Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi Metodik Şurasının

Xüsusiyyətləri

Sensor-inteqrasiya əsas etibarilə üç hissin üzərinə yönəldir: toxunma, vestibülar və qavrayıĢ. Bu hisslərin bir-biri ilə daxilən əlaqələnməsi doğuĢdan sonra formalaĢır və uĢaq yetkinləĢdikcə, müəyyən inkihaf prosesi keçir. adı çəkilən üç hissiyyat təkcə qarĢılıqlı Ģəkildə əlaqədə olmur, həm də beyindəki digər sistemlərlə münasibətə girirlər. Demək lazımdır ki, adı çəkilən üç hissiyyat bizə gündəlik həyatımızda təcrübə keçirmək, özümüzü ifadə etmək və müxtəlif stimullara cavab vermək imkanı yaradır.

Duyma hissiyyatı: buraya beyinə infopmasiya ötürən dərinin səthinin altındakı sinirlər daxildir. Bu məlumata iĢığın təması, ağrı, temperatur və təzyiq daxildir. Bu sinirlər ətraf üçün qoruyucu rol oynayır.

Duyğu hissinin disfunksiyası müəyyən Ģəxslərdə bir sıra ərzaq növlərindən imtina və yaxud müəyyən paltarların geyilməsindən imtina doğura bilər. Bu zaman uĢaq palçıqla oynamaqdan, yaxud haranısa rəngləməkdən imtina edə bilər; bu fəaliyyət növləri əlləri çirkləndirir. UĢaq əĢyalara bütün əli ilə yox, yalnız barmağının ucları ilə toxunduqda, bu tipli davranıĢ da onlarda yuxarıda xatırlanan çətinlikləri yarada bilər.

Vestibülar hiss- buraya daxili qulaqdakı müvafiq toxumalar və hərəkəti deformasiyaya uğradan və baĢın vəziyyətini dəyiĢən yarımdairəvi kanallar daxildir.

Bu sistemin disfunksiyası iki yolla meydana çıxır. bəzi uĢaqlar vestibülyar stimulyasiyaya qarĢı çox həssas olurlar və onlar adi hərəkətlərə qarĢı qorxulu reaksiya verirlər. Onlar eyni zamanda dırmaĢma, yaxud yüksəklikdən tullanma qarĢısında acız qalırlar.

Proprioseptiv duyğu – proprioseptiv disfunksiyanın ümumi əlamətləri kimi uĢağın hərəkətlərində yöndəmsiz olması, yıxılmağa meyillənməsi, hər hansı bir vəziyyətdə sabit Ģəkildə dayana bilməməsi, nisbətən kiçik əĢyalarla təmasda ola bilməməsi və yeni hərəkət vərdiĢlərinə öyrəĢə bilməməsi daxil edilə bilər.

Propriosepsiyanın digər ölçüsü tapĢırıq, yaxud hərəkətlərin planlaĢdırılmasıdır. Buraya müxtəlif hərəkət vərdiĢlərinin planlaĢdırılması və icra edilməsi daxildir. Bu sistemin müvafiq Ģəkildə iĢə düĢə bilməsi üçün ilk öncə lazımdır ki, sensor sistemdən dəqiq məlumatlar alınsın, sonra isə bu məlumatlar səmərəli Ģəkildə Ģərh və təĢkil edilsin.

Tədris çətinlikləri

Ümumi Ģəkildə götürdükdə, bu üç sistemdəki disfunksiya özünü bir çox üsullarla göstərir. UĢaqlar məlumata qarĢı ifrat dərəcədə reaksiya verə bilərlər. Onların fəaliyyət səviyyələri ya ifrat dərəcədə yüksək, ya da ifrat dərəcədə aĢağı olur. UĢaq ya həmiĢə hərəkətdə, ya da süst vəziyyətdə olur. Bundan əlavə bəzi uĢaqlar bu iki ifrat vəziyyət arasında çabalayırlar. Bu üç sistemdə disfunksiya yarananda, böyük və yaxud incə-motor hərəkətlərinin əlaqələndirilməsi problemləri yaranır və bu da öz növbəsində nitq, yaxud dil qüsurları yaradır. DavranıĢ baxımından vəziyyətə asanlıqla öyrəĢə bilmir və burada özünü son dərəcə aqressiv aparırlar.

MəĢğulluq terapevtləri və yaxud fiziki tərbiyə terapevtləri əsas sensor inteqrasiya problemlərinin dəyərləndirilməsi və müalicəsini yerinə yetirirlər. Terapevtin ümumi vəzifələrinə daxildir:

UĢağın mərkəzi sinir sisteminin yaxĢı təĢkil etməyə yardım göstərən sensor məlumatla təmin edilməsi.

UĢağa qeyri-məhsuldar sensor məlumatın uyğunlaĢdırılmasında yardım göstərilməsi.

UĢağa sensor faktlara qarĢı müvafiq reaksiya göstərmək iĢində yardım göstərilməsi.