 16.5 17.5 18.7 19.8 21.1 22.4 23.8 25.2 26.7 28.4 30.0 31.8 760 11628

6.2-jadvaldan foydalanib, t₁ va t₂ temperaturalarga mos kelgan P₁ va P₂ bug‘ bosimlarini aniqlab oling.

7. Olingan ma’lumotlardan foydalanib xavoning nisbiy namligini hisoblang.
Nazorat savollari:
1.Namlikni aniqlashni yana qanday usullari mavjud?
2. Bizga namlikni aniqlash nima uchun zarur?
3. Namlikning turmushda va texnikadagi axamiyati haqida ma’lumot bering.

5- LABORATORIYA ISHI

HAVO MOLEKULALARINING O‘RTACHA KVADRATIK

TEZLIGINI ANIQLASH

Ishning maqsadi: Ma’lum hajmdagi havoning massasi va bosimini o‘lchab, oddiy asboblar yordamida havo molekulalarining o‘rtacha kvadratik tezligini aniqlash.
Kerakli asboblar: Havoni tarozida tortish uchun ma’lum hajmdagi shisha idish, texnik tarozi va toshlari, Kamovskiy nasosi.
NAZARIY MA’LUMOT
Molekulalarning o‘rtacha kvadratik tezligi V² ni topish uchun hajm birligidagi molekulalar tezliklari kvadratlari yig‘indisining hajm birligidagi molekulalar soniga nisbatini hisoblash kerak.
Gaz molekulalaring o‘rtacha kvadratik tezligi:
(1)
ifodadan aniqlanadi. dan
(2)
bundan R ning qiymatini (1) ga keltirib qo‘ysak,
(3)
ni hosil qilamiz, bunda
 - gazning molyar massasi.
m- gazning massasi.
V - uning hajmi.
P - bosimi.
Idishning hajmi ma’lum bo‘lsa, bosim va massani oddiy usullar bilan o‘lchanadi. Dastlab idishni ichidagi havo bosimi atmosfera bosimiga teng bo‘ladi. Agar dastlab idishni ichidagi havosi bilan tortilib keyin undagi havo Kamovskiy nasosi yordamida tortib olinsa va u ikkinchi marta tortib olinsa so‘rib olingan havoning massasini aniqlash mumkin.
Bosim P laboratoriyadagi barometrdan olinsa, hajm V berilgan bo‘lsa, massa m ning topilgan qiymatini (3) formulaga qo‘yib, havo molekulalarining o‘rtacha kvadratik tezligini V ni hisoblash mumkin.
Ishni bajarish tartibi:
1. Laboratoriyadagi barometrdan havo bosimi  yozib olinadi va u SI dagi birliklarda ifodalanadi.
2. Atmosfera bosimida havo bilan to‘ldirilgan shisha idish massasi m₁ texnika tarozida tortib olinadi.
3. Idishdagi havo Kamovskiy nasosi yordamida iloji boricha ko‘proq tortib olinadi va og‘zi bekiladi. Idishning havosi tortib olingandan keyingi massasi m₂ aniqlanadi.
4. Idishdan so‘rib olingan havo massasi m=m₁-m₂ kg larda hisoblanadi.
5. Havoning zichligi dan topiladi.

Og‘zi ochiq idishdagi havo bosimi, P	Idishning havosi bilan birga massasi. m1	Idishning undagi havo so‘rib olingandagi massasi m2	Idishdan so‘rib olingan havo massasi m	Hajm V	O‘rtachakvadratik tezlik. V	Zichlik 

6. P, m va V kattaliklarning qiymatlari tenglikka qo‘yilib havo molekulalari harakatining o‘rtacha kvadratik tezligi aniqlanadi va natijalar quyidagi jadvalga yozilib, xatoliklar hisoblanadi.