Ə c əHMƏdov


Узун сарыкюк Журжума Лонэа Л.  2.   Ятирли сарыкюк Журжума ароматижа.  3.   Седоарийа сарыкюкц Журжума Зедориа.  4



Yüklə 6,89 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/23
tarix05.03.2017
ölçüsü6,89 Kb.
#10306
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   23

  Узун сарыкюк Журжума Лонэа Л. 
2.
  Ятирли сарыкюк Журжума ароматижа. 
3.
  Седоарийа сарыкюкц Журжума Зедориа. 
4.
  Даиряви сарыкюк Журжума Леужоррщирал. 
Эениш мигйасда ашпазлыгда вя гяннады сянайесиндя ятирли вя 
бойа маддяси кими ишлядилир. Пендир вя йаьын рянэлянмясиндя дя ишлядилир. 
Седоарийа сарыкюкцндян ликюр-араг истещсалында вя тиббдя истифадя едилир.  
Xarici  ölkələrdə  100-dən  çox  ətirli-ədviyyəli    bitkilərdən 
ədviyyə kimi istifadə olunur, lakin biz  xaricdən 10-12 çeşiddə ədviyyə alırıq. 
Əksər  ədviyyələr  çox  baha  başa  gəldiyindən  onların  əvəzedicilərinin 
hazırlanması qarşıda duran  vacib məsələlərdəndir. 
 
4.3. Ядвиййялярин кейфиййятини горуйан амилляр 

 
164
 
Ядвиййяляр  12-272-76  сайлы  сащя  стандартынын  тялябляриня 
мцвафиг  олараг  чякилиб-бцкцлцр,  габлашдырылыр,  маркаланыр,  дашыныр  вя 
сахланылыр. Бу стандарт бцтцн ядвиййя, ядвиййя гарышыглары вя йыьымына аид 
едилир. Ядвиййяляри вя ядвиййя гарышыгларыны пяракяндя тижарят цчцн 25 г-а 
гядяр кцтлядя, сянайе емалы цчцн ися 5 кг-а гядяр кцтлядя чякиб бцкцрляр. 
Чякилиб-бцкцлмцш  ядвиййялярин  халис  кцтляси  10-25  г  (бязян 
1-2  г)  олмагла  вя  3  мцхтялиф  ядвиййядян  аз  олмамаг  шяртиля  йыьым 
шяклиндя дя бурахмаг олар. 
Ядвиййяляри  чякиб-бцкдцкдя  халис  кцтлядян  ашаьыдакы 
мигдарда кянарлашмайа ижазя верилир: 
1 г-а гядяр кцтлядя габлашдырдыгда -    
± 10% 
1 г-дан 5 г-а гядяр кцтлядя габлашдырдыгда -   ± 6% 
5-10 г-а гядяр кцтлядя габлашдырдыгда -   
± 5% 
10-25 г-а гядяр кцтлядя габлашдырдыгда -  
 
± 4,5% 
1 кг-а гядяр кцтлядя габлашдырдыгда -    
± 1% 
1 кг-дан 5 кг-а гядяр кцтлядя габлашдырдыгда - ± 10г 
Ядвиййяляри  вя  ядвиййя  гарышыгларыны  25  г-а  гядяр  кцтлядя 
ашаьыдакы таралара бцкцрляр: 
1.
  ГОСТ  6420-73  вя  ГОСТ  12302-72  уйьун  олан 
пакетляря. Бу пакетляри ГОСТ 7247-73 уйьун вя 1 м
2
-и 220 г кцтлядя олан 
каьыздан щазырлайыр вя дахилиня ГОСТ 1341-74-я уйьун пергамент ГОСТ 
1760-68-я уйьун подпергамент каьызы йерляшдирирляр. 
2.
  ГОСТ  6420-73  вя  ГОСТ  12303-74-я  уйьун  олан  вя 
дахилиня истиликля бирляшян материал сярилмиш пачкалара. 
3.
  Икигат  каьыз  пакетляря  –  бунларын  харижи  гаты  ГОСТ 
7625-55-я  уйьун  вя  1  м
2
-и  80  г  олан  етикет  каьызындан,  дахили  гаты  ися 
ГОСТ  1341-74-я  уйьун  пергамент  вя  йа  ГОСТ  1760-68-я  уйьун 
подпергаментдян щазырланыр. 

 
165
Икигат  каьыз  пакетляря  ванил,  дарчын,  бадйан,  мускат 
жювцзц вя зяфяран габлашдырмаьа ижазя верилмир. 
Ядвиййяляр вя ядвиййя гарышыглары йыьым шяклиндя 50 г-дан аз 
олмайараг  яввялжядян  айры-айрылыгда  габлашдырылдыгдан  сонра  хцсуси 
каробкайа вя йа ориъинал бцкмя (пенал, истиот габы вя с.) йыьылыр. 
Ядвиййя вя ядвиййя гарышыгларыны 5 кг-а гядяр халис кцтлядя 
ашаьыдакы таралара габлашдырырлар: 
1.
  ГОСТ 13502-68-я уйьун олан икигат каьыз пакетляря – 
бунларын харижи гаты ГОСТ 2228-68-я уйьун олан кисялик каьыздан, дахили 
гаты ися ГОСТ 1341-74-я уйьун пергамент вя йа ГОСТ 1760-68-я уйьун 
подпергаментдян щазырланыр. 
2.
  Комбиняляшмиш  вя  истиликля  бирляшян  материалдан 
щазырланмыш  пакетляря  ядвиййя  долу  пачка,  пакет  вя  каробкалары  ГОСТ 
13131-68-я  уйьун  фанер  йешикляря,  ГОСТ  13360-67-я  уйьун  тахта 
йешикляря  вя  ГОСТ  13511-68-я  уйьун  гюфряли  картондан  каробкалара 
габлашдырылыр.  Фанер  вя  тахта  йешиклярин  ичярисиня  ГОСТ  8273-75-я  уйьун 
бцкцжц каьыз сярилир. Йешийин халис кцтляси 20 кг-дан чох олмамалыдыр. 
Хцсуси  сифаришляр  ясасында  щазырланан  ядвиййяляри  истещлакчы 
иля разылашдырылмыш гайдада чякиб-бцкцр вя габлашдырырлар. 
Тара тямиз, мющкям, гуру, кянар ийсиз вя техники сянядлярин 
тялябиня уйьун олмалыдыр. 
Ядвиййя  вя  ядвиййя  гарышыглары  габлашдырылмыш  пакет,  пачка 
вя  каробкалар  билаваситя  вя  йахуд  етикет  каьызы  йапышдырмагла 
маркаланыр. Щяр ващид йердя вя етикетдя ашаьыдакылар йазылыр: 
-
  ямтяя  нишаны,  мящсул  истещсал  едян  мцяссисянин  ады  вя 
табечилийи; 
-
  мящсулун ады; 
-
  ядвиййя гатышыьы цчцн тяркиби; 
-
  ядвиййя гатышыьы цчцн кулинар мяслящятляри; 
-
  нетто кцтляси; 

 
166
-
  истещсал тарихи вя йа сон сахланылма мцддяти; 
-
  «Гуру вя сярин йердя сахламалы» йазысы; 
-
  standartın nömrəsi 
-
  strix kod 
Няглиййат  тарасында  ГОСТ  14192-71-я  уйьун  олараг 
ашаьыдакылар йазылмалыдыр: 
-
  мящсул истещсал едян мцяссисянин ады вя табечилийи; 
-
  мящсулун ады; 
-
  нетто кцтляси, пакет, пачка вя каробкаларын сайы; 
-
  истещсал тарихи вя нювбянин нюмряси; 
-
  «Гуру вя сярин йердя сахламалы» йазысы; 
-
  standartın nömrəsi 
-
  «Чятир» хябярдарлыг нишаны. 
Етикети  йапышдырмаг  цчцн  истифадя  олунан  йапышган  ГОСТ 
18992-73-я  уйьун  олан  поливиниласетат  емулсийасындан,  ГОСТ  7699-68-я 
уйьун нишаста вя йа ГОСТ 6034-74-я уйьун декстриндян щазырланмалыдыр. 
Хариждян алынан ядвиййялярин кейфиййяти вя сахланылмасы шяраити  норматив 
сянядлярля мцяййян олунур: 
Сахламаг  цчцн  ядвиййя  долу  йешик  вя  гутулары  мал 
алтлыгларынын  цзяриня  8  йешикдян  чох  олмамаг  шяртиля  штабел  гайдасында 
йыьырлар. Штабелляр арасында вя штабелля дивар арасында мясафя 0,7 м-дян аз 
олмамалыдыр. 
Ядвиййялярин яксяриййяти щигроскопик олдуьундан онлары 10-
15
0
С-дя  вя  65-70%  нисби  рцтубятдя  гуру  вя  тямиз  йердя  сахламаг 
лазыимдыр. 
Ядвиййяляри  кянар  тцнд  ийли  мящсулларла  йанашы  сахламаг 
олмаз,  чцнки  онлар  юз  ятрини  башга  мящсуллара  вермякля  бярабяр,  кянар 
ийляри дя юзцня тез чякир. 
Ядвиййялярин  нормал  шяраитдя  сахланылмасы  онларын 
кейфиййятинин дяйишмямяси цчцн ясас шяртдир. 

 
167
Аь,  гара  вя  ятирли  истиотлары,  михяйи,  жиряни,  зиряни,  кешниш 
тохумуну,  разйананы,  мускат  жювцзцнц  вя  щили  цйцдцлмямиш  (дянявяр) 
щалда  каьыз  пакетлярдя  12  ай,  селлофан  вя  алцминиум  фолгайа  бцкцлмцш 
пакетлярдя 18 ай, щерметик габларда ися 24 ай сахламаг олар. Цйцдцлмцш 
щалда  щямин  ядвиййяляри  каьыз  пакетлярдя  4  ай,  алцминиум  фолгайа 
бцкцлмцш пакетлярдя 6 ай, щерметик габларда ися 12 ай сахламаг олар. 
Ялверишли шяраитдя ванили 12 ай, ванил шякярини ися 3 айдан чох 
сахламаг  мяслящят  эюрцлмцр.  Дарчын  вя  зянжяфили  цйцдцлмямиш  щалда 
полиетилен  вя  селлофан  пакетлярдя  гаранлыг  йердя  12  айа  гядяр,  щерметик 
габларда ися 18 айа гядяр сахламаг олар. Цйцдцлмцш дарчын вя зянжяфили 
аьзы  мющкям  баьланан  шцшя  габда  12  айа  гядяр,  полиетилен  вя  селлофан 
пакетлярдя ися 9 айа гядяр сахламаг олар. 
Зяфяраны аьзы мющкям баьланан шцшя габда гаранлыг йердя 
сахламаг  лазымдыр.  Беля  шяраитдя  зяфяран  18  айа  гядяр  кейфиййятини 
итирмядян галыр. Зяфяраны селлофан пакетлярдя ишыг шцасынын алтында 6 айдан 
чох сахламаг мяслящят эюрцлмцр. Якс щалда ефир йаьынын чох щиссяси учур 
вя зяфяранын бойа маддяси щесаб олунан кротсин глцкозиди парчаланараг 
онун кейфиййятини ашаьы салыр. 
Дяфня йарпаьыны каьыз пакетлярдя 6 ай, селлофан вя полиетилен 
пакетлярдя  9  ай,  щерметик  габларда  ися  12  айа  гядяр  сахламаг  олар. 
Гурудулмуш наняни вя сумаьы шцшя габларда гаранлыг йердя 12 айа гядяр 
сахламаг мцмкцндцр. 
 
 
4.4. Хариждян алынан ядвиййялярин кейфиййятиnin öyrənilməsi 
                              4.4.1. Орта нцмунянин  эютцрцлмяси 
 
Ядвиййялярин  keyfiyyətini  öyrənmək  цчцн  гябул  олунасы 
партийа малдан орта нцмуня эютцрцлцр. Щяр партийа мящсулун кейфиййяти 
вясигя иля мцшайият едилир. 

 
168
Нцмуня  щяр  партийанын  бир  нечя  йериндян  вя  мцхтялиф 
гатларындан эютцрцлцр вя бу нцмуняляр бир-бириня гарышдырылараг тядгигат 
цчцн айрылыр. Яэяр партийа ян чоху 5 габдан ибарят оларса, бцтцн таралры 
ачмаг вя щамысындан нцмуня эютцрмяк лазымдыр. Партийа малда йерлярин 
сайы чох оларса, онда биринжи 5 тара ачылыр, партийанын галан щиссясиндян ися 
щяр 10 тарадан бири ачылыр, нцмунянин кцтляси орта щесабла 150 г олмалыдыр. 
Ядвиййялярин  кейфиййятини  йохламаг  цчцн  сечилмиш  нцмуня 
стандартда  нязярдя  тутулан  эюстярижиляр  цзря  тядгиг  едилмялидир. 
Тядгигатын нятижяляри бцтцн ядвиййя партийасына аид едилир. 
Тядгигат  апармаг  цчцн  айрылмыш  нцмуняляр  ашаьыдакы 
гайда цзря мцхтялиф таралара габлашдырылмышдыр: 
1.
  икигат каьыз пакет; 
2.
  полиетилен пакет; 
3.
  алцминиум фолга йапышдырылмыш каьыздан пакет; 
4.
  Финландийа фолгасындан пакет; 
5.
  лакланмыш селлофандан пакет; 
6.
  вискотендян щазырланмыш пакет. 
Габлашдырылмыш  ядвиййяляр  истещсалат  анбары  шяраитиндя 
сахланылмышдыр. 
Тядгигат  апармаг  цчцн  ятирли  вя  гара  истиот,  михяк 
эютцрцлмцшдцр.  Бу  нцмуняляр  мцвафиг  таралара  габлашдырылмыш  вя 
онларда  ясасян  ефир  йаьынын  сахланылма  заманы  дяйишмяси  юйрянилмишдир. 
Истиотда пиперинин мигдары да тяйин едилмишдир. 
Ядвиййялярин  нямлийи  вя  кцлц  арбитраъ  цсулу  иля  тяйин 
едилмишдир.  Ефир  йаьынын  мигдары  турш  мцщитдя  говулмуш  ефир  йаьынын 
калиум-бихроматла  титрлямяк  йолу  иля  оксидляшмясиня  ясасян  мцяййян 
едилмишдир. 
Тядгигат  ишляри  ясасян  ядябиййат  мялуматлары  ясасында 
йазылмышдыр.  Бурада  хариждян  алынан  ядвиййялярин  органолептики 

 
169
эюстярижиляринин тядгиги тяряфимиздян апарылмыш, кейфиййятя верилян тялябляр 
ися стандарт цзря  йазылмышдыр. 
Ефир  йаьынын  сахланылма  заманы  дяйишмяси  цзря  жядвял 
материаллары  ися  бир  чох  тядгигатчыларын  материаллары  ясасында  йазылмыш  вя 
цмуми нятижя чыхарылмышдыр. 
4.4.2. 
Хариждян алынан ядвиййялярин органолептики  
эюстярижиляринин юйрянилмяси 
 
Гара  вя  ятирли  истиотун  органолептики  цсулла  кейфиййятини 
йохламаг цчцн орта нцмуня тямиз лювщя цзяриня сяпилир вя эцн ишыьында 
бахылыр. Бу заман истиот дяняляринин бир юлчцдя олмасына, тямизлийиня, кифин 
вя кянар гатышыгларын олмасына фикир верилир. Дадыны тяйин етмяк цчцн айры-
айры  истиот  дяняляри  чейнянилир.  Цфунятли  чцрцнтц  дадынын  вя  башга  кянар 
дадларын олмасына йол верилмир. 
Бундан  башга  96%-ли  спиртдя  батмайан  (сятщиндя  цзян) 
дянялярин  мигдары  мцяййян  едилир.  Бу  мягсядля  100  ядяд  истиот  дяняси 
эютцрцб стякана тюкцр вя цзяриня спирт ялавя едирляр. Спиртин сятщиндя цзян 
дянялярин  мигдарыны  сайыб,  иши  3  дяфя  тякрар  етмякля  орта  щесаби  гиймят 
тапылыр.  Ятирли  истиоту  тядгиг  етдикдя  ейни  заманда  зярярверижилярля 
зядялянмиш вя щямчинин зярярверижилярин олмасы мцяййян едилир. 
Михяйин кейфиййятини йохламаг цчцн онун тямизлийи, юлчцсц, 
бцзцшмяси  вя  михяйин  рянэи  гиймятляндирилир.  Бундан  сонра  михяйин 
бярклийи,  еластиклийи  вя  башы  (чичяк  тумуржуьу),  гопмушларын  мигдары 
мцяййян  едилир.  Дырнагла  михяйин  чичяк  тумуржуьу  сыхылыр  вя  бу  заман 
айрылан ефир йаьынын ийи вя дады мцяййян едилир. 
Михяйин узунлуьуну йохламаг цчцн онун сцтунжуьуну вя 
цмуми узунлуьу юлчцлцр вя 5 ядядин юлчцсц мцяййянляшдирилиб орта щесаби 
гиймят  тапылыр.  Долулуьуну  йохламаг  цчцн  50  г  михяйи  стякана  тюкцб 
цзяриня  су  ялавя  едирик.  Суйун  цзяриндя  щоризонтал  цзян  михяйин 
мигдарыны мцяййян едирик. 

 
170
Мускат  жювцзцнцн  кейфиййятини  мцяййян  етмяк  цчцн  эцн 
ишыьында  она  бахылыр,  кянар  гарышыгларын  вя  эюрцнян  кифлярин  олмасыны 
йохлайырлар.  Сонра  рянэи,  сятщинин  вязиййяти,  формасы,  юлчцсц  вя  бярклийи 
мцяййян  едилир.  Йарыйа  бюлдцкдя  бычаг  дцзэцн  кечмяли,  манеяйя  раст 
эялмямяли  вя  овунту  алынмамалыдыр.  Кясик  щиссядя  дярщал  мускат 
жювцзцнцн  дады  вя  ийи  тяйин  едилир.  Кясик  щиссядя  мускат  жювцзцнцн 
сыхлыьы вя «мярмяр» кими парылдамасы мцяййян елиля биляр. 
Щилин  кейфиййяти  йохландыгда  орта  нцмунядяки  щилин 
формасы,  рянэи,  ичярисиндя  тохумларынын  олуб-олмамасы,  зярярверижилярля 
зядялянмяси,  кифин  олмасы,  кянар  гатышыгларын  мигдары  мцяййян  едилир. 
Сонра  щил  гозалары  сындырылыр,  ичярисиндяки  тохумларын  рянэи,  формасы  вя 
консистенсийасы йохланылыр. Тохумлары бармаг арасында язишдирмякля щилин 
ятри тяйин едилир. 
Дарчынын  кейфиййяти  йохландыгда  онун  рянэиня,  сятщинин 
вязиййятиня, боружугларынын вя йа габыьынын галынлыьына, сынмыш габыгларын 
мигдарына  вя  кянар  гатышыглара  фикир  верилир.  Бир  тикя  дарчын  габыьыны  диш 
алтында чейнямякля дады вя ятри мцяййян едилир. 
Бадйанын  кейфиййятини  тяйин  етмяк  цчцн  онун  харижи 
эюрцнцшц, сятщинин вязиййятини, сятщинин рянэи вя мейвянин формасы эцняш 
ишыьы  алтында  бахылмагла  стандарта  уйьунлуьу  йохланылыр.  Бу  заман  ням 
чякмиш вя зярярверижилярля зядялянмиш ядвиййялярин мигдары мцяййян едилир. 
Дад  вя  ятри  тяйин  едилдикдя  ясасян  кянар  дад  вя  ийин  олмасына  фикир 
верилмялидир. 
Хариждян алынан ядвиййялярдян тижарятдя ян чох гара вя ятирли 
истиот  олур.  Щмл,  дарчын,  мускат  жювцзц,  зянжяфил,  бадйан  вя  с.  бу  кими 
ядвиййяляр дя сон дюврлярдя тижарятдя раст эялир. Она эюря дя биз, хариждян 
алынан ядвиййялярдян ян чох истифадя олунан гара истиот вя ятирли истиотун  
органолептики вя физики-кимйяви эюстярижилярини стандарт цзря юйряниб  4.2., 
4.3. və 4.4. saylı  жядвяллярдя  əsas характеристикасыны веририк. 

 
171
                     
Жядвял 4.2.  Гара истиотун бязи сортларынын кейфиййяти 
 
Гара истиотун  
сортлары 
100 дянянин 
орта  
кцтляси, г-ла 
Суда батан 
дянлярин мигдары, 
%-ля 
Малабар  
        4,8 
87-94 
Сингапур  
        4,6 
40-47 
Алеппи  
        3,9 
77-97 
Лампонг  
        3,8 
67-80 
 
Йахшы олар ки, тядгиг олунан гара истиотда кянар гатышыглар 
вя  диэяр  истиот  гарышыгларынын  мигдары  да  мцяййян  едилсин. 
Кейфиййятли  истиотда  ичи  бош  дянлярин  мигдары  3%-дян  чох 
олмамалыдыр. 
Гара  истиот  бцтюв  вя  йа  дян  щалында,  еляжя  дя  цйцдцлмцш 
тоз  щалында  20-25  г  кцтлядя  чякилиб-бцкцлмцш  шякилдя  каьыз 
селлофан  пакетлярдя,  картон  вя  йа  тянякя  гутуларда  сатыша 
бурахылыр. Гцввядя олан норматив-техники сянядляря уйьун олараг 
гара  истиотун  кейфиййяти  4.3.  saylı  cədvəldəki  тялябляря  жаваб 
вермялидир. 
                        Жядвял 4.3.  Дянявяр гара истиотун ясас кейфиййят эюстярижиляри 
 
Эюстярижилярин ады 
Эюстярижилярин характеристикасы вя нормалары 
Харижи эюрцнцшц 
Истиот дянляри йуварлаг формада, сятщи 
бцзцшмцш, диаметри 3,5 мм олмалыдыр 
Рянэи  
Гящвяйийя чалан гара тутгун олмалыдыр 
Ийи  
Гара истиота хас олан хош ятирли, киф вя 
цфунят ийи вермямялидир 
Дады  
Истиот дадлы, шиддятли йандырыжы олмалыдыр 
Нямлийи  
12%-я гядяр олмалыдыр 
Цмуми кцлц 
6%-я гядяр 
Метал гатышыьы, 1 кг-да 
10 мг-а гядяр 
Мясамяляри 3 мм олан ялякдян 
кечян хырда вя парчаланмыш истиот 
3%-я гядяр 
Дяйярсиз истиот дянляринин (ичи бош, 
96%-ли спиртдя батмайан дянлярин) 
мигдары 
2%-я гядяр 
 

 
172
Чцрцмцш,  анбар  зярярверижиляри  тяряфиндян  зядялянмиш, 
кянар ийли истиот дянляринин олмасына йол верилмир. 
Ятирли  истиот  дянляри  15-25  г  кцтлядя  каьыз  пакетдя  вя  йа 
картон гутуларда сатыша бурахылыр. 
Бу  гайда  иля  диэяр  хариждян  алынан  ядвиййялярин  дя  ясас 
кейфиййят  эюстярижилярини  стандарта  мцвафиг  олараг  характеризя 
етмяк олар. 
Жядвял 4.4. Дянявяр ятирли истиотун кейфиййят эюстярижиляри 
 
Эюстярижилярин ады 
Эюстярижилярин характеристикасы вя нормалары 
Харижи эюрцнцшц 
Дянляри йуварлаг формада, диаметри 3-8 
мм олмалыдыр 
Рянэи  
Тцнд гящвяйи рянэдя олмалыдыр 
Ийи  
Ятирли истиота хас олан зяриф хош ятирли 
олмалыдыр 
Дады  
Истиот дадлы, зяиф йандырыжы олмалыдыр 
Нямлийи  
10%-я гядяр олмалыдыр 
Цмуми кцлц 
6%-я гядяр 
Метал гатышыьы, 1 кг-да 
10 мг-дан чох олмамалыдыр 
 
4.4.3. Хариждян алынан ядвиййялярин кимйяви тяркибинин   
 dəyişməsinin  юйрянилмяси 
 
Ядвиййялярин  кимйяви  тяркибинин  ясасыны  ефир  йаьлары  тяшкил 
едир.  Ядвиййялярин  тяркибиндяки  ефир  йаьларынын  дяйишмясини 
юйрянмяк цчцн онлары яввялжядян мцхтялиф таралара габлашдырыб 10 
ай  мцддятиня  сахламышыг  вя  щяр  ай  ефир  йаьынын  мигдарыны  тяйин 
етмишик.  Сахламаг  цчцн  гара  вя  ятирли  истиот,  михяк  вя  ядвиййя 
гарышыьы эютцрцлмцшдцр. 
Гара истиота ятирли гатранвари ий верян 1-3% мигдарында ефир 
йаьыдыр.  Бурада  терпен  бирляшмяляриндян  пинен,  кариофиллен, 
дипентен,  феллендрен,  азулен  вя  с.  вардыр.  Гара  истиота  ажы  вя 
йандырыжы дад верян пурин ясаслы алкалоид пиперидиндир. Бу пиперин 

 
173
туршусунун  пиперидин  амиди  олуб  истиотун  нювцндян  асылы  олараг 
мигдары 3-8%-дир. 
Ятирли  истиотун  ефир  йаьынын  ясасыны  евэенол  тяшкил  едир. 
Евэенолун  мигдары  ятирли  истиотда  ефир  йаьынын  65-68%-ни  тяшкил 
едир. Бундан башга ятирли истиот ефир йаьында синеол, кариофиллен вя 
феллендрен вардыр. 
Михяк ефир йаьынын 90%-ни евэенол тяшкил едир. Михякдя 16-
17%  ефир  йаьы  вардыр  ки,  бунун  да  тяркибиндя  евэенолун  башга 
асетевэенол, фурфурол вя терпенляр вардыр. 
Ядвиййя  гарышыгларынын  тяркибиндя  кешниш  тохуму,  ятирли 
истиот,  дарчын,  михяк,  мускат  жювцзц  вя  зянжяфил  олдуьундан 
онун  ятри  чох  мцряккябдир.  Бурада  терпенлярин  мигдары  (сайжа) 
чохдур.  Ядвиййя  гарышыьына  кешниш  тохуму  даща  чох  ялавя 
едилдийиндян  онун  ефир  йаьында  хош  вя  зяриф  ятирли  линалол  вя 
линалиласетат вардыр. Кешниш тохуму ефир йаьынын 60-80%-ни линалол 
тяшкил едир. 
Сахланылма дюврцндя  ядвиййялярин дад  вя  ийи,  нямлийи,  ефир 
йаьынын мигдары, гара истиотда пиперинин мигдары тяйин едилмишдир. 
Бундан  башга  су-бухар  гарышыьы  иля  говулмуш  ефир  йаьынын 
кейфиййят тяркиби дя мцяййян едиля биляр. 
Ефир  йаьында  евэенолун  мигдары  (михяк  вя  ятирли  истиот  ефир 
йаьында)  вя  ефир  йаьынын  физики-кимйяви  эюстярижиляри  (сыхлыьы, 
рефраксийа ямсалы вя с.) мцяййян едилмишдир. 
Сахланылма  заманы  ядвиййялярин  тяркибиндя  ясасян  ефир 
йаьынын  мигдары  азалмыш  вя  ятри  зяифлямишдир.  Бу  дегустасийа 
заманы  вя  кимйяви  тящлил  нятижясиндя  мцяййян  едилмишдир.  Гара 
истиотун  тяркибиндяки  ефир  йаьларынын  дяйишмяси  4.5.  сайлы  жядвялдя 
верилмишдир. 
Гара  истиоту  6  ай  каьыз  вя  полиетилен  пакетдя  сахладыгда 
онун  гатранвари  ятри  итмиш  вя  кафи  гиймят  алмышдыр.  Лакин 

 
174
алцминиум  фолга  йапышдырылмыш  каьыз  пакетдя,  Финландийа 
фолгасындан  пакетдя  вя  лакланмыш  селлофандан  пакетдя 
габлашдырылмыш гара истиотун ятри, демяк олар ки, чох аз итмишдир вя 
кейфиййяти йахшы гиймятляндирилмишдир. Бурада ятрин итмяси 9-10 ай 
кечдикдян сонра мцшащидя едилмишдир. 
Мцхтялиф  тядгигатчыларын  апардыглары  ишляр  заманы  мцяййян 
едилмишдир  ки,  ефир  йаьынын  мигдарынын  азалмасы  илк  нювбядя 
терпенлярин азалмасы  щесабына  олур.  Терпенлярдян  α-  пинен вя  β- 
пинен  даща  чох  азалмышдыр.  Цйцдцлмцш  гара  истиотда  вя  каьыз 
пакетя  габлашдырылмыш  нцмунядя  итки  нисбятян  чох  олмушдур. 
Лакин лакланмыш селлофан пакетлярдя ятир йахшы галмышдыр. 
Жядвял 4.5. Сахланылма заманы гара истиотда ефир йаьынын 
мигдарынын дяйишмяси 
Таранын  
нювц 
Eфир йаьынын мигдары, фаизля 
Сахланылмайа 
гойулан вахт 
Сахланылма мцддяти, айла 




10 
Каьыз пакет 
3,0 
1,5 
1,3 
1,1 
1,0 
0,96 
Полиетилен пакет 
3,0 
1,5 
1,2 
1,0 
1,0 
0,90 
Алцминиум фолга 
йапышдырылмыш каьыз 
пакет 
3,0 
2,5 
2,4 
2,0 
1,4 
1,2 
Финландийа 
фолгасындан пакет 
3,0 
2,6 
2,4 
2,2 
1,6 
1,35 
Лакланмыш 
селлофандан пакет 
3,0 
3,0 
2,6 
2,6 
2,2 
2,2 
Вискотендян 
щазырланмыш пакет 
3,0 
2,7 
2,6 
2,0 
1,6 
1,6 
 
Гара  истиотун  тяркибиндяки  алкалоидляр  вя  хцсусян  пиперин 
сахланылма  заманы  мигдаржа  аз  дяйишмишдир.  Гара  истиот  ятринин 
итмясиня бахмайараг онун дады йахшы галмышдыр. Бу ися пиперинин 
мигдарынын  азалмасы  щесабына  олмушдур.  Буну  4.6  saylı 
жядвялдян эюрмяк олар. 
 
 

 
175
Жядвял 4.6.  Сахланылма заманы гара истиотда пиперинин 
мигдарынын дяйишмяси 
 
Таранын  
нювц 
Гара истиотда пиперинин мигдары, фаизля 
Сахланылмайа гойулан 
вахт 
10 ай сахладыгдан  
сонра 
Каьыз пакет 
4,6 
4,3 
Вискотендян 
щазырланмыш пакет 
4,6 
4,6 
Лакланмыш селлофандан 
пакет 
4,6 
4,5 
 
Ядвиййялярин  нямлийи  бцтцн  тара  нювляриндя  чох  аз 
дяйишмишдир. 
Ятирли  истиотун  сахланылмасы  заманы  ефир  йаьынын  мигдары  2%-дян 
1,2%-я  гядяр  азалмышдыр(Cədvəl  4.7.).  Бу,  ясасян  каьыз  пакетдя 
олмушдур.  18  ай  сахланылмыш  ятирли  истиотун  тяркибиндяки  ефир 
йаьынын  мигдары  вискотендян  пакетя  габлашдырылмышда  0,5% 
азалмышдыр.  Ятирли  истиотун  ефир  йаьынын  азалмасыны  ясасян  йцнэцл 
фраксийаларын  компонентляринин  щесабына  олмушдур.  Лакин  ефир   
йаьынын  ясас      тяркиб  щиссяси  олан  евэенолун  мигдары  чох  аз 
дяйишмишдир.   
Жядвял 4.7. Сахланылма заманы ятирли истиотда ефир йаьынын 
мигдарынын дяйишмяси 
 
Таранын  
нювц 
Əтирли истиотда ефир йаьынын мигдары,  фаизля 
Сахланылмайа гойулан 
вахт 
Сахланылма мцддяти, айла 



10 
12 
14  18 
Каьыз пакет 
2,0 
1,5 
1,3 
1,2 
1,2 
1,2 
1,2 

Полиетилен пакет 
2,0 
1,6 
1,3 
1,3 
1,2 
1,2 
1,2 

Алцминиум фолга 
йапышдырыл-мыш каьыз 
пакет 
2,0 
1,7 
1,7 
1,8 
1,6 
1,6 
1,6  1,4 
Вискотендян 
щазырланмыш пакет 
2,0 
1,8 
1,8 
2,0 
1,8 
2,0 
1,8  1,6 
 
 

 
176
Евэенол  йцксяк  гайнама  температуруна  малик  олдуьу  цчцн 
сахланылмайа  давамлыдыр  вя  ятирли  истиотун  ийинин  зяифлямясиня 
бахмайараг она хас олан дад вя ий, демяк олар ки, эетмямишдир. 
Михяйин  сахланылмасы  заманы  онун  ятринин  азалмасына 
бахмайараг,  дад  вя  ийи  таранын  нювцндян  асылы  олараг  йахшы 
олмушдур.  Бу,  онунла  изащ  едилир  ки,  михяйин  тяркибиндяки  ефир 
йаьынын  ясасыны  (90,6%-ни)  евэенол  тяшкил  едир  вя  бу  маддя  дя 
сахланылмайа  давамлыдыр.  Лакин  ефир  йаьынын  азалмасы  каьыз 
пикетлярдя  лакланмыш  селлофан  пакетляря  нисбятян  даша  интенсив 
олмушдур  (жядвял  4.8.).  Ядвиййя  гарышыьыны  сахладыгда  таранын 
нювцндян  асылы  олараг  онун  дад  вя  ийи  ганунауйьун  шякилдя 
дяйишмишдир.  Каьыз  пакетдя  вя  полиетилен  пакетдя  сахланылмыш 
ядвиййя  гарышыгларында  4  ай  дад  вя  ятир  йахшы  галмышдыр.  Галан 
тараларда  ися  6  ай  ядвиййя  гарышыьы  юз  кейфиййятини  йахшы 
сахламышдыр.  Она  эюря  дя  ядвиййяляри  узун  мцддят  сахладыгда 
онлары бцтюв шякилдя, цйцдцлмямиш сахламаг лазымдыр. Ядвиййяни 
аз-аз, лазым олдугжа цйцтмяк мяслящят эюрцлцр. 
Апарылан  тядгигатлар  нятижясиндя  ядвиййялярин  ашаьыдакы 
сахланылма  мцддяти  мцяййян  едилмишдир:  бцтюв  шякилдя  гара  вя 
ятирли  истиоту,  михяйи  каьыз  вя  полиетилен  пакетлярдя  12  айдан  чох 
олмайараг, полимер вя комбиняляшмиш пакетлярдя ися 18 айа гядяр 
сахламаг олар. 
Жядвял 4.8. Сахланылма заманы михяйин ефир йаьынын 
мигдарынын дяйишмяси 
Yüklə 6,89 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   23




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin