F.Ə. Sadıxova
Yüklə 240,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
IX-X 1980il 169 - - Cəmi 275 122 Azər- bay- canın rayon- ları I.1980il. X.1983il. III.1983il 28 25 60 - 8 38 - 32,0 63,3 6 10 2 5 12 9 2 Cəmi 113 46 40,7 16 7 12 9 2 1982-1983-cü illərdə Azərbaycan rayonlarından olan insanların qan zərdablarında heyvan qripi viruslarına qarşı antitellər. Yanvar 1982-ci il Cədvəl 8 Antigenlər Tip Tədqiq olunmuş zərdabları n ümumi sayı Müsbət tapın tıların %-i Antitellərin titri СГТ Hemaq qlyu tinin Neyra mini daza 10 20 40 80 160 320 1.А/Индюк /Онтарио/68 H8 4 28 - - - - - - - 2. А/Буревестник/ Австралия/82 H6 5 28 - - - - - - - 3.А/Лошадь /Прага/1/56/ H7 7 28 - - - - - - - 4.А/Утка/ Чехословакия/ 56 H4 6 28 - - - - - - - 5.А/Индюк/ Массачуссетс/ 65 H6 2 28 21.4 3 3 - - - - 3,99 123 6.А/Свинья/ Айова/15/30 H1 1 28 3,5 - 1 - - - -- 4,33 7.А/Крачка/ Ю.Африка/61/ H5 3 28 - - - - - - - 8.А/Индюк/ Висконсин/66 H9 2 28 - - - - - - - 9.А/цыпленок /Германия/«N» /49 H10 7 28 - - - - - - 10.А/Утка/ Украина/1/63 H3 8 28 - - - - - - - 11.А/Утка/ Англия/56 H11 6 28 - - - - - - - Mart 1983-cü il Cədvəl 8-in davamı Antigenlər Tip Tədqiq olunmuş zərdablar ın ümumi sayı Müsbət tapın tıların %-i Antitellərin titri СГТ Hemaq qlyu tinin Neyra mini daza 10 20 40 80 160 320 1.А/Лошадь /Прага/1/56/ H7 7 60 31,6 3 4 5 4 3 - 5,33 2.А/Утка/ Чехословакия/ 56 H4 6 60 38,3 17 6 - - - - 6,35 3.А/Свинья/ Айова/15/30 H1 1 60 41,6 7 5 6 3 4 - 6,1 4.А/Крачка/ Ю.Африка/61/ H5 3 60 75,0 5 20 7 8 - 5 5,17 5.А/Индюк/ Висконсин/66 H9 2 60 88,3 9 16 13 7 3 5 5,21 124 6.А/цыпленок /Германия/«N» /49 H10 7 60 63,3 10 5 12 9 2 - 4,87 7.А/Утка/ Украина/1/63 H3 8 60 95,0 4 11 11 15 9 7 5,94 8.А/Утка/ Англия/56 H11 6 60 73,3 5 13 8 10 3 5 5,5 Oktyabr 1983-cü il Cədvəl 8-in davamı Antigenlər Tip Tədqiq olunmuş zərdablar ın ümumi sayı Müsbət tapın tıların %-i Antitellərin titri СГТ Hemaq qlyu tinin Neyra mini daza 10 20 40 80 160 320 1.А/Индюк /Онтарио/68 H8 N4 25 64,0 8 6 2 - - - 4,08 2. А/Буревестни к/Австралия/ 82 H6 N5 25 - - - - - - - - 3.А/Лошадь /Прага/1/56/ H7 N7 25 72,0 2 6 8 2 - - 4,88 4.А/Утка/ Чехословакия /56 H4 N6 25 72,0 - - 6 6 4 2 6,44 125 5.А/Индюк/ Массачуссетс /65 H6 N2 25 56,0 2 6 4 2 - - 4,76 6.А/Свинья/ Айова/15/30 H1 N1 25 64,0 2 2 4 8 - - 5,45 7.А/цыпленок /Германия/ «N»/49 H10 N7 25 32,0 6 2 - - - - 3,58 8.А/Утка/ Украина/1/63 H3 N8 25 64,0 - 4 6 6 - - 5,45 9.А/Утка/ Англия/56 H11 N9 25 72,0 4 4 6 - 4 - 5,1 Quşların (vəhşi, ev) və müxtəlif heyvanların zərdablarının tədqiqinin nəticələri А/цыпленок/Германия/N/H10N7 qripi virusunun (1:320 titrində) heyvan biosenozlarında sirkulyasiyasını üzə çıxardı. Daha yüksək orta həndəsi titrlər (SQT) gümüşü qağayılarda (4,08), kənd təsərrüfatı quşlarında və heyvanlarında – toyuqlarda, inəklərdə, quzularda qeydə alınmışdır.(Cədvəl 11). Yuxarıda qeyd olunan virusun ev quşları və kənd təsərrüfatı heyvanları arasında sirkulyasiyası həmin virusun yuxarıda göstərilən populyasiyalardan insan populyasiyasına keçməsi ehtimalının yüksək olması cəhətdən maraq doğurur. İnsan populyasiyalarının А/цыпленок/Германия/N/49/H10N7 qripi virusu ilə yoluxmasının tədqiqi zamanı məlum olmuşdur ki, şəhər əhalisinin 275 qan zərdabı öyrənilərkən qeyd olunan ştamma qarşı antitellər müəyyən edilməmişdir (Cədvə11). 126 Azərbaycan kənd yerlərində yaşayan 113 insanıın zərdablarının tədqiqi göstərdi ki, А/цыпленок/Германия/N/49/H10N7 qripi virusu ştammına qarşı antitellər 1983-cü ilin payız-yaz dövründə müəyyən edilmişdir.(Cədvəl 11). 1982-ci ilin qışında qeyd olunan ştamma qarşı antitellər təyin edilməmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, müsbət tapıntıların əhəmiyyətli faizi 1983-cü ilin martına düşür – 63,0 %-ə qədər, antitellərin titri 1:160-a qədər (Cədvəl 10). Vəhşi, ev heyvanlarının, o cümlədən quşların zərdabında А/цыпленок/Германия/«N»/49/H10N7 qripi virusuna qarşı antitellərin təyini üzrə tədqiqatların nəticələri. № Antigen Tip Heyva nın, quşun növü Top lan ma yeri Təd qiq olu nan zər dab ların sayı Müs bət mate ria lın sayı Dİ 0,05% Antitellərin titri He maqq lyu tinin Ney rami ni daza 10 20 40 80 160 320 СГТ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 А/цыпленок/ Германия/« N»/ 49/ 1. H10 N7 kavka Qızıl ağac qoru ğu 30 6 7,4÷36,6 2 - 2 1 - 1 5,33 127 Cədvəl 9 2. H10 N7 lısuxa -«- 119 23 12,7÷26, 9 6 6 4 4 2 1 5,02 3. H10 N7 qarğa -«- 3 1 0÷100,0 - 1 - - - - 4,33 4. H10 N7 Sarı durna -«- 17 3 2,8÷39,8 3 - - - - - 3,33 5. H10 N7 Misir durna- sı -«- 5 1 2,4÷78,0 1 - - - - - 3,33 № Antigen Tip Heyva nın, quşun növü Top lan ma yeri Təd qiq olu nan zər dab la rın sayı Müs bət ma teria lın sayı Dİ 0,05% Antitellərin titri He maq qlyu tinin Ney rami ni daza 10 20 40 80 160 320 SQT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 6. H10 N7 Mate rik ördəyi Qızıl ağac qoru ğu 3 1 46,9÷21,2 - 1 - - - - 4,33 7. H10 N7 Çirok -«- 3 2 0÷100,0 - - - 2 - - 6,33 8. H10 N7 Kiçik baklan -«- 1 1 0÷100,0 1 - - - - - 3,33 128 Cədvəl 9 –un davamı Beləliklə, belə maraqlı bir fakt meydana çıxır ki, Azərbaycanın ev heyvanları və quşları ilə sıx əlaqədə olan kənd əhalisi şəhər əhalisi ilə müqayisədə dah çox yoluxmuş olurlar. Yuxarıda qeyd olunanlar o, faktı təsdiq edir ki, insanların quşların A qripi virusu ilə yoluxmasının sporadik halları baş verə bilər, lakin onlar zoonoz infeksiyalar tipi üzrə gedir və epidemik yayılma baş vermir. Müxtəlif heyvan populyasiyası və insanların A/H10N7/ qripi virusu ilə yoluxma dərəcəsinin seroloji müayinəsinin statistik analizi aşağıdakıları müəyyən etdi: 1.Ördək və qaşqaldaqlardan götürülmüş materialda antitellərin tapıntılarının nisbi payı (%-lə) təxminən bir səviyyədədir. 9. H10 N7 Gümü şü qağayı -«- 65 8 5,4÷21,6 5 1 1 1 - - 4,08 10. H10 N7 Toyuq Xırda -lan 288 145 38,9÷56,1 41 59 46 8 - 1 4.8 11. H10 N7 İnə k 322 95 24,6÷34,6 35 28 27 5 - - 4,24 12. H10 N7 Donuz 38 18 32,0÷64,2 13 3 2 - - - 3,71 13. H10 N7 Öküz Bu- zovna 3 1 0÷100,0 - - 1 - - - 5,33 14. H10 N7 Quzu 23 13 30,3÷69,7 3 2 8 - - - 4,71 129 Bu t- kriterinin hesablanması ilə də təsdiq olunur. /φ¹- φ ²/ t= ——— düsturu üzrə hesablamalar belə nəticə verir: 1 1 — +— n 1 n 2 hesablanan t= 0,085 və cədvəl t= 1.96, yəni t h 0,085< t c 1,96. Bu vəziyyət onu göstərir ki, P 1 və P 2 payı fərqlənmirlər. Anoloji situasiya biosenozun bütün tədqiq olunan nümayəndələrində antitel tapıntılarının nisbi payının (%-lə) müqayisəsi zamanı müəyyən edilmişdir. Dİ 0,05% qrafik şəklində nümayiş etdirilir(Şəkil 20).Yəni, tək tədqiq olunan quş və heyvanlar deyil, həm də insanların heyvan mənşəli qrip virusu ilə, yəni А/цыпленок/Германия/«N»/49-la yoluxması müəyyən edilmişdir. 1979-cu ildə bizim tərəfimizdən А/цыпленок/Германия/«N»/49 qripi virusunun ştammı - A/Баку/900/79 ştammnın Sabunçu qəsəbəsində yaşayan uşaqdan alınmasını nəzərə alaraq, yuxarıda qeyd olunanları göstərilən virusun insanlar arasında mikrosirkulyasiyasının təsdiqi kimi qiymətləndirmək olar. Həm də insanların, quşların və heyvanların müxtəlif nümayəndələrinin qeyd olunan ştammla yoluxması dərəcəsinin t-kriteriyə görə müqayisəsi toyuq, inək, donuz populyasiyalarının heyvan qripi virusuna qarşı, xüsusən А/цыпленок/Германия/«N»/49/Hav2 Neq1/-H10N7/ virusuna qarşı həssaslığına görə insan populyasiyası ilə böyük dərəcədə yaxınlığını göstərir. Bu vəziyyət insanların heyvan virusları ilə yoluxmasının və rekombinantların əmələ gəlməsi mümkünlüyünü güman etməyə əsas verir. Sonrakı 130 tapıntı bunu təsdiq etdi:1982-ci ildə ilk dəfə A/H0Nav2/-H1N3 rekombinant qrip virusu insandan Xəzər sahili zonada alındı. A/H1N3/ qripi virusunun rekombinant ştammının yayılması dərəcəsinin öyrənilməsində Hövsan qəsəbəsi zonasında (ştammın alındığı yer) seroloji axtarışdan istifadə edildi. Bundan məqsəd qeyd olunan ştammın insan və heyvanlar arasında sirkulyasiyasının intensivliyini müəyyənləşdirmək idi. Heyvanlarla yaşayış yeri ilə əlaqədar kontaktda olan 29-49 yaşlı 65 insan, heyvan və quşların geniş spektri müayinə edilmişdir: 80 inək, 60 at, 47 donuz, 46 qoyun, 26 toyuq. Müayinə A/Баку/799/82/H1N3/ və A/PR/8/H0N1/ qrip viruslarının 8AE ştammlarının РТГА-da mikrometodla təyini ilə aparılmışdır. Zərdablar qeyri-vəba vibronlarının (RDE) neyraminidazası preparatı ilə işlənmişdir. Aparılan tədqiqatlar nəticəsində müayinə edilmiş insanlardan 5-ində A/H1N3/ qripi virusuna qarşı antitellərin olduğu müəyyənləşdirilmişdir (cədvəl 11). Heyvanların müayinəsi zamanı mənfi nəticələr alınmışdır. Beləliklə, A/H0Nav2/-/H1N3/ rekombinant qrip virusuna və A/PR/8/H0N1/ qrip virusuna qarşı antitellərin təyini üzrə nəticələr insanların zərdabında onlara qarşı dürüst titrlərdə çox da böyük olmayan miqdarda antitellərin olduğunu göstərdi, bu isə xəstəliyin sporadik hallarını istisna etmir. Qeyd olunan ştammın intensiv sirkulyasiyası müəyyən edilməmişdir. 131 H0-komponentə qarşı antitellərin üzə çıxması hemaqqlütininin verilən formuluna malik virusların təbii mənbələrdə qorunmasının mümkünlüyündən xəbər verir. Quş qripi viruslarına xas olan səth zülallarına (HA HO ilə və ya yalnız Nav2) malik atipik ştammların izolyasiyası, eləcə də Bakı əhalisində çox da yüksək olmayan faizlə quşlara xas olan A qripi viruslarına qarşı antitellərin tapılması quşların A qripi virusunun dövri olaraq insan populyasiyasına gətirilməsinin baş verdiyini göstərir. Ancaq, onlar xəstəliyin tək-tək hallarını və ya zoonoz tipli simptomsuz infeksiyasını törədir (epidemik yayılma olmadan). Beləliklə, müxtəlif populyasiyalardan alınmış A qripi viruslarının atipik ştammlarının sirkulyasiyasının intensivliyinin tədqiqinin nəticələri A/H10N7/ qripi virusunun vəhşi, ev quşları və kənd təsərrüfatı heyvanları arasında sirkulyasiyasını üzə çıxardı. İnsan populyasiyasının A/H10N7/ quş qripi virusu ilə yoluxma səviyyəsi onların heyvanlarla, xüsusən quşlarla kontaktı səviyyəsindən asılı idi. Azərbaycanın kənd yerlərində yaşayan və heyvanlarla iş fəaliyyətləri ilə əlaqədar kontaktda olan əhalinin yüksək yoluxma faizi qeydə alınmışdır. Şəhər əhalisinin qan zərdabında qeyd olunan ştamma qarşı antitellər üzə çıxarılmamışdır. Alınan məlumatlara əsasən belə nəticə çıxır ki, Azərbaycanın subtropik zona şəraitində qrip viruslarının insan və heyvanlar arasında sirkulyasiyasında müəyyən qarşılıqlı əlaqə var. Bu isə həm epidemik ştammların formalaşması, həm də epizootik proses üçün əhəmiyyət kəsb edə bilər. Deyilənlər aşağıdakı faktlarla təsdiq olunur: 132 A/H1N3/ və A/H0N1/ viruslarına qarşı insanlarda antitellər. Cədvəl 11 № Materialın qeydiyyat nömrəsi Müayinə olunanın yaşı Qripp viruslarına qarşı antitellərin titrləri A/Баку/799/82/ H1N3/ A/PR/8/H0N1 1 721 33 y. 0 2560 2 737 32y. 80 0 3 744 49y. 320 160 4 813 32y. 20 - 5 814 43y. 40 - 6 816 47y. 160 - Qeyd: Antitellərin titri durulaşmanın tərs qiymətləri ilə göstərilmişdir; - göstərir ki, tədqiqat aparılmamışdır. 0- antitellərin olmaması. Azərbaycan Respublikası zonasında insanlarda qrip virusları ştammlarından əlavə sporadik hallar qeydə alınmışdır. Bu hallar quşlara məxsus və ya H1N3 tərkibli rekombinantlara xas olan qeyri-standart virusların epidemiyasına realizə olunmur. Yüklə 240,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|