“CΩmiyyΩt mΩdΩniyyΩti müdafiΩ edΩrsΩ


  YaradÕcÕ fԥaliyyԥtin baúlan÷ÕcÕ vԥ



Yüklə 8,18 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/23
tarix16.02.2017
ölçüsü8,18 Mb.
#8644
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   23

 

49 

YaradÕcÕ fԥaliyyԥtin baúlan÷ÕcÕ vԥ  

onun ilkin nԥticԥlԥri 

 

Tԥsis qurultayÕndan sonrakÕ ilk dövrdԥ Assosiasiya Azԥrbaycan Elmlԥr 



AkademiyasÕnÕn ԤlyazmalarÕ ønstitutunun binasÕnda – mԥúhur Azԥrbaycan 

mesenatÕ H.Z. Ta÷Õyevin keçmiú BakÕ Müsԥlman qÕzlar mԥktԥbinin tarixi bi-

nasÕnda iúlԥyirdi. AkademiyanÕn rԥhbԥrliyi tԥrԥfindԥn østiqlaliyyԥt küçԥsin-

dԥ, Azԥrbaycan Elmlԥr AkademiyasÕ Rԥyasԥt Heyԥti ilԥ yanaúÕ yerlԥúԥn bu 

çox gözԥl memarlÕq binasÕnda Assosiasiyaya iúlԥmԥk üçün ikinci mԥrtԥbԥdԥ 

iki otaq ayrÕlmÕúdÕ. ønstitutun direktoru, professor Cahangir Qԥhrԥmanov 

AssosiasiyanÕn mԥhsuldar iúi üçün ԥlveriúli úԥrait yaratmÕú, ona mԥnԥvi vԥ 

texniki dԥstԥk göstԥrmiúdir.   

Elmlԥr AkademiyasÕ Assosiasiyaya tԥsis haqqÕ qismindԥ bir qԥdԥr pul 

ayÕrmÕúdÕ. “Simurq” AMA bu pullarÕ proqram tԥminatlÕ ilk kompüterin alÕn-

masÕ, öz icra aparatÕnÕn ԥmԥk haqqÕ vԥ BakÕ, NaxçÕvan, Ԥli BayramlÕ, Lԥn-

kԥran vԥ AzԥrbaycanÕn digԥr úԥhԥrlԥri vԥ regionlarÕnda AssosiasiyanÕn ni-

zamnamԥ fԥaliyyԥtinin hԥyata keçirilmԥsi üçün lazÕm olan, onun tԥrԥfindԥn 

tԥsis edilmiú bir neçԥ kiçik müԥssisԥnin tԥúԥkkül tapmasÕna maliyyԥ yardÕmÕ 

üçün istifadԥ edirdi. Milli alԥtlԥrin tԥmiri ilԥ mԥú÷ul olan kiçik müԥssisԥlԥrin 

birinԥ, sonradan Azԥrbaycan Dövlԥt KonservatoriyasÕnÕn prorektoru olan 

dosent Elxan Babayev baúçÕlÕq edirdi.  

Kiçik müԥssisԥlԥr yaratmaqla AssosiasiyanÕn mԥqsԥdi respublika ԥhali-

sinin sosial-iqtisadi fԥallÕ÷ÕnÕn inkiúafÕna yardÕm etmԥk vԥ bu tԥúkilatlar va-

sitԥsilԥ BakÕnÕn vԥ respublikanÕn rayon ԥhalisinin akkulturasiyasÕ vԥ inkultu-

rasiyasÕ proseslԥrinԥ kömԥk etmԥk idi. Eyni zamanda güman edilirdi ki, bu 

müԥssisԥlԥr Assosiasiya, tԥhsil, elm vԥ maarif sahԥsindԥ onun mԥqsԥdli so-

sial-mԥdԥni proqramlarÕ vԥ layihԥlԥrini hԥyata keçirmԥk üçün öz gԥlirlԥrinin 

bir hissԥsinÕ ayÕracaqdÕr. Tԥԥssüf ki, bu “utopik” strategiya AssosiasiyanÕn 

gözlԥmԥlԥrini do÷rultmadÕ: tԥúԥkkül çԥtinliklԥrinԥ ԥsaslanaraq, onun kiçik 

müԥssisԥlԥrindԥn heç biri inkiúaf üçün ona pul ayÕrmadÕ vԥ buna görԥ dԥ 

tezliklԥ bütün kiçik müԥssisԥlԥri AssosiasiyanÕn yurisdiksiyasÕndan (tabeli-

yindԥn) çÕxarmaq lazÕm gԥldi.    

Bu dövrdԥ “Simurq” AMA öz üzvlԥrinin peúԥkarlÕ÷Õna vԥ vԥtԥnpԥrvԥr-

lik tԥúԥbbüsünԥ arxalanaraq, baúlÕca olaraq, kulturologiya sahԥsindԥ mԥq-

sԥdyönlü elmi-tԥdqiqat, tԥhsil vԥ maarifçilik fԥaliyyԥtini geniúlԥndirdi. ArtÕq 

1990-cÕ ildԥ Assosiasiya tԥrԥfindԥn 17 maraqlÕ ictimai-faydalÕ konsepsiya, 

plan vԥ layihԥlԥrin iúlԥnib hazÕrlanmasÕna baúlandÕ.   

 “Simurq” AMA-nÕn ça÷ÕrÕúÕna sԥs verԥrԥk, artÕq ilk dövrdԥ istedadlÕ 



50 

alimlԥr vԥ mütԥxԥssislԥr, o cümlԥdԥn Azԥrbaycan EA-nÕn akademiklԥri vԥ 

müxbir üzvlԥri, professorlar, doktorlar vԥ elmlԥr namizԥdlԥri, tanÕnmÕú mü-

ԥllimlԥr, ԥmԥkdar mԥdԥniyyԥt vԥ incԥsԥnԥt xadimlԥri, hԥkimlԥr, diplomatlar, 

ilahiyyԥtçilԥr, tԥlԥbԥ gԥnclԥr onun sÕrasÕna daxil olurdular. Maarif vԥ tԥhsi-

lin, elm, tibb, ekologiya, incԥsԥnԥt, iqtisadiyyat, sosial idarԥetmԥ, informasi-

yanÕn, hüququn vԥ Azԥrbaycanda hԥrtԥrԥfli fԥrdi vԥ ictimai inkiúafÕ tԥmin 

edԥn digԥr mԥdԥniyyԥt sahԥlԥrinin tԥrԥqqisinԥ yardÕm etmԥyԥ yönԥldilmiú 

birgԥ fԥaliyyԥt mԥqsԥdilԥ - ali mԥktԥblԥr, orta mԥktԥblԥr, elmi tԥúkilatlar, 

nazirliklԥr, qeyri-hökumԥt tԥúkilatlarÕ, yaradÕcÕ ittifaqlar, fondlar, mԥrkԥzlԥr, 

respublikanÕn istehsal müԥssisԥlԥri könüllü ԥsaslarla Assosiasiyaya daxil 

olurdular.

13

 

Bununla yanaúÕ keçԥn ԥsrin 90-cÕ illԥrinin ԥvvԥllԥrindԥ respublikamÕzÕn 



inkiúafÕ mürԥkkԥb siyasi úԥraitdԥ baú verirdi. Tarixi abidԥlԥrimizin, tԥhsil, 

elm, sa÷lamlÕq vԥ din müԥssisԥlԥrinin da÷ÕdÕlmasÕ, torpaqlarÕmÕzÕn ԥhԥmiy-

yԥtli hissԥsinin itirilmԥsinԥ vԥ bir milyona yaxÕn qaçqÕnlarÕn ԥmԥlԥ gԥlmԥsi-

nԥ gԥtirib çÕxaran, respublikanÕn minlԥrlԥ vԥtԥndaúÕnÕn ölümü ilԥ müúayiԥt 

olunan ErmԥnistanÕn Azԥrbaycana qarúÕ tԥcavüzü – Azԥrbaycan xalqÕ üçün 

sԥrt sÕnaq oldu. ZamanÕn çԥtinliklԥrinԥ baxmayaraq, AzԥrbaycanÕn yaradÕcÕ 

sosial-mԥdԥni inkiúaf vԥ sivil dünya cԥmiyyԥtinԥ onun inteqrasiyasÕ prosesi 

güclԥnirdi. Bu úԥraitdԥ Assosiasiya xalq diplomatiyasÕ metodlarÕ ilԥ beynԥl-

xalq münasibԥtlԥr mԥdԥniyyԥtinԥ, digԥr ölkԥlԥrlԥ mԥdԥni ԥlaqԥlԥrin vԥ    

dostlu÷un qurulmasÕ vԥ inkiúaf etdirilmԥsinԥ böyük diqqԥt ayÕrÕrdÕ. Assosia-

siya üzvlԥri vԥtԥnpԥrvԥr düúüncԥlԥri ԥldԥ rԥhbԥr tutaraq, digԥr xalqlarÕn nü-

mayԥndԥlԥri tԥrԥfindԥn Azԥrbaycana qarúÕ maraq formalaúdÕrma÷a vԥ mԥ-

hԥbbԥt qazandÕrma÷a sԥy göstԥrirdilԥr.

 

Belԥ mԥdԥniyyԥt siyasԥtinin mühüm nailiyyԥti “Simurq” AMA-nÕn 



açÕq mԥdԥni dialoq, biliklԥr mübadilԥsi, Azԥrbaycan tarixi vԥ mԥdԥni nailiy-

yԥtlԥrinin San-Xosedԥ yayÕlmasÕ mԥqsԥdilԥ vԥtԥndaú mԥdԥni tԥúԥbbüsü qis-

mindԥ hԥyata keçirilԥn Kosta-Rikaya sԥfԥri oldu. 

Moskva úԥhԥrindԥ Kosta-Rika sԥfirliyi ilԥ qurulmuú mԥdԥni dostluq 

ԥlaqԥlԥri sayԥsindԥ, “Simurq” AMA-nÕn dԥvԥti ilԥ, onun fԥaliyyԥti ilԥ tanÕú-

                                                            

13

AssosiasiyanÕn könüllü tԥsisçilԥri vԥ kollektiv üzvlԥri arasÕnda: Elmlԥr AkademiyasÕ, 



Alimlԥr øttifaqÕ, Neft AkademiyasÕ, BakÕ Dövlԥt Universiteti, Xarici øúlԥr Nazirliyi, 

Mԥdԥniyyԥt Nazirliyi, Memarlar øttifaqÕ, ønformasiya vԥ Mԥtbuat Nazirliyi, Mԥdԥniyyԥt 

fondu, Sülh fondu, Gԥnclԥr vԥ idman Nazirliyi, Xarici ölkԥlԥrlԥ mԥdԥni ԥlaqԥlԥr cԥmiyyԥti, 

Avropa liseyi, Toksikoloji mԥrkԥz, Azԥrbaycan Mühԥndislԥr Cԥmiyyԥti, Azԥrbaycan 

Kulturoloqlar Cԥmiyyԥti,  “ønsan vԥ mühit” mԥrkԥzi, “Günԥú” alimlԥrin xeyriyyԥ cԥmiyyԥti 

vԥ bir çox digԥr tԥúkilatlar vardÕ. 

 


51 

lÕq vԥ mԥdԥniyyԥt sahԥsindԥ ԥmԥkdaúlÕ÷Õn qurulmasÕ mԥqsԥdilԥ, 1991-ci ilin 

martÕnda Kosta-Rika RespublikasÕnÕn MoskvadakÕ sԥfirliyinin Baú konsulu 

Plutarko Ernandes Sanços BakÕya gԥldi. Hörmԥtli qona÷Õ vԥ onun ailԥsini, 

ilk növbԥdԥ, BakÕnÕn ԥsas tarixi abidԥlԥri vԥ görkԥmli yerlԥri ilԥ tanÕú etdi-

lԥr, “Simurq” AMA-nÕn konsepsiyalarÕ vԥ iú planlarÕ haqqÕnda ԥtraflÕ danÕú-

dÕlar. Onun üçün hԥtta xüsusi olaraq BakÕnÕn ali mԥktԥblԥrindԥn birinin tԥlԥ-

bԥlԥrinin böyük sԥnԥrkarlÕqla vԥ hԥyԥcanlandÕrÕcÕ ilhamla ifa etdiklԥri Kos-

ta-Rika rԥqsinԥ baxÕú tԥúkil edilmiúdir. Plutarko Ernandesin Azԥrbaycan 

paytaxtÕnda olmasÕ, qona÷ÕmÕzÕn xoúuna gԥlԥn vԥ yaddaúÕnda qalan Novruz 

BayramÕ günlԥrinԥ tԥsadüf edirdi. Kosta-Rika diplomatÕna Azԥrbaycan haq-

qÕnda xatirԥ olaraq “øçԥriúԥhԥr” vԥ BakÕ buxtasÕnÕn tԥsviri olan rԥsm ba÷Õú-

landÕ. Assosiasiya çoxlu sayda Azԥrbaycan vԥ Kosta-Rika simvollu niúanlar 

hazÕrladÕ vԥ yaydÕ, hԥmçinin Kosta-Rika prezidenti Rafael Kalderonun tԥs-

viri olan hԥdiyyԥlik kiçik milli xalça tԥqdim etdi. Vida úam yemԥyindԥ cԥ-

nab Ernandes “özünü dԥ azԥrbaycanlÕ kimi hiss etdiyini” deyԥrԥk, hԥtta köv-

rԥldi. Bu, Assosiasiya üçün Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥti vԥ qonaqpԥrvԥrliyinin 

çox riqqԥtli tԥrzdԥ qiymԥtlԥndirilmԥsi idi. 

1991-ci ilin avqustunda Kosta-RikanÕn MoskvadakÕ sԥfirliyinin rԥsmi 

dԥvԥti ilԥ “Simurq” AMA-nÕn prezidenti iki hԥftԥlik vizitlԥ San-Xosedԥ - bu 

gözԥl Mԥrkԥzi Amerika ölkԥsinin paytaxtÕnda oldu. Sԥfԥrin mԥqsԥdi Assosi-

asiya üzvlԥrinin Kosta-RikanÕn alimlԥri, mütԥxԥssislԥri vԥ mԥdԥniyyԥt xa-

dimlԥri ilԥ ԥmԥkdaúlÕ÷ÕnÕ nԥzԥrdԥ tutan saziúlԥrin hazÕrlanmasÕ, hԥmçinin iki 

xalqÕn mԥdԥni mübadilԥsi vԥ mԥdԥniyyԥtlԥrinin yayÕlmasÕ idi. Bu sԥfԥr çԥr-

çivԥsindԥ San-Xosedԥ Kosta-RikanÕn mԥdԥniyyԥt naziri Aida Vayslederlԥ, 

SSRø-nin sԥfiri V.N. KalmÕkla vԥ SSRø-nin Kosta-RikadakÕ sԥfirliyinin mԥ-

sul iúçilԥri, San-Xosenin bԥlԥdiyyԥ nümayԥndԥlԥri  ilԥ mԥhsuldar görüúlԥr 

oldu. Bu görüúlԥrin nԥticԥlԥrinԥ görԥ, 1991-ci il avqustun 1-dԥ Kosta-Rika-

nÕn paytaxtÕ San-Xose úԥhԥrindԥ Kosta-RikanÕn Mԥdԥniyyԥt Nazirliyi ilԥ 

“Simurq” Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt AssosiasiyasÕ arasÕnda 2 illik ԥmԥkdaúlÕq 

saziúi imzalandÕ. Onu nazirlik adÕndan Kosta-RikanÕn mԥdԥniyyԥt naziri Ai-

da Fayngezixt Vaysleder, “Simurq” AMA-nÕn adÕndan – onun prezidenti 

Fuad Mԥmmԥdov imzaladÕ. Kosta-RikanÕn Mԥdԥniyyԥt Nazirliyindԥki  bu 

tarixi görüú zamanÕ SSRø-nin San-Xosedԥki konsulu vԥ Sovet sԥfirliyinin 

mԥdԥniyyԥt üzrԥ attaúesi dԥ iútirak edirdilԥr. 

Saziúԥ görԥ 1991-ci ilin dekabrÕnda Kosta-Rikada Azԥrbaycan mԥdԥ-

niyyԥti festifalÕnÕn keçirilmԥsi nԥzԥrdԥ tutulurdu. Festival çԥrçivԥsindԥ 

Azԥrbaycan incԥsԥnԥtinԥ aid ԥúyalarÕn satÕú-sԥrgisinin, milli musiqi kon-

sertinin, “Simurq” milli mԥtbԥxinin fԥaliyyԥtinin, hԥmçinin Azԥrbaycan vԥ 


52 

Kosta-Rika alimlԥri vԥ sahibkarlarÕnÕn seminarlarÕnÕn keçirilmԥsi göstԥril-

miúdir.  Göstԥrilԥn plana uy÷un olaraq, 1991-ci ilin dekabrÕnda San-Xosedԥ 

25 nԥfԥrlik heyԥtdԥ Azԥrbaycan nümayԥndԥlԥrinin sԥfԥri nԥzԥrdԥ tutulurdu. 

Nümayԥndԥ heyԥtinin tԥrkibinԥ: Azԥrbaycan Elmlԥr AkademiyasÕnÕn 

prezidenti, akademik Eldar Salayev, mԥdԥniyyԥt nazirinin müavini Fԥrԥh 

ùԥkinskaya, akademiklԥr – Asԥf Nadirov, Maqsud Ԥliyev, MikayÕl Usey-

nov, Tofiq Ԥliyev, prof. Cahangir Qԥhrԥmanov,  Fuad Mԥmmԥdov, hԥmçi-

nin bir sÕra görkԥmli artistlԥr, mütԥxԥssislԥr, incԥsԥnԥt xadimlԥri vԥ sahib-

karlar daxil olmalÕ idilԥr. Hԥmçinin, Mԥrkԥzi AmerikanÕn qonúu ölkԥlԥrin-

dԥ - Panama, Nikaraqua, Qvatemala vԥ Hondurasda Azԥrbaycan mԥdԥniy-

yԥti günlԥrinin keçirilmԥsi imkanlarÕ müzakirԥ edilmiúdir. 

Tԥԥssüf ki, Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt Nazirliyi tԥrԥfindԥn vԥd edilԥn 

dԥstԥyin olmamasÕ sԥbԥbindԥn, AzԥrbaycanÕn Mԥrkԥzi Amerika ölkԥlԥri ilԥ 

mԥdԥni-iqtisadi ԥmԥkdaúlÕ÷Õ üçün yeni imkanlar açan, siyasi baxÕmdan bu 

vacib layihԥni reallaúdÕrmaq mümkün olmadÕ. Buna baxmayaraq, Assosiasi-

yanÕn xalq diplomatiyasÕnÕn, siyasԥtçilԥrin ԥdalԥtli qiymԥtini almayan qeyri-

rԥsmi sԥfԥri ölkԥmizԥ yüksԥk siyasi divident (qazanc, mԥnfԥԥt) gԥtirdi: 

Onun tarixi nԥticԥsi Kosta-Rika tԥrԥfindԥn AzԥrbaycanÕn dövlԥt müstԥqilli-

yinin tanÕnmasÕ oldu. Bu Mԥrkԥzi Amerika ölkԥsi artÕq 1991-ci ilin payÕzÕn-

da AzԥrbaycanÕn dövlԥt müstԥqilliyini ilk tanÕyan dünya ölkԥlԥrindԥn biri 

oldu. Bu dövrdԥ Kosta-Rikada, sonralar isԥ - øspaniyada “Simurq” AMA-

nÕn qeyri-rԥsmi nümayԥndԥliyi açÕldÕ. 

Milli maraqlarÕ ԥldԥ rԥhbԥr tutaraq, Assosiasiya özünün fԥaliyyԥti pro-

sesindԥ müԥyyԥn mԥdԥni, o cümlԥdԥn Azԥrbaycan diasporu sosial-mԥdԥni 

inkiúafÕna yönԥldilmiú tԥúԥbbüslԥrlԥ sistematik olaraq çÕxÕú edirdi. 1990-cÕ 

ilin ԥvvԥlindԥ Moskvada yaúayan Azԥrbaycan diasporu nümayԥndԥlԥrinin 

bir qisminin inkulturasiyasÕ vԥ akkulturasiyasÕna yardÕm mԥqsԥdilԥ, o cüm-

lԥdԥn, ticarԥtlԥ vԥ mԥdԥniyyԥtin qeyri-intellektual sahԥlԥrindԥ çalÕúan insan-

lar arasÕnda Azԥrbaycan, rus vԥ dünya mԥdԥniyyԥti haqqÕnda, ilk növbԥdԥ 

universal kulturoloji biliklԥrin yayÕlmasÕ mԥqsԥdilԥ, Assosiasiya Moskvada 

respublikanÕn sԥlahiyyԥtli nümayԥndԥliyindԥ Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt mԥr-

kԥzini yaratma÷Õ tԥklif etdi. Mԥrkԥz, Rusiyada yaúayan azԥrbaycanlÕlarÕn rus 

mԥdԥniyyԥtinԥ inteqrasiyasÕ, onlarÕn mԥdԥniyyԥtinin MoskvanÕn vԥ Rusiya-

nÕn digԥr úԥhԥr sakinlԥrinin mԥdԥniyyԥti ilԥ harmonizasiyasÕ üçün zԥruri in-

strument, hԥmçinin Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtinin Rusiyada tԥbli÷i vasitԥlԥ-

rindԥn biri kimi düúünülmüúdü.  

Keçmiú SSRø respublikalarÕnda milli mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕ vԥ tԥbli÷i 

üzrԥ birgԥ fԥaliyyԥtin hԥyata keçirilmԥsi mԥqsԥdilԥ, Assosiasiya 1990-cÕ ildԥ 


53 

Elmlԥr AkademiyasÕnÕn Ԥlyazmalar ønstitutunun konfrans zalÕnda respubli-

ka ԥrasizindԥ vԥ keçmiú SSRø úԥhԥrlԥrindԥ fԥaliyyԥt göstԥrԥn Azԥrbaycan 

Mԥdԥniyyԥt mԥrkԥzlԥri rԥhbԥrlԥrinin müúavirԥsini keçirdi. Kemerevoda mԥ-

dԥniyyԥt mԥrkԥzinin direktoru, hazÕrda ABù vԥtԥndaúÕ olan, bu müúavirԥyԥ 

gԥlԥn (sonradan AssosiasiyanÕn vitse-prezidentlԥrindԥn biri seçilmiú) Namiq 

øsmayÕlovla, Latviya Mԥdԥniyyԥt mԥrkԥzinin direktoru Faiq Sԥfԥrov vԥ baú-

qalarÕ ilԥ o vaxtdan ԥlaqԥlԥr qurulmuúdur.  

Tԥԥssüf ki, geniú ictimai dԥstԥklԥ yanaúÕ, fԥaliyyԥtinin lap ԥvvԥlindԥn 

Assosiasiya konservativ ԥhval-ruhiyyԥli mԥmurlar tԥrԥfindԥn “yeniliyԥ mü-

qavimԥt sindromu” ilԥ úԥrtlԥnԥn anlamama vԥ hԥtta müqavimԥtlԥ rastlaúdÕ. 

Bu sindrom az vԥ ya çox dԥrԥcԥdԥ bütün cԥmiyyԥtlԥrԥ xasdÕr. Nobel müka-

fatÕ laureatÕ Nils Henrik David Borun nԥzԥriyyԥsinԥ görԥ, belԥ laqeydlik ya-

xud müqavimԥt, istԥr bütövlükdԥ, zamanÕ bir qԥdԥr qabaqlayan elmi vԥ ya 

ideoloji innovasiyalarÕn dԥrk edilmԥsi vԥ mԥnimsԥnilmԥsi üçün vaxtÕn tԥlԥb 

olundu÷u cԥmiyyԥtdԥ, istԥrsԥ dԥ mövcud ԥnԥnԥvi elmi mԥktԥblԥrin vԥ kol-

lektivlԥrin nüfuzunu zԥiflԥtmԥk tԥhlükԥsini özündԥ ehtiva edԥn yeni ideyala-

ra vԥ nailiyyԥtlԥrԥ çox zaman qÕsqanclÕqla yanaúan elmi dairԥlԥrdԥ dԥ yer 

ala bilԥr.  Belԥ vԥziyyԥtdԥ Assosiasiya öz fԥaliyyԥti üçün ԥlveriúli úԥraitin 

yaranmasÕ imkanlarÕnÕ axtarÕrdÕ.  

Akademik Maqsud Ԥliyev xatÕrlayÕr ki, “1991-ci ilin noyabrÕnda Fu-

ad müԥllim respublikanÕn dövlԥt katibi, yüksԥk mԥdԥniyyԥtli insan, gör-

kԥmli intellektual, prof. Tofiq øsmayÕlova

14

 



AssosiasiyanÕn fԥaliyyԥtinԥ 

maddi-texniki dԥstԥk göstԥrmԥk xahiúi ilԥ zԥng etdi. Tofiq müԥllim ona 

xas vԥtԥnpԥrvԥrlik vԥ alicԥnablÕqla bu mԥsԥlԥni Da÷lÕq Qaraba÷ sԥfԥrin-

dԥn qayÕtdÕqdan sonra hԥll edԥcԥyinԥ söz verdi. O, münaqiúԥli situasiyanÕ 

hԥll etmԥk üçün hökumԥt nümayԥndԥ heyԥtinin tԥrkibindԥ Da÷lÕq Qara-

ba÷a getmԥyԥ hazÕrlaúÕrdÕ. Lakin tԥԥssüf ki, bu iúÕqlÕ úԥxsiyyԥtԥ bizim 

Assosiasiyaya yardÕm etmԥk qismԥt olmadÕ: 20 noyabr 1991-ci ildԥ  heli-

kopter  AzԥrbaycanÕn yüksԥk rütbԥli hökumԥt mԥmurlarÕnÕn vԥ Rusiya vԥ 

Qazaxstandan olan müúahidԥçi-generallarÕn hԥyatÕna son qoyan ermԥni 

separatçÕlarÕ tԥrԥfindԥn vuruldu. Bu terrorçuluq aktÕ nԥticԥsindԥ baú nazi-

rin müavini Zülfü HacÕyev, respublikanÕn baú prokuroru øsmԥt QayÕbov, 

daxili iúlԥr naziri Mԥhԥmmԥd Ԥsԥdov, BakÕ úԥhԥri Sԥbail rayon icra haki-

miyyԥtinin baúçÕsÕ Vԥli Mԥmmԥdov, Da÷lÕq Qaraba÷Õn prokuroru øqor 

Plavski vԥ baúqalarÕ da hԥlak oldular.”

15

 

                                                            



14

 Tofiq øsmayÕlov – Tԥbii resurslarÕn Kosmik TԥdqiqatlarÕ ønstitutunun keçmiú baú 

direktoru, Beynԥlxalq mühԥndislik AkademiyasÕnÕn akademiki. 

15

 Maqsud Ԥliyevin xatirԥlԥrindԥn. 



54 

Bu dövrdԥ AssosiasiyanÕn kollektivinin iúi iki ԥsas: daxili vԥ xarici mԥdԥ-

ni siyasԥt istiqamԥtindԥ qurulmuúdu. Beynԥlxalq  münasibԥtlԥr sahԥsindԥki fԥ-

aliyyԥtinin mԥqsԥdi, bir tԥrԥfdԥn – sivil ölkԥlԥrin davamlÕ inkiúaf tԥcrübԥsinin 

öyrԥnilmԥsi, digԥr tԥrԥfdԥn – Azԥrbaycan xalqÕnÕn xaricdԥ tԥbli÷i idi. Beynԥl-

xalq münasibԥtlԥr mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕna vԥ Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtinin 

nailiyyԥtlԥri haqqÕnda obyektiv informasiyanÕn yayÕlmasÕna yardÕm mԥqsԥdilԥ, 

Assosiasiya ԥcnԥbi ölkԥlԥrin, xarici vԥ beynԥlxalq tԥúkilatlarÕn alimlԥri, mütԥ-

xԥssislԥri vԥ diplomatlarÕ ilԥ mԥdԥni ԥlaqԥlԥr qururdu. Burada biz beynԥlxalq 

ԥlaqԥlԥrin inkiúafÕnÕ Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtinin xaricdԥ yayÕlmasÕ vԥ bütün 

dünyada AzԥrbaycanÕn dostlarÕnÕ qazanma÷Õn mühüm vasitԥsi olan xalq diplo-

matiyasÕ metodlarÕnÕ nԥzԥrdԥn keçirirdik. 

1991-1992-ci illԥrdԥ Avstraliya sԥfiri K. Houq, Türkiyԥnin Azԥrbaycan 

Mԥdԥniyyԥti Cԥmiyyԥtinin sԥdri Ԥhmԥd Qaraca, “Tampaú” türk-ingilis 

kompaniyasÕnÕn prezidenti øsmԥt Çil, “Konkord” alman firmasÕnÕn direktoru 

øsmayÕl Herirçi, “AzԥrbaycanÕn dostlarÕ” Madrid cԥmiyyԥtinin sԥdri Rebato 

Doleros vԥ baúqalarÕ Assosiasiyaya görüúԥ gԥlmiúdilԥr. 1992-ci ilin fevralÕn-

da XocalÕ úԥhԥrindԥki faciԥli hadisԥlԥrlԥ ԥlaqԥdar, Qԥrbi AlmaniyanÕn 

“ùpiqel” jurnalÕnÕn müxbiri, doktor Kristian Neef “Simurq” AMA-ya baú 

çԥkmiúdir ki, burada ona ermԥni-Azԥrbaycan münaqiúԥsi haqqÕnda do÷ru 

mԥlumat verilmiúdir. Bu vizitlԥr dialoq vԥ ԥmԥkdaúlÕq üçün Azԥrbaycan zi-

yalÕlarÕnÕn açÕqlÕ÷ÕnÕ, mԥdԥni dԥyԥrlԥr haqqÕnda bizim tԥsԥvvürlԥrimizi, sül-

hԥ nail olma sԥyimizi, xalqlar arasÕnda qarúÕlÕqlÕ anlaúmanÕ vԥ beynԥlxalq 

ԥmԥkdaúlÕ÷Õn müdafiԥsini  qonaqlara nümayiú etdirirdi.   

1992-ci ilin iyulunda “Simurq” AMA-nÕn tԥúԥbbüsü ilԥ Leyla Sԥfԥro-

vanÕn Da÷lÕq Qaraba÷ haqqÕnda tarixi hԥqiqԥti açan “Terra inkognita”  fil-

minԥ ictimai baxÕú tԥúkil edilmiúdir. DünyanÕn müxtԥlif ölkԥlԥrindԥ gԥlԥcԥk 

nümayiúi üçün filmin aprobasiyasÕ (bԥyԥnilmԥsi, tԥsdiq edilmԥsi) mԥqsԥdini 

güdԥn bu baxÕúda görkԥmli alimlԥr vԥ incԥsԥnԥt xadimlԥri, Milli Mԥclis, 

Prezident AparatÕ, respublika Nazirlԥr Kabinetinin ԥmԥkdaúlarÕ, Azԥrbayca-

nÕn ùeyxülislamÕ iútirak edirdilԥr.  

Xalq diplomatiyasÕ metodlarÕndan istifadԥ edԥrԥk, “Simurq” AMA Da÷-

lÕq Qaraba÷dakÕ münaqiúԥ haqqÕnda hԥqiqԥtin yayÕlmasÕna vԥ respublikanÕn 

hüdudlarÕndan kԥnarda Qaraba÷ probleminin ԥdalԥtli tԥnzimlԥnmԥsinԥ yardÕm 

etmԥyԥ sԥy göstԥrirdi. 14-15 dekabr 1992-ci ildԥ Rusiya Sülhü Müdafiԥ Komi-

tԥsindԥ (Moskva) “Rusiya diplomatiyasÕnÕn Qaraba÷ sindromu” Beynԥlxalq 

konfransÕ keçirildi. Konfrans Rusiya gԥnc iúgüzar vԥ siyasi liderlԥr Assosiasi-

yasÕ vԥ Sülh vԥ RazÕlaúma FederasiyasÕ tԥrԥfindԥn tԥúkil edilmiúdir. Konfrans-

da Azԥrbaycan tԥrԥfindԥn “Azԥrbaycan-Rusiya” Cԥmiyyԥtinin vԥ “Simurq” 


55 

AMA-nÕn nümayԥndԥ heyԥti vԥ Moskvada Azԥrbaycan diasporunun  nüma-

yԥndԥlԥri iútirak edirdilԥr.  

Konfransda Qaraba÷ münaqiúԥsi vԥ Azԥrbaycanda milli azlÕqlarÕn vԥziy-

yԥti haqqÕnda obyektiv danÕúan “Azԥrbaycan-Rusiya” Cԥmiyyԥtinin sԥdri Mi-

xail Zabelinin, cԥmiyyԥtin üzvlԥri – prof. E. Qorin, L. Morozova,. S. Barinova, 

V. Boqopolski, Y. Arúav, T. Mԥcidov, V. Abakumtsev, V. Serqeyeva vԥ baú-

qalarÕnÕn çÕxÕúlarÕ sԥslԥndi. MoskvadakÕ Azԥrbaycan diasporunun üzvlԥri, 

Azԥrbaycan Vԥtԥndaú AssambleyasÕnÕn sԥdri R. Qocayev, hüquqúünas, prof. 

Tofiq Qԥndilov, yazÕçÕ Çingiz Hüseynov, prof. R. Qurbanov, prof. S. QasÕmo-

va vԥ digԥrlԥri tԥrԥfindԥn dԥ AzԥrbaycanÕn mövqeyinin ԥdalԥtliliyi qÕz÷ÕnlÕqla 

müdafiԥ edildi. 

“Simurq” AMA-nÕn nümayԥndԥ heyԥtini onun prezidenti, tarix elmlԥri 

doktoru Fuad Mԥmmԥdov

16

 

 vԥ vitse-prezident, fԥlsԥfԥ elmlԥri doktoru Ԥlik-



ram Abdullayev tԥmsil edirdi. Onlar situasiyanÕn obyektiv tԥhlilinin aparÕl-

masÕnÕ vԥ münaqiúԥnin düzgün hԥlli yollarÕnÕn müԥyyԥn edilmԥsini tԥklif 

edirdilԥr. Fuad Mԥmmԥdovun çÕxÕúÕnda sԥslԥnԥn, sԥrhԥdlԥrin toxunulmazlÕ-

÷Õ vԥ ԥrazi bütövlüyü prinsiplԥrinԥ ԥsaslanan, Azԥrbaycan tԥrԥfinin düúünül-

müú vԥ konstruktiv mövqeyi, Da÷lÕq Qaraba÷ mԥsԥlԥlԥri üzrԥ Rusiya sԥfiri 

V.N. Kazimirov vԥ hԥtta, Rusiya EA-nÕn müxbir üzvü L.M. Çaylakyan,     

Y. Pirumyan vԥ b. kimi ermԥni tԥrԥfin bir neçԥ nümayԥndԥlԥri tԥrԥfindԥn dԥ 

müsbԥt qiymԥtlԥndirildi. F.T. Mԥmmԥdov vԥ A.Z. Abdullayev konfransÕn 

nԥticԥlԥri üzrԥ uy÷un analitik hesabat vԥ tövsiyԥlԥri  respublikanÕn Milli 

Mԥclisinԥ tԥqdim etdilԥr. 1993-cü ilin fevralÕnda  Fuad Mԥmmԥdov vԥ Ԥlik-

ram Abdullayev Amerika professoru Mindelin rԥhbԥrliyi altÕnda Moskva 

Gԥnclԥr øntitutunda konfliktologiya üzrԥ Beynԥlxalq seminar-mԥktԥbin iúin-

dԥ iútirak etdilԥr. Burada onlar Azԥrbaycan xalqÕnÕn çoxԥsrli vԥ zԥngin mԥ-

dԥniyyԥti haqqÕnda biliklԥri fԥal surԥtdԥ yayÕrdÕlar. 

øqtisadiyyatÕn intensiv inkiúafÕ ilԥ yanaúÕ, AzԥrbaycanÕn ictimai-siyasi 

quruluúunun dԥyiúmԥsi cԥmiyyԥtin elmi ԥsaslanmÕú ruhi mԥdԥniyyԥtinin 

yenidԥn qurulmasÕnÕ, intellektual, etik, hüquqi vԥ idarԥetmԥ mԥdԥniyyԥti-

nin qabaqlayÕcÕ inkiúafÕnÕ tԥmin edԥn dövlԥt siyasԥtinin yeni prioritetlԥri-

nin iúlԥnib hazÕrlanmasÕnÕ vԥ ictimai tԥúԥbbüsün mobillԥúdirilmԥsini tԥlԥb 

edirdi. Heç dԥ sadԥ olmayan bu mԥsԥlԥnin hԥlli - respublikada yeni ixtisas-

lar üzrԥ yüksԥk ixtisaslÕ kadrlarÕn hazÕrlanmasÕ vԥ istifadԥsini, istehsalÕnÕ 

vԥ azad müsabiqԥ ԥsasÕnda idarԥçi kadrlarÕn istifadԥ edilmԥsini, ԥhalinin 

                                                            

16

 



“Azԥrbaycan - Rusiya” Cԥmiyyԥtinin vitse-prezident olaraq, Fuad Mԥmmԥdov hԥmçinin 

bu Cԥmiyyԥti tԥmsil edirdi. 



56 

ümumi mԥdԥni sԥviyyԥsinin yüksԥlmԥsini tԥmin etmԥklԥ úԥrtlԥnirdi.  

Kulturologiya elmi, tԥhsili vԥ maarifinin inkiúaf prosesinԥ tԥúkilati dԥs-

tԥk mԥqsԥdilԥ, hԥmçinin müxtԥlif ruhi vԥ maddi mԥdԥniyyԥt sahԥlԥri üçün 

ekspert-kulturoloqlarÕn hazÕrlanmasÕ üçün 1990-cÕ ildԥ Azԥrbaycanda Mԥdԥ-

niyyԥt ønstitutunun (sonradan – Dünya mԥdԥniyyԥti Beynԥlxalq Universi-

teti) yaranmasÕ modeli iúlԥnib hazÕrlandÕ.

 

Ԥslindԥ bu strateji model keyfiyyԥtcԥ yeni, bir-biri ilԥ ԥlaqԥli üç baza 



institutlarÕnÕn: Azԥrbaycan Mԥdԥni Cԥmiyyԥti, Mԥdԥniyyԥtin tarixi vԥ nԥzԥ-

riyyԥsi Mԥrkԥzi olmaqla, Mԥdԥniyyԥt ønstitutu, vԥ Kulturoloji biliklԥrin ya-

yÕlmasÕ ønstitutunun yaradÕlmasÕnÕ nԥzԥrdԥ tuturdu. Mԥdԥniyyԥt ønstitutunu 

Azԥrbaycan Elmlԥr AkademiyasÕ, Tԥhsil Nazirliyi, Mԥdԥniyyԥt Nazirliyi, 

respublika Xarici øúlԥr Nazirliyi vԥ Azԥrbaycan SSR Nazirlԥr Kabineti ya-

nÕnda Azԥrbaycan Xalq TԥsԥrrüfatÕ ødarԥçiliyi ønstitutu ilԥ birlikdԥ yaratmaq 

planlaúdÕrÕlÕrdÕ. Mԥdԥniyyԥt ønstitutu Azԥrbaycanda sosial-mԥdԥni tԥrԥqqiyԥ 

vԥ respublikanÕn xarici ölkԥlԥrlԥ qarúÕlÕqlÕ faydalÕ beynԥlxalq münasibԥtlԥri-

nin inkiúafÕna yardÕm etmԥyԥ qadir, keyfiyyԥtcԥ yeni tipli tԥdris-elmi-ma-

arifçilik mԥrkԥzi kimi nԥzԥrdԥ tutulmuúdur.  

Ali mԥktԥb kimi Mԥdԥniyyԥt ønstitutunun ԥsas vԥzifԥsi qismindԥ: 

respublikanÕn ruhi mԥdԥniyyԥti vԥ xalq tԥsԥrrüfatÕ üçün - hԥm ԥnԥnԥvi, hԥm 

dԥ dünya elmi vԥ mԥdԥniyyԥtinin müasir inkiúaf tendensiyalarÕna uy÷un – 

kulturoloqlar vԥ elmúünaslardan tutmuú politoloqlar, futuroloqlar vԥ 

menecerlԥrԥdԥk yüksԥk ixtisaslÕ kadrlarÕn hazÕrlanmasÕ, hԥmçinin milli vԥ 

dünya mԥdԥniyyԥti vԥ sivilizasiyasÕ sahԥsindԥ tarixi-nԥzԥri tԥdqiqatlarÕn 

aparÕlmasÕ müԥyyԥn edilmiúdir.

17

 



Lakin Mԥdԥniyyԥt ønstitutunun yaradÕlmasÕ, beynԥlxalq konqresslԥrin ha-

zÕrlanmasÕ vԥ keçirilmԥsi vԥ digԥr  geniú ԥhatԥli layihԥlԥr ciddi hazÕrlÕq, xeyli 

vaxt, maddi-texniki vԥsaitlԥr vԥ resurslar tԥlԥb edirdi ki, qeyri-hökumԥt tԥúki-

latÕ olaraq, “Simurq”AMA, tԥԥssüf ki, bunlara malik deyildi. Buna görԥ dԥ 

Azԥrbaycanda ruhi mԥdԥniyyԥtin yeni görmԥ vԥ yaradÕcÕ imkanlarÕnÕn praktik 

istifadԥsinԥ yardÕm mԥqsԥdilԥ, “Simurq” AMA-nÕn ԥsas fԥaliyyԥt formasÕ lap 

baúlan÷Õcdan onun nizamnamԥsindԥ nԥzԥrdԥ tutulan kulturoloji tԥdqiqatlar, 

elmi-maarifçilik seminarlarÕ vԥ böyük xԥrclԥr tԥlԥb etmԥyԥn tԥsԥrrüfat hesablÕ 

mԥktԥblԥr oldu.

18

  



                                                            

17

 Demokratiya vԥ demokratiya mԥdԥniyyԥti. “VÕúka” qԥzeti, 10 mart, 1990-cÕ il. 



18

 Elmi-maarifçilik  fԥaliyyԥtini  özünümaliyyԥlԥúdirmԥ mԥqsԥdilԥ, Assosiasiya bir neçԥ kiçik 

müԥssisԥ, o cümlԥdԥn NaxçÕvanda re÷ional mԥrkԥz yaratdÕ, bunlar öz kommersiya fԥaliyyԥtindԥn 

“Simurq” AMA-ya faiz köçürmԥli idilԥr. Tԥԥssüf ki, keçid dövrünün çԥtinliklԥri ilԥ ԥlaqԥdar, bu  

müԥssisԥlԥrin heç biri Assosiasiyaya maliyyԥ yardÕmÕ göstԥrԥ bilmԥdilԥr. 


57 

Kulturoloji seminarlar BakÕ Politologiya vԥ Sosial ødarԥetmԥ ønstitu-

tu ilԥ birlikdԥ, adԥtԥn beynԥlxalq iútirakla, vԥ demԥk olar ki, hԥr hԥftԥ 

keçirilirdi.

 

Keçԥn ԥsrin 90-cÕ illԥrinin ԥvvԥlindԥ Assosiasiya BakÕ Sosial 



ødarԥetmԥ vԥ Politologiya ønstitutunun “Kulturologiya” kafedrasÕ ilԥ bir-

likdԥ ilk dԥfԥ olaraq, daimi fԥaliyyԥt göstԥrԥn “Mԥdԥniyyԥt vԥ cԥmiyyԥt” 

respublika elmi-praktik seminarÕnÕ tԥúkil etdi ki, bu seminarÕn iúindԥ gör-

kԥmli Azԥrbaycan alimlԥri vԥ xarici alimlԥr, mütԥxԥssislԥr, diplomatlar, 

din xadimlԥri, ictimaiyyԥt nümayԥndԥlԥri, tԥlԥbԥlԥr iútirak edirdilԥr. 

øntellektual mԥdԥniyyԥt sahԥsindԥ bu yeniliyin yaradÕlmasÕ milli kulturo-

logiyanÕn tԥúԥkkül tapmasÕnda dԥyԥrli töhfԥ oldu. O, respublikada, hԥm 

müstԥqil Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn milli maraqlarÕna, hԥm dԥ BMT vԥ 

YUNESKO-nun himayԥsi ilԥ keçirilԥn Mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕnÕn ümum-

dünya onilliyinin maraqlarÕna cavab verԥn xüsusi kulturoloji tԥdqiqatla-

rÕn, tԥhsil vԥ maarifin inkiúafÕna yardÕm edirdi. 

ArtÕq ilk iú illԥrindԥ Assosiasiya tԥrԥfindԥn kulturologiyaya, mԥdԥniy-

yԥt vԥ sivilizasiya anlayÕúlarÕna, mԥdԥni insan, dövlԥtçilik mԥdԥniyyԥti, ida-

rԥetmԥ mԥdԥniyyԥti, intellektual vԥ etik mԥdԥniyyԥt, Azԥrbaycan mԥdԥniy-

yԥtinin tarixi, dünya sivilizasiyasÕ tarixi, tibb mԥdԥniyyԥtinԥ, hԥmçinin 

Almaniya, ABù, øraq vԥ digԥr ölkԥlԥrin mԥdԥniyyԥtlԥrinԥ hԥsr olunmuú elmi 

seminarlar keçirilirdi. ”Mԥdԥniyyԥt – tԥrԥqqinin ilkin úԥrtidir” (17 mart 

1993-cü il), “Mԥdԥniyyԥt vԥ tԥhsil” (30 aprel 1993-cü il), “Azԥrbaycanda 

musiqi mԥdԥniyyԥti problemlԥri” (14 sentyabr 1994-cü il), “Mԥktԥblilԥrin 

estetik  zövqünün  vԥ  yaradÕcÕlÕq  qabiliyyԥtlԥrinin  inkiúafÕ  problemlԥri”      

(14 oktyabr 1994-cü il, øncԥsԥnԥt GimnaziyasÕ ilԥ birlikdԥ), “Mԥdԥniyyԥt 

vԥ cԥmiyyԥt: Azԥrbaycanda mԥdԥniyyԥti yeni nԥzԥrlԥ görmԥ problemlԥri” 

(24 mart 1995-ci il), “Kulturologiya vԥ mԥdԥni siyasԥt” (4 noyabr 1995-

ci il) vԥ digԥr seminarlar da ciddi dԥrkedici vԥ maarifçilik dԥyԥrinԥ malik 

idi. 90-cÕ illԥrin ԥvvԥllԥrindԥn – tarixin, dünya vԥ milli mԥdԥniyyԥtin nai-

liyyԥtlԥri vԥ inkiúaf qanunauy÷unluqlarÕnÕn, ictimai inkiúafÕn ԥsasÕ kimi 

mԥdԥniyyԥtin mahiyyԥtinin sistemli öyrԥnilmԥsi, hԥmçinin respublikada 

demokratik tԥfԥkkür vԥ demokratiya mԥdԥniyyԥtinin formalaúdÕrÕlmasÕ 

mԥqsԥdi olan onlarla belԥ respublika vԥ beynԥlxalq sԥviyyԥli seminarlar 

tԥúkil edilmiúdir.  

AssosiasiyanÕn seminarlarÕ yalnÕz kulturoloji tԥdqiqatlarÕn inkiúafÕna vԥ 

elmi maarifçiliyԥ deyil, hԥm dԥ milli inkiúafa yardÕm etmԥk mԥqsԥdilԥ, döv-

                                                                                                                                                       

 

 



58 

lԥt institutlarÕ, qeyri-hökumԥt tԥúkilatlarÕ vԥ siyasi partiyalarda tԥmsil olunan 

ziyalÕlar arasÕnda açÕq mԥdԥni dialoqa vԥ biliklԥr mübadilԥsinԥ imkan verir-

di. Onlar sosial kapital olan ruhi mԥdԥniyyԥtin imkanlarÕnÕn dԥrk edilmԥsi-

nԥ, ԥcnԥbi mütԥxԥssislԥr vԥ diplomatlarla mԥdԥni ԥmԥkdaúlÕ÷Õn inkiúafÕna 

yardÕm edirdi. Tezliklԥ bu seminarlar AssosiasiyanÕn xeyirxah elmi ԥnԥnԥsi 

vԥ kütlԥlԥrin maariflԥndirilmԥsi, beynԥlxalq münasibԥtlԥrin inkiúafÕ vԥ Azԥr-

baycan ziyalÕlarÕ vԥ tԥlԥbԥlԥrinin xarici nümayԥndԥlԥr vԥ mütԥxԥssislԥrlԥ 

dostluq ԥlaqԥlԥrinin möhkԥmlԥndirilmԥsinin aúkar amili oldu.  

AssosiasiyanÕn seminarlarÕnda Azԥrbaycan alimlԥri vԥ mütԥxԥssislԥri 

ilԥ yanaúÕ, Azԥrbaycanda BMT-nin rezident-koordinasiyaçÕsÕ Paolo Lembo, 

Ümumdünya federalistlԥr AssosiasiyasÕnÕn prezidenti, ABù-Õn øllarion 

Universitetinin professoru Con Anderson, Azԥrbaycanda Norveç KrallÕ÷ÕnÕn 

fövqԥladԥ vԥ sԥlahiyyԥtli sԥfiri Olav Berstad, fövqԥladԥ vԥ sԥlahiyyԥtli sԥfir-

lԥr: Stenli Eskureydo (ABù), øbrahim-ԥt-Tayi (øraq), Eliezer Yotvat (øsrail), 

sԥfir müavinlԥri: doktor Yasper Vik (Almaniya), Altan Vural (Türkiyԥ), 

“Amoko”nun Baú meneceri Tim Hartnet, hԥmçinin Con Adams, Kurtis Con-

son, Maykl Spekhard, Con Vefay, Syuzen Kornel vԥ bir çox digԥr xarici 

diplomatlar, alimlԥr vԥ mütԥxԥssislԥr çÕxÕú edirdilԥr. 

Fԥaliyyԥtinin lap ԥvvԥlindԥn AssosiasiyanÕn ԥn mühüm vԥzifԥlԥrindԥn  

biri – BakÕda “Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥti XXI ԥsrin hüdudunda” Beynԥlxalq 

konqresinin keçirilmԥsi idi. Belԥ bir konqress vasitԥsilԥ, bir tԥrԥfdԥn, xarici so-

sial-mԥdԥni inkiúaf tԥcrübԥsini öyrԥnmԥk, digԥr tԥrԥfdԥn – AzԥrbaycanÕn milli 

inkiúafÕ üçün ԥlveriúli xarici úԥraitin formalaúmasÕna yardÕm edԥn görkԥmli ԥc-

nԥbi alimlԥr, incԥsԥnԥt xadimlԥri vԥ siyasi xadimlԥrin arasÕnda mԥdԥniyyԥtimi-

zi tԥbli÷ etmԥklԥ, bütün dünyada AzԥrbaycanÕn dostlarÕnÕ qazanmaq idi. Konq-

resԥ hazÕrlÕq mԥqsԥdilԥ, 26-27 may 1992-ci ildԥ  “Simurq” AMA – BSøPø (Ba-

kÕ Sosial ødarԥetmԥ vԥ Politologiya ønstitutu), Milli Mԥclisin Tԥhsil, Elm, 

Din vԥ Mԥdԥniyyԥt üzrԥ KomissiyalarÕ vԥ onun Sosial-iqtisadi mԥsԥlԥlԥr üzrԥ 

úöbԥsi ilԥ birlikdԥ “Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥti XXI ԥsrin hüdudunda” BakÕ kul-

turoloji kofransÕnÕ keçirdi. Konfrans 28 May – Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn 

Dövlԥt Müstԥqilliyi gününԥ hԥsr olunmuúdur. 

KonfransÕn mԥqsԥdi AzԥrbaycanÕn siyasi vԥ iqtisadi ԥsasÕ kimi mԥdԥniy-

yԥtin rolunun aúkar edilmԥsi, bütün dövlԥt, sosial-iqtisadi vԥ xalqÕn ictimai-   

siyasi hԥyat sahԥlԥrÕndԥ mԥdԥniyyԥtin primatÕnÕn (birinciliyinin, üstünlüyünün) 

tԥsdiqi mexanizmlԥri yollarÕnÕn müԥyyԥn edilmԥsi vԥ iúlԥnib hazÕrlanmasÕ idi. 

Konfransda, mԥdԥniyyԥtin bütöv sosial sistem kimi düzgün anlayÕúÕnÕn zԥruri-

liyi vԥ insanÕn inkiúafÕ vԥ milli inkiúafda kulturologiyanÕn ԥvԥzsiz rolu ilk dԥfԥ 

xüsusi olaraq qeyd edilmiúdir. 


59 

KonfransÕn iúindԥ respublikanÕn görkԥmli alimlԥri, müԥllimlԥri, incԥ-

sԥnԥt xadimlԥri vԥ ictimai xadimlԥr iútirak edirdilԥr. Ak. Kamal TalÕbzadԥ, 

ak. Maqsud Ԥliyev, elmlԥr doktorlarÕ vԥ professorlar – Fuad Mԥmmԥdov, 

Tamilla Musayeva, Nurԥddin Hԥbibov, Ԥlikram Abdullayev, Nazim øma-

nov, Rafiq Ԥliyev, K. Ԥzimov, elmlԥr namizԥdlԥri – Abbas Vԥliyev, Asif 

Rüstԥmli vԥ b. konfransda mԥruzԥ ilԥ çÕxÕú etdilԥr. Alimlԥr öz çÕxÕúlarÕnda 

Azԥrbaycan xalqÕnÕn mԥdԥni irs dԥyԥrlԥri, mütԥrԥqqi ölkԥlԥrin sosial-mԥ-

dԥni inkiúaf tԥcrübԥsinin yaradÕcÕ istifadԥsinin zԥruriliyi, xalqÕn ümumi 

mԥdԥni sԥviyyԥsinin yüksԥldilmԥsi yollarÕnÕn, milli mԥdԥniyyԥtin gԥlԥcԥk 

inkiúafÕnÕn elmi tövsiyԥlԥri vԥ proqnozlarÕnÕn iúlԥnib hazÕrlanmasÕ vԥ s. ki-

mi mühüm mԥsԥlԥlԥrԥ toxundular. 

Konfrans iútirakçÕlarÕ ölkԥdԥ milli tԥrԥqqiyԥ yardÕm etmԥk ça÷ÕrÕúÕ ilԥ 

Azԥrbaycan parlamenti, hökumԥti vԥ xalqÕna müraciԥt qԥbul etdilԥr. Bu-

nunla bԥrabԥr, ErmԥnistanÕn Azԥrbaycana qarúÕ tԥcavüzünԥ obyektiv qiy-

mԥt vermԥk xahiúi ilԥ beynԥlxalq tԥúkilatlara müraciԥt qԥbul olundu. Kon-

fransÕn sonunda “Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥti ԥsrin hüdudunda: keçmiú, indiki 

zaman, gԥlԥcԥk” mövzusu üzrԥ “dԥyirmi masa” tԥúkil edildi. KonfransÕn 

nԥticԥlԥrinԥ görԥ “Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥti XXI ԥsrin hüdudunda” mԥc-

muԥsinin hazÕrlanmasÕ vԥ nԥúri planlaúdÕrÕldÕ.

 

 

13 may 1994-cü ildԥ “Simurq” AMA BakÕ Sosial ødarԥetmԥ vԥ Poli-



tologiya ønstitutu, Milli Mԥclisin Tԥhsil Komitԥsi vԥ “ùell” Beynԥlxalq 

kompaniyasÕ ilԥ birlikdԥ “Mԥdԥniyyԥt vԥ Azԥrbaycanda bazar iqtisadiyya-

tÕnÕn tԥúԥkkülü” mövzusunda beynԥlxalq konfrans keçirdi. KonfransÕn 

iúindԥ respublikada BMT-nin nümayԥndԥsi Paolo Lembo, “Amoko” neft 

fondunun nümayԥndԥsi Tim Hartnet, Azԥrbaycanda Birlԥúmiú KrallÕ÷Õn sԥ-

firi Tomas Yanq, Rusiya, Türkiyԥ vԥ digԥr ölkԥ sԥfirliklԥrinin nümayԥndԥ-

lԥri, hԥmçinin alimlԥr vԥ ali mԥktԥb müԥllimlԥri, ictimai tԥúkilatlarÕn rԥh-

bԥrlԥri vԥ KøV-lԥr iútirak edirdilԥr.  

Respublika konfranslarÕ vԥ seminarlarÕnÕn keçirilmԥsi ilԥ yanaúÕ, 

AssosiasiyanÕn rԥhbԥrlԥri, elmi biliklԥrin mübadilԥsi vԥ Azԥrbaycan elmi 

vԥ mԥdԥniyyԥti nailiyyԥtlԥrinin tԥbli÷i mԥqsԥdilԥ, dövri surԥtdԥ xarici öl-

kԥlԥrԥ sԥfԥrlԥr edirdilԥr. 1991-1994-cü illԥrdԥ  prof.  Fuad  Mԥmmԥdov, ak.             

M.ø. Ԥliyev vԥ baúqalarÕ Birlԥúmiú KrallÕq, øran, Kosta-Rikada vԥ Rusiya-

da beynԥlxalq konfranslarda vԥ görüúlԥrdԥ çÕxÕúlar etmiúlԥr. Bu illԥr ԥrzin-

dԥ “Simurq” hԥmçinin, Türkiyԥ, øraq vԥ digԥr ölkԥlԥrԥ görüúlԥr vԥ kon-

franslarda çÕxÕúlar üçün rԥsmi dԥvԥt alÕrdÕ. 1990-1991-ci illԥrdԥ Kosta-Ri-

kada vԥ Türkiyԥdԥ AssosiasiyanÕn prezidenti F.T. Mԥmmԥdovun, hԥmçi-

nin 1994-cü ildԥ “Simurq”un birinci vitse-prezidenti M.ø. Ԥliyevin Birlԥú-



60 

miú KrallÕ÷Õn universitetlԥrindԥ vԥ ørandakÕ çÕxÕúlarÕ mühüm elmi vԥ siyasi 

ԥhԥmiyyԥt kԥsb edirdi. 

“Simurq” AMA-nÕn vitse-prezidenti ak. Asԥf Nadirov bir sÕra beynԥl-

xalq görüúlԥrdԥ iútirak etmiúdir ki, burada o, Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥti haq-

qÕnda biliklԥri yaymÕú vԥ xarici sosial-mԥdԥni inkiúaf tԥcrübԥsini öyrԥnmiú, 

müxtԥlif ölkԥlԥrin alimlԥri vԥ mütԥxԥssislԥri ilԥ faydalÕ mԥdԥni ԥlaqԥlԥr qur-

muúdur. 1992-ci ildԥ onun Tԥbriz Universitetindԥki (øran) çÕxÕúÕ mühüm 

ԥhԥmiyyԥtԥ malik idi. 1993-cü ildԥ AnkaradakÕ çÕxÕúÕnÕn tezislԥrinin ԥsas 

mԥzmunu isԥ “Türk dövlԥtlԥrinin dostlu÷u vԥ iúgüzar ԥmԥkdaúlÕ÷Õ” qurulta-

yÕnÕn qԥrarÕna daxil edilmiúdir.   

Bu arada, Ԥlyazmalar ønstitutunun texniki tԥlԥbatlarÕ ilԥ ԥlaqԥdar, bir 

qԥdԥr vaxtdan sonra orada ayrÕlan yeri tԥrk etmԥk lazÕm gԥldi. Assosiasiya-

nÕn fԥaliyyԥtini qiymԥtlԥndirԥrԥk, 1992-ci ildԥ mesenat ԥsaslarla kiçik kom-

mersiya tԥúkilatlarÕndan biri onu öz ofisindԥ yerlԥúdirdi, 1993-cü ildԥn isԥ 

prof. Oqtay Rԥcԥbovun dԥstԥyi sayԥsindԥ, Assosiasiya bir müddԥt øncԥsԥnԥt 

GimnaziyasÕnda fԥaliyyԥt göstԥrdi  ki, burada ona iki otaq ayrÕlmÕúdÕr.     

RespublikanÕn sosial-mԥdԥni inkiúaf maraqlarÕnÕ nԥzԥrԥ almaqla, BMT-

nin davamlÕ insan inkiúafÕ konsepsiyasÕna uy÷un olaraq, 1993-1995-ci illԥr-

dԥ Azԥrbaycan vԥtԥndaúlarÕnÕn tԥhsilinin inkiúafÕna yardÕm sahԥsindԥ ciddi 

iú görülürdü. “Simurq” Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt AssosiasiyasÕnÕn nԥzdindԥ 

Yeni vԥ nadir ixtisaslar üzrԥ kadrlarÕn hazÕrlÕ÷Õ vԥ yenidԥn hazÕrlÕ÷Õ Semina-

riyasÕ yaradÕldÕ ki, onun çԥrçivԥsi daxilindԥ “ùԥfqԥt bacÕlarÕ mԥktԥbi” vԥ 

“Menecment vԥ biznes mԥktԥbi” ixtisaslaúdÕrÕlmÕú kurslarÕ fԥaliyyԥt göstԥ-

rirdi. Seminariya, gԥlԥcԥkdԥ Dünya mԥdԥniyyԥti Beynԥlxalq Universiteti-

nin nԥzdindԥ fԥaliyyԥt göstԥrԥ bilԥcԥk Kulturologiya gimnaziyasÕnÕn ilk 

pillԥsi kimi nԥzԥrdԥn keçirilirdi. SeminariyanÕn dinlԥyicilԥrindԥ universal 

kulturoloji biliklԥrin formalaúdÕrÕlmasÕ mԥqsԥdilԥ, øncԥsԥnԥt gimnaziyasÕ-

nÕn binasÕnda vԥ 20 saylÕ mԥktԥbdԥ onlar üçün respublikada ilk dԥfԥ ola-

raq, “Yerli vԥ dünya mԥdԥniyyԥti vԥ sivilizasiyasÕnÕn tarixi vԥ nԥzԥriyyԥsi” 

kursu oxunurdu. SeminariyanÕn yaradÕlmasÕ AssosiasiyanÕn - Mԥdԥniyyԥt 

ønstitutunun reallaúdÕrÕlmasÕ vԥ ölkԥdԥ insan potensialÕnÕn formalaúÕrÕlma-

sÕna vԥtԥndaú yardÕmÕ ideyalarÕna istiqamԥtlԥnmiú yaradÕcÕ fԥaliyyԥtinin ilk 

addÕmlarÕndan biri oldu.  

 “ùԥfqԥt bacÕlarÕ mԥktԥbi” vԥ “Menecment vԥ biznes mԥktԥbi” kiçik 

müԥssisԥ úԥbԥkԥlԥri vԥ bazar iqtisadiyyatÕnÕn digԥr strukturlarÕ üçün ailԥ tibb 

bacÕsÕ-ekoloq vԥ paramediklԥrin (feldúerlԥrin), biznesmen vԥ menecerlԥrin 

bir neçԥ buraxÕlÕúÕnÕ u÷urla hԥyata keçirmiúlԥr. Burada hԥkimԥ qԥdԥrki ilkin 

tibbi yardÕm göstԥrilmԥsi sahԥsindԥ, hԥmçinin menecment, buxalter hesabÕ 


61 

vԥ biznes sahԥsindԥ yeni biliklԥr ԥldԥ edԥn ԥllidԥn yuxarÕ mԥktԥbli, tԥlԥbԥ vԥ 

ali vԥ orta tԥhsilli úԥxslԥr hazÕrlÕq keçirdilԥr. Bu iú tԥhsil, tibb vԥ iqtisadiyyat 

departamentlԥri ilԥ birgԥ keçirilirdi. 

Tibb departamenti çԥrçivԥsindԥ xüsusi proqram üzrԥ dosent Sevda Ԥli-

zadԥ, terapevt Sԥmԥn øtgin vԥ reanimatoloq Gülnarԥ A÷ayevanÕn ümumi 

rԥhbԥrliyi ilԥ Toksikoloji Mԥrkԥzin vԥ 5 saylÕ ùԥhԥr Do÷um evinin bazasÕn-

da “ùԥfqԥt bacÕlarÕ mԥktԥbi”nin bir neçԥ buraxÕlÕúÕ müvԥffԥqiyyԥtlԥ hԥyata 

keçirildi. Azԥrbaycan ԥhalisinԥ hԥkimԥ qԥdԥrki ilkin tibbi yardÕm göstԥril-

mԥsi mԥqsԥdilԥ, S.A. øtgin tԥrԥfindԥn BakÕ qԥzetlԥrindԥ “Tԥcili yardÕm gԥlԥ-

nԥdԥk” ümumi rubrikasÕ altÕnda, respublika vԥtԥndaúlarÕnÕn sa÷lamlÕ÷Õ üçün 

son dԥrԥcԥ vacib olan onlarla mԥqalԥ xüsusi olaraq hazÕrlanmÕú vԥ dԥrc edil-

miúdir. S.R. Ԥlizadԥnin rԥhbԥrlik etdiyi, AssosiasiyanÕn kollektiv üzvü olan 

5 saylÕ Do÷um evi bir neçԥ beynԥlxalq tibbi tԥúkilatlar, o cümlԥdԥn ÜST 

(Ümumdünya Sԥhiyyԥ TԥúkilatÕ), BMT Uúaq Fondu (UNøCEF), Uúaq sa÷-

lamlÕ÷Õ Beynԥlxalq ønstitutu vԥ digԥrlԥri ilԥ sÕx ԥmԥkdaúlÕq edirdi. Yüksԥk 

tibb mԥdԥniyyԥtinԥ görԥ, 14 do÷um evi arasÕndakÕ müsabiqԥnin nԥticԥlԥri 

üzrԥ, bu müԥssisԥ yapon hökumԥti tԥrԥfindԥn 2,5 mln. dollar dԥyԥrindԥ 

yenidԥn tԥchiz edilmԥ üçün seçilmiúdir.

19

 



 

Seminariyada yüksԥk sԥviyyԥdԥ elmi biliklԥrԥ vԥ praktik vԥrdiúlԥrԥ 

malik mütԥxԥssislԥrin hazÕrlanmasÕ üçün “Simurq” AMA, tԥlim prosesini 

bilavasitԥ müalicԥ klinikalarÕnda, respublika Sԥhiyyԥ Nazirliyi Semaúko adÕ-

na xԥstԥxananÕn Toksikologiya Mԥrkԥzi vԥ 5 saylÕ Do÷um evindԥ hԥyata 

keçirԥrԥk, ԥmԥkdaúlÕq haqqÕnda tibb müԥssisԥlԥri ilԥ müqavilԥlԥr ba÷layÕrdÕ. 

Belԥ yanaúma cԥmiyyԥtdԥ insanlarÕn tibb mԥdԥniyyԥtinin yüksԥldilmԥsinԥ, 

tibbi biliklԥrin vԥ hԥkimԥ qԥdԥrki ilkin tibbi yardÕm vԥrdiúlԥrinin geniúlԥn-

mԥsinԥ yardÕm edirdi. Tibb müԥssisԥsi ԥmԥkdaúlarÕnÕn cԥlb olundu÷u “ùԥf-

qԥt bacÕlarÕ mԥktԥbi” xüsusi kurslarÕ – ԥhalinin professional úԥkildԥ tibblԥ 

ba÷lÕ olmayan geniú tԥbԥqԥsinԥ ekstremal úԥraitlԥrdԥ ilkin tibbi yardÕm vԥ 

qarúÕlÕqlÕ yardÕm metodlarÕnÕ, xԥstԥlԥr, böyüklԥr vԥ uúaqlara, yaralÕlar, ԥlillԥr 

                                                            

19

 Dosent S.R. Ԥlizadԥ (1996-cÕ ildԥn - “Simurq”AMA-nÕn tibb üzrԥ vitse-prezidenti) ana 



südü ilԥ qidalandÕrma mԥsԥlԥlԥri üzrԥ Milli koordinasiyaçÕ vԥ perinatologiya mԥsԥlԥlԥri 

üzrԥ ÜST-nÕn koordinasiyaçÕsÕ idi. Bu sahԥdԥ onun xidmԥtlԥri Uúaq sa÷lamlÕ÷Õ Beynԥlxalq 

ønstitutunun sertifikatÕ (Triyest – 1995-ci il), ÜST-nÕn sertifikatÕ (Kopenhagen – 1996-cÕ il), 

Uúaq sa÷lamlÕ÷Õ London ønstitutunun sertifikatÕ (London – 1996-cÕ il), hԥmçinin BMT-nin 

Uúaq Fondunun (UNøCEF) bir sÕra sertifikatlarÕ ilԥ qeyd olunmuúdur. Eyni zamanda o, 

qadÕnlarÕn problemlԥri üzrԥ “Simurq” AMA-nÕn fԥaliiyԥt koordinasiyasÕnÕ hԥyata keçirmiú, 

Pekindԥ QadÕnlarÕn Ümumdünya konqresindԥ (1995-ci il), Nyu-Yorkda BMT SessiyasÕnÕn 

iúindԥ (1996-cÕ il), Haaqada konfransda (1999-cu il), Pakistanda (1996-cÕ il) vԥ Türkiyԥdԥ 

(1994-cü il) ailԥ planlaúdÕrÕlmasÕ mԥsԥlԥlԥrindԥ iútirak etmiúdir. 

 


62 

vԥ hamilԥ qadÕnlara qullu÷un ԥsaslarÕnÕ öyrԥtmԥyi tԥmin etmԥk imkanÕnÕ 

verirdi. Assosiasiya belԥ kulturoloji fԥaliyyԥti - Azԥrbaycan ԥhalisinin sosial 

müdafiԥsi vԥ sosial mobilliyinin yüksԥldilmԥsinԥ yönԥldilmiú mühüm icti-

mai tԥúԥbbüs kimi nԥzԥrdԥn keçirirdi. 

Assosiasiya öz iúindԥ bina, avadanlÕq vԥ maliyyԥlԥúmԥdԥ kԥskin ehti-

yac duyurdu. ABù, Fransa vԥ digԥr demokratik ölkԥlԥrin dünya dövlԥt ida-

rԥçiliyi praktikasÕ göstԥrdi ki, yüksԥk intellektual potensiala malik vԥ inno-

vativ-kreativ missiya daúÕyÕcÕlarÕ olan, milli maraqlara cavab verԥn qeyri-

hökumԥt tԥúkilatlarÕna dövlԥt tԥrԥfindԥn ciddi maddi-texniki dԥstԥk göstԥri-

lir ki, onsuz mütԥrԥqqi sosial-mԥdԥni layihԥlԥri hԥyata keçirmԥk mümkün 

deyil. Bunu nԥzԥrԥ alaraq, Assosiasiya 1993-cü ildԥ, AssosiasiyanÕn yaradÕcÕ 

fԥaliyyԥti üçün ԥlveriúli úԥraitin yaradÕlmasÕna yardÕm etmԥk xahiúi ilԥ  

respublikanÕn dövlԥt katibi Lalԥ xanÕm ùövkԥtԥ mԥktubla müraciԥt etdi. Bu 

mԥktub sayԥsindԥ 1993-cü ilin payÕzÕnda AssosiasiyanÕn rԥhbԥrlԥri – tarix 

elmlԥri doktoru Fuad Mԥmmԥdov, ak. Maqsud Ԥliyev, ak. Asԥf Nadirov, 

ԥmԥkdar incԥsԥnԥt xadimi Arif Ԥziz, ilahiyyԥtçi HacÕ Sabir Hԥsԥnli, prof. 

Rafiq Zeynalov, ԥmԥkdar elm iúçisi Ԥli Rԥcԥbli vԥ digԥrlԥrinin tԥmsil etdiyi 

nümayԥndԥ heyԥtini dövlԥt katibi Hidayԥt Orucov qԥbul etdi. “Simurq” 

AMA-nÕn missiyasÕ, mԥqsԥdlԥri vԥ iúinin nԥticԥlԥri ilԥ tanÕú olaraq, o, Asso-

siasiyanÕn yaradÕcÕ fԥaliyyԥtini yüksԥk qiymԥtlԥndirdi vԥ ona dövlԥt sԥviy-

yԥsindԥ maliyyԥ yardÕmÕ göstԥrmԥyi vԥd etdi. 

Maddi-texniki çԥtinliklԥrԥ baxmayaraq, Assosiasiya nԥzԥrdԥ tutulan 

plan vԥ pqroqramlarÕ hԥyata keçirmԥyԥ çalÕúÕrdÕ. Fԥaliyyԥtinin ԥsas istiqa-

mԥtlԥrini nԥzԥrԥ alaraq, Assosiasiya 90-cÕ illԥrin birinci yarÕsÕnda BSøPø 

(BakÕ Sosial ødarԥetmԥ vԥ Politologiya ønstitutu) vԥ Azԥrbaycan EA-nÕn 

MemarlÕq vԥ øncԥsԥnԥt ønstitutu ilԥ birlikdԥ, respublikanÕn yaradÕcÕ ziyalÕlarÕ 

arasÕnda maraq do÷uran “Mԥdԥniyyԥt vԥ cԥmiyyԥt” adlÕ iki elmi mԥcmuԥni 

hazÕrladÕ vԥ nԥúr etdirdi. BSøPø-nun kulturologiya kafedrasÕ ilԥ birgԥ “Kultu-

rologiya. Nԥzԥriyyԥ vԥ tarix mԥsԥlԥlԥri” monoqrafiyasÕnÕn hazÕrlÕ÷Õna baú-

landÕ. MonoqrafiyanÕ respublikanÕn ali mԥktԥblԥrindԥ tԥdris-metodiki vԥsait 

kimi istifadԥ etmԥk planlaúdÕrÕlÕrdÕ.   

Kiçik vԥ orta sahibkarlÕq mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕna yardÕm üçün “Si-

murq” AMA-nÕn ønformasiya vԥ mԥtbuat departamentinin rԥhbԥri Firudin 

Ԥhmԥdov tԥrԥfindԥn beú kitab hazÕrlandÕ vԥ nԥúr edildi: “Biznes mԥdԥniyyԥ-

ti”, “øúgüzar danÕúÕqlarÕn aparÕlmasÕ”, Müqavilԥlԥrin ba÷lanmasÕ”, “Qiymԥt-

qoyma”, “Ԥmԥyin qiymԥtlԥndirilmԥsi metodikasÕ”, “Biznesdԥ partnyorluq”. 

Firudin Ԥhmԥdov Azԥrbaycanda ABù sԥfirliyinin nԥzdindԥki Treninq-mԥr-

kԥzdԥ BDU-nin kitabxana iúçilԥri vԥ tԥlԥbԥlԥri üçün xüsusi kurslarÕn tԥúkil 


63 

edilmԥsi vԥ keçirilmԥsindԥ, hԥmçinin Azԥrbaycanda Soros Fondu tԥrԥfindԥn 

tԥúkil edilmiú kitabxanalarÕn avtomatlaúdÕrÕlmasÕ mԥsԥlԥlԥri üzrԥ bir neçԥ 

beynԥlxalq konfranslar vԥ seminarlarÕn iúindԥ  iútirak etmiúdir. 

90-cÕ illԥrin ԥvvԥllԥrindԥ “Simurq” AMA-nÕn ønformasiya vԥ mԥtbuat 

departamentinin iúi ruhi mԥdԥniyyԥtin inkiúaf mԥsԥlԥlԥri vԥ “Simurq” 

AMA-nÕn fԥaliyyԥti üzrԥ çoxsaylÕ nԥúrlԥrԥ, televiziya vԥ radio çÕxÕúlarÕna 

sԥbԥb oldu. Bu fԥaliyyԥt mԥtn vԥ fotomateriallar úԥklindԥ ønternetdԥ geniú 

surԥtdԥ iúÕqlandÕrÕlÕrdÕ. Departament xarici vԥ beynԥlxalq tԥúkilatlarla 

ԥmԥkdaúlÕq edir, müasir kitabxana iúi stilinin tԥtbiqi üzrԥ proqramlarÕn iú-

lԥnib hazÕrlanmasÕnda fԥal iútirak edirdi. “Simurq” AMA-nÕn ønformasiya 

vԥ mԥtbuat departamentinin mütԥxԥssisi AydÕn KazÕmzadԥ ABù-dan olan 

kolleqalarÕ ilԥ aktiv mԥdԥni ԥmԥkdaúlÕq nԥticԥsindԥ, informasiya mԥdԥniy-

yԥtinin inkiúafÕ sahԥsindԥ, ԥsasԥn informasiya texnologiyalarÕnÕn, kom-

püter texnikasÕnÕn mԥnimsԥnilmԥsi vԥ bu biliklԥrin AzԥrbaycanÕn ali mԥk-

tԥblԥrindԥ yayÕlmasÕnÕn beynԥlxalq tanÕnmasÕna nail oldu. Bu sahԥdԥ onun 

xidmԥtlԥri 2000-ci ilin aprelindԥ beú beynԥlxalq sertifikatla qeyd olunmuú-

dur. Departamentin üzvü Sԥbinԥ Qafarova tԥrԥfindԥn ønternetdԥ “Simurq” 

AMA-nÕn veb-saytÕnÕn yaradÕlmasÕ üzrԥ çox mühüm vԥ faydalÕ iú görüldü. 

“Azԥrveb”dԥ AssosiasiyanÕn informasiya sԥhifԥsi AssosiasiyanÕn fԥaliyyԥ-

tinin bir sÕra ԥsas mԥrhԥlԥlԥrini ԥks etdirԥn maraqlÕ mԥtn materiallarÕ vԥ  

foto-qalereyadan ibarԥt idi. 

SeminarlarÕn tԥúkili, Assosiasiya üzvlԥrinin qԥbulu, materiallarÕn nԥúrԥ 

hazÕrlanmasÕ, AssosiasiyanÕn SeminariyasÕnÕn mԥhsuldar fԥaliyyԥtinin tԥúki-

li üzrԥ böyük iú - “Simurq” AMA rԥyasԥt heyԥtinin mԥsul katibi Valeri 

Ԥfԥndiyev tԥrԥfindԥn yerinԥ yetirilirdi. Sonradan o, Almaniyaya mühacirԥt 

edԥrԥk, bu Avropa ölkԥsindԥ “Simurq” AMA-nÕn nümayԥndԥsi oldu ki, bu-

rada o, bugünԥdԥk Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥt tarixini fԥal surԥtdԥ tԥbli÷ edir, 

ùverin úԥhԥrindԥ “Kontakt” qԥzetindԥ, qԥzetin úef-redaktoru qismindԥ, 

Azԥrbaycan–alman ԥlaqԥlԥri haqqÕnda maraqlÕ mԥqalԥlԥr dԥrc etdirir. 

AssosiasiyanÕn mütԥxԥssislԥri milli mԥdԥniyyԥtin modernlԥúmԥsinԥ yö-

nԥldilmiú innovativ kulturoloji iúlԥmԥlԥrԥ ciddi diqqԥt ayÕrÕrdÕ. Mԥlum oldu-

÷u kimi, proqramlar vԥ planlar, normativ aktlar vԥ idarԥçilik qԥrarlarÕ ilԥ ya-

naúÕ idarԥetmԥ mԥdԥniyyԥtinin vacib formasÕ – cԥmiyyԥtin vԥ dövlԥtin aktu-

al ideoloji, dԥyԥr, metodoloji vԥ inkiúaf mԥsԥlԥlԥrinԥ ekspertlԥrin baxÕú sis-

temini ifadԥ edԥn konsepsiyalarÕn iúlԥnib hazÕrlanmasÕdÕr. Burada insanÕn 

inkiúaf problemini görmԥyԥ - hԥm taktik, hԥm dԥ strateji xarakterli hԥyat qa-

biliyyԥtli konsepsiyalarÕ iúlԥyib hazÕrlama÷a imkan verԥn sistemli kulturolo-

ji yanaúma xüsusi dԥyԥrԥ malikdir.  


64 

Dünya mԥdԥniyyԥti vԥ sivilizasiyasÕnÕn tarixi inkiúaf tԥcrübԥsinԥ 

ԥsaslanaraq, Assosiasiya dövlԥt quruculu÷u proseslԥrinin tԥkmillԥúdirilmԥ-

sindԥ, mԥdԥniyyԥt sahԥsindԥ daxili vԥ xarici siyasԥtin formalaúdÕrÕlmasÕn-

da hökümԥtԥ yardÕma yönԥldilmiú kulturoloji konsepsiyalarÕn vԥ layihԥlԥ-

rin iúlԥnib hazÕrlanmasÕnÕ hԥyata keçirirdi. Azԥrbaycan cԥmiyyԥtinin ma-

raqlarÕ vԥ tԥlԥbatlarÕnÕ nԥzԥrԥ alaraq, artÕq öz fԥaliyyԥtinin ilk beú ilindԥ 

AssosiasiyanÕn ekspertlԥri tԥrԥfindԥn dünyanÕn sivil xalqlarÕnÕn mԥdԥni in-

kiúaf tԥcrübԥsi vԥ tendensiyalarÕnÕ ԥks etdirԥn on kulturoloji konsepsiya iú-

lԥnib hazÕrlanmÕú vԥ uy÷un hökumԥt orqanlarÕna tԥqdim edilmiú, qismԥn 

tԥdris prosesinԥ vԥ praktik fԥaliyyԥtԥ tԥtbiq edilmiúdir. OnlarÕn arasÕnda: 

“Azԥrbaycanda yeni demokratik mԥdԥniyyԥtin formalaúmasÕna do÷ru”, 

“Azԥrbaycanda demokratik cԥmiyyԥt vԥ hüquqi dövlԥt qurulmasÕna yardÕm 

haqqÕnda” kimi konsepsiyalarÕ, BakÕda “Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥti XXI ԥsrin 

hüdudunda” ilk Beynԥlxalq konqressin keçirilmԥsi konsepsiyasÕnÕ, ”Si-

murq”  Dünya mԥdԥniyyԥti Beynԥlxalq Universitetinin konsepsiyasÕnÕ vԥ 

ruhi mԥdԥniyyԥt vԥ “ruhi istehsal” sahԥsindԥ tԥhsil vԥ tԥrbiyԥnin, elm vԥ 

elmi maarifçiliyin qabaqlayÕcÕ inkiúafÕnÕ, mԥdԥniyyԥt sahԥsindԥ insanÕn in-

kiúaf prioritetlԥrinԥ yönԥldilmiú yeni dövlԥt siyasԥtinin formalaúmasÕnÕ tԥ-

min etmԥk iqtidarÕnda olan mütԥrԥqqi islahatlara yönԥldilmiú digԥr kon-

sepsiyalarÕ qeyd etmԥk lazÕmdÕr.

20

 



Bu konsepsiyalarÕn öyrԥnilmԥsi tԥsdiqlԥyir ki, onlarÕn hamÕsÕ milli mԥ-

dԥniyyԥtin inkiúafÕnda, Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn rifahÕ, rԥqabԥt qabiliy-

yԥti vԥ tԥhlükԥsizliyinin artÕrÕlmasÕnda hökumԥtԥ vԥtԥndaú yardÕmÕ vԥtԥn-

pԥrvԥrlik mԥqsԥdlԥri ilԥ sԥfԥrbԥr edilmiúdir. Assosiasiya ԥmin idi ki, bu cid-

di layihԥlԥrin hԥlԥ yalnÕz ikisinin – Dünya mԥdԥniyyԥti Beynԥlxalq Uni-

versiteti vԥ Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥti üzrԥ Beynԥlxalq konqressin reallaúdÕ-

rÕlmasÕ, - Azԥrbaycan cԥmiyyԥtinin intellektual-ruhi inkiúafÕna güclü tԥkan 

verԥcԥk vԥ Azԥrbaycanda sosial-mԥdԥni tԥrԥqqiyԥ nail olmaqda yeni mü-

hüm mԥrhԥlԥni qeyd edԥcԥkdir. Mԥsԥlԥn, ilk Beynԥlxalq konqressin “Azԥr-

baycan mԥdԥniyyԥti XXI ԥsrin hüdudunda” konsepsiyasÕ - AzԥrbaycanÕn qԥ-

dim vԥ zԥngin mԥdԥniyyԥti haqqÕnda konkret biliklԥrin ԥcnԥbi mütԥxԥssislԥr 

vԥ qonaqlar arasÕnda hԥm yayÕlmasÕnÕ, hԥm dԥ milli inkiúaf maraqlarÕnda 

praktik istifadԥ üçün sivil ölkԥlԥrin inkiúaf tԥcrübԥsinin öyrԥnilmԥsini nԥzԥr-

dԥ tuturdu. Konqressin iúinԥ müxtԥlif ölkԥlԥrin alimlԥri vԥ mütԥxԥssislԥri-

nin, dövlԥt vԥ din xadimlԥrinin, tԥhsil, incԥsԥnԥt, iqtisadçÕ vԥ sahibkarlarÕn 

                                                            

20

 Fuad Mԥmmԥdov. Kulturologiya effektiv hԥyat fԥaliyyԥtinԥ do÷ru yol kimi”. BakÕ, 2006, 



sԥh. 253-261. 

65 

geniú dairԥsinin cԥlb olunmasÕ Azԥrbaycana, ölkԥnin dövlԥt müstԥqilliyinԥ 

do÷ru yolun hԥlԥ lap ԥvvԥlindԥ ciddi siyasi, iqtisadi vԥ sosial-mԥdԥni divi-

dendlԥr gԥtirmԥli idi.  

YaradÕcÕlÕ÷ÕnÕn innovativ texnoloji instrumentlԥri vԥ özünün mütԥrԥqqi 

elmi vԥ ictimai-faydalÕ ideyalarÕnÕ yaymaq vasitԥsi qismindԥ Assosiasiya: 

“Mԥdԥniyyԥt vԥ cԥmiyyԥt” daimi fԥaliyyԥt göstԥrԥn seminar vԥ Seminariya-

dan istifadԥ edirdi. O hԥmçinin, kulturologiya sahԥsindԥ özünün elmi tԥdqi-

qatlarÕnÕn nԥticԥlԥrini jurnallarda vԥ elmi mԥcmuԥlԥrdԥ müntԥzԥm surԥtdԥ 

dԥrc etdirir, respublika qԥzetlԥri, televiziya, radio vԥ digԥr elmi-maarifçilik 

formalarÕ vasitԥsilԥ Azԥrbaycan cԥmiyyԥtindԥ universal kulturoloji biliklԥri 

yayÕrdÕ.  

Lakin “Simurq” AMA-nÕn strateji mԥqsԥdi – kulturologiya elmi, tԥhsili 

vԥ maarifinin inkiúaf prosesinԥ, istehsal, xarici iqtisadi fԥaliyyԥt, informasi-

ya, ekologiya, dövlԥt quruculu÷u vԥ idarԥçiliyi, beynԥlxalq münasibԥtlԥr ki-

mi sahԥlԥri daxil etmԥklԥ, ruhi vԥ maddi mԥdԥniyyԥtin müxtԥlif sahԥlԥri 

üçün ekspert-kulturoloqlarÕn hazÕrlanmasÕna yardÕm etmԥyԥ qadir olan kul-

turoloji elmi-maariflԥndirici mԥrkԥzin açÕlmasÕ idi. Azԥrbaycanda belԥ bir 

mԥrkԥzin açÕlmasÕ ilԥ respublikada kulturologiya sahԥsindԥ bütün tԥdqiqat, 

tԥhsil vԥ maarifçilik iúini keyfiyyԥtcԥ yeni sԥviyyԥyԥ qaldÕrmaq, milli inki-

úaf proseslԥri üçün onun nԥticԥsi vԥ praktik ԥhԥmiyyԥtini, hԥmçinin mԥdԥ-

niyyԥt sahԥsindԥ beynԥlxalq ԥmԥkdaúlÕ÷Õn effektivliyini yüksԥltmԥk nԥzԥrdԥ 

tutulurdu. Buna görԥ dԥ respublika hԥyatÕnÕn siyasi, mԥdԥni vԥ sosial-iqtisa-

di obyektiv tԥlԥbatlarÕnÕ nԥzԥrԥ alaraq, dünya sivilizasiyasÕnÕn dԥyiúikliklԥri 

vԥ trendlԥrini hesaba almaqla, 1993-1994-cü illԥrdԥ Mԥdԥniyyԥt vԥ ønkiúaf 

ønstitutunun ilkin modeli ԥsasÕnda tԥrԥfimizdԥn – Dünya Mԥdԥniyyԥti 

Beynԥlxalq Universitetinin (DMBU) yeni layihԥsi iúlԥnib hazÕrlandÕ ki, bu 

layihԥnin üzԥrindԥ ԥtraflÕ dayanma÷a dԥyԥr.  

1994-cü ilin payÕzÕ vԥ 1995-ci ilin qÕúÕnda Assosiasiya Universitetin 

yaradÕlmasÕ mԥqsԥdilԥ konsultativ proses, vԥ alimlԥr, mütԥxԥssislԥr vԥ dip-

lomatlarla çoxsaylÕ görüúlԥr keçirdi. Universitetin layihԥsi yüzdԥn artÕq hü-

quqi vԥ fiziki úԥxsin dԥstԥyini qazandÕ. BMT-nin AzԥrbaycandakÕ rezident-

koordinasiyaçÕsÕ, cԥnab Paolo Lembo, sԥfirlԥr: Valter ùoniya (Rusiya), To-

mas Yanq (Böyük Britaniya), Mixael ùmunk (Almaniya), Eliezer Yotvatt 

(øsrail), Fԥrrux ԥl-Hԥvari (Misir), nümayԥndԥlԥr: Dominik ùarpontye (Avro-

pa ùurasÕ), Mete Durdaq (Beynԥlxalq Valyuta Fondu), Per Yohan Ulvevadet 

(“ùell ønterneúnl” kompaniyasÕ), hԥmçinin respublikanÕn onlarla elmi müԥs-

sisԥ vԥ dövlԥt ali mԥktԥblԥri, tibbi vԥ dini tԥúkilatlar, yaradÕcÕ ittifaqlar vԥ 

muzeylԥr, nazirliklԥr, aparÕcÕ qԥzetlԥr, Milli Mԥclis komissiyalarÕnÕn rԥhbԥr-


66 

lԥri tԥrԥfindԥn ona yüksԥk qiymԥt verilmiúdi.  

Müzakirԥlԥrin gediúindԥ DMBU-nin layihԥsi bir çox ekspertlԥr tԥrԥfindԥn 

dünya sivilizasiyasÕnÕn subyekti kimi, respublikanÕn sosial-mԥdԥni inkiúaf 

tempini tezlԥúdirmԥyԥ qadir ola bilԥcԥk innovativ metod olaraq qiymԥtlԥndiril-

di. Universitetdԥ Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn inkiúaf tԥlԥblԥrinԥ vԥ sivil 

beynԥlxalq ictimaiyyԥtin maraqlarÕna cavab verԥn, universal bilikli vԥ 

professional vԥrdiúli ekspertlԥrin kulturoloji hazÕrlÕ÷Õ nԥzԥrdԥ tutulurdu. 

Universitetin layihԥsindԥ beú ԥsas fakültԥnin tԥmԥli qoyulmuúdur: kulturologi-

ya vԥ beynԥlxalq münasibԥtlԥr; beynԥlxalq hüquq vԥ idarԥetmԥ; insanÕn vԥ tԥ-

biԥtin ekologiyasÕ; dünya iqtisadiyyatÕ vԥ beynԥlxalq ticarԥt; informasiya 

texnologiyalarÕ vԥ beynԥlxalq jurnalistika. Ԥlavԥ fakültԥlԥr qismindԥ: qeyri-

hökumԥt tԥúkilatlarÕ liderlԥrinin hazÕrlanmasÕ fakültԥsi vԥ müxtԥlif profilli 

mövcud mütԥxԥssislԥrԥ universal kulturoloji biliklԥrin ötürülmԥsi sayԥsindԥ 

respublikanÕn insan vԥ sosial kapitalÕnÕn inkiúafÕna yardÕm edԥn ikinci kulturo-

loji tԥhsil fakultԥsi nԥzԥrdԥ tutulmuúdur. Beynԥlxalq mԥdԥni mübadilԥ mԥqsԥ-

dilԥ, universitetin tԥsis edilmԥsi dövründԥ onun nԥzdindԥ Birlԥúmiú KrallÕq, 

Rusiya, Almaniya, øsrail vԥ digԥr sivil ölkԥlԥrin aparÕcÕ universitetlԥrinin nü-

mayԥndԥliklԥrinin müvԥqqԥti açÕlÕúÕ da nԥzԥrdԥ tutulmuúdur.  

AssosiasiyanÕn rԥhbԥrliyi Azԥrbaycanda BMT-nin ønkiúaf proqramÕnÕn 

nümayԥndԥsinԥ universitetin Qԥyyumluq ùurasÕna rԥhbԥrlik etmԥk xahiúi ilԥ 

müraciԥt etdi. Azԥrbaycanda BMT-nin ønkiúaf proqramÕnÕn nümayԥndԥsi Pao-

lo Lembonun “Simurq” AMA-nÕn prezidenti, prof. Fuad Mԥmmԥdovun adÕna 

üvanlanan 15 fevral 1995-ci il tarixli, UN/BK/95/7025/PL/ji mԥktubunda qeyd 

olunurdu: “Sizin “Simurq” Beynԥlxalq Universitetinin Qԥyyumluq ùurasÕna 

rԥhbԥrlik etmԥk  tԥklifinizi qԥbul etmԥyi böyük úԥrԥf hesab edirԥm. Mԥn onu 

iki sԥbԥb üzündԥn qԥbul edirԥm: birincisi, bu dԥyԥrli tԥúԥbbüsün yüksԥk mԥdԥ-

ni vԥ akademik sԥviyyԥsinԥ görԥ; ikincisi, ona görԥ ki, bu universitet BMT Ni-

zamnamԥsi prinsiplԥrinin vԥ YUNESKO-nun himayԥsi altÕnda keçirilԥn Mԥ-

dԥniyyԥtin inkiúafÕnÕn Ümumdünya Onilliyi ideyalarÕnÕn tԥsiri altÕnda yaradÕ-

lÕr. Mԥn bu növ ali mԥktԥb müԥssisԥsinin yaradÕlmasÕna yardÕm etmԥyԥ çox úa-

dam. O, úübhԥsiz, bir zaman bu ölkԥni möhtԥúԥm edԥn vԥ ona keçmiú incԥsԥ-

nԥt, elm vԥ sivilizasiya beúiyi úöhrԥtini qaytaran ԥsl Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥti 

dԥyԥrlԥrini bԥrpa edԥcԥkdir. Öz sԥylԥrimi ümumi iúdԥ birlԥúdirԥrԥk, Sizԥ, bu 

vacib tԥúԥbbüsün bir hissԥsi olmaq úԥrԥfinԥ nail olmuú dostlarÕmÕza vԥ kolleqa-

larÕmÕza ԥn xoú arzularÕmÕ bildirirԥm”. 

AzԥrbaycanÕn keçmiú tԥhsil naziri, sovet dövrünün tanÕnmÕú dövlԥt vԥ  

siyasi xadimi Qurban Ԥliyev yazÕrdÕ: “BakÕda Dünya Mԥdԥniyyԥti Beynԥl-

xalq Universitetinin yaradÕlmasÕ qԥrarÕ çox vaxtÕndadÕr vԥ dԥstԥklԥmnԥyԥ la-


67 

yiqdir. Respublikada belԥ universitetin olmasÕ, beynԥlxalq tԥlԥblԥrԥ cavab 

verԥn, gԥlԥcԥkdԥ daxili siyasԥt vԥ beynԥlxalq münasibԥtlԥr sahԥsindԥ ideolo-

giyanÕn formalaúdÕrÕlmasÕnda respublika rԥhbԥrliyinԥ yardÕm edԥ bilԥcԥk yük-

sԥk sԥviyyԥli mütԥxԥssislԥr hazÕrlama÷a imkan verԥcԥkdir. Bununla ԥlaqԥdar 

olaraq, bu ideyanÕn hԥyata keçirilmԥsinԥ öz tԥcrübԥmlԥ yardÕm etmԥk üçün 

Konsultativ ùuranÕn iúindԥ iútirak etmԥyi arzulayÕram”.

 

Azԥrbaycan RespublikasÕ gԥnclԥr vԥ idman naziri Ԥbülfԥs Qarayevin 



mԥktubunda qeyd olunurdu: “Müasir müstԥqil inkiúaf úԥraitindԥ respublika

xüsusԥn mԥdԥniyyԥt sahԥsindԥ, beynԥlxalq tԥlԥblԥrԥ cavab verԥn yüksԥk ix-

tisaslÕ kadrlara kԥskin ehtiyac duyur. Bununla ԥlaqԥdar olaraq, BakÕda Dün-

ya Mԥdԥniyyԥti Beynԥlxalq Universitetinin yaradÕlmasÕ haqqÕnda Azԥrbay-

can Mԥdԥniyyԥt AssosiasiyasÕnÕn vaxtÕnda qaldÕrÕlmÕú tԥúԥbbüsü dünya mԥ-

dԥniyyԥtinin inkiúaf qanunauy÷unluqlarÕnÕn dԥrindԥn öyrԥnilmԥsi, kulturo-

logiya sahԥsindԥ dünyanÕn aparÕcÕ ölkԥlԥrinin konkret tԥcrübԥlԥrinin öyrԥnil-

mԥsi ԥsasÕnda  yüksԥk ixtisaslÕ mütԥxԥssislԥr hazÕrlama÷a imkan verԥcԥkdir. 

Universitetin Qԥyyumluq ùurasÕnÕn tԥrkibinԥ daxil edilmԥk tԥklifinԥ görԥ tԥúԥk-

kürümü bildirirԥm, burada iútirakÕ özümün vԥtԥnpԥrvԥrlik borcum hesab edirԥm”.  

Universitetin çoxdan gözlԥnilԥn tԥsis iclasÕ, Azԥrbaycanda BMT nü-

mayԥndԥliyinin dԥstԥyi ilԥ, 10 mart 1995-ci ildԥ BakÕ Sosial ødarԥetmԥ vԥ 

Politologiya ønstitutunda oldu. Onun yaradÕlmasÕ “Simurq” AMA-nÕn vԥ 

respublikanÕn mütԥrԥqqi ictimaiyyԥtinin hԥyatÕnda tarixi hadisԥ oldu. 

BMT-nin AzԥrbaycandakÕ nümayԥndԥsi Paolo Lembo, Böyük BritaniyanÕn 

sԥfiri Tomas Yanq, øsrailin sԥfiri Eliezer Yotvatt, Rusiya sԥfiri Valter ùoni-

ya, “Simurq” AMA- nÕn vitse-prezidentlԥri, akademiklԥr – Maqsud Ԥliyev 

vԥ Asԥf Nadirov, keçmiú tԥhsil naziri Qurban Ԥliyev, ak. Afrand Daúdԥmi-

rov, AMEA-nÕn Tarix ønstitutunun direktoru, ak. øqrar Ԥliyev, MemarlÕq vԥ 

øncԥsԥnԥt ønstitutunun direktoru, AMEA-nÕn müxbir üzvü Kԥrim Kԥrimov, 

Dilçilik ønstitutunun direktoru, AMEA-nÕn müxbir üzvü A÷amusa Axundov, 

BSøPø-nun rektoru, prof. Rafiq Zeynalov, BakÕ Musiqi AkademiyasÕnÕn rekto-

ru, prof. Fԥrhad Bԥdԥlbԥyli, professorlar – Rafiq Ԥliyev, øsrail Ԥfԥndiyev, Akif 

Bayramov, Eldar Qorin, diplomatlar – Rԥsul Mԥlikov, Vԥhdԥt Sultanzadԥ, 

ADMøU-nin prorektoru, dosent Aslan Sultanov, øncԥsԥnԥt GimnaziyasÕnÕn di-

rektoru, bԥstԥkar Oqtay Rԥcԥbov, din xadimlԥri – Leonid MiltÕx, Boris Vayn-

qolts vԥ baúqalarÕ  iclasda iútirak edirdilԥr. 

 “Simurq” Universitetinin Konsultativ ùurasÕna, ciddi intellektual potensi-

alÕ tԥmsil edԥn görkԥmli Azԥrbaycan alimlԥri vԥ mütԥxԥssislԥri, hԥmçinin tԥc-

rübԥli xarici diplomatlar vԥ menecerlԥr, o cümlԥdԥn, keçmiú tԥhsil naziri Qur-

ban Ԥliyev, akademiklԥr -  Maqsud Ԥliyev, Asԥf Nadirov, øqrar Ԥliyev, Kԥ-


68 

rim Kԥrimov vԥ bir çox elmi müԥssisԥlԥr, ali mԥktԥblԥr, yaradÕcÕ ittifaqlarÕn 

vԥ muzeylԥrin, tibb vԥ dini tԥúkilatlarÕn rԥhbԥrlԥri, respublika nazirliklԥri vԥ 

idarԥlԥrinin nümayԥndԥlԥri daxil idilԥr. 

Universitetinin Qԥyyumluq ùurasÕnÕn tԥrkibinԥ gԥnclԥr vԥ idman naziri 

Ԥbülfԥs Qarayev, iqtisadiyyat naziri Sԥmԥd SadÕqov, maliyyԥ naziri Fikrԥt 

Yusifov, mԥtbuat vԥ informasiya nazirinin müavini Rafael Mԥmmԥdov, “Xԥ-

zԥr” Beynԥlxalq Fondunun prezidenti Rԥhim Hüseynov, hԥmçinin xarici döv-

lԥtlԥrin sԥfirlԥri vԥ beynԥlxalq tԥúkilatlarÕn nümayԥndԥlԥri daxil idilԥr. Qԥy-

yumluq ùurasÕnÕn sԥdri BMT-nin AzԥrbaycandakÕ nümayԥndԥsi, BMT tԥrԥ-

findԥn universitetin tԥsis edilmԥsinin maliyyԥ vԥsaitinԥ yardÕm etmԥyi vԥd 

edԥn Paolo Lembo seçildi. Universitetin rektoru kimi layihԥ müԥllifi, prof. 

Fuad Mԥmmԥdov tԥsdiqlԥndi.  

AzԥrbaycanÕn dünya sivilizasiyasÕna sürԥtli inteqrasiyasÕna yardÕm 

edԥn innovativ layihԥ kimi, universitetin yaradÕlmasÕna böyük ԥhԥmiyyԥt 

verԥn “Simurq” Dünya Mԥdԥniyyԥti Beynԥlxalq Universitetinin Qԥyyumluq 

vԥ Konsultativ úuralarÕnÕn üzvlԥri 10 mart 1995-ci il tarixli birgԥ qԥrarda aúa÷Õ-

dakÕlarÕ qeyd etdilԥr: 

1.

 “Simurq” Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt AssosiasiyasÕnÕn tԥúԥbbü-



sünü dԥstԥklԥmԥk vԥ BMT Nizamnamԥsi prinsiplԥrinin vԥ YUNESKO-

nun himayԥsi altÕnda keçirilԥn Mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕnÕn Ümumdünya 

Onilliyi ideyalarÕnÕn tԥsiri altÕnda tԥúkil edilmiú, BakÕda ilk Dünya Mԥdԥ-

niyyԥti Beynԥlxalq Universitetinin yaradÕlmasÕnÕ bԥyԥnmԥk. BMT-nin 

AzԥrbaycandakÕ nümayԥndԥliyinin “Simurq” Universitetinin tԥúkili vԥ 

inkiúafÕna yardÕm edԥcԥyini nԥzԥrԥ almaq. 

2.

Universitet tԥrԥfindԥn qoyulmuú ikiqat vԥzifԥnin: dünya mԥ-



dԥniyyԥtinin bir hissԥsi kimi, Azԥrbaycan xalqÕnÕn mԥdԥni irsinin tԥdqi-

qi, qorunmasÕ, inkiúafÕ vԥ yayÕlmasÕnÕn vԥ sivil xalqlarÕn sosial-mԥdԥni 

tԥcrübԥsinin öyrԥnilmԥsi vԥ AzԥrbaycanÕn dövlԥt quruculu÷unda onun 

yaradÕcÕ istifadԥsinin mühüm kulturoloji vԥ akademik ԥhԥmiyyԥtini xü-

susi qeyd etmԥk. 

3.

Azԥrbaycanda demokratik cԥmiyyԥtin qurulmasÕ tԥlԥblԥrinԥ 



vԥ beynԥlxalq sivil cԥmiyyԥtin maraqlarÕna cavab verԥn universal bilikli 

vԥ professional vԥrdiúli mütԥxԥssislԥrin geniú kulturoloji hazÕrlÕ÷ÕnÕ hԥ-

yata keçirmԥyԥ qadir olan, keyfiyyԥtcԥ yeni tipli ali mԥktԥb müԥssisԥsi 

kimi, “Simurq” Universitetinin formalaúmasÕ vԥ inkiúafÕnda mümkün 

olan maddi-texniki, maliyyԥ, intellektual yardÕm vԥ mԥnԥvi dԥstԥk gös-

tԥrmԥk. 


4.

Beynԥlxalq professor-müԥllim kollektivinin formalaúmasÕn-



69 

da, beynԥlxalq tԥlԥblԥrԥ cavab verԥn tԥdris-metodiki ԥdԥbiyyatÕn vԥ 

elmi tԥdqiqat proqramlarÕnÕn iúlԥnib hazÕrlanmasÕnda, aparÕcÕ xarici tԥd-

ris müԥssisԥlԥri vԥ beynԥlxalq tԥúkilatlarla ԥlaqԥlԥrin qurulmasÕ vԥ inki-

úaf etdirilmԥsindԥ “Simurq” Universitetinԥ lazÕmÕ yardÕm göstԥrmԥk. 

5.

“Simurq” Universiteti çԥrçivԥsi daxilindԥ Rusiya, Böyük  



Britaniya, Almaniya, øsrail vԥ dünyanÕn digԥr sivil ölkԥlԥrinin aparÕcÕ 

universitetlԥrinin filiallarÕnÕn açÕlmasÕ haqqÕnda rektorlu÷un tԥklifini 

dԥstԥklԥmԥk vԥ bu iúԥ yardÕm etmԥk. 

6.

Azԥrbaycanda sosial-mԥdԥni tԥrԥqqiyԥ yardÕm etmԥk iqtida-



rÕnda olan yeni tԥdris-elmi-maarifçilik mԥrkԥzi kimi, “Simurq” Uni-

versitetinԥ daha ԥlveriúli úԥraitin yaradÕlmasÕ barԥdԥ Respublika höku-

mԥtindԥn xahiú etmԥk. 

Dünya Mԥdԥniyyԥti Beynԥlxalq Universitetinin tԥsis edilmԥsi haqqÕndakÕ 

qԥrarÕ 107 görkԥmli dövlԥt vԥ ictimai xadim, alim, mütԥxԥssis, müԥllim, incԥ-

sԥnԥt xadimlԥri, yaradÕcÕ vԥ beynԥlxalq tԥúkilatlarÕn rԥhbԥrlԥri, Azԥrbaycan vԥ 

xarici diplomatlar imzalamÕúlar. Bunlar, AMEA-nÕn akademiklԥri vԥ müxbir 

üzvlԥri: Asԥf Nadirov, Maqsud Ԥliyev, A÷amusa Axundov, Budaq Buda-

qov, Teymur Bünyadov, Afrand Daúdԥmirov, Kamal TalÕbzadԥ, øsmayÕl 

øbrahimov, A÷asԥlim Ԥlԥsgԥrov, Sԥrvԥr Aslanov,Teymur Vԥliyev, Qԥdir 

Sultanov, Yaúar Qarayev, Rԥna Mԥmmԥdova, Zemfira Verdiyeva; pro-

fessorlar: Camo HacÕnski, Yaqub Mahmudov, Davud Axundov, Tamilla 

Musayeva, Rԥhim Sultanov, Rauf Hüseynov, Arif Ԥzizov, Rafiq Rԥcԥbov, 

Elmira Süleymanova, Rafiq Ԥliyev, Eldar Qorin; din xadimlԥri: HacÕ Sabir 

Hԥsԥnli, Leonid MiltÕx, Boris Vaynqoltsdur. QԥrarÕ imzalayanlar arasÕnda 

BMT-nin, xarici sԥfirliklԥr vԥ beynԥlxalq tԥúkilatlarÕn nümayԥndԥlԥri: Paolo 

Lembo, Tomas Yanq, Mixael ùmunk, Valter ùoniya, Eliezer Yotvatt, Fԥrrux 

ԥl-Hԥvari, Per Yohan Ulvevadet, Dominik ùarpontye, Tim Hartnet, Mete Dur-

daq; Prezident AdministrasiyasÕ vԥ Nazirlԥr Kabinetinin mԥsul iúçilԥri: Dilarԥ 

Seyidzadԥ vԥ Rԥna øbrahimbԥyova; Milli Mԥclisin mԥsul iúçilԥri: ùirin HacÕ-

kԥrimov, Adilԥ Abbasova, Gülnarԥ Qurbanova; Azԥrbaycan XøN–nin mԥsul 

iúçilԥri: xüsusi tapúÕrÕqlar üzrԥ sԥfirlԥr - Rԥsul Mԥlikov vԥ Ramiz AbutalÕbov, 

XøN-nin idarԥ rԥislԥri: Vexted Sultanzadԥ vԥ ølqar Qurbanov; nazirlik vԥ idarԥ 

rԥhbԥrlԥri: Nazirlԥr Kabineti sԥdrinin müavini Sԥmԥd SadÕqov, keçmiú tԥhsil 

naziri Qurban Ԥliyev, gԥnclԥr vԥ idman naziri Ԥbülfԥs Qarayev, maliyyԥ nazi-

ri Fikrԥt Yusifov, mԥtbuat vԥ informasiya naziri Rafael Mԥmmԥdov, tԥhsil na-

zirinin müavini Rza Zülfüqarzadԥ, ekologiya vԥ ԥtraf mühitin qorunmasÕ üzrԥ 

DK-nin sԥdri Arif Mansurov, MSK sԥdri Cԥfԥr Vԥliyev; AMEA-nÕn vitse-

prezidenti, ak. Mitԥt Abbasov; respublika elmi vԥ tibb müԥssisԥlԥrinin direk-


70 

torlarÕ: akademiklԥr vԥ professorlar – øqrar Ԥliyev, Kԥrim Kԥrimov, A÷amusa 

Axundov, Ԥbdülqafur Zԥrgԥrov, Qara Ԥhmԥdov, Sofiq Hüseynov, Cԥmil 

Ԥliyev, Oqtay ùirԥliyev; ali mԥktԥblԥr vԥ tibb müԥssisԥlԥrinin rektorlarÕ vԥ 

prorektorlarÕ: professorlar - Rafiq Zeynalov, Fԥrhad Bԥdԥlbԥyli, Qorxmaz Qu-

liyev, Ramiz Mԥmmԥdzadԥ, Timuçin Ԥfԥndiyev, Teymur Vԥliyev, øsrail Ԥfԥn-

diyev, Aslan Sultanov, Arif Ԥzizov, F. Hüseynov, Rafiq Mԥmmԥdhԥsԥnov, 

Oqtay Seyidbԥyov; incԥsԥnԥt xadimlԥri, yaradÕcÕ tԥúkilatlarÕn rԥhbԥrlԥri: Azԥr-

baycan Bԥstԥkarlar øttifaqÕnÕn sԥdri, bԥstԥkar Tofiq Quliyev, Azԥrbaycan YazÕ-

çÕlar øttifaqÕnÕn sԥdri, yazÕçÕ Anar Rzayev, “Dostluq” Cԥmiyyԥtinin sԥdri, úair 

Nԥbi Xԥzri, Mԥdԥniyyԥt Fondunun sԥdri, professor Kamal Abdulla, Memarlar 

øttifaqÕnÕn sԥdri, memar ølham Ԥliyev, Ramiz Mustafayev adÕna øncԥsԥnԥt 

Muzeyinin direktoru, heykԥltԥraú øbrahim Zeynalov, rejissorlar – Oqtay Mir-

qasÕmov, Ayaz Salayev vԥ baúqalarÕ var idi.

 

BakÕ “Simurq” Dünya Mԥdԥniyyԥti Beynԥlxalq Universitetinin konsepsi-



yasÕ vԥ strukturunun iúlԥnib hazÕrlanmasÕ, onun yaradÕlmasÕ haqqÕnda kollektiv 

qԥrarÕn qԥbul edilmԥsi – AssosiasiyanÕn iúinin ilk beú ili ԥrzindԥ onun yaradÕcÕ 

fԥaliyyԥtinin ԥn ԥhԥmiyyԥtli nԥticԥsi idi. Universitetin tԥsis edilmԥsi respubli-

kanÕn mԥdԥni hԥyatÕnda, Azԥrbaycanda sivil ölkԥlԥrin standartlarÕna cavab 

verԥn rifahÕn vԥ hԥyat keyfiyyԥtinin yüksԥldilmԥsi üçün yeni imkanlar açan 

mühüm vԥ ԥlamԥtdar hadisԥ oldu. O yalnÕz AssosiasiyanÕn mԥhsuldar iúini 

göstԥrmԥdi, hԥm dԥ milli tԥhsilin vԥ kulturologiya elminin sԥviyyԥsini dünya 

standartlarÕ sԥviyyԥsinԥ qaldÕrmaq yolu ilԥ ölkԥnin mütԥrԥqqi inkiúafÕna xid-

mԥt etmԥyԥ sԥy göstԥrԥn respublikanÕn aparÕcÕ ziyalÕ nümayԥndԥlԥri üçün fԥxr 

vԥ ümid predmeti oldu. 

Tԥԥssüf ki, Azԥrbaycan ziyalÕlarÕnÕn xarici diplomatlar vԥ beynԥlxalq 

tԥúkilatlar tԥrԥfindԥn dԥstԥklԥnԥn innovativ birgԥ qԥrarÕnÕ hԥyata keçirmԥk 

mümkün olmadÕ. Hԥtta BMT-nin AzԥrbaycandakÕ nümayԥndԥsi, Azԥrbay-

can mԥdԥniyyԥti vԥ tԥhsilinin inkiúafÕnda xoú mԥram nümayiú etdirԥn Paolo 

Lemboya belԥ, universitetԥ Dünya Mԥdԥniyyԥti Beynԥlxalq Universiteti döv-

lԥt akkreditasiyasÕnÕ (etimadnamԥsini) tԥqdim etmԥk istԥmԥyԥn bԥzi Azԥrbay-

can mԥmurlarÕnÕn baúa düúmԥmԥsi vԥ ya istԥmԥmԥsini aradan qaldÕrmaq mü-

yԥssԥr olmadÕ. Öz tԥrԥfindԥn, universitet tԥsis edildikdԥn sonra AssosiasiyanÕn 

rԥhbԥrliyi, 17 oktyabr 1995-ci il 415 ʋ-li mԥktubu ilԥ tԥhsil naziri L.H. Rԥsu-

lovaya onun yaradÕlmasÕna dԥstԥk göstԥrmԥk xahiúi ilԥ müraciԥt etdi. Lakin tԥ-

ԥssüf ki, “Simurq” AMA-nÕn tԥúԥbbüsü nazirlik rԥhbԥrliyinin diqqԥt mԥrkԥzin-

dԥn kԥnarda qaldÕ. RespublikanÕn qeyri-hökumԥt ali mԥktԥblԥrinin akkreditasi-

yasÕ üzrԥ KomissiyanÕn sԥdri Fԥrԥmԥz Maqsudova müraciԥt dԥ anlaúÕlma vԥ 

dԥstԥklԥ qarúÕlanmadÕ. Respublika hökumԥti tԥrԥfindԥn dԥstԥyin vԥ uy÷un 



71 

maddi-texniki úԥraitin olmamasÕ sԥbԥbindԥn, universitetin fԥaliyyԥti qeyri-mü-

ԥyyԥn vaxtadԥk dayandÕrÕldÕ. 

Bütün çԥtinliklԥrԥ baxmayaraq, üzvlԥrinin peúԥkarlÕ÷Õ vԥ vԥtԥnpԥrvԥrlik 

tԥúԥbbüsü sayԥsindԥ, “Simurq” AMA özünün  innovativ planlarÕ vԥ layihԥlԥri-

ni hԥyata keçirmԥyԥ çalÕúaraq, respublikada mԥqsԥdyönlü elmi-tԥdqiqat, tԥhsil 

vԥ maarifçilik fԥaliyyԥtini davam etdirirdi.  

Birinci qurultaydan sonrakÕ dövr ԥrzindԥ AssosiasiyanÕn iúinin müsbԥt 

nԥticԥlԥrindԥn biri – respublikada ruhi mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕ üçün ԥlveriúli 

sosial mühitin formalaúdÕrÕlmasÕna onun töhfԥsi idi. Milli mԥdԥniyyԥtԥ üs-

tünlük verԥrԥk, Assosiasiya ona ԥsaslanÕrdÕ ki, xalqÕn yüksԥk rifah sԥviyyԥsi 

olan ölkԥ - yüksԥk vԥ dinamik mԥdԥniyyԥtli, insanÕn digԥr insanlarla, cԥmiy-

yԥtlԥ qarúÕlÕqlÕ ԥlaqԥdԥ olaraq, özünün ԥqli vԥ fiziki qabiliyyԥtlԥrinin inkiúafÕ 

prosesindԥ ԥldԥ etdiyi keyfiyyԥtԥ malik ölkԥdir. Ruhi mԥdԥniyyԥtin baúlÕca 

hԥrԥkԥtverici qüvvԥsi vԥ inkiúaf tԥmԥli “ruhi istehsal” sistemidir vԥ ilk növ-

bԥdԥ, elm, tԥhsil vԥ maarifdir ki, onun sԥviyyԥsi vԥ keyfiyyԥtindԥn sosial-iq-

tisadi inkiúaf u÷uru birbaúa asÕlÕdÕr. Bunu nԥzԥrԥ alaraq, “Simurq” AMA-nÕn 

üzvlԥrinin inamÕna görԥ, milli vԥ xarici mԥdԥniyyԥtin inkiúaf tarixi vԥ nԥzԥ-

riyyԥsini, onun nailiyyԥtlԥri, texnologiyalarÕ, qanunauy÷unluqlarÕ vԥ dԥyiú-

dirici imkanlarÕnÕ fԥrdi vԥ ictimai sԥviyyԥdԥ öyrԥnmԥk Azԥrbaycan Respub-

likasÕ üçün xüsusi ԥhԥmiyyԥt kԥsb edirdi. 

YuxarÕda qeyd olundu÷u kimi, kulturologiya sahԥsindԥ AssosiasiyanÕn 

elmi vԥ elmi-maarifçilik fԥaliyyԥti ԥsasԥn, mԥdԥniyyԥtin  üstqurum kateqoriya-

sÕ haqqÕnda, milli inkiúafÕn baúlÕca amili olan ruhi mԥdԥniyyԥtin aparÕcÕ rolu-

nun lazÕmÕnca qiymԥtlԥndirilmԥmԥsinԥ sԥbԥb olan sovet tԥfԥkkürü vԥ tԥsԥv-

vürlԥri stereotiplԥrinin aradan qaldÕrÕlmasÕnÕn zԥruriliyi ilԥ diqtԥ edilmiúdir. 

RespublikanÕn ԥsas hԥyat fԥaliyyԥti sahԥlԥrindԥ praktik iú, ԥvvԥlki kimi, mԥ-

dԥniyyԥtin “üstqurum tԥzahürü” vԥ baúlÕca olaraq, incԥsԥnԥt vԥ etika sahԥsi 

kimi köhnԥ, adi anlamÕnda qurulurdu. Bunun nԥticԥsindԥ elmi-nԥzԥri, ideo-

loji, istehsal vԥ maarifçilik problemlԥrinin bütöv bir sÕrasÕ diqqԥt mԥrkԥzin-

dԥn kԥnarda qalÕrdÕ ki, bunlar olmadan, mԥdԥniyyԥt sahԥsindԥki fԥaliyyԥt, 

keçid dövründԥ Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn ԥn zԥruri sosial-iqtisadi vԥ si-

yasi inkiúaf tԥlԥbatlarÕndԥn ayrÕlmÕú halda ötüb keçirdi.  

90-cÕ illԥrin ԥvvԥllԥrindԥ, bütövlükdԥ cԥmiyyԥtdԥ oldu÷u kimi, hakimiy-

yԥtin yuxarÕ eúelonlarÕnda da mԥdԥniyyԥt haqqÕnda qalÕq mԥblԥ÷lԥr prinsipi 

üzrԥ maliyyԥlԥúԥn “iqtisadiyyatÕn üstqurumu” kimi sovet tԥsԥvvürlԥri hԥlԥ dԥ 

dominantlÕq edirdi. øqtisadiyyatÕn, mahiyyԥt etibarilԥ, proses vԥ “ruhi istehsal” 

mԥhsullarÕnÕn maddi tԥcԥssümünün, elmin nailiyyԥtlԥri vԥ elmi biliklԥr ԥsasÕn-

da iúlԥnib hazÕrlanmÕú texnologiyalarÕn, insan kapitalÕ vԥ resurslarÕnÕn idarԥ 


72 

edilmԥsinin nԥticԥsi oldu÷u kulturoloji reallÕq nԥzԥrԥ alÕnmÕrdÕ. ønsan kapitalÕ-

nÕn baúlÕca dԥyԥrinin fiziki qüvvԥ deyil, insanlarÕn, elm vԥ tԥhsilin qabaqlayÕcÕ 

inkiúafÕ ilԥ úԥrtlԥnԥn intellektual mԥdԥniyyԥtinin olmasÕ haqqÕnda kulturoloji 

anlayÕú yox idi. Bu sԥbԥbdԥn mԥdԥniyyԥt, ԥvvԥlkitԥk, ԥsasԥn - incԥsԥnԥt, dil, 

ԥdԥbiyyat, mԥdԥni irs, etika normalarÕ kimi dar anlamda qavranÕlÕrdÕ ki, bu la-

zÕm idi, lakin cԥmiyyԥtin dinamik inkiúafÕ vԥ rifahÕnÕn yüksԥlmԥsi üçün kifayԥt 

deyildi. Tԥԥssüf ki, mԥdԥniyyԥtin dar anlamÕ  siyasi hԥyatda, dövlԥt idarԥçili-

yindԥ, parlament, mԥdԥniyyԥt nazirliyi vԥ respublikanÕn icra orqanlarÕnÕn 

struktur tԥúkilindԥ, tԥdris prosesinin tԥúkili vԥ KøV-lԥrdԥ çox zaman çÕxÕú nöq-

tԥsi olurdu. Buna görԥ dԥ bu vԥ sonrakÕ dövrdԥ AssosiasiyasÕnÕn baúlÕca mԥq-

sԥdlԥrindԥn biri – bütöv sosial sistem kimi mԥdԥniyyԥtin düzgün, elmi anlamÕ-

nÕn, eyni zamanda fԥrdi vԥ milli inkiúaf üçün onun böyük dԥyiúdirici imkanla-

rÕnÕn cԥmiyyԥtdԥ yayÕlmasÕna yardÕm etmԥk idi. Hԥr úeydԥn ԥvvԥl, “Simurq” 

AMA mԥhz buna ԥsaslanaraq, ԥhalinin ümumi mԥdԥni sԥviyyԥsinin daim artÕ-

rÕlmasÕna, universal elmi biliklԥrin, professional vԥrdiúlԥrin, mütԥúԥkkillik vԥ 

mԥnԥviyyat sԥviyyԥsinԥ malik, yüksԥk  mԥdԥniyyԥt, humanizm vԥ vԥtԥnpԥr-

vԥrlik daúÕyÕcÕsÕ olan yeni insanÕn hazÕrlanmasÕ vԥ tԥrbiyԥ edilmԥsinԥ nail ol-

ma÷a çalÕúÕrdÕ.   

AssosiasiyanÕn Azԥrbaycanda maarifçiliyԥ vԥ sosial-mԥdԥni tԥrԥqqiyԥ 

yardÕma yönԥldilmiú nԥcib fԥdakar fԥaliyyԥti, tԥúkilatÕn könüllü üzvlԥrinin 

sayÕnÕn artmasÕna sԥbԥb olurdu. 1996-cÕ ilin ԥvvԥlindԥ tԥhsil, elm, incԥsԥnԥt, 

tibb vԥ mԥdԥniyyԥtin digԥr sahԥlԥrinin inkiúafÕna, hԥmçinin beynԥlxalq mԥ-

dԥni ԥmԥkdaúlÕ÷Õn inkiúafÕna yönԥldilmiú birgԥ fԥaliyyԥt mԥqsԥdilԥ, Assosi-

asiya könüllü ԥsaslarla 30-a yaxÕn kollektiv vԥ yüzlԥrlԥ fԥrdi üzvlԥri öz sÕra-

larÕnda birlԥúdirirdi. “Simurq” AMA-nÕn tԥsisçilԥri vԥ kollektiv üzvlԥri ara-

sÕnda - Elmlԥr AkademiyasÕ, Azԥrbaycan Alimlԥr øttifaqÕ, BakÕ Sosial øda-

rԥetmԥ vԥ Politologiya ønstitutu, Xarici øúlԥr Nazirliyi, Mԥdԥniyyԥt Nazirli-

yi, Neft AkademiyasÕ, Memarlar øttifaqÕ, Mԥtbuat vԥ ønformasiya Nazirliyi, 

Mԥdԥniyyԥt Fondu, Gԥnclԥr vԥ ødman Nazirliyi, Sülh Fondu, Toksikologiya 

Mԥrkԥzi, 5 saylÕ Do÷um evi, Avropa liseyi vԥ b. vardÕ. Biz - Elmlԥr Aka-

demiyasÕ, Ԥlyazmalar ønstitutu, BakÕ Sosial ødarԥetmԥ vԥ Politologiya ønsti-

tutu, Azԥrbaycan Tarixi Muzeyi, “Selen” elmi-istehsal birliyi, R. Musta-

fayev adÕna øncԥsԥnԥt Muzeyi, Avropa liseyi, BakÕ Metropoliteni, 5 saylÕ 

Do÷um evi, Azԥrbaycan Dԥmir yolu, “Baklift” birliyi, Semaúko adÕna Tok-

sikologiya Mԥrkԥzi, ønúaat materiallarÕ ønstitutu vԥ digԥrlԥri tԥrԥfindԥn 

AssosiasiyanÕn tԥúԥkkülü dövründԥ onun fԥaliyyԥtinԥ göstԥrilmiú böyük in-

tellektual, mԥnԥvi vԥ maddi dԥstԥyi minnԥtdarlÕq hissi ilԥ xatÕrlayÕrÕq.  

 


73 

Ԥgԥr AssosiasiyanÕn ԥsasÕnda yalnÕz milli mԥdԥniyyԥtin modernlԥúmԥ-

si tԥúԥbbüskarlarÕnÕn kiçik bir qrupu dayanÕrdÕsa, “Simurq” AMA-nÕn ikinci 

qurultayÕ ԥrԥfԥsindԥ onun sÕralarÕnda yüzlԥrlԥ fԥrdi üzvlԥr, o cümlԥdԥn ta-

nÕnmÕú Azԥrbaycan vԥ xarici alimlԥr vԥ mütԥxԥssislԥr, tԥhsil, incԥsԥnԥt, iqti-

sadiyyat, din vԥ mԥdԥniyyԥtin digԥr sahԥlԥrinin nümayԥndԥlԥri, respublika-

nÕn tԥlԥbԥlԥri vardÕ. Bu artÕm AssosiasiyanÕn innovativ ideyalarÕ vԥ kulturo-

loji hԥyat fԥlsԥfԥsinin, “Simurq” AMA-nÕn mԥdԥni dirçԥliú vԥ sosial-mԥdԥni 

tԥrԥqqiyԥ do÷ru tutdu÷u yolun, ruhi mԥdԥniyyԥt vԥ ruhi istehsalÕn qabaqla-

yÕcÕ inkiúafÕnda dövlԥtԥ yardÕmÕnÕn respublika ziyalÕlarÕ tԥrԥfindԥn dԥstԥk-

lԥnmԥsini tԥsdiqlԥyirdi. 

Cԥmiyyԥtin sosial-mԥdԥni inkiúafÕnÕn kulturoloji ԥsaslarÕnÕ iúlԥyib hazÕr-

layaraq, o, úԥxsiyyԥtin inkiúafÕnda yalnÕz mԥdԥniyyԥtin imkanlarÕnÕn qiymԥt-

lԥndirilmԥsinԥ deyil, hԥm dԥ dövlԥt idarԥçiliyinin üç baúlÕca probleminin hԥl-

lindԥ onun rolunun dԥrk edilmԥsinԥ ԥsaslanÕrdÕ. Bu – dövlԥt siyasԥtinin milli 

inkiúafÕn dԥyiúԥn tԥlԥbatlarÕna uy÷un ԥsas istiqamԥtlԥri vԥ prioritetlԥrinin for-

malaúdÕrÕlmasÕ vԥ permanent tԥkmillԥúdirilmԥsi; ruhi vԥ maddi mԥdԥniyyԥtin 

müxtԥlif sahԥlԥri üçün yüksԥk ixtisaslÕ mütԥxԥssislԥrin hazÕrlÕ÷Õ vԥ yenidԥn ha-

zÕrlÕ÷Õ, vԥ onlarÕn hԥyat fԥaliyyԥti üçün maddi-texniki úԥraitin yaradÕlmasÕ; 

mövcud mütԥxԥssislԥrin vԥ onlarÕn fԥaliyyԥtinin nԥticԥlԥrinin sosial-mԥdԥni in-

kiúaf maraqlarÕnda effektiv istifadԥ edilmԥsidir.  

ømkanlarÕnÕn mԥhdudlu÷u ilԥ ԥlaqԥdar olaraq, AssosiasiyanÕn üzvlԥri mԥ-

dԥniyyԥt sahԥsindԥ dövlԥt siyasԥtinԥ elmi yardÕma ԥlindԥn gԥlԥn intellektual 

töhfԥni vermԥk üçün sԥy göstԥrirdi. Strateji milli maraqlara vԥ tԥlԥbatlara ԥsas-

lanaraq, Assosiasiya sԥbrlԥ vԥ ardÕcÕl olaraq, Azԥrbaycan cԥmiyyԥtindԥ  öz 

elmi vԥ elmi-maarifçilik missiyasÕnÕ yerinԥ yetirirdi. Ԥvvԥlki kimi, bu fԥaliy-

yԥtin baúlÕca mԥqsԥdi - yüksԥk intellektual, etik, hüquqi vԥ idarԥçilik mԥdԥniy-

yԥtinԥ malik, professional vԥrdiúli, humanist dünyagörüúlü vԥ vԥtԥnpԥrvԥr in-

sanlarÕn hazÕrlanmasÕ vԥ tԥrbiyԥ edilmԥsi vasitԥsilԥ insan kapitalÕnÕn inkiúafÕn-

da dövlԥtԥ vԥtԥndaú yardÕmÕ göstԥrmԥk, ԥhalinin ümummԥdԥni sԥviyyԥsinin 

yüksԥldilmԥsinԥ vԥ Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥti nailiyyԥtlԥrinin xaricdԥ tԥbli÷ 

edilmԥsinԥ yardÕm etmԥk idi. 

Bütövlükdԥ keçԥn ԥsrin 90-cÕ illԥrinin birinci yarÕsÕnda AssosiasiyanÕn 

fԥaliyyԥti kulturologiya elmi, tԥhsili vԥ maarifçiliyinin, beynԥlxalq münasi-

bԥtlԥr mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕnda vԥ Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtinin yayÕlma-

sÕnda  ԥhԥmiyyԥtli rol oynamÕúdÕr. Bu dövrdԥ onun fԥaliyyԥtinin ԥn mühüm 

nԥticԥlԥrindԥn biri o idi ki, Assosiasiya ilk dԥfԥ olaraq, mԥdԥniyyԥt anlamÕ-

na bütöv sosial sistem kimi yeni metodoloji yanaúmanÕ iúlԥyib hazÕrladÕ vԥ 

milii mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕnÕ idarԥetmԥ praktikasÕnda istifadԥ etmԥk üçün 


74 

tԥklif etdi. Bu sistemli yanaúma insanÕn davamlÕ inkiúafÕ, vԥtԥndaú mԥdԥniy-

yԥtinin vԥ cԥmiyyԥtin hԥyat fԥaliyyԥtinin rԥqabԥt qabiliyyԥtli kulturoloji 

texnologiyalara ԥsaslanan sosial-mԥdԥni tԥrԥqqinin formalaúmasÕnda yeni 

imkanlar açdÕ.  Bu dövrün daha mühüm nԥticԥlԥri sÕrasÕna – AzԥrbaycanÕn 

dövlԥt müstԥqilliyinin tanÕnmasÕna sԥbԥb olan Kosta-Rikaya sԥfԥri, Dünya 

Mԥdԥniyyԥti Beynԥlxalq Universitetinin tԥsis edilmԥsini, respublikada “Üçün-

cü sektor”un ԥsaslarÕnÕn formalaúdÕrÕlmasÕnÕ da ԥlavԥ etmԥk lazÕmdÕr. 

Mԥdԥniyyԥti bütöv sosial sistem kimi vԥ milli inkiúaf üçün kulturologi-

yanÕn ԥhԥmiyyԥtini elmi görmԥnin tԥrԥfdarlarÕ respublikada ildԥn-ilԥ daha 

da artÕrdÕ. Fԥaliyyԥtinin ilk illԥrindԥ AssosiasiyanÕn inkiúaf dinamikasÕ vԥ 

onun nailiyyԥtlԥrinin ictimai tanÕnmasÕ, respublikanÕn bir çox dövlԥt, qeyri-

hökumԥt vԥ dini müԥssisԥlԥrinin, xarici fԥxri üzvlԥrin vԥ beynԥlxalq tԥúki-

latlarÕn AssosiasiyanÕn fԥaliyyԥtinin bԥyԥnilmԥsini ifadԥ edԥn çoxsaylÕ tԥb-

rik mԥktublarÕnda ԥks olunmuúdur. 

 

 




Yüklə 8,18 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   23




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin