Çağdaş Azərbaycan nəsri
Yüklə 5,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
-Bilir deyəsən... Yekə Ayişənin əlləri artıq onun ağrılarının içindəydi, içinin tikanlarını çıxardırdılar...Fikrində, “...kökü yamanlamayib,” - dedi, - “ dərinə enməyib...”, dönüb xeyli Siranuşun gözlərinin içinə baxdı, gülümsədiyini özü bilmirdi,-...işığa qayıtmısan, xəbərin yoxdu.” -Burasınnan qaynayır, - dedi, əlləri Siranuşun ağrıyan döşünün üstündəydi... -Mən qardaşıma görə ağrı tutan olmuşam, səni də ona görə sağaldacam, mənim gözümün qabağında vurdular qardaşımı, takun Asmiklə onu mən görüşdürürdüm, qardaşımı Əndrəniyin adamları vurdu, takun Asmiki də alıb apardılar... Ağlayaq qardaşımı, - əli hələ də Siranuşun döşünün üstündəydi, -burasınnan qaynıyır, - bir də deyib giləsinin ucundan sıxdı... Siranuş Sumikyanın ulartısı kənddən də keçib dağlara- dərələrə yayıldı... Saya ananı elə bil divara çırpdılar, qulaqlarını tutub yerə çökdü. -Sən çıx, qoy bu qışqırsın, qışqırmaq buna xeyirdi... Saya ana bayırda daşın üstündə oturub mat- məətəl gözləyirdi. Siranuş hələ də qışqırırdı...
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
-Viran qalmışın qızı, bağrını yarır adamın, ürəyim ağzıma gəldi...-Nə qədər oturmuşdu bilmədi, Siran Yekə Ayişəylə qapıdan bir yerdə çıxdı: -Sudan özünü gözlə, yeddi gün çimmə, döşünü canıva bağlamışam, yeddi gün açma... Kişisi varmı bunun? - Ərə gedibmi bu? -Əri var,- dedi, Saya arvad. -Sənin oğlunla oynaşmırdılar? Bu döyüldü? - Güldü, gülüşü muncuq kimiydi, yerə nəsə töküldü elə bil. - Sən Uğurluya niyə getmədin, erməni qızı? Siranuş özündə deyildi, gülümsəməyə çalışdı, heç nə alınmadı... -Ermənisiz türk kişisi olarmı, bizimkilərin ermənidən tutma beş-altı takunu vardı... -Gülüb qollarıını qaldırdı, bura kəndin ən yüksək yeriydi, hər şey havalanmış kimiydi burda, havalanmışa oxşayan Yekə Ayişə də quş kimi uçub gedəcəydi... -Sənə hələ kişi olmaz, kişini yaxına buraxma. Sabah axşam gəl, sarğını dəyişim, indi nə var sorulub çıxacaq, gələrsən, yaxı qoyaram... Bir-iki aydan sonra akademik Ulubabyan Siranuş Sumikyanın döşünün üstündəki bənövşəyi ləkəyə baxa- baxa qalacaq: “...es inça,... es inç...?” Analizin cavabını dönə-dönə oxusa da gözlərinə inanmayacaq, bir az da keçəcək, özünün halı dəyişəcək, Şaliko Siranın www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
qucağına aldığı paltarını bir yana atıb xəstəxananın dəhlizi boyu həkim dalınca qaçacaq: -Varjaped yıxıldı, varjapedin halı pisdi...! Bu, bir-iki aydan sonranın yuxuya bənzər işləridi, ağılkəsməz, amma ən doğru, ən gerçək işləri... Bir-iki aydan sonra Siranuş Sumikyan heç fərqinə varmayacaq ki, özü də əsəblərinəcən, düşüncəsinəcən dəyişib yeni adam olub, içi sakit, ağrılardan uzaq, dinc erməni qadını... “-Dənizdən dənizə Böyük Ermənistan dövlətini qurmayınca, bu yolda türklərdən qisasını almayınca heç bir erməniyə dinclik yoxdu...Eşidirsiz?! Tumanyan adına erməni orta məktəbinin X-cu sinif şagirdləri dik qalxıb qışqırdılar: -Yaşasın dənizdən dənizə Böyük Ermənistan! Siranuş Sumikyanı elə bil havadan endərdilər, gülümsəyib əlindəki təbaşirlə yarımçıq qoyduğu kimyəvi düsturun ardını yazır... Pas atma da xəstəlik kimi yayıla bilir, metalların da xəstələnməyi var... Dörd ildi əsgər kimi boy-boya vermiş bu uşaqların sinif rəhbəridi, indi onlara baxıb qanad açıb dənizdən dənizə uçmaq istəyir, qışqırmaq istəyir, onun yetirmələri hazırdılar, ermənilər hazırdı:
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
-Türklər var hələ də, yuxarılarda da, aşagılarda da yaşayırlar, təmizlik işlərinə aşağıdan da başlamaq lazımdı... Siranuşun dediyi aşağılar bazarlardı, bazarlarda: “-Kərə yağı, mayıs yağına gəl, yaxşı pendir var, axtarma pendiri, motal pendiri...” deyə-deyə erməniləri alverə çağıran türk adamlarıdı, avtobus duracaqlarında yol gözləyənlərdi, çölün-bayırın işini gərənlərdi; çobanlardı, əkinçilər, biçinçilərdi... -Türklərə ölüm! Siranuş Sumikyanın şagirdləridi, bunu hamı bilir, onların artıq qarşısını kəsən yoxdu...arta-arta, çoxala- çoxala rayon mərkəzinin küçələrini gəzirlər... Dörd il qabaq Siranuş onların əllərinə döyürdü: -Ölün, öldürün...! De görüm, de! Öl, öldür... Uşaq içini çəkə-çəkə ağlayırdı, Siranuş başını qaldırıb göz gəzdirdi. Oğlanlı, qızlı uşaqların hamısı qorxu içində müəllimə baxırdılar: -Erməni olmağın yolu budu, başqa yolu yoxdu. Hamı bir yerdə desin,-əlini qaldırıb saldı. - De, türklərə ölüm, de, deyii-in! Demirlər... Balaca, arıq, sısqa uşaqlardı, qorxudan göz yaşlarını da silmirlər. Müəllimsə qışqırır, hrsindən üzü-gözü əyilib: -hamı bir yerdə...! www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
hansı küncdənsə hıçqırıq içində səs gəldi: -Türklərə ölüm... -Elə yox, bu cür böyümək olmaz! Bu səsnən yaşamaq olmaz... Düşmən qapı ağzındadı. Əlindəki çubuğu sındırıb uşaqların üstünə atdı, sonra saçlarını yoluşdurdu, qırmızımtül ipək köynəyinin yaxasından yapışıb dartdı, iri, ağ döşləri bir qab su kimi yaxasından axdı elə bil: -Deyin, deyin, türklərə ölüm...deyin! Dedilər, deyə-deyə elə bu fikrə də böyüdülər... 2kclO3- 2KCL+3O2 Kalium xlor oksidi yazı taxtasına yazıb döndü: -Elə maddələr var ki, - dedi, - nə qədər qızdırsan da parçalanmaz, öz bütövlüyünü qoruyar. Misalçün kalium xlor oksid duzu belə maddələrdəndi. Amma onu qızdıraraq Manqan oksidinin MN2O yanınnan keçirsək asanca parçalanacaq. Deməli MN2O katalizator rolunu oynayır... -Təzədən döndü, elə bil doğrudan da nəsə tapmışdı, sevinc içindəydi. - Baxın, bu parçalanmadan tamam başqa maddə alındı; Kalium xlorid və 3 atom oksid...-Barmaqlarının onunu da şağirdlərinə doğru uzatdı.- Cəmiyyət də belədi, çox asanlıqla parçalana bilir. Türklərə dağılmış, bölünmüş kimi baxmayın, katalizatorsuz bölünməzlər... Yad elli qızlara meyillidilər, pul sevəndilər, Anladınızmı? www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Böyüdülər, indi əsgər kimidilər, Siranuş Sumikyanın əsgərləri... Yaddaşlarında türkləri öldürməkdən başqa heç nə yoxdu, amma müəllimənin giləsi çiyələk kimi qızaran ağ döşləri yaddarındadı, gözlərinin qabağından getmir...Qonşu məktəblərdəsə hələ də türk uşaqlarına şərqi oxudurlar: Kür, Araz, Ararat, Nə gözəldi bu həyat, Qardaş olub Hayasdan, AZƏRBAYCAN... O vaxtdan çox keçib...Öyrətdiklərinin özləri də öyrədən oldu, artıb çoxaldılar, dünyanın hər tərəfinə səpələndilər. Neçə illərdən sonra müəllimləri Siranuş Sumikyanın ad gününə yığışdılar ki, bir-bir qalxıb desinlər: “Ağdamda müəllimi ailəsiylə bir yerdə yandıran məndim...” “Bakı-Tiflis avtobusunu mən partdatdım...” “ Bizim xəstəxanada bir türk oğlanıyla bir türk qızının içini xarici turistlərə satdım...” “ Vyanada türk diplomatı mənim əlimlə öldürüldü. Yunanstandakı türk diplomatını da biz öldürdük...” “ Bakıda, Şəkidə, Qazaxda daşlara erməni əlifbasını mən yazdım , indi Gəncədə işləyirəm, Gəncə qalasının daşlarına erməni tarixini yazıram...” Bütün bunları deməyə gəlmişdilər, gəlib müəllimələrinin yaddaşlarında hələ də giləsi çiyələk kimi qızaran ağ www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
döşlərini sarıqlı gördülər. Siran Sumikyan əllərini döşlərinin üstünə qoyub ağrıdan gözləri yaşara-yaşara şagirdlərinə baş əydi: -Mən xəstələnmişəm, mənim qartallarım. Erməni qartalları...! Şagirdləri də bir-bir onun sarıqlı döşündən öpüb evin bir küncünə, İsa peyğəmbərin çarmıxa çəkilmiş ikonasının altına çəkildilər... O vaxtdan beş-altı ay keçib, yenidən doğulmuş kimidi, ağrısı yoxdu daha...Kimi görür, döşündəki yara yerini göstərir: - Türk sağaltdı... -deyir, - türk Ayişə...Yaddaşı yoxdu, daha döğrusu, yaddaşı da dəyişib, ermənilik eləyə bilmir, erməniliyin nə demək olduğu ağlında yoxdu... Bir neçə aydı, dərsdən çıxan kimi bazara gəlib türk arvadlarını axtarır: -Başınıza dönüm, Ayişə ana necədi? Ona bir inək göndərdim, geri qaytardı. Pul da verdim götürmədi, bəs mən neynim? İndi də akademik Ulubabyan onun analizlərinə baxa-baxa məətəl qalıb:“...türk türkə- çarəylə xərçəngi sağaldıb...” Həkimlər halı xarab olmuş Ulubabyanın başına yığışıblar, iynə vururlar... Qapı açıqdı, üz-üzə palatanın çarpayıları görünür, yanakı uzanmış yaşlı arvadın başı açıqdı, ağarıb, çallaşmış hörükləri Yekə Ayişənin hörüklərinə oxşayır, www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Siranuş dönüb palataya tərəf gedir: “...türkcə bilirmi, bu...?” düşüncəsində yekə Ayişənin səsini eşidir, ardınca özünün ağrıdan ulamağını xatırlaya- xatırlaya yaxınlaşır. Yekə Ayişə deyil, amma onu kimi balaca- balaca hörükləri olan yaşlı türk arvadıdı, gözləri yumulu olsa da yatmışa oxşamır, əyilib əlindən tutdu, arvad diksinib gözlərini açdı, başının üstündə geyimli- gecimli erməni qadınını görüb küncə çəkildi, uşaq kimi qorxub başını örtdü, örpəyini üzünə gətirib yamşandı: -Nə istiyirsən? -dedi. -Qorxma, -istədi desin ki, mən erməni deyiləm, düşüncəsindən keçən bu fikrin mənası özünə də aydın olmadığına görə ifadə edə bilmədi, cibindən bir qırmızı onluq çıxardıb yasdığın üstünə qoydu. -Mən sənin yanına gəlməliydim, -dediyinin mənasını anlamadı, başını qaldırıb palataya göz gəzdirdi. –Yenə türk varmı aranızda?! İki türk qadını çarpayıda dikəlib üst- başlarını düzəltdilər, qorxu içindəydilər. Biri dodağının altında: -Niyə qoymurlar ağrımızı çəkək... -Bir ilin içində bu xəstəxanada eşitdikləri bir anın içində yaddaşından iz sala-sala keçib getdi... “Haça Mustafaya nə içirtdilərsə, necə iynə vurdularsa kişilikdən düşdü...”, “...Qarakəlləoğlunun gəlininin böyrəyini götürüb Amerikaya satıblar...”, “...Ermənini vurduğuna görə www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Ayğır Hasanı bir iynəyə öldürdülər...” Arvad dizin- dizin sürünüb divara yapışdı.- Çək əlini...! -Qorxma, türk qadını, mən də sizlərdənəm, - diz çökmək istəyirdi, niyəsini bilmədən türk arvadlarının əlinə-ayağına düşüb yalvarmaq istəyirdi. Əslində də bilə bilməzdi Siranuş Sumikyan, bilməzdi ki, içi niyə dəyişib...Siranuşun ruhu dəyişmişdi, özünün xəbəri yoxdu, bu, bir az da dinini dəyişməyə oxşayırdı... -Mən səni tanıyıram... -Türk arvadı bir-iki il qabaq rayona qonaq gəlmiş yazıçının şərəfinə keçirilən görüşü xatırladı. O vaxt rayon mədəniyyət evində işləyirdi... Yazıçı qaraqabaq adamdı, başını qaldırıb heç kəsə baxmır, ona görə də yaxşı yadında qalmayıb, amma bu, yaraşığından, gözəlliyindən daha çox hikkəsiylə türkləri mədəniyyt evinin divarlarına sıxmış erməni qadını yaxşı yadındadı, Siran Sumikyan. -...Türklər bizim mühitimizi dəyişiblər, indi də dəyişirlər, daha doğrusu, korlayırlar. Erməni mühitində türk yaşamamalıdı, bu, bəşəriyyət üçün də xeyirli olardı, erməni mühitində türk hava tapmamalıdı, boğulmalıdı, indi gəlin görək biz min illiklərin erməni mühitini yarada bilmişikmi? Yox, yarada bilməmişik! -Sən o mühiti yaratsan acınnan öləcəksən, oturduğun budağı kəsmə, yaxşı fikirləş, türklər sənə www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
çörək verir...- İmirxanlı Ağbilən İsmayıl yerindən durub bütün salonun başı üstündən bağırdı.-Türk sənin mühitini dəyişir, doğrudu, türk sənin özünü də dəyişir, amma yaxşıya dəyişir, türk dili sənin qrabar adlan- dırdığın qədim erməni dilini də dəyişib, sən türkdən tərbiyəni öyrənmisən, millət olmağı öyrənmisən. Bil, bu gün sən türklərə görə varsan! - Əlini yuxarı başda, - prizidiumda oturmuş yazıçıya uzatdı. - Səhvim varsa hörmətli yazıçı Qrand Matevosyan buyursun, desin, mən onun əsərlərinin hamısını orijinaldan oxumuşam. Türkün nəinki uşaqlarının, itinin də tərbiyə məktəbi var, bunu hörmətli yazıçı Qrand Matevosyan hamımızdan yaxşı bilir... Qrand Matevosyan yenə başını qaldırmadı, eləçə başı aşağı əl çaldı... Türk qadını bütün bunları bir anın içində xatırladığına görə canlanıb özünə gəlmişdi: -Mən səni tanıyıram, - dedi, qorxa-qorxa, - sən bizi sevməzsən... Sumikyan Siranuş deyilsən sən? Erməni yazıçısı gələndə çıxış eləyirdin. Siranuş bayaqdan səs eşidirdi, amma bilmirdi bu səs nə deyir, bilmək də istəmirdi, əyilib türk arvadının dərman qoxuyan üzündən öpdü: -Məni sağaldan Ayişə arvada salam de, - türkcə dedi, heç kəs onun türkcə danışdığını görməmişdi. www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Neçə müddətdi tanıyan bilən onun birdən birə təmiz türkcəsinə mat-məətəl qalmışdı. Şaliko bir dəfə dedi: -Siran “Qrunk”un üzvlük haqqını vermək lazımdı. -Hə, hə, -dedi, - bu ay türk Ayişənin də pulunu verməmişik... Şaliko ona baxa-baxa qaldı... Bu, Siranuşun ölməyiydi, əgər belə deyirdisə, deməli ölüb artıq... Səhəri akademik Ulubabuanın yanına apardı... İndi Ulubabyanı özünə gətirmişdilər, ayılıb Siranuşu axtarırdı: -Hanı Sumikyan?! Bu vaxt Siranuş Sumikyan döşünü çıxardıb türk qadınına göstərirdi: -Bax, Ayişədən sonra belə oldu... Görürsən sağalmışam, Ayişə sağaltı məni. Şaliko onu səsləyirdi deyəsən... İki dənə onluğu yastığın üstünə qoyub çıxdı.
-Tarixin sərt görünməyinə baxma, əslində maye kimidi tarix, daha doğrusu civədi, civədə biclik çoxdu, hara istəyirsən ora dırmaşsın, əyilsin, ensin, qalxsın... Tarix civə kimi olduğuna görə yaradanını tanımaz, tanıtdırmaz; hara çəksən ora gedər, enər-qalxar... -
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Balacahunlunun maraqla dinlədiyini görüb ürək- ləndim. -Hörmətli akademik, -dedim, - tarixin sonradan qələmə alınması, bicliyin kağıza köçürülməsindən başqa bir şey deyil. 1980 ci illərin yay aylarıydı...Oğlum da başda olmaqla məhlə uşaqları gəlib dedilər ki, kimsə bizim evin yanındakı daşlara yazı yazır, qalxıb tələsik ora qaçdım. ...Şalikoya oxşayan erməniydi, üzü Biləcər stansiyasına baxan sal daşlara erməni əlifbasıyla işarələr qoyurdu. Oğlum da yanımdadı, mən nə eləyəcəyimi bilmirəm, xeyli dinməz- söyləməz baxdıq... ...Gözümün qarşısında çox işlər olub, oğurluq eləyiblər, cibə giriblər, ev yarıblar, amma indi mən erməninin elədiyinə ad tapa bilmirəm. Daşın tozu üz- gözünə yapışıb, min illərin,- antiq dövrün adamına oxşayır özü, uzun əyri burnu daş tozunun altında daha da iri görünür, üzünün rəngi itdiyi üçün qorxduğu daha çox hiss edilir. Məni görüb duruxdu, amma işindən də qalmadı, toz içində olan uzun sifəti daşa sarı tuşlandı. Mən tələsik evə gəldim, çəkicimi, külüngümü götürüb qayıtdım. Erməni məni əli külünglü görüb gülümsədi, bu dəfə şox yəqin ki, erməniyə oxşatmışdı, Bakının bu məzhəbsiz məhəlləsində əli külünglü kim ola bilərdi ki,
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
ermənidən başqa, fikirləşdi ki, köməyə gəlmişəm. Ona görə də soruşmaq istəyirdi: -Ay mard, du hayes? 57 - Amma ürək eləmirdi, soruşmaq istədiyi söz içindəydi deyən boğazı bir az da uzanmışdı. Daşların arasından sümbülqıran siçan kimi boylanırdı. Mən ona sarı endim, o gülümsəyirdi, bu iş üçün aldığı pulu yadına salıb fikrində əlini üstünə qoydu. -“ Keç, o daşlara da sən yaz...”- belə demək istəyirdi, ona görə də üzünü döndərib sıradakı qa- yalıqlara baxdı. Oğlum o tərəfdən qaça-qaça gəlirdi, uzunsov gözlü, qıpçaq üzlü uşaqdı, erməni onu görüb məni tanıyacaq... “qıpçaqların aslan südlü qızları,” misrasını fikirləşə-fikirləşə yazılmış daş sırasına tərəf getdim... “Alçaq erməni, başıva çalacam indi, külüngü! Yiyəsiz görmüsən bu torpağı, daşına erməni adı yazırsan...mərə kafir?!” Bu cür sözlərlə özümü coşdurmaq istədim, amma onu da düşündüm ki, dava eləməyə vaxt yoxdu, yazılanları tarix olmamış silmək lazımdı, sil qurtar, sonra dava elə. Silməmiş dava eləsən gəlib deyəcəklər ki, Biləcər qayalıqlarından erməni yazısı tapılıb, bəs, deməzsənmi, Biləcər erməni torpağıdı... Axıb
57
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
gələcəklər, əli bayraqlı, özlərini yetirəcək Qafqazşünaslar. Biləcəri daşlarındakı yalan onun- bunun üzünə gülsə də heç kəs üstünü vurmayacaq. -Uraaa...! Bu düşüncələr altında külüngümü hirslə Biləcərin sal daşına çırpdım, ermənicənin A-hərfi qopub yerə düşdü... Erməni özünü yığışdırmışdı. Daha doğrusu, nəyi vardısa torbasına yığırdı. Mən onun qaçmaq üzrə olduğunu görüb əlimdə də külüngüm üstünə yüyürdüm: -Alçaq, sən özünə iş tapmısan?! Bunla ailə saxlayırsan.-Şair canım nələr fikirləşdim, demyə. Erməni üzü aşağı qaçırdı, bizim məhlənin uşaqları, başda da mənim qıpçaq üzlü oğlum, onu daşa basmışdılar... Amma uşaqlar məsələnin nə yerdə olduğunu o qədər də yaxşı anlamırlar; daşa yazı yazan kimdi, niyə yazır, mən niyə bu qədər hirslənmişəm...? Erməninin yazı yazdığı üç-dörd daşdı, poza- poza gəlirəm, toz-dumana qarışıb, vətənçün işlədiyimin havası çoşdurub məni. Gözucu baxdım ki, uşaqlar tamaşa eləyirlər, qıpçaq üzlü oğlum qürur içindədi. Bütün bunları dərindən duyub bir-iki külüng yenə endərdim: -Uux, alçaq! - deyib üzü aşağı baxdım, əyri burun erməni görünmür. Bu iki daşın arasında onu da www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
fikirləşdim, hesabladım ki, bu adamın 45-50 yaşı varsa 25-30 ildə Azərbaycanımızın nə qədər daşına eməni işarələri həkk etmiş olar... Elə külüng də əlimdə bu qərara gəldim ki, mənə tamaşa eləyən indicə ermənini daşa basmış gənc nəslə milliyədən yaxşı bir dərs verim, deyim millət nədi, xalq nədi, xalqın daşı nədi, torpağı nədi, başa salım ki, tarix-yurd oğurluğu daşa yazı yazmaqla olur, bir də diqqətlə baxdım, çoxu da qıpçaq sifət, əməlli başlı ü rəkləndim, bizim eradan əvvəl 1Y minillikdə elə bu ə razilərdə yaranmış olan qüdrətli Quttubilər dövlətini, Lullubiləri, Midiya-Maday dövlətini, Manna, Atropaten, Kas- Xəzər, Alban devlətini, Səfəvilərəcən fikrimdən keçirib uşaqlara əl elədim: -Gəlin bura! Onacan uşaqdı, daşların arasından tökülüşüb gəldilər, mənə çatıb çəkilib bir qıraqda dayandılar, bayaqkı ərkyanalıqları yoxdu... -O yazanda biz dayanıb baxırdıq, üç gündü yazır. Oğlum kimi qıpçaq üzlü uşaq bunu rus dilində dedi. Soruşdum: -Adın nədi? -Atilla... Oğlum bir-iki addım irəli çıxıb mənə yaxınlaşdı: -Ata, o azərbaycanca bilmir... |