Dərs vəsaiti kimi təsdiq edilmişdir

Şəkil 4. 
«Dovşanlar, gözətçi və Tula» oyunu. 1-ci «dovşanlar»; 2-ci «gözətçi»; 3-cü «Tula»; 4-cü-«ev»; 5-ci 
«həyət»; 6-cı «bostan». 
 
 
Dovşanlar, gözətçi və Tula 
 
Oyuna hazırlıq: Oyun meydançasını xətlərlə hissələrə ayırırlar. Meydançanın qısa xətlərindən 2-3 
addım qabağa bir xətt, onlardan da 3-4 addım qabağa yenə bir xətt çəkilir. 
Bir sahədə gözətçi, ikinci sahədə (həyətdə) tula dayanır. Meydançanın mərkəzində hasar çəkilir. 
Məşğələdən azad edilmiş şagirdlər, yaxud müəllimin tapşırığı ilə bir neçə şagird hoppanma xətlərindən 
(iplərindən) 40-60 sm.  hündürlükdə maneə tuturlar, hasar ilə ikinci xəttin arasında sahə bostan adlanır. 
Meydançanın qarşısındakı xətdən 3-4 addım qabaqda 4 dairədən ibarət dovşan yuvaları çəkirlər. Oyunu 

 285
aparmaq üçün iki nəfər aparıcı ayrılır, onlardan biri gözətçi, biri tula olur. Qalan oyunçuların hamısı 
«dovşan» sayılır və dovşan yuvalarında yerləşirlər. 
Oyunun gedişi: Müəllimin işarəsi ilə hər yuvada dayanmış birinci 3 dovşan qaçıb hasarın üzərindən 
tullanır, bostana daxil olaraq hoppanıb düşür və «kələm yeyirlər». Bu vaxt müəllimin birinci şərti işarəsi 
ilə gözətçi həyətə çıxır, ikinci işarə ilə üç dəfə əl çalır (sanki tüfəngdən atəş açır). 
Birinci atəşdən sonra dovşanlar öz yuvalarına doğru qaçırlar. Geriyə qaçarkən onlar hasarın (ipin) 
altından keçməlidirlər və elə etməlidirlər ki, ona toxunmasınlar. 
Üçüncü atəşdən sonra «tula» dovşanları tutmağa buraxılır. Tula hasarın üstündən tullanaraq hansı 
dovşana çatarsa, ona əli ilə toxunur. Tutulmuş dovşan yerində dayanır, dovşanlar öz yuvalarına girdikdən 
sonra onlara toxunmaq olmaz. 
Qaçanlar keçib axırda dayanırlar. Müəllim tutulmuş dovşanları  və sonra öz yuvalarına buraxır. 
Yuvalarda olan dovşanların hamısı qaçana qədər oyun davam edir, hər növbəti qaçışdan sonra gözətçi ilə 
tula rollarını dəyişirlər. Oyunda bir dəfə də olsun tutulmayanlar ən cəld dovşanlar hesab olunurlar. 
Metodik göstərişlər: I. Müəllim «tula» əvəzinə başqa söz, «Aslan» və s. kimi sözlər işlədə bilər. 2. 
Hoppanma ipləri elə tutulmalıdır ki, uşaqların ayaqları iplərə ilişməsin. 
Qurd dərədə 
Oyuna hazırlıq: Meydançanın mərkəzində bir-birindən 60-70 sm. aralı iki paralel xətt çəkilir. 
Xətlərin arasındakı sahə  xəndək sayılır. Xəndəkdə bir, ya da iki nəfər aparıcı – «qurdlar» dayanır. 
Meydançanın hər iki başında qarşı  xəttə paralel xətlər çəkilir. Beləliklə bir başda «keçi damı», o biri 
başda mühafizə sahəsi alınır. Oyunçu- keçilər hamısı keçi damında dayanırlar. 
Oyunun gedişi: Müəllimin işarəsi ilə keçilər damdan çıxıb xəndəyə  tərəf qaçırlar və  xəndəyin 
üzərindən tullanıb qarşıdakı mühafizə sahəsinə keçməyə çalışırlar. Bu vaxt qurd xəndəkdən çıxmaq şərti 
ilə  xəndəyin üzərindən tullanıb keçən keçilərdən tutmağa (toxunmağa) çalışır. Hər qaçışdan sonra 
tutulanlar sayılıb hesaba alınır və oyun yenidən başlanır. Oyun müəyyən vaxt ərzində keçirilir. Axırda 
qurd tərəfindən heç tutulmamış oyunçular qalib sayılırlar. 
Metodik göstərişlər: hər iki – üç qaçışdan sonra aparıcıları dəyişmək lazımdır. 
 
Kim uzağa atar? 
Oyuna hazırlıq: Sinif şagirdləri 3 komandaya bölünür. Onlar meydançanın müxtəlif tərəfində cərgə 
ilə dayanırlar.  
Meydançanın bir qısa tərəfində top atmaq üçün xətt çəkilir. Bu xətdən 3 m qabaqda isə bir nəzarət 
xətti, onun üzərində isə 2,5 m hündürlüyündə ip çəkilir. İpin yaxşı görünməsi üçün ondan kiçik lentlər 
asılır. Nəzarət xəttindən qabaqda isə yenə də 5 xətt çəkilir. Əvvəlki xətlərin arasında olan sahə 3 m olur. 
 Atma  xəttinin arxasında dayanan oyunçuların hərəsinə içərisi qumla doldurulmuş iki kisə verilir. 
Kisənin ölçüsü 8x12 sm, çəkisi 200-250 q. olmalıdır. 
  Oyunun gedişi: Müəllimin işarəsi ilə oyunçular növbə ilə kisələri ipin üzərindən atmaq şərti ilə 
mümkün qədər uzağa atmağa çalışırlar. Nəticələr qeydə alınır. Kisəni V sahəyə atan oyunçu 5 xal, IV 
sahəyə atan oyunçu dörd xal, I sahəyə atan isə bir xal qazanır. 
Atılmış kisələri növbəti komanda toplayır və onlar atma xətti arxasına keçib həmin qayda ilə oyunu 
davam etdirirlər. 
 Axırda daha çox xal qazanmış komanda qalib sayılır. 
 Metodik göstəriş: Oyun üçün lazım olan kisələri əvvəlcədən hazırlamaq lazımdır. 
Düz hədəf at! 
Oyuna hazırlıq: Şagirdlər iki komandaya ayrılıb meydançanın qarşı tərəflərində bir-birindən 10-12 
m aralıda üz-üzə cərgə ilə dayanırlar. Meydançanın mərkəzindən bir xətt çəkilir və bu xəttin kənarlarında 
10 şəhərcik qurulur (yaxud qumbara, toppuz qoyulur). Bu komandanın oyunçularının hərəsinə bir kiçik 
top verilir. 
Oyunun gedişi: Müəllimin işarəsi ilə əllərində top olan komandanın oyunçuları hamısı eyni vaxtda 
topları düz şəhərciklərə atmaqla onları vurub yıxmağa çalışırlar. Vurulmuş, yıxılmış  şəhərcikləri bərpa 
edib yenidən qururlar. 
Digər komandanın oyunçuları atılmış topları  yığıb, öz növbəsində, onlar da şəhərcikləri vurmağa 
çalışırlar. Beləliklə, növbə ilə komandalar hərəsi 4 dəfə hərəkəti yerinə yetiriblər. Vurulmuş şəhərciklərin 

 286
hesabı aparılır. Axırda 4 dəfə atmadan sonra, hansı komanda daha çox şəhərcik yıxmış olarsa, həmin 
komanda qalib gəlir. 
Metodik göstərişlər: 1. Şəhərcik qurmaq üçün ağacları  və atma üçün lazım olan kiçik topları 
əvvəlcədən uşaqların özlərinə hazırlatmaq olar. 2. Topları adi keçə parçadan, əskidən və s. hazırlamaq 
olar. 3. Oyunda qarışıqlıq düşməmək üçün kimin atdığı topu kim götürməli olduğunu müəllim əvvəlcədən 
tapşırmalıdır. 
Zolaqlar üzərindən hoppanma 
Oyuna hazırlıq: Meydançada xətlərlə (iplərlə) koridor düzəldilir. Koridorun eni 2,5 m olur. Bunu 
ensiz 30 sm və enli 50 sm zolaqlara ayırırlar. Cəmi 6-7 zolaq olur. Enli zolaqlardan təkan verirlər, ensiz 
zolaqlar üzərindən isə hoppanırlar. Sinif şagirləri cərgə ilə düzülür. 
Oyunun gedişi: Müəllimin işarəsi ilə hər bir komandanın birinci oyunçusu gəlib koridorun axırında 
dayanır. «Başla» komandası ilə  hər üç oyunçu cüt ayaqlarla ensiz zolaqların üzərindən hoppanmağa 
başlayırlar. Onlar ensiz zolaqların üzərindən hoppanıb enli zolaqlara düşməməlidirlər. 
Hansı oyunçu 6-8 dəfə düzgün hoppansa (dar zolaqları basmasa) öz komandasına bir xal 
qazandırmış olur. 
Bu qayda ilə nömrəlilər və eləcə də bütün başqa oyunçular hoppanırlar. 
Axırda daha çox xal qazanmış komanda qalib gəlir. 
Metodik göstərişlər: I. Dərsin səmərəliliyini artırmaq üçün oyunu bir və iki koridorda keçirtmək 
olar. Bu zaman müəllim özünə köməkçi  şagirdlər ayırmalıdır. 2. Hoppanan zaman dar zolağı basmış 
oyunçu oyunu davam etdirir, lakin komandaya xal qazandırmır. 3. Hoppanmaların sürəti nəzərə alınmır. 
Oyunun başqa variantları: Meydançada 30 sm enində 3 zolaq çəkilir. Zolaqlar bir-birindən 40-50 
sm aralı olur. Birinci zolaqdan 40-50 sm aralı bir start xətti çəkilir. Üç komanda təşkil edilir və 
komandalar zolaqların  ətrafında cərgə ilə dayanırlar. Müəllimin işarəsi ilə birinci oyunçular (hər 
komandadan bir nəfər) gəlib start xəttindən 5 m aralı dayanır. «Marş» komandası ilə onlar qaçırlar, start 
xəttində bir ayaqları ilə  təkan vurub birinci zolağın üzərinə düşürlər. Qalan oyunçular da bu cür 
tullanırlar. 
Sonra oyunçular daha iki dəfə qaçmaqla ikinci və üçüncü zolaqlara tullanırlar. İkinci zolağın üzərinə 
düşmüş oyunçu iki xal, üçüncüyə düşmüş üç xal qazanır. 
Daha çox xal qazanmış komanda qalib sayılır. 
Qaydalar: I. Start xəttindən kənarda təkan vurmuş oyunçu zolağın üzərinə düzgün düşsə də, ona xal 
verilmir. 2. Tullanmanı təkrar etməyə icazə verilmir. 
Milli xalq oyunları 
Bənövşə 
Uşaqlar özlərinə iki başçı seçirlər. «Halay-halay» gəlməklə iki dəstəyə ayrılırlar. Dəstələr bir-
birindən yüz addım aralı  əl-ələ tutmaqla cərgə  təşkil edib qarşı-qarşıya dayanırlar. Başçılardan biri o 
birisinə deyir: 
                    Birinci başçı: - Bənövşə. 
                    İkinci başçı:   - Bəndə düşə. 
                    Birinci başçı: - Bizdən sizə Kim düşə? 
              İkinci başçı uşaqlardan birinin adını çəkib deyir: 
                    - Əli yaxud Qəmər düşə. 
Əli yaxud Qəmər cərgədən ayrılıb yüyürə-yüyürə  əl-ələ tutmuş  uşaqların cərgəsini yarmalıdır. 
Burada güclülük əsas şərtlərdəndir. Əgər oyunçulardan biri güclə əl-ələ tutmuş uşaqların əlini bir-birindən 
ayırıb o biri tərəfə keçsə, bir uşaq da götürüb yenə də öz əvvəlki yerinə qayıdır. Yox, əgər keçə bilməsə, 
orada qalmalı, o dəstəyə qoşulmalıdır. Hansı dəstə uşaqların hamısını öz tərəfində saxlaya bilsə, o dəstə 
oyunda qalib gəlir. 
Çağırış 
Oyunçular iki dəstəyə bölünüb, meydançanın əks tərəfində cərgəyə düzülür və nömrələnirlər.  
Hər dəstənin qarşısında cərimə xətti çəkilir. Meydançanın ortasında diametri 1 m olan dairə çəkilir 
və mərkəzinə toppuz qoyulur. 
Müəllimin işarəsi ilə nömrəsi çağırılan oyunçu cəld dairəyə  tərəf qaçır, toppuzu götürüb öz 
dəstəsinə çatdırmağa tələsir.  

 287
Bu müddətdə digər dəstənin oyunçusu cərimə xəttinə çatana qədər əli ilə rəqibinə toxunmağa çalışır. 
Tutulmayan bir xal qazanır. Daha çox xal toplayan dəstə qalib gəlir.Qaçış zamanı oyunçunu itələmək və 
toppuzunu əldən zorla almaq olmaz. 
Durma,  qaç 
   Oyunçular  ki  dəstəyə bölünür. Dəstələr bir-birindən 10-12 m aralıda sıraya düzülürlər. Hər 
dəstənin qarşısında diametri 1 m olan dairə çəkilir. Müəllim oyunçuları nömrələyir.  
Nömrəsi çağırılan oyunçular dairəyə girib, üzü öz dəstələrinə tərəf qaçış vəziyyəti alırlar. Müəllimin 
«başla» komandası ilə hər iki oyunçu öz dəstəsinin sol tərəfi ilə qaçaraq dəstənin ətrafına dolanır və cəld 
öz dairəsinə daxil olmağa çalışır. Daha tez dairəyə girən oyunçu bir xal qazanır. Çox xal toplayan dəstə 
qalib gəlir. Qaçarkən bir-birini itələmək olmaz. 
 
 
 
 
 
Şəkil 5. 
«Zolaqlar üzərindən hoppanma» oyunu 
 
 
II   S İ N İ F 
 
Şəkil sərgisi 
Oyuna hazırlıq: Oyunun qaydaları  şagirdlərə izah edilir. Onlardan üç nəfər aparıcı seçilir. 
Bunlardan biri sərginin «müdiri», ikisi isə «tamaşaçı» rolunu ifa edir. 
Sonra oyunda iştirak edənlər (aparıcılardan başqa) meydançaya dağılışırlar. Onlar öz duruşları ilə 
hansı şəkli təsvir edəcəkləri haqqında bir-biri ilə, yaxud «müdirlə» məsləhətləşirlər. Hər hansı bir şəkli 
bir, iki və ya üç nəfər təsvir edə bilər. Məsələn, xizək sürənin, at çapanın, futbolçunun, boksçunun, qılınc 
oynadanın və b. idmançıların əsas çıxış vəziyyətlərini təsvir etmək (yamsılamaq) olar. 
   Uşaqlar müəllimin işarəsi ilə meydançanın kənarına düzülüb düşündükləri hadisəni təsvir edirlər. 
Hamı hazır olduqdan sonra müdirin «üç-dörd» komandası ilə hamı bir səslə deyir: «Sərgi açıqdır». 
Oyunun gedişi: Bütün şəkillər hazır olduqdan sonra və müdir sərgini açdıqdan sonra tamaşaçılar 
şəkillərin arası ilə gəzişirlər. Tamaşa 16 saniyə davam edir. Sonra müdir ikinci dəfə komanda verir: «üç-
dörd». Bu zaman oyunda iştirak edənlər «Sərgi bağlıdır» - deyə azad vəziyyəti alır və öz yerlərində 
dayanırlar. Tamaşaçılar üç şəklin adını çəkirlər. Ən yaxşı şəkli təsvir etmiş oyunçular aparıcı olur, əvvəlki 
aparıcılar isə oyunçulara qoşulurlar. 
Metodik göstərişlər: I. Yaxşı olardı ki, müəllim nümunə üçün bir neçə  şəkli təsvir etsin. 2. Şəkli 
daha düşüncəli təsvir etmiş oyunçuları fərqləndirmək üçün müəllim onlara xal hesabı ilə yer də verə bilər. 
3. «Sərgi açıqdır» sözündən «sərgi bağlıdır» sözünə qədər qəbul edilmiş vəziyyətdən tərpənmək olmaz. 4. 
Oyun yenidən təkrar olunan zaman əvvəlki  şəkli eyni oyunçu təkrar etməlidir. 5. Kimin müdir, kimin 
tamaşaçı olmasını aparıcılar öz aralarında müəyyən edirlər. 
  
 
 
Topu ortadakına 
Oyuna hazırlıq: İştirakçılar bir neçə komandaya bölünürlər. Hər komanda ayrılıqda bir dairə təşkil 
edir. Dairələrin ortasında aparıcılar dururlar. Hər aparıcıya bir voleybol və ya basketbol  topu verilir. 
 Oyunun gedişi: Müəllimin «Başla» komandası ilə aparıcılar topu növbə ilə öz yoldaşlarına atırlar. 
Onlar da növbə ilə topu yenə də qaytarırlar. Beləliklə, bütün oyunçulara top atılır. Aparıcı axırıncı topu 
qəbul edən kimi, onu yuxarıya qaldırır, bununla da oyunun qurtardığını bildirir. Bunu hansı komanda tez 
etsə, həmiin komandaya bir qələbə xalı verilir. 
Sonra aparıcılar başqa oyunçularla əvəz edilir və  oyun yenə də davam etdirilir. Axırda daha çox xal 
toplamış komanda qalib gəlir. 

 288
 Metodik göstərişlər: I. Yaxşı olar ki, oyunçulara voleybol, basketbol topları əvəzinə doldurulmuş 
toplar verilsin. 2. Oyunu 3-5 dəfə təkrar etmək olar. 3. Bütün komandalara düzgün nəzarət etməkdən ötrü 
müəllim özünə münasib yer seçməli və köməkçi  şagirdlərdən istifadə etməlidir. 4. Oyunçulara top 
ötürüldükdən sonra onlar əvvəlcədən  şərtlənmiş kimi bir sıra idman hərəkətləri edib sonra aparıcıya 
qaytarsalar daha səmərəli olar. 
Fiqurlar 
Oyuna hazırlıq: Oyunçular dairə boyunca düzülüb əl-ələ tuturlar. Bir nəfər aparıcı  təyin edilir. 
Aparıcı dairənin içərisində dayanır. 
Oyunun gedişi: Müəllimin komandası ilə oyunçular dairə boyunca hərəkət etməyə başlayır. Onlar 
sağa, sola addımlayır, addımların sürətini artırıb-azaldırlar, yavaş addım, tez-tez addım, qaçış, aşağı 
oturmaqla yeriş (qaz yerişi) və s. hərəkətlər edirlər (Müəllim sayır və hansı  hərəkətləri etmək lazım 
olduğunu işarə ilə bildirir). Müəllimin komandası ilə bütün oyunçular dayanırlar və  bədənlərinin, 
qollarının, qıçlarının vəziyyəti ilə  hər hansı bir fiqur (idman növləri üzrə: boksçunun duruşu, qaçan 
adamın vəziyyəti, qapıçının duruşu və s.) göstərirlər. Bu vaxt aparıcı  gəzişir və alınmış  vəziyyətlərə 
(fiqurlara) baxır, hansı oyunçunun «fiquru» (yaratdığı  vəziyyət) aparıcının daha çox xoşuna gəlirsə, o, 
həmin oyunçuya yaxınlaşır və adını  çəkir. Onlar yerlərini dəyişirlər. Oyun müəyyən vaxt (8-10 dəq.) 
ərzində keçirilir. Ən yaxşı fiqur yaratmış oyunçular qalib gəlirlər. 
Metodik göstərişlər: Oyun zamanı  şagirdlərin nə kimi «fiqurlar» yaratmalı olmaları müəllim 
tərəfindən əvvəlcə təsvir edilməli və göstərilməlidir. 
Qozalar, palıdlar, qozlar 
Oyuna hazırlıq:  Şagirdlər cərgəyə düzülüb 1-2-3 sayırlar. Birlər birinci, ikilər – ikinci, üçlər isə 
üçüncü dairəyə düzülürlər. Oyunçulara şərti olaraq adlar qoyulur. Bir nömrəli oyunçular «Qozalar», iki 
nömrəlilər «Palıdlar», üç nömrəlilər isə «Qozlar olurlar.  Üç nəfər aparıcı  təyin edilir. Onlar istədikləri 
yerdə.  Oyunun gedişi: Müəllim  şərti adları («qozalar», «palıdlar») növbə ilə çağırırlar. Çağırılmış 
oyunçular başqa dairəyə qaçıb yerini dəyişdirməyə çalışır. Aparıcılar isə bu zaman qaçıb, boş yerlərdən 
birini tuturlar. Kim dairə tuta bilmirsə, aparıcı sayılır. Dairələrdə özünə yer tutmuş aparıcıya həmin 
yerdən çıxmış oyunçunun şərti adı verilir. Boşalmış yer o zaman tutulur ki, oyunçuya dairəyə daxil olub, 
əl-ələ tutmuş olsun. Oyunda aparıcı rolunda heç oynamamış (yaxud başqalarına nisbətən az oynamış) 
oyunçular qalib sayılırlar. Bu zaman birinci dəfə təyin edilmiş aparıcıların ilk oyunları nəzərə alınmır. 
Metodik göstərişlər: I.  Oyunun səmərəsini və marağını artırmaq üçün ayrı-ayrı dairələr (hər üç 
nəfər) bir-birindən mümkün qədər aralı dayanmalıdır. 2. Dairədə özünə yer tutmuş oyunçunu güclə 
itələyib çıxartmağa icazə verilmir. 
İtiayaqlılar komandası 
Oyuna hazırlıq: Meydançanın bir tərəfində start xətti çəkilir. Oyunçular üç komandaya ayrılırlar: 
biri start xəttinin arasında, biri sağında, o biri isə solunda cərgəyə düzülürlər. Start xəttindən 15-20 m 
qabaqda hər komanda üçün bir dairə çəkilir və içərisinə toppuz (qumbara) qoyulur.  
Hər komandadan bir nəfər (cərgədə birinci dayananlar) start xəttinə hazır dayanırlar.  
Oyunun gedişi: Müəllimin «Marş» komandası ilə oyunçular öz dairələrinə doğru qaçırlar və 
dairədəki toppuzu götürüb üç dəfə yerə vurduqdan sonra yenə öz yerinə qoyub start xəttinə qaçırlar. Bunu 
hansı oyunçu daha tez eləsə öz komandasına xal qazanmış olur. Sonra həmin qaçan oyunçular cərgələrdə 
öz yerlərinə keçirlər, növbəti oyunçular isə start xəttinə  gəlir və beləliklə  də oyun davam edir. Bütün 
oyunçular qaçandan sonra daha çox xal toplamış komanda qalib gəlir. 
Metodik göstərişlər: I. Dərsin sıxlığını artırmaq üçün hər dəfə üç nəfər  deyil, oyunu 4-5 nəfərin 
qaçması ilə keçirmək olar. 2. Şagirdləri 2 qrupa ayırıb, ayrı-ayrı start xətləri üzrə oyunu keçirtmək 
mümkündür.  
Ağ ayılar 
Oyuna hazırlıq: Meydançada oyun keçiriləcək sahə  xətlərlə  cızılır. Meydançanın bir küncündə 
üçbucaq  şəklində bir sahə nişanlanır. Bura «ağ ayıların mağarası» hesab olunur. İki nəfər aparıcı («ağ 

 289
ayılar») ayrılır.  «Ağ ayılar» mağarada dayanırlar. Qalan oyunçular «ayı balaları» sərbəst halda 
meydançaya yığışırlar.  
Oyunun gedişi: Müəllimin işarəsi ilə «ağ ayılar» mağaradan çıxırlar və  əl-ələ tutaraq «ayı 
balalarını» tutmağa çalışırlar. Onlar «ayı balasına» çatdıqdav onu araya alırlar və boş əllərini elə tuturlar 
ki, «ayı balası» qolları arasında qalsın. 
Sonra onlar tutduqları «ayı balalarını» mağaraya aparırlar. Tutulmuş oyunçu mağarada qalır, «ağ 
ayılar» başqasını tutmağa gedirlər. Mağarada iki nəfər tutulmuş «ayı balası» olduqda onlar da «ağ ayılar» 
kimi əl-ələ tutub «ayı balalarından» tutmağa başlayırlar. Oyun iki nəfər tutulmamış oyunçu qalana qədər 
davam edir. Bu iki nəfər oyunun qalibi sayılır, onlar oyunu yenidən başlamaq üçün «ağ ayılar» hesab 
olunurlar. 
 «Ayı balalarına» aparıcıların qolları arasından dartınıb çıxmağa və mağaradan çıxıb qaçmağa icazə 
verilmir. «Ağ ayılara» isə oyunçunun əlindən və paltarından tutmağa icazə verilmir. 
Metodik göstərişlər: I. Lazımi xətlər meydançada əvvəlcədən çəkilib hazırlanmalıdır. 2. Şagirdlərdə 
yorğunluq hiss edildikdə onlara dincəlmək üçün fasilə verilməlidir. 
Boş yer 
Oyuna hazırlıq: Oyunçular böyük bir dairə boyunca düzülürlər və əllərini arxada bellərinə qoyurlar.  
Bir nəfər aparıcı ayrılır. Aparıcı dairənin xaricində (oyunçuların arxasında) olur.  
Oyunun gedişi: Müəllimin işarəsi ilə aparıcı oyunçuların arxasında, dairə boyunca hərlənir. O, 
istədiyi vaxt oyunçulardan birinin əlinə toxunur və özü qaçmağa başlayır. Toxunulmuş oyunçu, yerindən 
çıxır, dairənin xarici ilə ancaq aparıcının əks istiqamətinə qaçır və çalışır ki, ondan tez gəlib yer tutsun. 
Aparıcı isə boş yerə tez çatmaq və onu tutmağa çalışır. Beləliklə, bu iki oyunçudan hansı daha tez boş 
yerə çatı onu tutsa, yer onun olur. Digər qaçan isə yersiz qalır və dairənin xaricində hərlənməklə oyunu 
əvvəlki qaydada davam etdirir. 
Metodik göstərişlər: 1. Oyunu elə  təşkil etmək lazımdır ki, bütün uşaqlar oyunda fəal iştirak edə 
bilsinlər. Bunun üçün yaxşı olar ki, oyun iki dairə boyunca aparılsın. 2. Əks istiqamətdə qaçan uşaqların 
bir-birinə toxunmaması üçün uşaqlara necə keçmək lazım olduğunu öyrətmək lazımdır. 
Nömrələrin çağırılması 
Oyuna hazırlıq: Oyunçular iki bərabər qüvvəli komandalara ayrılırlar. Komandalar meydançanın 
baş tərəfində çəkilmiş start xəttinin arxasında sıra ilə dayanırlar. Start xəttindən 25-30 m qabaqda hər iki 
komanda üçün bir dayaq qoyulur. Şagirdlər nömrələrini sayırlar və yadda saxlayırlar. 
Oyunun gedişi: Müəllim bir kənarda dayanır və gözlənilmədən hər hansı bir nömrəni çağırır. Həmin 
çağrılmış nömrələrə  məxsus oyunçular sıralardan tez çıxıb qarşıdakı dayaqlara tərəf qaçır və onun 
ətrafında fırlanıb yenidən qayıdırlar. 
Kim gəlib öz yerini sırada daha tez tutarsa, həmin komandaya bir qələbə xalı verilir. Sonra müəllim 
bu qayda ilə başqa nömrələri çağırır. Axırda hansı komanda daha çox qələbə xalı toplamış olsa, həmin 
komanda qalib gəlir. 
Metodik göstərişlər: I. Müəllim nömrələri elə çağırmalıdır ki, bütün oyunçuların nömrəsi eyni 
dərəcədə çağırılmış olsun. Nömrələri ardıcıl çağırmaq olmaz, çünki bu zaman kimin çağırılacağı 
əvvəlcədən bilinər. 2. Məsafəni axıra qədər qaçmayan, yerindən vaxtında çıxmayıb oyunu ləngidənlərin 
komandası üçün cərimə xalı verilməlidir. 

 290
Dovşanlar bostanda 
Oyuna hazırlıq: Meydançanın ortasında bir-birinin içərisində iki böyük dairə  çəkilir. Dairələrin 
arasında 3-4 m məsafə olmalıdır.  İçəridəki dairə «bostan» sayılır və burada «gözətçi» dayanır. Qalan 
oyunçular «dovşanlar» iki dairənin arasındakı sahədə yerləşirlər. 
Oyunun gedişi: Müəllimin işarəsi ilə «dovşanlar» iki ayaqları üzərində hoppana-hoppana hərəkət 
edirlər. Onlar gah «bostana», gah da sahələrinə hoppanırlar. Gözətçi bostana girən dovşanları tutmağa 
çalışır. «Dovşanları» ikinci dairəyə qədər tutmağa icazə verilir. «Dovşanlar» isə ikinci dairədən kənara da 
çıxa bilərlər. Hansı dovşan tutularsa, o gözətçini  əvəz edir və oyun yenidən başlanır.Oyunda heç 
tutulmamış oyunçular qalib sayılırlar. 
Paraşütçülər 
Oyuna hazırlıq: Sinif iki paraşütçülər komandasına ayrılır. İdman zalında bir-birindən 3-4 m aralı 
sıra ilə  və bir-birinə paralel üç gimnastika skamyası (təyyarə) qoyulur. Hər skamyanın sağ  və sol 
tərəflərində 3-4 (diametri 30 sm) kiçik dairələr çəkilir. Bu dairələr paraşütçülərin uçub yerə düşməsi 
üçündür. 
Birinci komandanın paraşütçüləri «təyyarəyə» minirlər (Hər skamyanın üzərinə 8 nəfər çıxmışsa, 
bunlardan 4 nəfəri üzünü skamyanın sağında, 4 nəfəri isə solunda olan dairələrə  tərəf çevirir. Digər 
komandanın oyunçuları oyuna nəzarət edirlər. 
Oyunun gedişi: Müəllimin işarəsi ilə paraşütçülər (hamısı eyni vaxtda) hərəsi öz dairəsinə düzgün 
tullanıb düşdükdən sonra və düşərkən müvazinəti saxlayan paraşütçü komandası bir xal qazanır 
 
Şəkil 6. 
Paraşütçülər oyunu: 
1-1-ci komanda; 2-2-ci komanda; 3-3-cü sm-lik dairə; 4-4 sm-lik dairə; 5-ci müəllim. 
Sonra birinci komandanın oyunçuları hakimlik edir, ikinci komanda isə hərəkəti yerinə yetirir. Oyun 
yenidən təkrar olunur. 
Milli xalq oyunları 
Kim tez yüyürər 
Oyunçular iki dəstəyə düzülüb, bir-birindən 10-12 m aralı üzbəüz dayanırlar. Hər dəstənin 
qarsışında diametri 1 m olan dairə  çəkilir. Aparıcı oyunçuları nömrələyir. Sonra onun işarəsi ilə  hər 
dəstənin I nömrəli oyunçusu dairəyə keçib yüyürməyə hazır vəziyyət alır. «Başla»  əmri verilir. Hər 
oyunçu cəld yüyürüb rəqibin dairəsinə düşməyə çalışır. Rəqib dairəsinə daha tez çatan oyunçu bir xal 
qazanır. Beləliklə, daha çox xal toplayan oyunçu (dəstə) oyunu udmduş olur. 
              Yüyürərkən qarşılaşmaq olmaz. 
              Rəqib dairəsinə əks tərəfdən daxil olmaq lazımdır. 
Toppuz qaçırma 
Oyuna hazırlıq: Oyunçular iki dəstəyə bölünür, nömrələnir və bir-birindən 20-25 m aralıda üz-üzə 
düzülürlər. Hər sıranın qarşısından bir addım aralıda xətt çəkilir. Hər xətdən yarım metr aralıda diametri 

 291
bir addım olan dairə çəkilir. Dairənin mərkəzində toppuz qoyulur. Meydançanın mərkəzində bir-birindən 
yarım metr aralı, diametri bir addım olan daha iki çevrə  çəkilir. Oyun başlanır. Müəllimin işarəsi ilə 
nömrələri çağırılan oyunçular toppuzları götürüb qaça-qaça öz dairələrinə qoyur və cəld müəllimin yanına 
yüyürürlər. Müəllimə daha tez çatan oyunçu bir xal qazanır, daha çox xal toplayan dəstə qalib sayılır.Eyni 
bir oyunçunu ikinci dəfə çağırmaq olmaz. Dairəyə qoyulmuş toppuz aşırsa, oyunçu qayıdıb onu 
düzəltməlidir. 
 
Qu-qu 
Oyunçular iki dəstəyə bölünüb, meydançada bir-birinə qarşı  sıraya düzülürlər. Dəstələrdən iki 
addım aralı bir-birinə paralel ağaclar basdırılır və onun üstündən şüvül (planka) qoyulur. Tullanış erindən 
10-15 m aralı qaçış xətti çəkilir. Püşk atılır. Dəstələr nömrələnir. Sonra hər dəstədən bir oyunçu qaçaraq 
ağacın üzərindən hoppanmağa çalışır.  Əvvəl birinci, sonra isə ikinci dəstənin oyunçusu hoppanır. 
Oyunçular hamısı ağacın üstündən hoppanmağa çalışırlar. Hoppana bilməyən oyunçu bir xal itirir. Daha 
çox xal toplayan dəstə qalib gəlir. Hoppanarkən ağaca toxunmaq və qaçış xəttindən çıxmaq olmaz.  
Qurmadaş 
Meydançanın ortasında böyük bir dairə çəkilir. Onun mərkəzində toppuz qoyulur. Toppuzdan 20-25 
m aralı  mərə qurulur – xətt çəkilir. Oyunçular iki dəstəyə bölünürlər və  sıraya düzülürlər. Püşk atılır. 
Birinci dəstə mərə xəttində sıraya düzülür. Onlar növbə ilə top atır. Toppuzu vurub aşırmağa çalışırlar. 
Topu atan oyunçu keçib dəstənin sonunda dayanır. Toppuzu vurub – aşıran bir xal qazanır. Çox xal 
toplayan dəstə qalib hesab olunur. Oyunçu topu atarkən xətti tapdalaya bilməz.Toppuzu vurub aşıran 
oyunçu ikinci dəfə oyunu davam etdirə bilər. 
Düzgün atmaq 
Oyunçular iki dəstəyə ayrılır. Meydançada bir-birindən 15-20 m aralı iki xətt çəkilir. Hər iki dəstə 
həmin xətlər boyu qarşı-qarşıya düzülürlər. Oyunçular nömrələnirlər. 
Müəllim 1-2-3-4 və s. nömrələri çağırır. Nömrəsi çağırılan oyunçular topla rəqiblərini vurmağa 
çalışırlar. Rəqiblərindən biri topu tutsa bir xal qazanır. Beləliklə, hansı tərəf daha çox xal toplasa qalib 
gəlir.