“CΩmiyyΩt mΩdΩniyyΩti müdafiΩ edΩrsΩ



Yüklə 8,18 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/23
tarix16.02.2017
ölçüsü8,18 Mb.
#8644
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   23



 

“Simurq” Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt AssosiasiyasÕ 

Azԥrbaycan Kulturoloqlar Cԥmiyyԥti 

 

 

 

“CΩmiyyΩt mΩdΩniyyΩti müdafiΩ edΩrsΩ, 

mΩdΩniyyΩt cΩmiyyΩti xilas edΩr!” 

 

 

 

 

 

 

“SøMURQ”  

AZԤRBAYCAN MԤDԤNøYYԤT  

ASSOSøASøYASININ TARøXø 

 1990 – 2015 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

BakÕ – 2015 

 

 

 

 



Elmi redaktor:    

akademik Tofiq Na÷Õyev, 

Azԥrbaycan Milli Elmlԥr AkademiyasÕnÕn vitse-

prezidenti,  Azԥrbaycan  Milli  EnsiklopediyasÕnÕn    

direktoru, elm sahԥsindԥ Dövlԥt mükafatÕ laureatÕ 

 

Elmi rԥyçi:               akademik Ömԥr Eldarov,  

                                  Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn xalq rԥssamÕ, 

                                     Azԥrbaycan Dövlԥt RԥssamlÕq AkademiyasÕnÕn rektoru  

                                                                                                        

Tԥrcümԥçi vԥ redaktor:    ùԥlalԥ Kԥsԥmԥnli,        

         AR Mԥdԥniyyԥt vԥ Turizm Nazirliyi 

         MԥdԥniyyԥtúünaslÕq üzrԥ Elmi-Metodiki 

         Mԥrkԥzin ԥmԥkdaúÕ 



 

“Simurq” Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt AssosiasiyasÕnÕn tarixi. 1990-2015. 

“OL”npkt. BakÕ, 372 sԥh., 2015. 

 

RespublikanÕn nailiyyԥtlԥrindԥ mԥlum xidmԥt, eyni zamanda qeyri-hökumԥt tԥú-



kilatlarÕna, o cümlԥdԥn, “Simurq” Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt AssosiasiyasÕna da mԥxsus-

dur. HazÕrkÕ kitab mövcud oldu÷u 25 il ԥrzindԥ “Simurq” Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt 

AssosiasiyasÕnÕn yaradÕlmasÕ vԥ inkiúafÕnÕn çԥtin yolunu ԥks etdirԥn orijinal tarixi    

materiallardan ibarԥtdir. Bu, özünün iúdԥn azad vaxtÕnÕ vԥ çoxillik ԥmԥyini tԥmԥnnasÕz 

olaraq yüksԥk ruhi mԥdԥniyyԥt ideallarÕnÕn hԥyata keçirilmԥsinԥ hԥsr edԥn Azԥrbaycan 

mԥdԥniyyԥti fԥdakarlarÕnÕn fԥaliyyԥt salnamԥsidir. Bu, AzԥrbaycanÕn milli-mԥdԥni    

inkiúafÕna xidmԥt, müasir sivilizasiyanÕn mütԥrԥqqi vԥ sülhsevԥr ölkԥlԥrindԥn biri    

imicini qazanmÕú do÷ma Vԥtԥnԥ xidmԥt yolunu seçmiú insanlarÕn yaradÕcÕ tarixidir. 

Kitabda elm, tԥhsil vԥ maarifin, demokratiya, tԥúkilat vԥ idarԥetmԥ mԥdԥniyyԥti-

nin, fԥrdi vԥ beynԥlxalq münasibԥtlԥrin inkiúafÕnda, AzԥrbaycanÕn milli maraqlarÕna  

cavab verԥn sosial-mԥdԥni siyasԥtin hԥyata keçirilmԥsindԥ “Simurq” AMA-nÕn dövlԥtԥ 

vԥtԥndaú yardÕmÕna yönԥldilmiú geniú fԥaliyyԥti öz ԥksini tapmÕúdÕr. Burada müstԥqil 

Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn mԥdԥniyyԥt sahԥsindԥ ilk qeyri-hökumԥt tԥúkilatÕnÕn tarixi 

iú tԥcrübԥsini ümumilԥúdirmԥyԥ, hԥyat fԥlsԥfԥsini, ideoloji vԥ psixoloji istiqamԥtlԥrini, 

idarԥçilik texnologiyalarÕnÕ meydana çÕxarma÷a sԥy göstԥrilmiúdir. KitabÕn müsbԥt 

elmi mԥziyyԥtlԥrindԥn biri, “Simurq” AMA-nÕn sԥnԥdlԥr vԥ materiallar arxivindԥ    

saxlanÕlan çoxsaylÕ mԥnbԥlԥrdԥn ilk dԥfԥ istifadԥ olunmasÕdÕr. 

 

ISBN 978-9952-494-77-8 

                                                                                                                     

© “Simurq” AMA. 2015 

© “OL”npkt. 2015 

 




KøTABIN øÇøNDԤKøLԤR: 

 

 

1.

ÖN SÖZ .......................................................... 

2.

GøRøù ............................................................. 

3.

AssosiasiyanÕn yaradÕlmasÕnÕn tarixi úԥraiti, ilkin úԥrtlԥri vԥ  



elmi ԥsaslarÕ .................................................... 

4.

 AssosiasiyanÕn hԥyat fԥlsԥfԥsi, missiyasÕ vԥ ԥsas vԥzifԥsinin 



formalaúdÕrÕlmasÕ. Onun tԥrԥfindԥn “SøMURQ” adÕnÕn vԥ baúlÕca 

prioritet kimi intellektual mԥdԥniyyԥtin seçilmԥsi motivlԥri ............. 

5.

 “SøMURQ” AMA-nÕn ilk, tԥsis qurultayi, onun fԥaliyyԥt mԥqsԥdlԥri  



          vԥ planlarÕnÕn formalaúdÕrÕlmasÕ .......................................... 

6.

 AssosiasiyanÕn yaradÕcÕ fԥaliyyԥtinin baúlan÷ÕcÕ vԥ onun ilkin 



 nԥticԥlԥri....................................................................  

7.

 AssosiasiyanÕn ikinci qurultayÕ. Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtin  



dirçԥliúi dövründԥ............................................ 

8.

 AssosiasiyanÕn üçüncü qurultayÕ. Üçüncü minilliyin  



ԥvvԥlindԥ............................................................... 

9.

 Azԥrbaycan Kulturoloqlar Cԥmiyyԥtinin tԥsis edilmԥsi vԥ onun  



“SøMURQ” AMA ilԥ birgԥ fԥaliyyԥti.......................................... 

10.


“SøMURQ” AMA-nÕn TASøS proqramÕnÕn layihԥsi ilԥ  

ԥmԥkdaúlÕ÷Õ.......................................................................... 

11.

Milli kulturologiya elmi vԥ maarifinin inkiúafinda AssosiasiyanÕn  



          rolu...................................................................................... 

12.


AssosiasiyanÕn dördüncü qurultayÕ. Yeni vԥzifԥlԥr, mԥdԥni  

 

tԥúԥbbüslԥr vԥ layihԥlԥr ........................................................ 



13.

AssosiasiyanÕn beúinci qurultayÕ. øctimai tanÕnma, yeni  

 

tԥúԥbbüslԥr, yeni nailiyyԥtlԥr vԥ yeni ümidlԥr.................. 



14.

“SøMURQ” AMA-nÕn son beú ildԥki fԥaliyyԥti. AssosiasiyanÕn  

           azԥrbaycançÕlÕq ideologiyasÕ vԥ multikulturalizm dövlԥt  

           siyasԥtinin hԥyata keçirilmԥsindԥ iútirakÕ .................. 

 

15.

Xülasԥ.......................................................................... 

16.

Ԥdԥbiyyat vԥ mԥnbԥlԥr ............................................... 

17.

Tövsiyԥ olunan ԥdԥbiyyat............................................. 

18.

Elektron mԥnbԥlԥr....................................................... 

 

 




19.

Ԥlavԥlԥr:   

1. CΨDVΨL. “SøMURQ” AMA tΩrΩfindΩn icra olunan Ωn mühüm  

layihΩlΩr (sΩnΩdlΩr, konsepsiyalar, monoqrafiyalar, mΩcmuΩlΩr, elmi 

tövsiyΩlΩr, maariflΩndirici layihΩlΩr, proqramlar, mΩktΩblΩr, kon-

franslar, seminarlar, treninqlΩr, televiziya veriliúlΩri, xarici  

sΩfΩrlΩr). 1990-2015-ci illΩr.....................  

2.

Dünya MΩdΩniyyΩti BeynΩlxalq Universitetinin layihΩsindΩn çÕxarÕú.  

 1995-ci 

il... 

3.

AzΩrbaycanda mΩdΩniyyΩtin modernlΩúdirilmΩsi üzrΩ tövsiyΩlΩr.  

2000-2005-ci illΩr........................................................ 

4.

“Kulturologiya vΩ AzΩrbaycanda insan kapitalÕnÕn inkiúafi” birinci  

  BakÕ kulturoloji konfransÕ  iútirakçÕlarÕnÕn BΩyannamΩsi.  

2011-ci il......................................................................... 

5.

“AzΩrbaycan - 2020: gΩlΩcΩyΩ baxÕú” DövlΩt KonsepsiyasÕ üçün  

”Simurq” AzΩrbaycan MΩdΩniyyΩt AssosiasiyasÕnÕn   tΩkliflΩri.... 

6.

KitabdakÕ kulturoloji simvollarÕn izahÕ..................................... 

7.

“Simurq” AMA-nÕn fΩaliyyΩti haqqÕnda tΩbriklΩr vΩ rΩylΩr ......... 

8.

Kosta-RikanÕn MΩdΩniyyΩt Nazirliyi ilΩ müqavilΩ. 1991-ci il...... 

9.

Dünya MΩdΩniyyΩti BeynΩlxalq Universitetinin tΩsis edilmΩsi  

mΩsΩlΩsi üzrΩ mΩktub-dΩstΩklΩr ............................................... 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 





ÖN SÖZ 

 

2015-ci il - 25 yaúÕ tamam olan “Simurq” Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt 



AssosiasiyasÕ üçün yubiley ili oldu! Bu, Azԥrbaycan vԥtԥndaú cԥmiyyԥti ta-

rixindԥ ԥlamԥtdar tarixdir, belԥ ki, SSRø da÷ÕldÕqdan sonra respublika ziyalÕ-

larÕnÕn tԥúԥbbüsü ilԥ tԥsis edilmiú “Simurq” AMA, mԥdԥniyyԥt sahԥsindԥ 

AzԥrbaycanÕn ilk qeyri-hökumԥt tԥúkilatÕdÕr. 

 “Simurq” AMA-nÕn yaradÕcÕ fԥaliyyԥtinԥ hԥsr olunmuú bu kitab, iki 

minilliyin hüdudunda Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtinԥ xidmԥtin iki on il yarÕm 

vaxtÕ ԥrzindԥ AssosiasiyasÕnÕn keçdiyi çԥtin, lakin sԥmԥrԥli yolu ԥks etdirir. 

AssosiasiyanÕn ԥsasÕnÕ qoyanlar tԥrԥfindԥn öz yaradÕcÕ fԥaliyyԥtinin 

predmeti qismindԥ ruhi mԥdԥniyyԥtin seçilmԥsi onunla úԥrtlԥnir ki, qԥdim 

zamanlardan, artÕq “Homo sapiens”in ilk addÕmlarÕndan baúlayaraq bizim 

günlԥrԥdԥk, co÷rafiyadan asÕlÕ olmayaraq, bütün dünyada mԥdԥniyyԥt hԥmi-

úԥ insanÕn, ailԥnin, cԥmiyyԥtin, etnosun, millԥtin vԥ dövlԥtin baúlÕca inkiúaf 

amili olmuú vԥ olacaqdÕr.    

Kitabda elm, tԥhsil vԥ maarifin, demokratiya, tԥúkilat vԥ idarԥetmԥ mԥ-

dԥniyyԥtinin, fԥrdi vԥ beynԥlxalq münasibԥtlԥrin inkiúafÕnda, AzԥrbaycanÕn 

milli maraqlarÕna cavab verԥn sosial-mԥdԥni siyasԥtin hԥyata keçirilmԥsindԥ 

“Simurq” AMA-nÕn dövlԥtԥ vԥtԥndaú yardÕmÕna yönԥldilmiú geniú fԥaliyyԥti 

öz ԥksini tapmÕúdÕr. Burada müstԥqil Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn ilk qeyri-

hökumԥt tԥúkilatÕnÕn mԥdԥniyyԥt sahԥsindԥ tarixi iú tԥcrübԥsini ümumilԥú-

dirmԥyԥ, hԥyat fԥlsԥfԥsini, ideoloji vԥ psixoloji istiqamԥtlԥrini, idarԥçilik 

texnologiyalarÕnÕ meydana çÕxarma÷a sԥy göstԥrilmiúdir. Ԥsԥrdԥ tԥúkilatÕn 

missiyasÕnÕn mahiyyԥti, ԥsas mԥqsԥdlԥri vԥ vԥzifԥlԥri, çԥtinliklԥri, nailiyyԥt-

lԥri vԥ buraxÕlmÕú imkanlarÕ, tԥfԥkkür, ԥmԥk mԥdԥniyyԥti vԥ dövlԥtin milli 

maraqlarÕna cavab verԥn konkret nԥticԥlԥri göstԥrilmiúdir. 

Müԥllif kollektivi AssosiasiyanÕn yaradÕlmasÕ vԥ fԥaliyyԥt motivlԥrini, 

onun tԥúԥkkülü vԥ inkiúafÕnÕn tarixi úԥraiti vԥ xüsusiyyԥtlԥrini ԥks etdirmԥ-

yԥ, AssosiasiyanÕn üzvlԥrinin Azԥrbaycanda ruhi mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕna vԥ 

insan kapitalÕnÕn tԥkmillԥúdirilmԥsinԥ verdiyi töhfԥni aúkar etmԥyԥ nail ol-

muúdur. Onlar tԥrԥfindԥn Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn milyonlarla vԥtԥnda-

úÕnÕn tԥfԥkkür vԥ davranÕú mԥdԥniyyԥtinԥ, Azԥrbaycan xalqÕnÕn zԥngin mԥ-

dԥniyyԥtinin xaricdԥ tԥbli÷inԥ pozitiv tԥsir göstԥrԥn orijinal kulturoloji      

ideyalar, tԥúԥbbüslԥr vԥ layihԥlԥrin yaradÕlmasÕ vԥ maddilԥúdirilmԥsi tarixi 

proseslԥri tԥdqiq edilmiúdir.  

Bu dԥyԥrli kitab, ruhi mԥdԥniyyԥtin dԥyiúdirici potensialÕnÕn dԥrin sistemli 

tԥhlili, toplanan vԥ istehsal edilԥn qiymԥtli humanitar biliklԥr bankÕ, innovativ 


ideyalar vԥ ekspert tövsiyԥlԥrinin çoxlu÷u ilԥ fԥrqlԥnԥn ciddi kulturoloji ԥsԥrdir. 

O, insanÕn inkiúafÕnÕn baúlÕca hԥrԥkԥtverici qüvvԥsi olan elmin hüdudsuz im-

kanlarÕna son dԥrԥcԥ ԥminliklԥ, vԥ Azԥrbaycanda mԥdԥni tԥrԥqqi ideyalarÕnÕn 

tԥntԥnԥsinԥ sarsÕlmaz inamla doludur. Burada ifadԥ olunan kulturoloji biliklԥrin 

vԥ ekspert tövsiyԥlԥrinin praktik istifadԥsi, Azԥrbaycan xalqÕnÕn milli inkiúafÕ-

nÕn pozitiv üfüqünü formalaúdÕran yeni imkanlara do÷ru bir vasitԥdir. 

Mövcud oldu÷u dövr ԥrzindԥ tԥúkilatÕn yaradÕcÕ fԥaliyyԥtinin hԥqiqi ta-

rixi mԥnzԥrԥsini yaratma÷a çalÕúaraq, müԥllif kollektivi metodologiya qis-

mindԥ tarixilik prinsipini, mԥntiq vԥ dialektikanÕ, fԥnlԥrarasÕ elmi-tԥdqiqat 

vasitԥlԥri qismindԥ sistemli kulturoloji tԥhlil metodlarÕ mԥcmusunu seçmiú-

lԥr. Tarixi faktlar, orijinal sԥnԥdlԥr vԥ materiallarÕn sistemli tԥhlili ԥsasÕnda 

qurulmuú bu ciddi ԥsԥrin hazÕrlanmasÕ, cԥmiyyԥt vԥ dövlԥt qarúÕsÕnda kol-

lektivin ԥmԥyinin aúkar edilmԥsi vԥ qiymԥtlԥndirilmԥsi üçün monoqrafiya-

lar, mԥcmuԥlԥr, jurnallar, elmi vԥ qԥzet mԥqalԥlԥri, internet materiallarÕ, 

hԥmçinin “Simurq” Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt AssosiasiyasÕnÕn zԥngin arxivi 

vԥ onun üzvlԥrinin xatirԥlԥrindԥn istifadԥ olunmuúdur.  

Belԥ mԥsuliyyԥtli yanaúma - AssosiasiyanÕn rԥhbԥrlԥri vԥ üzvlԥrinin 

elmi biliklԥri, peúԥkar sԥriútԥliliyi vԥ yüksԥk etik mԥdԥniyyԥt sԥviyyԥsini, 

fasilԥsiz dԥyiúikliklԥr vԥ qloballaúma ça÷ÕrÕúlarÕ úԥraitindԥ ölkԥnin rԥqabԥt 

qabiliyyԥti vԥ tԥhlükԥsizliyinin mühüm úԥrti kimi, milli mԥdԥniyyԥtin sosial 

kapitalÕnÕn formalaúdÕrÕlmasÕ vԥ inkiúafÕna verdiklԥri ciddi töhfԥni müԥyyԥn 

etmԥyԥ vԥ obyektiv surԥtdԥ, layiqincԥ qiymԥtlԥndirmԥyԥ imkan yaratmÕúdÕr.  

Qeyri-hökumԥt tԥúkilatlarÕ ԥsas siyasԥt iútirakçÕlarÕ olmasalar da, onlar 

ölkԥnin sosial-mԥdԥni, siyasi vԥ iqtisadi inkiúafÕna müsbԥt tԥsir göstԥrirlԥr. 

Mԥlum oldu÷u kimi, beynԥlxalq tԥúkilatlar yüksԥk intellektual potensiala 

malik, dövlԥtin sosial-mԥdԥni siyasԥtinin ԥn mühüm mԥsԥlԥlԥri üzrԥ konsul-

tasiya vԥ ekspertiza proseslԥri üçün faydalÕ olan, hökumԥt üçün elmi ԥsas-

lanmÕú tövsiyԥlԥrin vԥ idarԥçilik texnologiyalarÕnÕn iúlԥnib hazÕrlanmasÕna 

yardÕm edԥn qeyri-hökumԥt tԥúkilatlarÕna mühüm ԥhԥmiyyԥt verirlԥr.  

Bununla ԥlaqԥdar olaraq, “Simurq” AMA-nÕn yalnÕz milli mԥdԥniyyԥtin 

inkiúafÕna deyil, hԥm dԥ AzԥrbaycanÕn mütԥrԥqqi xarici siyasԥtinԥ müԥyyԥn vԥ-

tԥnpԥrvԥrlik töhfԥsini qeyd etmԥk az ԥhԥmiyyԥtli deyil. Bu töhfԥnin sԥmԥrԥlili-

yinin qiymԥtlԥndirilmԥsi üçün AssosiasiyanÕn ölkԥmizin xaricdԥ pozitiv imici-

nin formalaúmasÕna yardÕm edԥn fԥaliyyԥtini ԥks etdirԥn bir neçԥ aúkar faktlarÕ 

xatÕrlatmaq kifayԥtdir. OnlarÕn sÕrasÕnda: hԥlԥ 1991-ci ildԥ Kosta-Rika tԥrԥfin-

dԥn AzԥrbaycanÕn dövlԥt müstԥqilliyinin tanÕnmasÕnda “Simurq” AMA-nÕn ro-

lu, 2000-ci ilin ԥvvԥlindԥ AssosiasiyanÕn mԥdԥni siyasԥt üzrԥ Avropa ùurasÕnÕn 

mԥlumat bazasÕna daxil edilmԥsi, 2000-ci ilin payÕzÕnda BMT-dԥ Millenium 


üzrԥ Beynԥlxalq konfransÕn geniú iclasÕnda Assosiasiyaya çÕxÕú üçün söz veril-

mԥsi, 2001-2006-cÕ illԥrdԥ AssosiasiyanÕn 100-dԥn artÕq üzvünün “Sülh sԥfiri” 

beynԥlxalq diplomu ilԥ tԥltif edilmԥsi, kulturologiya vԥ idarԥetmԥ mԥdԥniyyԥti 

üzrԥ AssosiasiyanÕn monoqrafiyalarÕnÕn BMT, YUNESKO, ABù Konqresinin 

kitabxanalarÕ, hԥmçinin Rusiya, Fransa, Almaniya, øtaliya, Qazaxstan, Türkiyԥ, 

øran, Yaponiya, Çin vԥ dünyanÕn digԥr ölkԥlԥrinin kitabxanalarÕnda istifadԥ 

edilmԥsini, 2011-ci ildԥn baúlayaraq, AssosiasiyanÕn prezidenti, professor Fuad 

Mԥmmԥdovun hԥr il Azԥrbaycandan yeganԥ mԥruzԥçi qismindԥ, ԥn böyük kul-

turoloji forumlardan birinԥ - Sankt-Peterburqda keçirilԥn “Lixaçov elmi oxu-

malarÕ”na dԥvԥt olunmasÕnÕ, 2014-ɫü ildԥn isԥ bu mötԥbԥr forumun Beynԥlxalq 

tԥúkilat komitԥsinin üzvü olmasÕnÕ göstԥrmԥk olar.  

 “Simurq” AMA-nÕn xüsusiyyԥti, mԥdԥniyyԥt sahԥsindԥ onun elm, tԥh-

sil, maarif vԥ bütöv mԥdԥniyyԥt sisteminin digԥr sosial institutlarÕnÕn qabaqla-

yÕcÕ inkiúafÕ ԥsasÕnda cԥmiyyԥtin innovativ inkiúafÕnÕn kulturoloji problemlԥri 

ilԥ mԥú÷ul olan Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn ilk, yüksԥk intellektli qeyri-hö-

kumԥt tԥúkilatÕ olmasÕ ilԥ úԥrtlԥnmiúdir. O, ölkԥdԥ yeganԥ qeyri-hökumԥt tԥú-

kilatÕdÕr ki, öz mԥhsuldar tԥdqiqatçÕlÕq fԥaliyyԥti ilԥ Azԥrbaycan elmindԥ yeni 

elmi istiqamԥtin – kulturologiyanÕn ԥsasÕnÕ qoymuúdur.

 

 



AssosiasiyanÕn fԥaliyyԥtinin nԥticԥlԥri sübut edir ki, Azԥrbaycan Respub-

likasÕnda kulturologiyaya hԥm dövlԥt sԥviyyԥsindԥ, hԥm dԥ vԥtԥndaú cԥmiyyԥ-

ti sԥviyyԥsindԥ ciddi diqqԥt ayrÕlÕr ki, bu da bütövlükdԥ mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕ-

nÕn, vԥ ölkԥmizin rԥhbԥrliyi tԥrԥfindԥn mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕna verilԥn ԥhԥ-

miyyԥtin göstԥricilԥrindԥn biridir.  

Müasir dünyada kulturologiya, insanÕn kreativ hԥyat fԥaliyyԥti, insanÕn, 

cԥmiyyԥtin vԥ dövlԥtin inkiúaf texnologiyalarÕ vԥ imkanlarÕ haqqÕnda elm kimi 

aparÕcÕ elmi paradiqma olmuúdur. O, müasir hԥyatÕn mürԥkkԥb problemlԥrinin 

tԥhlili vԥ düzgün hԥlli üçün, dünya ictimaiyyԥti, dövlԥt, kollektiv, ailԥ vԥ ayrÕ-

ayrÕ vԥtԥndaúlar sԥviyyԥsindԥ düzgün qԥrarlarÕn qԥbul edilmԥsi üçün ԥvԥzsiz 

ԥhԥmiyyԥtԥ malikdir. Sosial vԥ humanitar elmlԥrin nailiyyԥtlԥri vԥ metodlarÕnÕ 

sintezlԥúdirԥrԥk, kulturologiya cԥmiyyԥt vԥ insan haqqÕnda sistemlԥúdirilmiú vԥ 

sosial reallÕq mԥnzԥrԥsini yaradan elmi biliklԥri formalaúdÕrÕr. KulturologiyanÕn 

inkiúafÕnÕ hԥddԥn artÕq güclԥnmiú differensiasiyaya qarúÕ biliyin inteqrasiyasÕ 

kimi dԥ nԥzԥrdԥn keçirmԥk olar. Mԥdԥniyyԥt dünyasÕnÕn elmi mԥnzԥrԥsi müx-

tԥlif elmlԥrin nԥticԥlԥrini cԥmlԥmԥklԥ ԥldԥ edilԥ bilmԥz. Kulturologiya cԥmlԥ-

mir, lakin özünün ԥsas – humanitar reallÕq mԥnzԥrԥsinin formalaúdÕrÕlmasÕ vԥzi-

fԥsini gerçԥklԥúdirԥrԥk, elmi biliyin digԥr sahԥlԥrinin nԥticԥlԥrini sintezlԥúdirir. 

Burada ԥsas yeri mԥdԥniyyԥtin strukturu vԥ dinamikasÕnÕn ümumilԥúdirici mo-

delinin yaradÕlmasÕ tutur. KulturologiyanÕn strateji ԥhԥmiyyԥti, daimi dԥyiúik-



liklԥr vԥ qloballaúma ça÷ÕrÕúlarÕ úԥraitindԥ bԥúԥriyyԥtin sosial-iqtisadi inkiúafÕ 

vԥ dünya “biliklԥr iqtisadiyyatÕ”nÕn tԥrԥqqisinin baúlÕca hԥrԥkԥtverici qüvvԥsi 

olan  insan kapitalÕnÕn inkiúafÕ kontekstindԥ xüsusilԥ aydÕn görünür. Buna görԥ 

dԥ Azԥrbaycan Kulturoloqlar Cԥmiyyԥtinin bu mövzuya müraciԥt etmԥsi, zԥn-

nimcԥ, çox vaxtÕndadÕr vԥ, praktik olaraq, hԥddԥn artÕq aktualdÕr. Bu sԥbԥbdԥn 

Azԥrbaycanda kulturoloji forumlar, konfranslar, seminarlarÕn, televiziya veriliú-

lԥrinin, gԥnc tԥdqiqatçÕlarÕn iúlԥrinin müsabiqԥsinin keçirilmԥsi, elmi jurnallarÕn 

nԥúri, dünya mԥdԥniyyԥti vԥ sivilizasiyasÕnÕn tarixi vԥ nԥzԥriyyԥsinin müxtԥlif 

mԥsԥlԥlԥri üzrԥ çoxlu sayda kitablarÕn vԥ mԥqalԥlԥrin dԥrc edilmԥsi, onlarla 

kulturologiya dissertasiyalarÕnÕn müdafiԥsi bizi sevindirmԥyԥ bilmԥz.  

Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt AssosiasiyasÕnÕn tԥsisçisi vԥ prezidenti, Azԥr-

baycan RespublikasÕnÕn Prezidenti yanÕnda Dövlԥt ødarԥçilik AkademiyasÕnÕn 

professoru Fuad Teyyub o÷lu Mԥmmԥdov haqqÕnda bir neçԥ söz demԥk istԥr-

dim. Professor özünün, Azԥrbaycanda vԥ xaricdԥ yaxúÕ mԥlum olan çoxillik 

tԥdqiqatlarÕ vԥ fundamental ԥsԥrlԥri ilԥ milli kulturologiyanÕn inkiúafÕna ciddi 

töhfԥ vermiú, Azԥrbaycan elmindԥ bu yeni istiqamԥtin ԥsasÕnÕ qoymuúdur.   

Fuad Mԥmmԥdov alim vԥ ictimai xadim kimi beynԥlxalq tanÕnma qazanmÕú, 

onun ԥldԥ etdiyi nԥticԥlԥr isԥ milli vԥ beynԥlxalq diplomlar vԥ medallarla, 

onun bir sÕra beynԥlxalq elmi akademiyalara hԥqiqi üzv seçilmԥsi ilԥ qeyd 

olunmuúdur.  Qeyd etmԥk kifayԥtdir ki, “Wikimedia Foundation, Inc.” Fondu 

tԥrԥfindԥn yaradÕlmÕú internet-ensiklopediyada Fuad Teyyub o÷lu Mԥmmԥdovun 

adÕ - Frans Boas, Eduard Taylor, Herbert Markuze, Yohan Heyzinq, Osvald 

ùpenqler, Karl Yaspers, Nikolay Danilevski, Nal Zlobin, Moisey Kaqan, 

Konstantin Leontyev, Pitirim Sorokin vԥ baúqalarÕ kimi dünya kulturologiyasÕnÕn 

korifeylԥri ilԥ bir sÕrada dayanÕr. Professor tԥrԥfindԥn tԥklif olunan “kulturologiya 

piramidasÕ” universal metodu, tԥdqiqat metodologiyalarÕ vԥ metodlarÕ idarԥetmԥ 

elminin tԥkmillԥúdirilmԥsi üçün paradiqma kimi mühüm ԥhԥmiyyԥtԥ malikdir, 

müxtԥlif sԥviyyԥlԥrdԥ effektiv innovativ idarԥetmԥ modellԥrinin yaradÕlmasÕ 

üçün yeni imkanlar açÕr.  

Yubiley ilindԥ Azԥrbaycan cԥmiyyԥti vԥ dövlԥtinin rifahÕ naminԥ mԥdԥniy-

yԥtin vԥ kulturologiyanÕn inkiúafÕnda “Simurq” Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt 

AssosiasiyasÕnÕn kollektivinԥ yeni böyük yaradÕcÕlÕq u÷urlarÕ arzulayÕram!  

 

Nizami CΩfΩrov, 



AzΩrbaycan Milli ElmlΩr AkademiyasÕnÕn müxbir üzvü,  

filologiya elmlΩri doktoru, professor,  

AzΩrbaycan RespublikasÕ Milli MΩclisinin  

MΩdΩniyyΩt mΩsΩlΩlΩri üzrΩ Daimi komissiyasÕnÕn sΩdri 



GøRøù 

 

Sürԥtli sosial-mԥdԥni, o cümlԥdԥn iqtisadi inkiúaf nԥticԥsindԥ Azԥrbay-

can RespublikasÕ müasir sivilizasiyanÕn getdikcԥ daha çox ԥn dinamik inki-

úaf edԥn dövlԥtlԥri vԥ mԥdԥniyyԥt mԥrkԥzlԥrindԥn birinԥ çevrilir. Buna onun 

iqtisadiyyat, tԥhsil, elm, incԥsԥnԥt, tibb, idman, turizm vԥ bütöv mԥdԥniyyԥt 

sisteminin digԥr sahԥlԥrindԥki u÷urlarÕ, düúünülmüú daxili vԥ xarici siyasԥti, 

yüksԥk úԥhԥrsalma vԥ dövlԥt idarԥçiliyi mԥdԥniyyԥti imkan verir.  

RespublikanÕn nailiyyԥtlԥrindԥ mԥlum xidmԥt, eyni zamanda qeyri-  

hökumԥt tԥúkilatlarÕna, o cümlԥdԥn, “Simurq” Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt 

AssosiasiyasÕna da mԥxsusdur. HazÕrkÕ kitab 25 illik mövcudlu÷u ԥrzindԥ 

“Simurq” Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt AssosiasiyasÕnÕn yaradÕlmasÕ vԥ inkiúafÕ-

nÕn çԥtin yolunu ԥks etdirԥn orijinal tarixi materiallardan ibarԥtdir. Bu, özü-

nün iúdԥn azad vaxtÕnÕ vԥ çoxillik ԥmԥyini tԥmԥnnasÕz olaraq yüksԥk ruhi 

mԥdԥniyyԥt ideallarÕnÕn hԥyata keçirilmԥsinԥ hԥsr edԥn Azԥrbaycan mԥdԥ-

niyyԥti fԥdakarlarÕnÕn fԥaliyyԥt salnamԥsidir. Bu, AzԥrbaycanÕn milli-mԥdԥ-

ni inkiúafÕna xidmԥt, müasir sivilizasiyanÕn mütԥrԥqqi vԥ sülhsevԥr ölkԥlԥ-

rindԥn biri imicini qazanmÕú do÷ma Vԥtԥnԥ xidmԥt yolunu seçmiú insanlarÕn 

yaradÕcÕ tarixidir. 

25 illik hԥyat yolu - bu olduqca dԥyԥrli qeyri-hökumԥt tԥúkilatÕnÕn ma-

hiyyԥti, xüsusiyyԥtlԥri, tarixi vԥ nailiyyԥtlԥrini izlԥmԥyԥ, bԥúԥri inkiúafa vԥ 

Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn milli inkiúafÕna onun töhfԥsini qiymԥtlԥndir-

mԥyԥ, Azԥrbaycan xalqÕnÕn rifahÕ naminԥ yaradÕcÕ fԥaliyyԥtindԥki çԥtinliklԥ-

ri, sԥhvlԥri vԥ çatÕúmazlÕqlarÕ tԥhlil etmԥyԥ  imkan verԥn ciddi sԥbԥbdir. 

Dünya sivilizasiyasÕ tarixi, insanÕn kreativ inkiúaf mԥnbԥyi olan, yalnÕz 

yüksԥk ruhi mԥdԥniyyԥtin dünyanÕ xilas edԥ bilԥcԥyi hԥqiqԥtini inandÕrÕcÕ 

surԥtdԥ tԥsdiq edir. YalnÕz yüksԥk ruhi mԥdԥniyyԥt vԥ ona ԥsaslanan yaradÕ-

cÕ fԥaliyyԥt cԥmiyyԥti yeni inkiúaf vԥ rifah üfüqlԥrinԥ çÕxarma÷a, bԥúԥriyyԥ-

tin layiqli hԥyatÕnÕ vԥ daha yaxúÕ gԥlԥcԥyini tԥmin etmԥyԥ qadirdir. Planetin 

xalqlarÕ vԥ dövlԥtlԥri üçün ruhi mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕndan daha vacib bir 

mԥsԥlԥ ola bilԥrmi? Yüksԥk ruhi mԥdԥniyyԥt – düzgün hԥyat müԥllimidir, 

davamlÕ ictimai tԥrԥqqinin ԥsasÕ, millԥtin iqtisadi vԥ sosial rifah mԥnbԥyi, 

cԥmiyyԥtin vԥ dövlԥtin rԥqabԥt qabiliyyԥti vԥ tԥhlükԥsizlik mԥnbԥyidir, in-

sanlarÕn mԥhԥbbԥti, dostlu÷u vԥ ԥmԥkdaúlÕ÷Õna açardÕr, sülhԥ vԥ bԥúԥriyyԥtin 

xilasÕna aparan yoldur.  

Cahillik – úԥr vԥ yoxsulluq (maddi vԥ ruhi anlamda), mԥdԥniyyԥt isԥ - 

bilik, inkiúaf vԥ rifahdÕr. Sosial tԥzahür olan, ilk növbԥdԥ, insanlarÕn cahilli-

yi ilԥ úԥrtlԥnԥn úԥri dԥf etmԥk vԥ azaltmaq, hԥdsiz eqoizmi, qԥzԥbi, tamah-


10 

karlÕ÷Õ vԥ rüúvԥtxorlu÷u aradan qaldÕrmaq, - yalnÕz insanÕn xarakteri vԥ dav-

ranÕúÕna müsbԥt tԥsir göstԥrԥn yüksԥk ruhi mԥdԥniyyԥtin inkiúaf etdirilmԥsi 

vԥ yayÕlmasÕ yolu ilԥ mümkündür. Mԥdԥniyyԥt – insanÕn hԥqiqi dԥyԥr meya-

rÕdÕr. Nԥ milliyyԥti, nԥ dini, nԥ anadan oldu÷u yer, nԥ yaúayÕú mԥskԥni, nԥ 

peúԥsidir. Mԥdԥniyyԥt – insanlarÕn rifahÕ naminԥ xeyirxahlÕq, yüksԥk etika 

vԥ yaradÕcÕlÕq seçimidir, hԥyatÕn, insanÕn inkiúafÕ vԥ xoúbԥxtliyinin tükԥn-

mԥz mԥnbԥyi, biliklԥrin, xeyrin, mԥhԥbbԥt vԥ yaradÕcÕlÕ÷Õn sԥmԥrԥli enerjisi-

dir. Alicԥnab, yaxúÕ tԥhsilli vԥ tԥrbiyԥli insan ictimai tanÕnmada tԥlԥbatÕnÕ 

baúqalarÕnÕn zԥifliyi, onlarÕn alçaldÕlmasÕ yaxud sÕxÕúdÕrÕlmasÕ hesabÕna de-

yil, özünün a÷lÕ, qabiliyyԥtlԥri, biliklԥri, humanizmi vԥ nailiyyԥtlԥrini gös-

tԥrmԥklԥ tԥmin edir. Mԥdԥni insanÕn formalaúmasÕ daha çox uúaqlarÕn vԥ 

gԥnclԥrin düzgün tԥrbiyԥ edilmԥsindԥn, elmin vԥ praktikanÕn nailiyyԥtlԥrinԥ 

ԥsaslanan mԥntiqi dԥlillԥr ԥsasÕnda böyüklԥri inandÕrmaq bacarÕ÷Õndan, insa-

na elm vԥ tԥhsilin verdiyi yüksԥk mԥdԥniyyԥt dԥyԥrlԥri vԥ standartlarÕ üzԥ-

rindԥ qurulmuú hԥyat üstünlüklԥrinin izah edilmԥsindԥn asÕlÕdÕr.  

Lakin mԥdԥniyyԥtin dünyanÕ xilas etmԥsi üçün onu yalnÕz dԥstԥklԥmԥk 

vԥ inkiúaf etdirmԥk deyil, hԥm dԥ onun humanist ideyalarÕnÕ tԥnԥzzül vԥ da-

÷Õlmadan, cahillik, vԥhúilik vԥ barbarlÕq qalÕqlarÕndan müdafiԥ etmԥk lazÕm-

dÕr. XalqÕnÕ sevԥn hԥr bir ziyalÕ insan, siyasԥtçi vԥ mԥmurun borcu - tԥhsilin, 

maarifin vԥ informasiyanÕn imkanlarÕndan istifadԥ edԥrԥk, mԥdԥniyyԥti 

destruktiv proseslԥrdԥn qorumaqdan, úԥxsiyyԥtin, cԥmiyyԥtin vԥ dövlԥtin ru-

hi mԥdԥniyyԥtinin daimi tԥkmillԥúdirilmԥsinԥ yardÕm etmԥkdԥn ibarԥtdir.  

Mԥdԥniyyԥt sosial fenomendir, tԥbiԥtdԥn (insandan) baúlayan, lakin tԥ-

biԥtԥ vԥ özünԥ münasibԥtdԥ insanÕn ԥqli vԥ onun yaradÕcÕ fԥaliyyԥti ilԥ ba÷lÕ 

olan üstbioloji kateqoriya olan ekstrasomatik sistemdir. Mԥdԥniyyԥtin inki-

úafÕ beú obyektiv-tarixi amildԥn asÕlÕdÕr. Bu – tarixi-co÷rafi úԥrait, mԥdԥniy-

yԥtin genetik kodu, sosial mühit, tarixi úԥrait vԥ mԥdԥni mübadilԥdir. Bԥra-

bԥr úԥrtlԥrlԥ, milli mԥdԥniyyԥtin strukturu, prioritetlԥri vԥ imkanlarÕnÕ for-

malaúdÕran sosial mühit, mԥdԥniyyԥtin hԥyat qabiliyyԥti vԥ effektivliyi üçün 

tԥyinedici ԥhԥmiyyԥtԥ malikdir. 

Bütöv sosial sistem olan mԥdԥniyyԥti, obrazlÕ úԥkildԥ, birlikdԥ müasir 

cԥmiyyԥtin sosial strukturunu tԥúkil edԥn sosial institutlar vԥ mԥdԥniyyԥt ha-

disԥlԥrinin öz aralarÕnda üzvi surԥtdԥ qarúÕlÕqlÕ ԥlaqԥli inkiúaf etdiyi úar for-

masÕnda tԥsԥvvür etmԥk olar. Bunlara: tԥhsil, maarif vԥ tԥrbiyԥ; elm vԥ 

texnologiya; iqtisadiyyat vԥ maliyyԥ; ideologiya; tԥúkiletmԥ vԥ idarԥetmԥ; 

hüquq vԥ qanunvericilik; etika; bԥdii mԥdԥniyyԥt (incԥsԥnԥt) vԥ mԥdԥni irs; 

hԥyat tԥrzi; hԥyat tԥminatÕ sistemlԥri; informasiya vԥ mԥtbuat; daxili vԥ xari-

ci siyasԥt; beynԥlxalq münasibԥtlԥr vԥ din aiddir. Bu istiqamԥtlԥrin hԥr biri 


11 

öz mԥqsԥdi, strukturu, funksiyalarÕ, texnologiyalarÕ, enerjisi, hԥrԥkԥt vekto-

runa, dԥyiúdirici imkanlarÕna malikdir. Sԥmԥrԥli idarԥetmԥ bütöv mԥdԥniy-

yԥt sisteminin harmonik inkiúafÕnÕ, cԥmiyyԥtin dinamik tԥrԥqqisini tԥmin 

edԥn ԥsas istiqamԥtlԥr vԥ prioritetlԥrin düzgün seçimini nԥzԥrdԥ tutur.  

Milli inkiúaf vektoru yüksԥk biliklԥr mԥdԥniyyԥti vԥ ԥmԥk mԥdԥniyyԥ-

tini, idarԥçilik nԥticԥlԥrinԥ görԥ mԥsuliyyԥt mԥdԥniyyԥtini, dԥyԥrlԥr harmo-

niyasÕ vԥ cԥmiyyԥtin maraqlarÕnÕn uzlaúmasÕna ԥsaslanan yüksԥk mԥnԥvi 

prinsiplԥri özündԥ birlԥúdirԥn ruhi mԥdԥniyyԥtlԥ müԥyyԥn olunur. Bunun 

üçünsԥ, millԥtin hԥyat qabiliyyԥtini tԥmin edԥn, elmi biliklԥr, humanist etika 

vԥ yaradÕcÕlÕq, qarúÕlÕqlÕ anlaúma, mԥdԥniyyԥtlԥrin harmoniyasÕna vԥ vԥtԥn-

daúlarÕn maraqlarÕna, davamlÕ inkiúaf mԥqsԥdilԥ onlarÕn hԥmrԥyliyi vԥ qarúÕ-

lÕqlÕ faydalÕ ԥmԥkdaúlÕ÷Õna ԥsaslanan sosial-mԥdԥni mühitin daim tԥkmillԥú-

dirilmԥsi lazÕmdÕr. Bu hԥqiqԥtlԥrin dԥrk edilmԥsi, çoxlu sayda ölçülԥrԥ ma-

lik sosial fenomen olan mԥdԥniyyԥtin - “insanÕn a÷lÕ, hisslԥri vԥ fiziki ԥmԥyi 

ilԥ yaradÕlan bütün  pozitivin “ikinci, süni tԥbiԥti” kimi düzgün baúa düúül-

mԥsini tԥlԥb edir.  

Mԥdԥniyyԥtin bir cox tԥriflԥri vardÕr ki, onlarÕn arasÕnda ԥn çox yayÕlanÕ 

onun kontekstual vԥ dar nöqteyi-nԥzԥrdԥn izahÕdÕr. Kontekstual mԥnada mԥdԥ-

niyyԥt – hԥr hansÕ bir hadisԥnin, fԥaliyyԥt sahԥsinin, fԥrdi vԥ sosial münasibԥtlԥ-

rin, yaxud insanÕn özünün inkiúaf sԥviyyԥsinin keyfiyyԥt xarakteristikasÕdÕr. Bu 

anlayÕú insanÕn, millԥtin, cԥmiyyԥtin, yaxud ümumilikdԥ, bԥúԥriyyԥtin müxtԥlif 

hԥyat fԥaliyyԥti sahԥlԥri üzrԥ tԥtbiq edilԥ bilԥr. Dar vԥ adi anlamda mԥdԥniyyԥt, 

baúlÕca olaraq, incԥsԥnԥt, folklor, ԥnԥnԥlԥr, mԥdԥni irs, etik normalardÕr. Bir çox 

mԥdԥniyyԥt konsepsiyalarÕ onunla úԥrtlԥnmiúdir ki, mԥdԥniyyԥt - dinamik, daim 

dԥyiúԥn yaradÕcÕ prosesdir vԥ onun ԥsas motivi insan hԥyatÕnÕn qorunmasÕ vԥ 

yaxúÕlaúdÕrÕlmasÕ haqqÕnda qay÷ÕdÕr.  

Mԥdԥniyyԥtin bir çox tԥriflԥrini sistemlԥúdirmԥyԥ vԥ birlԥúdirmԥyԥ ça-

lÕúaraq, biz ona ԥsaslanÕrÕq ki, qԥdim zamanlardan insanÕn fikri, ideyalarÕ vԥ 

biliklԥri maddilԥúԥrԥk, bizi ԥhatԥ edԥn alԥmi kökündԥn dԥyiúԥn, vԥ insan 

üçün zԥruri olan texnologiyalara vԥ istehsala çevrilirlԥr. Bu gerçԥk reallÕqÕ 

nԥzԥrԥ alaraq, mԥdԥniyyԥti yaradÕcÕ proses, insanÕn hԥyat fԥaliyyԥti dԥyԥrlԥri 

vԥ texnologiyalarÕnÕn mԥcmusu kimi mԥntiqi cԥhԥtdԥn ifadԥ etmԥyԥ imkan 

verԥn sistemli elmi anlayÕú tԥrԥfimizdԥn formulԥ edilmiúdir. Belԥ anlayÕúa 

uy÷un olaraq, mԥdԥniyyԥt – üçlükdür:  tԥbiԥtin, insanÕn özünün vԥ cԥmiyyԥ-

tin dԥrk edilmԥsi vԥ  dԥyiúdirilmԥsi, nԥticԥdԥ yaranan ruhi vԥ maddi dԥyԥrlԥr 

vԥ normalar, hԥmçinin onlarÕn istehsal, mühafizԥ, istifadԥ vԥ ötürülmԥ 

texnologiyalarÕ. Mԥdԥniyyԥt anlayÕúÕna belԥ yanaúma onun tarixi, kreativ fԥ-

aliyyԥtlԥri, qanunauy÷unluqlarÕ, texnologiyalarÕ vԥ innovativ imkanlarÕnÕn 


12 

sistemli tԥhlilinԥ imkan verir. O, mԥdԥniyyԥtin mahiyyԥt vԥ xüsusiyyԥtlԥri-

nin yalnÕz dԥyԥrlԥr kimi deyil, hԥm dԥ insanlarÕn ruhi vԥ maddi tԥlԥbatlarÕ-

nÕn tԥmin edilmԥsi üçün zԥruri olan effektiv hԥyat texnologiyalarÕ vԥ mԥhsul 

istehsalÕna yönԥldilmiú tarixi proses kimi dԥrk edilmԥsinԥ yardÕm edir. 

Bütöv u÷urlu milli mԥdԥniyyԥt sistemindԥ aparÕcÕ hԥlqԥ intellektual 

mԥdԥniyyԥtdir. øntellekt insanÕn, cԥmiyyԥtin vԥ dövlԥtin bԥrpaedici strateji 

inkiúaf resursudur, ona ԥsaslanan elm isԥ tԥhlükԥsiz vԥ firavan hԥyat üçün 

zԥruri olan müdrikliyԥ aparÕb çÕxarÕr. Humanist mԥnԥviyyatla úԥrtlԥnԥn yük-

sԥk intellekt insanÕn baúlÕca inkiúaf mԥnbԥyi, dünya sivilizasiyasÕnÕn aparÕcÕ 

qüvvԥsidir. Kԥúflԥr vԥ ixtiralarÕn düzgün anlamÕ, qiymԥtlԥndirilmԥsi vԥ vax-

tÕnda istifadԥsi úԥrtilԥ, intellektual mԥdԥniyyԥtin nailiyyԥtlԥri planetin mil-

yonlarla insanlarÕnÕn hԥyatÕ üçün ԥlveriúli imkanlar yaradÕr.  

øntellektual mԥdԥniyyԥtin tԥyinedici ԥhԥmiyyԥtini qiymԥtlԥndirmԥk 

üçün “insan ԥmԥyi” anlayÕúÕna müraciԥt etmԥk kifayԥtdir. Ԥmԥk mԥdԥniyyԥ-

ti – insanÕn hԥyati tԥlԥbatlarÕnÕn tԥmin edilmԥsi, qorunmasÕ vԥ yaxúÕlaúdÕrÕl-

masÕ üçün zԥruri olan dԥyԥrlԥrin istehsalÕna yönԥldilmiú biliklԥr, bacarÕqlar, 

mütԥúԥkkillik, etika vԥ yaradÕcÕ fԥaliyyԥtdir. Ԥmԥk – mԥdԥniyyԥtin funda-

mental sosial institutlarÕndan biridir, insanÕn hԥyatÕ, ԥqli vԥ mԥnԥvi inkiúafÕ-

nÕn zԥruri úԥrtidir ki, onsuz bԥúԥriyyԥtin mövcudlu÷unu tԥsԥvvür etmԥk çԥ-

tindir. Bu zaman fiziki ԥmԥyin dԥyԥri “ruhi istehsalÕn”, yԥni tԥhsil, elm,    

incԥsԥnԥt, vԥ yalnÕz insan potensialÕnÕn formalaúmasÕ üçün deyil, eyni za-

manda iqtisadi istehsalÕn inkiúafÕ üçün mühüm ԥhԥmiyyԥt kԥsb edԥn digԥr 

qeyri-iqtisadi kateqoriyalar sahԥsindԥ inkiúaf üçün fԥaliyyԥtin ԥsasÕnÕ tԥúkil 

edԥn ԥqli ԥmԥk payÕndan asÕlÕ olaraq artÕr. 

Hiss etmԥk çԥtin deyil ki, cԥmiyyԥtin sosial-mԥdԥni tԥrԥqqisi in-

tellektual mԥdԥniyyԥtin sԥviyyԥsi ilԥ düz  mütԥnasib,  insanlarÕn  cahillik     

sԥviyyԥsi ilԥ tԥrs mütԥnasibdir. Surԥtin kԥmiyyԥtinin artmasÕ vԥ mԥxrԥcin 

azalmasÕ ölkԥdԥ elm vԥ tԥhsilin inkiúaf sԥviyyԥsindԥn asÕlÕdÕr. Hԥlԥ XXI   

ԥsrdԥ dahi Nizami özünün “øqbalnamԥ” ԥsԥrindԥ elmin vԥ alimlԥrin cԥmiy-

yԥtdԥki gücü vԥ üstünlüyü haqqÕnda yazÕrdÕ. Bԥúԥriyyԥtin yaddaúÕnda fövqԥ-

ladԥ a÷Õl vԥ intuisiya, misilsiz iradԥ vԥ cԥsarԥt rԥmzi kimi qalan Cordano 

Bruno insan cԥmiyyԥti üçün elmin inkiúafÕnÕn ԥhԥmiyyԥtini qeyd edԥrԥk 

deyirdi ki, elmin zirvԥsini fԥth etmԥk mütlԥq deyil, hamÕnÕn bilmԥyԥ, dԥrk 

etmԥyԥ can atmasÕ kifayԥtdir. ønsanlarÕn elmi tԥhsilinin aparÕcÕ rolunu göstԥ-

rԥn bu hԥqiqԥt, bugün dԥ öz ԥhԥmiyyԥtini itirmԥmiúdir. HamÕnÕn alim olma-

sÕ vacib deyil, lakin úԥxsiyyԥtin, xüsusԥn dünyanÕn müasir inkiúaf mԥrhԥlԥ-

sindԥ, intellektual inkiúaf prosesinin özü Azԥrbaycan cԥmiyyԥti üçün dԥ 

praktik ԥhԥmiyyԥtԥ malikdir.   


13 

Bu qanunauy÷unluqlarÕn dԥrk edilmԥsi, dövlԥtimizin strateji mԥdԥni 

sԥrvԥti kimi,  Azԥrbaycan xalqÕnÕn intellektual potensialÕnÕn ԥhԥmiyyԥtini 

baúa düúmԥyԥ bizԥ ԥsas verir ki, onu qiymԥtlԥndirmԥk, hԥrtԥrԥfli dԥstԥklԥ-

mԥk, sԥmԥrԥli istifadԥ etmԥk vԥ daim inkiúaf etdirmԥk lazÕmdÕr.    

øntellektual mԥdԥniyyԥt elmi-texniki vԥ sosial tԥrԥqqinin yalnÕz ԥsa-

sÕ deyil, hԥm dԥ hakimiyyԥtԥ, cԥmiyyԥti a÷Õlla idarԥ etmԥyԥ vԥsiqԥdir. 

Ԥmԥk mԥhsuldarlÕ÷Õ, bunun ardÕnca isԥ dövlԥtin beynԥlxalq reytinqini 

müԥyyԥn edԥn, cԥmiyyԥtin maddi rifahÕ, hԥyat keyfiyyԥti, ölkԥnin rԥqa-

bԥt qabiliyyԥti elmi vԥ texnoloji nailiyyԥtlԥrdԥn, tԥhsilin keyfiyyԥtindԥn 

asÕlÕdÕr. Ruhi mԥdԥniyyԥtdԥ yüksԥk intellektԥ ԥsaslanan üstünlük - yaúa-

manÕn vԥ inkiúafÕn, hakimiyyԥtin vԥ qԥlԥbԥnin, mԥhsuldar istehsal vԥ úü-

urlu istehlakÕn, mütԥrԥqqi ideologiya vԥ düúünülmüú siyasԥtin mütlԥq 

úԥrti olub, úԥrtidir vԥ olacaqdÕr. 

Biz özümüzԥ, ruhi mԥdԥniyyԥtin mahiyyԥti vԥ onun inkiúafÕnÕn yüksԥk 

ԥhԥmiyyԥtini kulturoloji baxÕmdan baúa düúmԥyԥ oxucunun diqqԥtini yö-

nԥlttmԥk ixtiyarÕnÕ verdik, çünki mԥhz bu mülahizԥlԥr bir çox illԥr bundan 

ԥvvԥl, “Simurq” AMA-nÕn yaradÕlmasÕ vԥ fԥaliyyԥtinin mԥqsԥdi, bizim sosi-

al hԥyat yolumuz kimi tԥrԥfimizdԥn ruhi mԥdԥniyyԥtin seçim motivlԥrinin 

ԥsasÕnÕ tԥúkil edirdi. AssosiasiyanÕn Azԥrbaycan cԥmiyyԥtinin ruhi mԥdԥniy-

yԥt dԥyԥrlԥri, hԥmçinin onun tԥrԥfindԥn mԥnimsԥnilԥn müasir elmi-nԥzԥri 

biliklԥrlԥ úԥrtlԥnԥn ԥsas missiyasÕ, demokratiya mԥdԥniyyԥtinin formalaúma-

sÕnda, intellektual, etik, hüquq vԥ idarԥetmԥ mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕnda 

dövlԥtԥ yardÕm kimi müԥyyԥn edilmiúdir. O baúlan÷Õcdan Azԥrbaycan xalqÕ-

nÕn mԥdԥni irsinin qorunmasÕ vԥ yayÕlmasÕna, insanlarÕn akkulturasiyasÕ vԥ 

inkulturasiyasÕna, úԥxsiyyԥt mԥdԥniyyԥti vԥ ԥmԥk mԥdԥniyyԥtinin, fԥrdi vԥ 

beynԥlxalq münasibԥtlԥr mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕna, hԥmçinin respublikanÕn 

tԥrԥqqisi naminԥ dünyanÕn müxtԥlif xalqlarÕnÕn sosial-mԥdԥni inkiúaf tԥcrü-

bԥsinin öyrԥnilmԥsi vԥ yaradÕcÕ istifadԥsinԥ yardÕmÕ nԥzԥrdԥ tuturdu.    

ødeoloji münasibԥtdԥ Assosiasiya ehkamçÕlÕqdan vԥ insanlarÕn úüur vԥ 

davranÕúÕnÕn neqativ stereotiplԥrindԥn qԥtiyyԥtlԥ imtina etmԥk u÷runda, 

AzԥrbaycanÕn bütün vԥtԥndaúlarÕnÕn milli hԥmrԥylik, sülh, vԥhdԥt, mԥdԥni 

dirçԥliú vԥ tԥrԥqqi ideyalarÕ ԥtrafÕnda birlԥúmԥsi vԥ möhkԥmlԥnmԥsi u÷runda 

çÕxÕú edirdi. AssosiasiyanÕn konseptual ԥsasÕnÕ - dünya birliyinin inkiúaf 

strategiyasÕna uy÷un olan, elmin vԥ mԥdԥniyyԥtin inkiúaf etdirilmԥsi vasitԥ-

silԥ gԥlԥcԥyԥ yol açan humanist sivilizasiyanÕn formalaúmasÕna istiqamԥt-

lԥnmiú könüllülük, mԥdԥni dirçԥliú vԥ yaradÕcÕlÕq tԥúkil edirdi. 

Bunu nԥzԥrԥ alaraq, “Simurq” AMA öz iúini úԥxsiyyԥtlԥrarasÕ münasi-

bԥtlԥrdԥ humanizm, inam vԥ könüllülük, iqtisadi azadlÕq vԥ cԥmiyyԥtin inki-


14 

úafÕ naminԥ insanlarÕn yaradÕcÕ vԥ mԥnԥvi potensialÕnÕ daha tam úԥkildԥ aç-

ma÷a imkan verԥn sosial ԥdalԥt prinsiplԥrinԥ ba÷lÕlÕq ԥsasÕnda qurma÷a baú-

ladÕ. Bu zaman Assosiasiya demokratik cԥmiyyԥtin ali mԥqsԥdinin -  güclü 

dövlԥtin ԥsasÕnÕ tԥúkil edԥn insanÕn azad, mütԥrԥqqi inkiúafÕ vԥ rifahÕ, elmi 

ԥsaslanmÕú siyasԥtinin isԥ bu mԥqsԥdԥ nail olma vasitԥsi oldu÷una ԥsaslanÕrdÕ.  

Ümummilli tԥlԥbatlara vԥ maraqlara istiqamԥtlԥnԥrԥk, Assosiasiya bu-

raya üzvlԥrinin maraqlarÕnÕ da daxil edirdi, öz fԥaliyyԥtindԥ onlarÕn sԥriútԥli-

liyi, müstԥqilliyi, tԥúԥbbüskarlÕ÷Õ vԥ mԥsuliyyԥtinԥ istinad edirdi. Assosiasi-

ya vԥtԥnpԥrvԥr ideyalarÕ vԥ prinsiplԥri ԥldԥ rԥhbԥr tutaraq, milliyyԥti, dini 

etiqadÕ, cinsi, siyasi meylindԥn yaxud kommersiya maraqlarÕndan asÕlÕ ol-

mayaraq, bütün respublika vԥtԥndaúlarÕnÕ AzԥrbaycanÕn sosial-mԥdԥni inki-

úafÕnda dövlԥtԥ yardÕm etmԥyԥ sԥslԥyirdi. O hԥmçinin, könüllü üzvlԥrini öz 

biliyi vԥ nüfuzu, intellektual vԥ istehsal nailiyyԥtlԥri, qabiliyyԥt vԥ bacarÕq-

larÕ ilԥ AssosiasiyanÕn nԥcib mԥqsԥdlԥri, proqramlarÕ vԥ layihԥlԥrinin hԥyata 

keçirilmԥsinԥ mümkün olan kömԥkliyi göstԥrmԥyԥ ça÷ÕrÕrdÕ. 

ønsanÕn vԥ cԥmiyyԥtin inkiúafÕ üçün mԥdԥni dԥyԥrlԥrin daimi ԥhԥmiy-

yԥtini nԥzԥrԥ alaraq, sivil ölkԥlԥrin sosial-mԥdԥni inkiúaf tԥcrübԥsinԥ ԥsasla-

naraq, Assosiasiya ictimai úüurda vԥ AzԥrbaycanÕn inkiúafÕnda mԥdԥniyyԥ-

tin üstünlüyünün, milli mԥdԥniyyԥtlԥrin qarúÕlÕqlÕ ԥlaqԥsi vԥ qarúÕlÕqlÕ zԥn-

ginlԥúmԥsinin bԥrqԥrar olmasÕna, respublikanÕn xarici ölkԥlԥrlԥ dostluq vԥ 

ԥmԥkdaúlÕ÷ÕnÕn möhkԥmlԥndirilmԥsi vԥ geniúlԥndirilmԥsinԥ sԥy göstԥrirdi. 

O öz fԥaliyyԥti ilԥ ölkԥnin baúlÕca sԥrvԥtinin – insan kapitalÕnÕn ԥsasÕnÕ tԥúkil 

edԥn, universal elmi biliklԥrԥ vԥ professional vԥrdiúlԥrԥ, mütԥúԥkkillik vԥ 

mԥnԥviyyata, humanizm vԥ vԥtԥnpԥrvԥrliyԥ malik yüksԥk mԥdԥniyyԥtli in-

sanÕn formalaúmasÕna; insanlarda Azԥrbaycan mԥdԥni irsi ilԥ demokratiya 

mԥdԥniyyԥti dԥyԥrlԥrinin sintezinԥ ԥsaslanan mԥdԥni dünyagörüúünün tԥk-

millԥúdirilmԥsinԥ yardÕm edirdi. 

 “Simurq” AMA hԥmçinin, mԥdԥniyyԥt sahԥsindԥ struktur dԥyiúikliklԥ-

rԥ, milli inkiúaf tԥlԥblԥrinԥ cavab verԥn yeni mԥdԥniyyԥt siyasԥtinin forma-

laúmasÕna vԥtԥndaú yardÕmÕnÕ qarúÕsÕna mԥqsԥd qoymuúdur. Belԥ siyasԥtin 

hԥyata keçirilmԥsi müxtԥlif sosial qruplara, milli vԥ dünya mԥdԥniyyԥti dԥ-

yԥrlԥrinԥ geniú çÕxÕú açmalÕ, yaradÕcÕlÕq üçün onlarÕn imkanlarÕnÕ geniúlԥn-

dirmԥli, sԥrbԥst tԥcrübԥ mübadilԥsi vԥ mԥdԥni  vԥrdiúlԥrin inkiúafÕ üçün úԥ-

rait yaratmalÕ idi.  

Fԥaliyyԥtinin elmi-nԥzԥri ԥsasÕ qismindԥ Assosiasiya kulturologiyanÕ – 

mԥdԥniyyԥtin tarixi vԥ nԥzԥriyyԥsi haqqÕnda elmi seçmiúdir. Ԥgԥr ԥlkimya-

da oksidlԥúԥn (paslanan) metallarÕ qÕzÕla çevirmԥk üçün nԥzԥrdԥ tutulan “ik-

sir” (orta ԥsr kimyagԥrlԥrinin tԥsԥvvürüncԥ, guya bütün metallarÕ qÕzÕla çevi-


15 

rԥ bilԥn, hԥmçinin bütün xԥstԥliklԥri sa÷alda bilԥn ecazkar maddԥ, daú) arzu-

nu reallÕ÷a çevirԥ bilmԥdisԥ dԥ, “mԥdԥniyyԥt iksiri” mümkün vԥ zԥruri sosi-

al tԥzahürdür. Bu “iksir” – xüsusi tԥdqiqatlar, tԥhsil texnologiyalarÕ vԥ müx-

tԥlif yaú, millԥt, din, sosial mԥnúԥ vԥ ԥqidԥ insanlarÕnÕn maariflԥndirilmԥsi 

vasitԥsilԥ yüksԥk mԥdԥniyyԥt “istehsalÕnÕ” tԥmin etmԥk iqtidarÕnda olan kul-

turologiyadÕr.   

Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥti tarixinin tԥhlilinԥ dünya mԥdԥniyyԥti vԥ sivi-

lizasiyasÕ kontekstindԥ sistemli kulturoloji yanaúma, AzԥrbaycanÕn inkiúafÕ 

üçün onlarÕn yaradÕcÕ istifadԥsinin faydalÕlÕ÷Õ nöqteyi-nԥzԥrindԥn, dünyanÕn 

mütԥrԥqqi ölkԥlԥrinin texnologiyalarÕ vԥ real nailiyyԥtlԥrinin çoxölçülü 

komparativ tԥhlilini aparmaqda bizԥ yardÕm etmiúdir. Bu seçim mԥdԥniyyԥ-

tin mahiyyԥti vԥ xüsusiyyԥtlԥrini dԥrk etmԥk, onun hԥrԥkԥtverici qüvvԥsi vԥ 

obyektiv qanunauy÷unluqlarÕnÕ, mütԥrԥqqi texnologiyalarÕ vԥ dԥyiúdirici im-

kanlarÕnÕ aúkar etmԥk üçün kulturologiya elminin danÕlmaz üstünlüklԥrinԥ 

ԥsaslanmÕúdÕr. RespublikanÕn dinamik sosial-mԥdԥni inkiúaf maraqlarÕ tԥlԥb 

edirdi ki, sosial inkiúafa böyük dԥyiúdirici tԥsir göstԥrԥn, ԥnԥnԥlԥrin vԥ inno-

vasiyalarÕn balanslaúdÕrÕlmÕú qarúÕlÕqlÕ ԥlaqԥsini nԥzԥrdԥ tutan, kulturoloji 

yanaúma vasitԥsilԥ tԥnzimlԥnԥn mԥdԥni siyasԥt kulturogenez qanunlarÕ ԥsa-

sÕnda qurulsun. Belԥ yanaúma cԥmiyyԥtin davamlÕ inkiúafÕna sԥbԥb olur, za-

manÕn ça÷ÕrÕúlarÕna uy÷un úԥkildԥ cavab vermԥyԥ, dünya sivilizasiyasÕndakÕ 

daimi dԥyiúikliklԥr úԥraitindԥ ölkԥnin rԥqabԥt qabiliyyԥti vԥ tԥhlükԥsizliyini 

tԥmin etmԥyԥ yardÕm edir. 

Atom da daxil olmaqla, kainat külli miqdarda mürԥkkԥb sistemlԥrdԥn 

ibarԥtdir. Bunu nԥzԥrԥ alaraq, tarixin göstԥrdiyi kimi, tԥbiԥt vԥ cԥmiyyԥt tԥ-

zahürlԥri vԥ hadisԥlԥrinin tԥdqiqatÕna, ictimai inkiúafÕn mühüm qanunauy-

÷unluqlarÕnÕ dԥrk etmԥyԥ mԥhz sistemli yanaúma ԥn sԥmԥrԥli hԥqiqԥt axtarÕ-

úÕ metodudur. O, úԥraiti, zamanÕ, xalqÕn milli-mԥdԥni xüsusiyyԥtlԥrini, 

mentaliteti, ԥnԥnԥlԥri vԥ kreativ imkanlarÕnÕ nԥzԥrԥ alan, zamanÕn sÕna÷Õn-

dan çÕxmÕú nailiyyԥtlԥr, metodlar vԥ texnologiyalarÕn selektiv surԥtdԥ seçi-

mini hԥyata keçirmԥyԥ imkan verir. Milli mԥdԥniyyԥtlԥrdԥ digԥr xalqlarÕn 

pozitiv nailiyyԥtlԥri vԥ yeniliklԥrinԥ adaptasiya, - tԥfԥkkür, dünyagörüúü, hԥ-

yat tԥrzindԥ elmi inkiúaf sԥviyyԥsinԥ, müasir dövrün mԥntiqԥ uy÷un tԥlԥbat-

larÕ vԥ tendensiyalarÕna uy÷un  mütԥrԥqqi dԥyiúikliklԥri tԥmin edir.  

Belԥ bir seçimin aktuallÕ÷Õ, elmi vԥ praktik dԥyԥri hԥm dԥ XX ԥsrin 

ikinci yarÕsÕndan baúlayaraq, kulturologiyanÕn - dinamik, daim dԥyiúԥn yara-

dÕcÕ proseslԥri ifadԥ edԥn, mԥdԥniyyԥtin tarixi, nailiyyԥtlԥri, inkiúaf qanunla-

rÕ, texnologiyalarÕ vԥ yeni imkanlarÕ haqqÕnda keyfiyyԥtcԥ yeni, interaktiv 

elm kimi, insanÕn hԥyat fԥaliyyԥti problemlԥrinin tԥdqiqi vԥ müvԥffԥqiyyԥtli 


16 

hԥlli üçün ԥvԥzsiz ԥhԥmiyyԥt qazanmasÕ ilԥ ԥlaqԥdar idi. Onun strateji ԥhԥ-

miyyԥti - müasir dövrün mürԥkkԥb problemlԥrinin sistemli tԥhlili, ictimai 

proseslԥrin obyektiv dԥrk edilmԥsi, professional ekspertiza vԥ siyasi qԥrarla-

rÕn qԥbul edilmԥsi, gԥnclԥrin tԥhsili vԥ tԥrbiyԥsi, kütlԥlԥrin elmi maariflԥndi-

rilmԥsi, milli inkiúafÕn innovativ imkanlarÕnÕn yaradÕlmasÕ vԥ etibarlÕ gԥlԥ-

cԥk mԥnzԥrԥsini görmԥkdԥ bu elmin ԥvԥzedilmԥz rolu ilԥ izah olunurdu.    

Kulturologiya dünyanÕn çoxölçülü görünüúünü verir, insanÕn yaradÕcÕ hԥ-

yat fԥaliyyԥtinin bütün sahԥlԥrindԥ ԥsas qanunauy÷unluqlarÕ vԥ texnologiyalarÕ 

aúkar edir, milli inkiúaf üçün keyfiyyԥtcԥ yeni imkanlar açÕr. XXI ԥsrin aparÕcÕ 

elmi paradiqmasÕ olmaqla o, hԥm mövcud siyasi vԥ sosial sistemlԥr vԥ struktur-

larÕn  tԥkmillԥúdirilmԥsi vԥ effektivliyinin yüksԥldilmԥsi üçün, hԥm dԥ dövlԥt 

quruculu÷u vԥ idarԥçiliyinin yeni strateji, rԥqabԥt qabiliyyԥtli strukturlarÕnÕn vԥ 

idarԥçilik modellԥrinin qurulmasÕ üçün böyük perspektivlԥr yaradÕr.

1

 

Mԥdԥniyyԥt fenomeni anlayÕúÕna kulturoloji yanaúma, hԥyat fԥaliyyԥti 



formasÕ vԥ bütöv sosial sistem olan mԥdԥniyyԥtin hԥr bir mütԥrԥqqi xalqÕn 

inkiúafÕnÕn hԥm göstԥricisi, hԥm vasitԥsi, hԥm mԥqsԥdi oldu÷unu dԥrk etmԥ-

yԥ imkan verir. Bu yanaúma bizi inandÕrÕr ki, milli inkiúafÕn u÷urlarÕ vԥ po-

zitiv sosial dԥyiúikliklԥrin innovativ imkanlarÕ xalqÕn tԥbii-co÷rafi, tarixi, 

sosial hԥyat úԥraitindԥn, onun mԥdԥni kodundan, hԥmçinin daxili vԥ xarici 

mԥdԥni mübadilԥdԥn asÕlÕdÕr. 

Kulturologiya elminin üstün cԥhԥtlԥri onunla úԥrtlԥnir ki, o, effektiv 

tԥhlili yalnÕz tarix, antropologiya, fԥlsԥfԥ, psixologiya, sosiologiya, filologi-

ya, pedaqogika, iqtisadiyyat, hüquq elmi kimi ayr-ayrÕ elmlԥrin metodlarÕ ilԥ 

mümkün olmayan mürԥkkԥb sistemli mԥsԥlԥlԥri hԥll etmԥyԥ imkan verir. 

                                                            

1

 Kulturologiya – spesifik normalar, qanunlar vԥ onlarÕn fԥaliyyԥt xüsusiyyԥtlԥrindԥ 



tԥcԥssüm olunan, qiymԥtli oriyentirlԥr vԥ ideallar, elmi ԥsԥrlԥr úԥklindԥ nԥsildԥn nԥsilԥ 

ötürülԥn, tarix, fԥlsԥfԥ, psixologiya, iqtisadiyyat, din, incԥsԥnԥt, hüququn “mԥdԥni 

mԥtnlԥr”indԥ úԥrh edilԥn, insanlarÕn tarixi-sosial tԥcrübԥsi olan mԥdԥniyyԥt fenomeninin 

tԥdqiqini ifadԥ edir. Mԥqsԥdlԥri vԥ predmet sahԥlԥrindԥn, bilik sԥviyyԥsi vԥ ümumi 

nԥticԥlԥrdԥn asÕlÕ olaraq, fundamental vԥ tԥtbiqi kulturologiya ayrÕlÕr. Fundamental 

kulturologiya bu fenomenin tarixi-nԥzԥri dԥrk edilmԥsi mԥqsԥdilԥ mԥdԥniyyԥti tԥdqiq edir, 

anlayÕú-kateqoriya aparatÕnÕ, sistemli vԥ situasiyalÕ innovativ yanaúma metodlarÕnÕ, sosial, 

humanitar, qismԥn isԥ dԥqiq elmlԥrin nailyyԥtlԥri vԥ metodlarÕnÕn tԥhlili vԥ yekunlarÕna 

ԥsaslanan xüsusi metodologiya vԥ tԥdqiqat prinsiplԥri vasitԥsilԥ fԥrdi vԥ sosial inkiúaf 

modellԥrini vԥ proqnozlarÕnÕ iúlԥyib hazÕrlayÕr. Tԥtbiqi kulturologiya, mԥdԥniyyԥt vԥ 

sivilizasiyanÕn tarixi vԥ nԥzԥriyyԥsi haqqÕnda fundamental biliklԥrԥ istinad edԥrԥk, insanÕn 

hԥyat fԥaliyyԥti haqqÕnda universal kulturoloji biliklԥrin formalaúdÕrÕlmasÕ, yeni inkiúaf 

imkanlarÕ, modellԥri, paradiqmalarÕ, texnologiyalarÕ vԥ proqnozlarÕ yaratmaq, insan 

münasibԥtlԥrinin tԥnzimlԥnmԥsi mԥqsԥdilԥ, mԥdԥniyyԥtin – elmi, maariflԥndirici, iqtisadi, 

siyasi, hüquqi, etik, ekoloji, idarԥçilik, dini, bԥdii  kimi ayrÕ-ayrÕ altsistemlԥrini öyrԥnir.  

 


17 

YalnÕz sistemli kulturoloji yanaúma insanÕn hԥyat fԥaliyyԥtinin tԥkamül vԥ 

inqilabi hԥyat tԥcrübԥsindԥn götürülmüú, özündԥ “külü” deyil, “odu” tԥcԥs-

süm etdirԥn daha hԥyat qabiliyyԥtli ictimai inkiúaf texnologiyalarÕnÕ iúlԥyib 

hazÕrlamaq imkanÕnÕ verir. Bu tԥcrübԥnin yalnÕz sistemli tԥhlili, düzgün qiy-

mԥtlԥndirilmԥsi vԥ yaradÕcÕ istifadԥsi ԥsasÕnda dövlԥtin mütԥrԥqqi inkiúafÕnÕ 

daha yaxúÕ tԥrzdԥ tԥmin etmԥk, dünyԥvi ölçüdԥ rԥqabԥt qabiliyyԥtli milli 

mԥqsԥdlԥrԥ nail olma yolunda zamana üstün gԥlmԥk olar. Bu kulturoloji 

proseslԥri vԥ qanunauy÷unluqlarÕ görmԥyԥn yaxud nԥzԥrԥ almayan, “yenilԥ-

nԥn milli resursun – insan kapitalÕnÕn” effektiv istehsal metodu olan kulturo-

logiyanÕn elmi vԥ praktik rolunu qiymԥtlԥndirmԥyԥn ölkԥlԥr, dünya inkiúafÕ-

nÕn qloballaúma vԥ çox sürԥtli tempi ԥsrindԥ uzunmüddԥtli effektiv vԥ rԥqa-

bԥt qabiliyyԥtli inkiúafa arxalana bilmԥzlԥr.  

Baxmayaraq ki, elm kimi kulturologiya yalnÕz XX ԥsrin ortalarÕnda 

formalaúmÕúdÕr, sistemli kulturoloji tԥfԥkkür ԥnԥnԥlԥri antik dünya vԥ orta 

ԥsrlԥrin daha görkԥmli alimlԥri vԥ mütԥfԥkkirlԥrinԥ, o cümlԥdԥn tanÕnmÕú 

azԥrbaycanlÕlara mԥxsusdur. Orta ԥsr filosoflarÕ, alim-ensiklopediyaçÕlarÕ vԥ 

úairlԥri, adԥtԥn, universal kulturoloji biliklԥrin daúÕyÕcÕlarÕ olmuúlar. Mԥsԥ-

lԥn, ensiklopedik biliyԥ malik Nizami Gԥncԥvi ԥrԥb vԥ fars ԥdԥbiyyatÕnÕ, úi-

fahi vԥ yazÕlÕ ԥnԥnԥlԥri nԥinki çox gözԥl bilirdi, mütԥfԥkkirin elmi biliklԥri 

arsenalÕnda riyaziyyat, astronomiya, astrologiya, ԥlkimya, tibb, botanika da 

var idi. Buraya – tarix, etika, fԥlsԥfԥ, ezoterika, musiqi, tԥsviri incԥsԥnԥt, ila-

hiyyԥt, QuranÕn, islam hüququnun, xristianlÕ÷Õn, yԥhudu dininin úԥrhini dԥ 

ԥlavԥ etmԥk lazÕmdÕr. 

Dünya mԥdԥniyyԥti vԥ sivilizasiyasÕnÕn inkiúaf tԥcrübԥsini nԥzԥrԥ alaraq, 

AssosiasiyanÕn yüksԥk intellektual potensialÕ Azԥrbaycanda davamlÕ insan inki-

úafÕna yardÕm edԥn tԥhsil, tԥdqiqatlar vԥ informasiyalarla ba÷lÕ proqram vԥ layi-

hԥlԥrin iúlԥnib hazÕrlanmasÕna vԥ reallaúdÕrÕlmasÕna yönԥldilmiúdir. Bu proqram 

vԥ layihԥlԥr vԥtԥndaú cԥmiyyԥti vԥ beynԥlxalq münasibԥtlԥrin qurulmasÕ sahԥ-

sindԥ düúünülmüú siyasi qԥrarlarÕn qԥbul edilmԥsi üçün ekspert-analitik materi-

allarÕn hazÕrlanmasÕnÕ, ictimai inkiúaf modellԥri vԥ texnologiyalarÕnÕn, proqnoz-

lar vԥ tövsiyԥlԥrin iúlԥnib hazÕrlanmasÕnÕ nԥzԥrdԥ tuturdu.  

Dünya mԥdԥniyyԥti inkiúafÕnÕn tarixi vԥ qanunauy÷unluqlarÕ üzrԥ elmi 

tԥdqiqatlarÕn nԥticԥlԥri ԥsasÕnda, Assosiasiya fԥaliyyԥtinin lap baúlan÷ÕcÕn-

dan Azԥrbaycan cԥmiyyԥtindԥ prinsip etibarilԥ yeni, dünya inkiúaf tԥcrübԥ-

sini ԥks etdirԥn universal kulturoloji biliklԥri hazÕrlama÷a vԥ yayma÷a, elmi-

maarifçilik fԥaliyyԥtini hԥyata keçirmԥyԥ, xüsusi tԥhsil müԥssisԥlԥri tԥúkil 

etmԥyԥ  baúladÕ. Bu fԥaliyyԥtin motivasiyasÕ - universal kulturoloji biliklԥrlԥ 

vԥ insanlarÕn hԥyat fԥaliyyԥtinin pozitiv tarixi tԥcrübԥsi ilԥ silahlanmÕú nԥza-


18 

kԥtli, ԥdԥbli, tԥrbiyԥli insanÕn - insan kapitalÕnÕn hԥrԥkԥtverici qüvvԥsini tԥú-

kil etdiyini, düzgün mԥqsԥdlԥr qoyma÷Õ, prioritetlԥri müԥyyԥn etmԥyi, rԥqa-

bԥt qabiliyyԥtli inkiúaf texnologiyalarÕnÕ seçmԥyi vԥ milli maraqlara cavab 

verԥn zԥruri dԥyiúdirici nԥticԥlԥrԥ nail olma÷Õ bacardÕ÷ÕnÕ dԥrk etmԥk idi.    

Yüksԥk mԥdԥniyyԥtli insan öz úüurunu, insan kütlԥlԥrinԥ mԥnԥvi cԥhԥt-

dԥn pozucu vԥ da÷ÕdÕcÕ tԥsir göstԥrԥn, cԥmiyyԥtin vԥ dövlԥtin sosial-siyasi 

tԥhlükԥsizliyi üçün risk do÷uran vicdansÕz manipulyasiyalardan, sosial-siya-

si miflԥrdԥn, yalançÕ úüarlar vԥ qara piyardan müdafiԥ etmԥyԥ qadirdir. Bu 

qanunauy÷unlu÷u nԥzԥrԥ alaraq, “Simurq” AMA-nÕn tԥdqiqatçÕlÕq vԥ ma-

arifçilik fԥaliyyԥti - Azԥrbaycan cԥmiyyԥtinin ümumi mԥdԥni sԥviyyԥsinin 

yüksԥldilmԥsinԥ, úԥxsiyyԥt vԥ liderlԥrin, yüksԥk ԥmԥk mԥdԥniyyԥti vԥ insan 

münasibԥtlԥrinin formalaúdÕrÕlmasÕna xidmԥt edir. Bu fԥaliyyԥt ԥhalinin 

müxtԥlif tԥbԥqԥlԥrini fԥal surԥtdԥ bu prosesԥ cԥlb etmԥ ԥsasÕnda intellektual, 

etik, hüquqi, idarԥetmԥ, istehsal, mԥiúԥt, millԥtlԥrarasÕ, siyasi vԥ sosial mԥ-

dԥniyyԥt standartlarÕnÕn müԥyyԥn edilmԥsinԥ yardÕm etmԥyԥ yönԥldilmiúdir. 

Bu mԥqsԥdlԥ Assosiasiya respublikanÕn elmi vԥ pedaqoji, hökumԥt vԥ qeyri-

hökumԥt tԥúkilatlarÕ, iúgüzar vԥ diplomatik dairԥlԥri ilԥ ԥmԥkdaúlÕq edirdi. 

 “Simurq” AMA-nÕn hԥyat fԥlsԥfԥsinin aparÕcÕ konseptual istiqamԥtlԥrin-

dԥn biri – düzgün ԥmԥllԥrin ԥsasÕnda düzgün tԥfԥkkürün dayandÕ÷ÕnÕ tԥsdiq 

etmԥk oldu, o isԥ düzgün dԥrketmԥni, do÷ru informasiyanÕ, qarúÕ tԥrԥfin mԥdԥ-

niyyԥti vԥ psixologiyasÕ haqqÕnda biliklԥri, sistemli humanitar tԥhsilԥ ԥsaslanan 

kifayԥt qԥdԥr erudisiyanÕ tԥlԥb edir. Bunu nԥzԥrԥ almaqla, uúaq ba÷çasÕndan 

baúlayaraq, dövlԥt tԥúkilatlarÕ vԥ müԥssisԥlԥrinԥdԥk, bütün Azԥrbaycan ԥhalisini 

kulturoloji tԥhsil vԥ maariflԥ ԥhatԥ etmԥk Assosiasiya üzvlԥri üçün çox vacib 

idi. Azԥrbaycanda xüsusi proqram üzrԥ milli vԥ dünya mԥdԥniyyԥti tarixi, nԥzԥ-

riyyԥsi vԥ praktikasÕnÕn geniú surԥtdԥ vԥ hԥr yerdԥ öyrԥnilmԥsi, – biliklԥr, baca-

rÕqlar, tԥúkilatçÕlÕq, mԥnԥviyyat vԥ yaradÕcÕ fԥaliyyԥtin yüksԥk sԥviyyԥsinԥ ma-

lik insanlarÕn keyfiyyԥtcԥ vԥ kԥmiyyԥtcԥ artmasÕna aparan düzgün yol kimi nԥ-

zԥrdԥn keçirilirdi. Assosiasiya ԥmin idi ki, mԥhz bu cür yüksԥk mԥdԥniyyԥtli in-

sanlar baúlÕca milli sԥrvԥti - AzԥrbaycanÕn sosial kapitalÕnÕ tԥúkil edir, vԥ 

respublika vԥtԥndaúlarÕnÕn intellektual vԥ etik mԥdԥniyyԥtinin qabaqlayÕcÕ inki-

úafÕ olmadan, ölkԥnin hԥyat keyfiyyԥti vԥ rifahÕnÕn yüksԥldilmԥsi mümkün 

deyil. Mԥdԥni inkiúaf vԥ kulturologiya metodologiyasÕ problemlԥrini elmi cԥ-

hԥtdԥn görmԥni nԥzԥrԥ alaraq, “Simurq” AMA-nÕn bütün departamentlԥri üzrԥ 

praktik fԥaliyyԥt qurulma÷a baúlandÕ.   

Assosiasiya öz mԥdԥniyyԥt siyasԥtini bir tԥrԥfdԥn akkulturasiyaya, yԥni 

xalqÕn ümumi mԥdԥni sԥviyyԥsinin yüksԥldilmԥsinԥ, digԥr tԥrԥfdԥn fԥrdlԥrin 

inkulturasiyasÕna, yԥni úԥxsiyyԥt mԥdԥniyyԥti sԥviyyԥsinin yüksԥldilmԥsinԥ 


19 

yönԥltmiúdir. Yüksԥk ruhi mԥdԥniyyԥtli cԥmiyyԥt olmasa, mԥdԥniyyԥt tԥlԥ-

batÕ vԥ vԥtԥndaúlar tԥrԥfindԥn onun yüksԥk dԥrԥcԥdԥ mԥnimsԥnilmԥsinin yer 

aldÕ÷Õ sosial mühitdԥn xalqÕn mԥhrum ola bilԥcԥyi sԥbԥbindԥn, belԥ sistemli 

yanaúma düzgün vԥ sԥmԥrԥli görünürdü. Eyni zamanda úԥxsiyyԥtin yüksԥk 

elitar mԥdԥniyyԥti olmadan, xalq “mԥdԥni qԥhrԥmanlarsÕz”, liderlԥrsiz qalÕr 

vԥ yaradÕcÕlÕ÷Õn deyil, seyretmԥnin, uy÷unlaúmanÕn vԥ passiv  uy÷unlaúmanÕn 

xarakterik oldu÷u kütlԥvi mԥdԥniyyԥtin tԥsiri altÕnda yaúayÕr. Cԥmiyyԥtdԥ 

kütlԥvi mԥdԥniyyԥtin üstünlüyü isԥ milli inkiúafÕn keyfiyyԥt vԥ templԥrinin 

aúa÷Õ enmԥsinԥ aparÕb çÕxarÕr. 

SonrakÕ illԥrdԥ mԥdԥniyyԥt siyasԥtinin iúlԥnib hazÕrlanmasÕna bizim ya-

naúmamÕzÕn düzgünlüyü Avropa øttifaqÕ mütԥxԥssislԥri tԥrԥfindԥn tԥsdiqlԥn-

di. 1999-cu ilin noyabrÕnda Norveçdԥ beynԥlxalq kulturoloji konfransda sԥs-

lԥnԥn “Simurq” AMA-nÕn “Mԥdԥniyyԥt siyasԥti mԥsԥlԥsinԥ dair” konsepsi-

yasÕnÕn Avropa øttifaqÕ ekspertlԥri tԥrԥfindԥn  yüksԥk qiymԥtlԥndirmԥsi sa-

yԥsindԥ, 2000-ci ilin fevralÕnda Assosiasiya Avropa ùurasÕnÕn mԥdԥniyyԥt 

siyasԥti sahԥsindԥ mԥlumat bazasÕna

2

 



daxil edilmiúdir. Dövlԥtin mԥdԥniyyԥt 

siyasԥtinin formalaúdÕrÕlmasÕ üzrԥ “Simurq” AMA-nÕn tövsiyԥlԥri sonradan 

Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn Mԥdԥniyyԥt vԥ Turizm Nazirliyi tԥrԥfindԥn 

mԥdԥniyyԥt siyasԥti konsepsiyasÕnÕn iúlԥnib hazÕrlanmasÕnda istifadԥ edil-

miúdir.

3

 



 

Özünün nailiyyԥtlԥrinԥ görԥ “Simurq” AMA dԥyԥrli insanlara – alimlԥ-

rԥ vԥ müԥllimlԥrԥ, hԥkimlԥrԥ vԥ diplomatlara, dövlԥt qulluqçularÕ vԥ jurna-

listlԥrԥ, gԥnclԥrԥ vԥ tԥlԥbԥlԥrԥ, öz a÷lÕ, qԥlbi vԥ ԥmԥyi ilԥ AssosiasiyanÕn ya-

radÕcÕ fԥallÕ÷ÕnÕ tԥmin edԥn mԥdԥniyyԥt fԥdakarlarÕna borcludur. Assosiasi-

yanÕn mövcud oldu÷u illԥr ԥrzindԥ, haqqÕnda oxucunun kitabÕn ԥsas mԥzmu-

nundan bilԥcԥyi bir çox insanlar özlԥrinin iútirakÕ ilԥ kitablar vԥ jurnallarÕn, 

elektron materiallar vԥ qԥzetlԥrin hazÕrlanmasÕ vԥ nԥúrindԥ, seminarlar vԥ 

konfranslarÕn, mühazirԥlԥr vԥ treninqlԥrin tԥúkilindԥ, televiziya veriliúlԥrinin 

aparÕlmasÕ vԥ digԥr mԥdԥni layihԥlԥrin hԥyata keçirilmԥsindԥ onun inkiúafÕ-

na vԥ yaradÕcÕ fԥaliyyԥtinԥ yardÕm etmiúlԥr. Bu insanlarÕn, respublika vԥ xa-

rici dövlԥtlԥrin nümayԥndԥlԥrinin Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕna tԥ-

mԥnnasÕz xidmԥti sayԥsindԥ ölkԥmizin minlԥrlԥ vԥtԥndaúÕ öz hafizԥsini milli 

                                                            

2

 International conference on cultural policy research. November, 10-12, Bergen, Norway. 



Volume 1, 351-358. 

3

 Mԥdԥniyyԥt vԥ Turizm Nazirliyinin Mԥdԥni siyasԥt úöbԥsinin rԥhbԥri Yaúar Hüseynlinin  



Avropa øttifaqÕnÕn Mԥdԥniyyԥt siyasԥti üzrԥ Beynԥlxalq BakÕ seminarÕndakÕ mԥruzԥsindԥn. 

BakÕ, 21 iyul 2014-cü il. 

 


20 

insan kapitalÕnÕn formalaúmasÕ vԥ inkiúafÕ üçün zԥruri olan universal kultu-

roloji biliklԥrlԥ zԥnginlԥúdirmiúdir.  

Bununla bԥrabԥr, tԥԥssüf ki, lazÕmÕ maddi-texniki úԥraitin olmamasÕ 

üzündԥn, Assosiasiya öz potensial imkanlarÕnÕn tam gücü ilԥ iúlԥmԥmiú vԥ 

özünün bir çox iddialÕ planlarÕ vԥ yaradÕcÕ proqramlarÕnÕ hԥyata keçirԥ bil-

mԥmiúdir. Buna hԥm ayrÕ-ayrÕ siyasԥtçilԥr vԥ mԥmurlar tԥrԥfindԥn milli inki-

úaf üçün kulturologiyanÕn strateji ԥhԥmiyyԥtinin baúa düúülmԥmԥsi, hԥm dԥ 

hԥtta ԥnԥnԥvi demokratik ölkԥlԥrdԥ belԥ yer alan yeniliyԥ müqavimԥt sin-

dromu mane olmuúdur. Assosiasiya tԥrԥfindԥn ԥldԥ edilԥn, Azԥrbaycanda 

ruhi mԥdԥniyyԥt vԥ insan kapitalÕnÕn inkiúafÕnda müԥyyԥn pozitiv rol oyna-

yan “ruhi istehsal”Õn nԥticԥlԥri, yaradÕcÕ ԥmԥyimizԥ görԥ bizdԥ fԥxarԥt hissi 

yaratmaya bilmԥz. Ԥminik ki, bu ԥmԥyimiz gԥlԥcԥk nԥsillԥr tԥrԥfindԥn layi-

qincԥ qiymԥtlԥndirilԥcԥkdir.  

AssosiasiyanÕn fԥaliyyԥtinin konkret materiallarÕ, onun nailiyyԥtlԥri vԥ 

nöqsanlarÕ ilԥ oxucu kitabÕn aúa÷Õda úԥrh edilmiú baúlÕqlarÕnda tanÕú ola bi-

lԥr. Kitab üzԥrindԥ iú prosesi zamanÕ müԥllif kollektivi AssosiasiyanÕn mis-

siyasÕnÕ, ԥsas mԥqsԥdlԥri vԥ vԥzifԥlԥrini daha dԥrindԥn aúkar etmԥyԥ, onun 

yaranma vԥ fԥaliyyԥt motivlԥrini, tԥúԥkkülü vԥ inkiúafÕnÕn tarixi úԥraiti vԥ 

xüsusiyyԥtlԥrini ԥks etdirmԥyԥ çalÕúmÕúdÕr. “Simurq” AMA-nÕn yaradÕcÕ fԥa-

liyyԥtinin ԥsas nԥticԥlԥrini ԥks etdirmԥyԥ, Azԥrbaycanda ruhi mԥdԥniyyԥtin 

inkiúafÕ vԥ insan kapitalÕnÕn tԥkmillԥúdirilmԥsinԥ onun üzvlԥrinin verdiyi 

töhfԥni aúkar etmԥyԥ vԥ qiymԥtlԥndirmԥyԥ cԥhd edilmiúdir. Mԥdԥni dԥyiúik-

liklԥr prosesinin özünü, kollektiv üzvlԥrinin tԥfԥkkür mԥdԥniyyԥti vԥ ԥmԥk 

mԥdԥniyyԥtini, iúin texnologiyalarÕ vԥ çԥtinliklԥrini, buraxÕlmÕú imkanlarÕ 

göstԥrmԥk dԥ o qԥdԥr mühüm idi. Kitab üzԥrindԥ iúlԥyԥrkԥn müԥllif kol-

lektivi:  mΩdΩniyyΩt üçün nΩ vaxt, necΩ, kim tΩrΩfindΩn, hansÕ úΩraitdΩ, yeni 

nΩ yaradÕlmÕúdÕr, yaradÕlanÕn elmi vΩ praktik dΩyΩri necΩdir vΩ ΩldΩ edilmiú 

nΩticΩlΩr ölkΩnin milli-mΩdΩni inkiúaf maraqlarÕnda necΩ istifadΩ oluna bilΩr 

kimi suallara cavab vermԥyԥ çalÕúmÕúdÕr. 

Biz hԥm mԥdԥniyyԥt haqqÕnda elm tԥrԥfindԥn yaradÕlmÕú universal kul-

turoloji biliklԥri sistemlԥúdirmԥyԥ, hԥm dԥ insanÕn hԥyat fԥaliyyԥti qanuna-

uy÷unluqlarÕ vԥ xüsusiyyԥtlԥrinin  xüsusi tԥdqiqatlarÕnÕn nԥticԥlԥrinԥ ԥsasla-

nan yeni kulturoloji biliklԥrin, tԥriflԥr, kateqoriyalar vԥ formullarÕn iúlԥnib 

hazÕrlanmasÕna xüsusi diqqԥt ayÕrmÕúÕq. AssosiasiyanÕn orijinal kulturoloji 

ideyalarÕnÕn yaranma vԥ maddilԥúdirilmԥ tarixinin, Azԥrbaycan Respublika-

sÕnÕn milyonlarla vԥtԥndaúÕnÕn tԥfԥkkür vԥ davranÕú mԥdԥniyyԥtinԥ, Azԥr-

baycan xalqÕnÕn zԥngin mԥdԥniyyԥtinin xaricdԥ tԥbli÷ edilmԥsinԥ pozitiv tԥ-

sir göstԥrԥn tԥúԥbbüs vԥ layihԥlԥrinin öyrԥnilmԥsi ciddi elmi vԥzifԥ idi.   


21 

Bununla bԥrabԥr, bizim çoxillik fԥaliyyԥtimizin ԥsasÕnda, insanÕn inkiúafÕ-

nÕn baúlÕca hԥrԥkԥtverici qüvvԥsi olan elmin ԥvԥzolunmaz ԥhԥmiyyԥti vԥ hü-

dudsuz imkanlarÕna ԥminlik, Azԥrbaycanda mԥdԥni tԥrԥqqi ideyalarÕnÕn tԥntԥ-

nԥsinԥ sarsÕlmaz inam hԥr zaman olmuúdur. Buna görԥ kitab yalnÕz Assosiasi-

yanÕn obyektiv tarixi iú tԥcrübԥsini ümumilԥúdirmԥk, hԥyat fԥlsԥfԥsini, ideoloji 

vԥ psixoloji istiqamԥtlԥri, idarԥçilik texnologiyalarÕnÕ aúkar etmԥk cԥhdindԥn 

ibarԥt deyil. O hԥmçinin, gԥlԥcԥkdԥ milli inkiúaf imkanlarÕnÕ geniúlԥndirԥn yeni 

ideyalar vԥ effektiv modellԥrin yaranmasÕnda açar rolunu oynaya bilԥcԥk milli 

vԥ dünya tԥcrübԥsinin çoxillik sistemli tԥhlilinԥ ԥsaslanan sistemli innovativ 

kulturoloji ideyalarÕ, biliklԥri, tԥúԥbbüslԥri vԥ ekspert tövsiyԥlԥrini oxucuya 

ötürmԥk mԥqsԥdini qarúÕsÕna mԥqsԥd qoymuúdur. 

“Simurq” AMA-nÕn hԥyat fԥaliyyԥtindԥ, onun tarixinin müxtԥlif illԥrin-

dԥ müxtԥlif insanlar iútirak etmiúlԥr. Bu, Azԥrbaycanda vԥ xaricdԥ tanÕnmÕú, 

yüksԥk, elitar Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtini tԥmsil edԥn úԥxsiyyԥtlԥr, ԥsasԥn, 

elmi, pedaqoji, bԥdii vԥ musiqi sahԥsi üzrԥ ziyalÕ nümayԥndԥlԥr, siyasԥtçilԥr, 

jurnalistlԥr vԥ tԥcrübԥli mütԥxԥssislԥrdir. Sԥmimi vԥ nԥcib xarakterlԥri ilԥ 

fԥrqlԥnԥrԥk, onlar Assosiasiyaya, xalqÕn ruhi mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕna xid-

mԥtdԥ vԥtԥnpԥrvԥrlik, tԥúԥbbüskarlÕq vԥ hԥmrԥyliklԥ hԥrԥkԥtԥ gԥtirilԥn ԥqi-

dԥyԥ görԥ gԥlmiúdilԥr. Müvԥqqԥti “yol yoldaúlarÕ” rolunda olan insanlar da 

vardÕ. Tԥԥssüf ki, belԥ insanlarÕn iútirakÕ, heç dԥ Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtinin 

fԥdakarlarÕna xas olan Vԥtԥnin rifahÕ naminԥ yaradÕcÕ fԥaliyyԥtԥ sԥmimi  

cԥhdlԥ ԥsaslanmÕrdÕ. OnlarÕn arxasÕnda cԥmiyyԥtdԥ tanÕnma qazanmaq vԥ 

faydalÕ ԥlaqԥlԥrin qurulmasÕ yaxud tanÕnmÕú Azԥrbaycan ziyalÕlarÕ vԥ xarici 

diplomatlarla zahiri ünsiyyԥt görünüúü hesabÕna öz nüfuz plankasÕnÕ yük-

sԥltmԥk arzusu gizlԥnirdi. 

Ümid etmԥk istԥrdik ki, kitab oxucu üçün maraqlÕ vԥ dԥrkedici olacaq, 

ruhi mԥdԥniyyԥtin mahiyyԥtini vԥ böyük missiyasÕnÕ düzgün anlamaqda vԥ 

obyektiv qiymԥtlԥndirmԥkdԥ, dünyaya, hԥyatÕn mԥnasÕna vԥ yüksԥk mԥdԥ-

niyyԥtli insanÕn dԥyiúdirici imkanlarÕna yeni nԥzԥrlԥ baxmaqda ona yardÕm 

edԥcԥkdir. Kitabda olan biliklԥr özünüidarԥ mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕ, cԥmiy-

yԥtdԥ tԥfԥkkür, mԥsuliyyԥt vԥ qarúÕlÕqlÕ anlaúma mԥdԥniyyԥtinin tԥkmillԥúdi-

rilmԥsi, vԥtԥndaúlarÕmÕzÕn ԥmԥk vԥ kommunikasiya mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕ 

üçün praktik cԥhԥtdԥn faydalÕ olsaydÕ, ԥgԥr onlar insanlarÕn hԥyat keyfiyyԥti, 

rifahÕ vԥ hԥyat qabiliyyԥtinin yüksԥlmԥsinԥ, müdrikliyԥ, sosial harmoniyaya 

vԥ xoúbԥxtliyԥ  nail olma÷a yardÕm etsԥydi, çox úad olardÕq. 

Biz hԥmçinin ümid edirik ki, kitab, “Simurq” AMA-nÕn vԥ Azԥrbaycan 

Kulturoloqlar Cԥmiyyԥtinin çoxsaylÕ üzvlԥrinin çoxillik yaradÕcÕ fԥaliyyԥtini 

vԥ AzԥrbaycanÕn milli inkiúafÕna, ölkԥmizdԥ kulturologiya elmi, tԥhsili vԥ 


22 

maarifinin yaranmasÕna verdiyi ԥlindԥn gԥlԥn töhfԥni obyektiv, layiqincԥ 

qiymԥtlԥndirmԥkdԥ oxucuya yardÕm edԥcԥkdir. 

 “Simurq” AMA-nÕn rԥyasԥt heyԥti adÕndan kitabÕn müԥllif kollektivi-

nԥ, elmi redaktor, ak. Tofiq Na÷Õyeva, rԥyçi, ak. Ömԥr Eldarova sԥmimi 

minnԥtdarlÕ÷ÕmÕ bildirirԥm. Hԥmçinin kitabÕn nԥúr olunmasÕnda maliyyԥ 

yardÕmÕna görԥ Nazim Abdullayevԥ sԥmimi tԥúԥkkürümü ifadԥ edirԥm. 

Müԥllif kollektivi adÕndan kitabÕn Azԥrbaycan dilinԥ tԥrcümԥsi vԥ 

redaktԥ olunmasÕnda çox sԥbr vԥ diqqԥt tԥlԥb edԥn, mԥsuliyyԥtli vԥ tԥmԥn-

nasÕz ԥmԥyinԥ görԥ “Simurq” Beynԥlxalq kulturoloji jurnalÕn redaktoru    

ùԥlalԥ Kԥsԥmԥnliyԥ xüsusi minnԥtdarlÕ÷ÕmÕ bildirmԥk istԥyirԥm. 

Eyni zamanda AssosiasiyanÕn yaranmasÕ vԥ inkiúafÕnda müxtԥlif illԥr-

dԥ tԥmԥnnasÕz olaraq iútirak edԥn, Azԥrbaycan xalqÕnÕn sosial-mԥdԥni tԥ-

rԥqqisinԥ, Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn davamlÕ, rԥqabԥt qabiliyyԥtli vԥ 

tԥhlükԥsiz inkiúafÕna yönԥldilmiú yaradÕcÕ fԥaliyyԥt proqramlarÕ vԥ layihԥ-

lԥrinin iúlԥnib hazÕrlanmasÕ vԥ hԥyata keçirilmԥsinԥ mԥnԥvi dԥstԥk vԥ 

praktik yardÕm göstԥrԥn bütün rԥhbԥrlԥrԥ vԥ fԥdakarlara, AssosiasiyanÕn 

milli vԥ ԥcnԥbi fԥxri üzvlԥrinԥ, alimlԥr, müԥllimlԥr, incԥsԥnԥt vԥ dövlԥt xa-

dimlԥrinԥ, rԥssamlar, fotoqtaflar, dizaynerlԥrԥ, diplomatlara vԥ gԥnclԥrԥ öz 

tԥúԥkkürümü bildirmԥk itԥyirԥm. 



 

 

Professor Fuad MΩmmΩdov 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

23 

Yüklə 8,18 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   23




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin