Çağdaş Azərbaycan nəsri
Yüklə 5,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
-Sabaki Kafkasskiye...! 78
Yaşıl gözlü qız məni tələsik aralayıb adam boyu olmuş gicitikanlığa tərəf apardı. Aleksandr Sergeyeviçin səsi küçəni başına götürmüşdü:
-Padonki Kafkasskiye, ubyu vas...! 79
Gicitikanların arasında bürüşüb oturmuşdum, qız qoruxduğumu hiss eləyib gülümsəyirdi. Elə bil gicitikanlıq qapıydı, qapını açıb Aleksandr Sergeyevıçı çağıracaqdı ki, burdadı gəl; üzündə belə bir çoxbilmişlik dolaşırdı. Adamboyu olmuş gicitikanın birini kökündən əyib əllərimin üstə qoydu, tikan əllə- rimi dalasa da hiss elətdirmədim. Qız tikanı canımın açıq yerlərinə sürtə-sürtə: -Seryozna, sto vı xatite?! Zaçem priyexali? 80
qurumuş ağaca oxşayan sifəti gözümün qabağından çəkilib getdi, o vaxt da indinin özündə də dərin peşmançılıq yaşasam da düşüncəmdə qəribə rahatlıq, dinclik qalmışdı, xatırlamalar narahatçılığımı, sıxıntılarımı aparmışdı...
78 Qafqaz kökəkləri! 79 Alçaq Qafqazlılar, öldürəcəm sizi. 80 Doğrudan, nə istəyirsiniz, nəyə gəlmisiniz? www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Tanıya bilmədiyim qadın səsi yaddaşımda yenidən səsləndi... başqa çarə yoxdu, oturub gözləməliyəm, yəqinki o səs zəng edib bir də deyəcək, “Teymurun cənazəsini gətirirlər, Urusetdən...!” Doğrudan da birdən-birə darıxmaq hissi üstümə duman kimi çökdü, bayaqdan başımı qatan şeylər darıxdırdı məni. Evə gəlib telefonun yanındaca oturdum “Bioloq Teymur olmaz... Dünən danışmışıq telefonla, amma ölümə nə var ki, qaşla göz arasındadı”, bu arada bunu da fikirləşdim. Gün günortadan keçib, mən donmağa qoyduğum stəkanları soyuducudan çıxartmışam, pəncərəyə sarı tutub rənglərinə baxıram. O qədər də fərq hiss etmirəm, daha doğrusu, hələlik fərqi seçə bilmirəm, yəqin bununçün də hazırlaşmaq lazımdı. Mən stəkanlarla üz-üzə xeyli oturmalı oldum; bilməliyəm ki, üstünə qışqırdığım su hansıdı, sevib oxşadığım hansı...hər halda diqqətlə baxanda birinin içində elə bil dolaşıqlıq var, pəncərəyə sarı tutub bir də baxdım, donmuş buz parçası ayın tərkibindəki göyümsov dağ, daş cizgilərinə oxşayır. Fərqi hiss etdiyimə görə rahatlaşdım. Telefon da elə bu vaxt səsləndi. -Dayı... -dinmədiyimi görüb bayaqkı quruyub suyu süzülmüş səs məni çağırır. -Dayııı... Səsi indi tanıyıram, www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
hıçqıra-hıçqıra, dayı, deyəndən sonra. Bacım qızıdı, deyir, - Ryazanın Şilə kəndində Teymuru maşın vurub, dayı, başına dönüm... Özümə gələ bilmirəm, artıq anlamış olduğum səsin əslində niyə belə dediyi çatmır mənə...“Şilə malı son pencəyim üzüldü, düşdü əynimnən...” fikrimnən Nazim Hikmətin misraları keçir. “İndi sən mənim saçlarımın ağında, ürəyimin infarktındasın...”
*** -Ağlamağımı isəyirsən, dayı? Bacımın oğlu Teymurdu, on yeddi yaşı təzəcə tamam olub. Bakıdan bura o boyda yolu sürüb bacımın sözüylə “başına ağıl qoymağa...” gəlmişəm. Uşağın belə deməyinə tüküm ürpəşdi, gözlərimi yoldan çəkib ötəri ona baxdım...Daş yoldu, daşları nece gəldi düzüldüyünə görə maşın beşik kimi çalxalanır...
pərtlyini gizlədə bilmir, əllərini havada oynada-oynada www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
gah gülür, gah ağlayır.-Gör kimi istəyir? Axsaq Gevorqun qızını...! -Sonuncu sözləri özü öz ağzına vura-vura deyir, yəqin istəmir ki, oğlu eşitsin. -İstəmək, sevgi, - deyirəm, - erməniyə, türkə baxmır ki.-Bərkdən gülürəm. -Sevgi kopoğlu şeydi! Anam nece eləyirdisə bacım da eləcə eləyir; özü öz saçlarından yapışıb didişdirir: -Sənin özün onnan betərsən, kiri...! -Anamın dediyini deyir.-İndi mən hansınızın dərdinizi çəkim, kim ağıl verəcək ona. -Yaxşı, - deyirəm, -ürəyini sıxma, başa salaram. Teymuru götürüb erməni kababxanasına aparıram ki, söhbətimi orda eləyim. -Neçə yaşın var? -On yeddi... Bir az yaşlı görünür, bəlkə də “ayıq” desəm daha düzgün olar. Uşaqlığı yadımdadı; dili açılandan ona-buna salam verirdi, gözünə kim göründü, -Salam əleyküm...
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Atası əvvəlcə narahatçılığını mənə bildirdi, onda Tey- murun hardasa dörd yaşı olardı. -Bu uşaq məni utandırır, -dedi, -kim gəldi, gözünə kim göründü, salam verir. İnanırsanmı, -sözünə ara verib yerində silkələndi, - salam verməkdən ötrü qonşuya gedir. Saatlarla yolun üstə oturub adam gözləyir ki, salam versin...Bilmirəm neynim... -Bilirsən, -dedim, - niyə erməni kababxanasına aparıram səni? Saçları o qədər qaradı ki, qaralığından bərq vurur, deyəsən bir az da yağ sürtüb, bığ yeri yenicə tərləsə də üzünü çoxdan qırxır. Bacım da məktubunu elə başlayıb...“Bilmirəm getdi kimə oxşadı, (mənim adımı demək istəmir) işi peşəsi də saçlarını yağlayıb ortalıqlarda gəzməkdi. İndi də tosoy Gevorkun qızını istıyir, deyir, onu almasanız bir də üzümü görməyəcəksiniz. Başına dönüm, gəl onun başına ağıl qoy...” -Bilirəm,- dedi,- bilirəm, niyə erməni kababxanasına aparırsan məni, - çiynini qısıb güldü. Elə bil tay-tuşuyla danışırdı... -Gevorkun qızına görə, çox sağ ol ki, məni ora
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
aparırsan. Mən Gevorkun qızını istəyirəm, dayı. Bacına ağıl ver, sən canın... Yamacı aşan kimi balaca bir göllə üz-üzə çıxdıq, balaca bir göldü, baş yol ona dəyib burulur, bir az aralıda da erməninin kababxanasıdı, özü görünməsə də tüstüsü elə indiddən əl eləyir. Teymur elə maşındaca dikəlb gölə sarı dartındı: -Dayı, -dedi, -bir gün eşidəcəksən ki, maşın qarışıq bu gölə düşmüşəm. -Niyə?-deyib maşının sürətini azaltdım, tamam durduq.
-Bilmirəm, -dedi, - amma maşınım olsa özümü saxlaya bilməyəcəm... Ba-aax, gör, o gölün ortası adamı nece çağırır, özü də maşın qarışıq... Mat-məətəl maşından düşdüm, o da düşdü, yanaşı dayandıq. İçində itib-batdığımız təbiyətin özü kimi yaşıla çalan gözlərini gölə zilləmişdi. Bayaq özü nece demişdisə eləcə fikrimdən keçir. “həə...doğrudan da bir gün eşidəcəm ki, Teymur maşın qarışıq özünü gölə atıb... Deyirlər, dayısına oxşayır, amma mən belə, bu cür, hər şeyi yarıb keçən deyiləm, hər şeydən çəkinən, daha doğrusu qorxan, ölçü-biçini bilən, səliqəli, dayan görək
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
nolur, deyə-deyə son sözünü saxlayan...Belə olmağı kim öyrətdi mənə?! Budu eey, yollar öyrətdi...”, bir anlığa keçib getdiyim yollar, səfərlər düşüncəmdə xəritə kimi canlandı da, söndü, “...bax, həmin yollardı kənddən çıxandan burnuma döyür; “...yola gəl...deyir”, istədim bu düşündüklərimin ardınca, kafir, deyəm, “dinə gəl, kafir”, - tamam başqa şey soruşdum: -Kimin maşınıyla düşmək istəyirsən, gölə? - Başımla da gölü göstərdim. - Atanın? -Yox...
-Bəs kimin? Gevorquun...? Qaynatavıın?!- Bərkdən güldüm, o da mənə qoşuldu. Qayğısız idi, zərif, yaraşıqlı çöhrəsiylə uyuşmayan bədəni gərilir, əzələlərinin dikəldəyi köynəyindən bilinirdi. -Bəlkə elə gəlmişkən, bir yedə atdanaq gölə?!- Zarafatdan əl çəkmək istəmirdim, bu da heç yerinə düşmədi. -Yox, -dedi, -dayı, gəlmişkən gedək, Süsəni görək, elçilik eləyək, sonra... -Özünü düzəldib saçlarını www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
sığalladı...-Eşitmişəm, sən də erməni qızı istəmisən. Noldu bə, niyə evlənmədiz? -Erməniylə evlənmək olmaz. Sevmək olar, amma evlənmək yox... -Mən onun çaşqınlığını anlayıb əlavə elədim.-Bacıma, elə-obaya görə də yox, öz inandığıma görə deyirəm... -Niyə?
-Özün görəcəksən. -Dinimizə görə deyirsən? Müsəlman, xristiyan... ona görə deyirsənsə səhv eliyirsən. Heç allahın da müsəlmanı, xristiyanı yoxdu. Allah Allahdı... Özümdən asılı olmadan gözlərimin dibi göynədi, hönkürüb ağlamaqdan özümü güclə saxladım: -Süsəndi adı? -içimi arıda-arıda soruşdum. -Susana... amma mən Süsən deyirəm... -Türkləşdirirsən,həə, indidən?! Dinmədi, istədim deyəm ki, səninki elə bu olacaq, yəni Susannanı Süsən eləmək, ancaq bu qədər...Hələ
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
gözləyirlər, ailə qurannan sonra gör nələr eləyəcəklər, gör nece erməniləşdirəcəklər... ailəni. Uşaqların erməni olannan sonra sən neynəyə bilərsən...onda görəcəksən nələr olacaq. -Erməni qızı evlənməkçün deyil ki, - bu fikri bayaq demişdim bir də dedim, - erməni qızı sevişməkçündü. -Evlənmək nədi bəs, dayı, sevişmək deyil? Söhbətimizi dəyişməkçün: -O sənə nə deyir, bəs? Timaaa?!
Tima niyə, Teymur, deyir. Hələ, deyir, hansı ana ba- bamınsa adı da Teymur olub. -Doğrudan? -Hə, dayı, görəcəksən, elə yaxşı qızdı...! Deyir, hansı babamsa Teymur ləngin ordusunda əsgər olub. “Ermənidən əsgər olmaz” fikrimdən keçir, ona görə də tanıdığım-tanımadığım ermənilər gözlərimin qarşısına gəlir, hamısı da gördükləri işin üstündə...amma üz- www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
gözlərində gördükləri işin yox, görmədikləri gizlin, dolaşıq, anlaşılmaz işlərə hazır olan bir rəng... Onları kişili-arvadlı bir-birinə bənzədən də həmin rəngdi; guya iş görürlər, əslində alt qatlara, gizlində olan işlərə hazırlaşırlar...belə düşünürəm, Teymura da heç nə demirəm, doğrudan da nə deyim, heykəllərdən danışsam, desəm ki, bunlar adi heykəllər deyil, baş daşları olsa da abidələrimizdi, qəbr üstləridi, desəm ki, binlar bizim minilliklər boyu yer
üzünə yazılan
tariximizdi, inanmayacaq, desəm ki, bu qəbrüstlərinə,- bu heykəllərəcən küp qəbirlərimiz olub, yəni ölənlərimizi ölmədiklərinə inandığımız üçün küp qəbirlərə,-ana bətnindəymişlər kimi
yenidən ana
bətninə göndərərdik...Hə, Teymura, daha
doğrusu, indininTeymurlarına belə şeyləri demək artıq gecdi, onsuz da heç biri inanmayacaq, nəinki inanmaq, heç eşitməyə həvəsləri olmayacaq, darıxıb özlərinə iş arayacaqlar. Beləcə gecikdik, heç vaxt Vaxtın sözünü demədik, baxmayaraq bilirdik ki, hər zamanın özünün sözü var... Ona görə də istədim deyəm ki, ermənidən əsgər olmaz, demədim, amma, onu dedim ki, yaxşı iş quran olar, yəni inandırsan ki, o dağın altında bir dənə erməni hərfi qalıb, erməni yazısından bir hərf, gedək o dağı çapaq, www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
erməni
hərfini çıxardaq, gör nece
sevinə-sevinə gələcək...Deməli o, ayrı cür əskərdi... Maşını addım-addım sürürəm, buna səbəb bu cür düşüncələrlə yanaşı daha
çox kababxanaya yaxınlaşmağımızdı. Əslinə qalsa Gevorqun kababxanasına nə üçün getdiyimi bilmirəm, Teymur elçilik etməyimi istəyir, maşını yavaş sürməyimin bir səbəbi də elə budu, gedib nə deyəcəm... Nə isə, bacıoğluna qonaqlıq verərəm, yeyib-içib qayıdarıq, bu fikir daha çox ağlıma batdı... Yoldan azca aralı qoç heykəllərini görüb elə bil yuxudan ayılıram, neçə illərdi unutmuşam tamam, heç yadıma da düşməyib ki burda belə abidələrimiz var, indi də görməsəydim yadıma düşməyəcəkdi. Baxmayaraq uşaqlığımız elə buralarda keçib, kənddən bura o boyda yolu heykəlləri minməyə gələrdik, heykəlləri minməyə... işə bax, bu heykəllərin əslində nə demək olduğunu bir adam bizə deməyib; on il orta məktəblərdə oxumuşuq, nə qədər müəllim görmüşük, savadlı-savadsız müəllim ordusu, heç biri heç nə bilmədi. Yalnız bir dəfə yaxınlıqda qoyun otaran çoban: -Bunlar bizim ölənlərimizdən qalmadı, a bala, bunları bir zamanlar bizim ölənlərimiz qoyub gedib, yoxsa www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
bunların burda nə işi var, minməyin, günahdı, ruhlarını incitməyin... atmı yoxdu, minməyə, eşşəkmi yoxdu. Çobanın dediyini də axıracan heç kəs anlayammadı. Sonra da söz yayıldı ki, bu heykəllərin içində qızıl var, bir erməni, dedilər, nə vaxtsa bir qoçun başını sındırıb içindən beş kilo qızıl çıxardıb. Ondan sonra özümüz daraşıb qırıb dağıtdıq... Maşını saxlayıb düşdüm, heç gözümü açıb ətrafa baxmaq istəmirəm. Birdən-birə hiss elədim ki, ən doğru, ən gerçək olanı elə bu, tarixini bilmədiyimiz, bilmədiyimiz üçün də anlamadığımız şeylərdi. Gerçək olan bir də qoç heykəllərindən yuxarıda ermənilərin uçurduqları xarabalıqları görükən abidələrin qalıqlarıdı, kəndin- kəsəyin adının ucdan tutma ermənicəyə dəyişdirilməsidi, qalan nə var, yalandı... Dönüb bacıoğluna baxdım, nə deyim ona, dibçək çiçəyi kimi harda varsa, ancaq ora aid olan, yaraşıqlı, şumal, bütün düşündükləri dilinin ucunda bir yenyetmə...Yəqin ki, heç bilməz milliyə nədi, millətçilik nədi. O gün anası telefonda deyir, bacın oğluna nə demisən ki, yapışıb yaxamnan ki, məni niyə rus məktəbinə qoymusuz, niyə rusca oxutmusuz məni. Mən də deyirəm, həə, doğrudan da səhv eləmişəm, rusca yox, gərək ermənicə oxudaydım, erməni axçikini də
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
tapmısan... -telefonda uğunub getsə də hirsini gizlədə bimədiyi aydınca hiss olunurdu. Həmin anda da, yəni gülməyinin içində də kövrəlib ağlamsınır.- Getdi kimə oxşadı, bilmirəm, -deyir, hıçqıra-hıçqıra. -İndinin uşaqları, -deyirəm, - daha çox içində yaşadğı vaxta oxşayırlar...! Nə demək istədiyimi o qədər də yaxşı anlamır. -Gəl, deyir, -səni gözləyirəm, gəl, onu başa sal, sənin sözünnən çıxmaz. İndi dayanıb yaraşıqlı boy-buxunuyla kababxanaya sarı boylanır, ordan bura gəlmişəm, heç nə deyə bilmirəm, daha doğrusu, demək istədiklərimdən o qədər uzaqdı ki, söz tapa bilmirəm. Gərək vaxtında deyiləydi, atası deyəydi, anası deyəydi, vaxtında deyilmədiyi üçün artıq çox gecdi...İndi özünün düşündükləri var, elə şeylər deyir ki, donub qalıram...Rayon bazarından gələn kəndçilərimizi göstərib: -Bu qədər paltar olar ki, -deyir, -dayı...bu camaat geyinib. Belə papaq olar?! İnanmıram ki, əvvəllər də belə geyinmişik. Deyirlər ki, biz belə döyüşkən olmuşuq, babalarımız dövlətlər yıxıb, dövlətlər qurub! Hanı? Bu www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
geyimnən neynəmək olar, döyüşmək olar? Ona bax, - deyir, - nolsun molladı, ərəb mollası deyil ki, Azərbaycan mollasıdı, niyə ərəb kimi geyinir.? Milli-milli deyirsən, qoy bizim öz milli paltarımızı geyinsin, “Quran”da deyilməyib ki, hamı ərəb kimi geyinməlidi... Müsəlman olmaq ərəb olmaqdı, bəyəm?! Heç nə demirəm, altdan-altdan gülürəm sakitcə, amma fikirlərinin dəqiqliyinə tüklərim ürpəşir: -Vaxtın oğlusuz, daa... -deyirəm. -Görünür, vaxtın da öz dili var, o dili siz bilirsiz. -Həə,-deyir,-hərə öz vaxtının oğludu... Doğru deyir. Vaxtın öz dili var, amma gərək vaxtı düz anlaya biləsən, yalanını, gerçəyini başa düşəsən, vaxt aldada bilir adamı; al diliylə aldadıb aparır, o yerlərə aparır ki, bir də qayıda bilmirsən... Biz də aldandıq, hər şey əlimizdən çıxdı, heç nəyə yiyə durmadıq. Axsaq Gevorq da dörd yanını yiyəsiz gördüyü üçün hər tərəfə traktor saldırdı, abidə qarışıq, şumlatdırdı. Elə dağıdanların, yıxanların çoxu da özümüzkülərdi...biri elə Teymurun atasıydı: “Əə, yıx, dağıt, məscid döyül ki, Allahdan qorxasan, kafır www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
tikilisidi...” Beləcə, axsaq Gevorqa işlədik hamımız, çünki Vaxt axsaq Gevorqa dil vermişdi; barmağını hara tuşladı yıxdıq...Bəs heç yanda, tarixin heç bir dönəmində olmayan qədim Ermənistanı niyə axtarırılar? Dünya tarixçiləri bilə-bilə ki, heç bir dənizdən heç bir dənizə böyük Ermənistan olmayıb niyə dizin-dizin sürünürlər? Ermənilərin məktəblərdə oxuyub
öyrəndikləri Ermənistanı bulmadıqca niyə qışqırıb ağlaşırlar? Buna səbəb nədi? Buna səbəb tarixin yalanlarıdı, tarix saxtakarlıqlardı... Axsaq Gevorq da ona görə min illərdən qalma abidələrin üstünə düşmən üstə gedirmiş kimi getdi, Teymurun atasını da inandırdı. Teymurun atası da ona görə bir vaxt, əlini yelləyib: -Gəlin...! -dedi, yanındakılara, -hərəniz bir yannan düşün, uçuraq... Amma hardan biləydi ki, min il qabaq elə burdaca ikinci babası Alıca Günə bu dikə çıxıb həmin səslə, həmin dillə abidənin daşlarını qaldıranları haylayırdı: -Ha, qaldırın, başınıza dönüm, gerçəyin daşlarıdı, gerçəyə qaldırın!
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Teymurun atası bütün bunları bilmirdi, bimədiyi üçün də o vaxtlar yol briqadiri işləyən axsaq Gevorqun bir barmağının işarəsiyllə tay-tuşlarını başına yığıb babasının tikdirdiyini min il sonra iştahla, həvəslə dağıdırdı. İnidi də traktor işlədirdi, indi də dağıtmağındaydı, hara buyrurdular ora gedirdi, dağıda-dağıda... istər tik, istər sök, onunçün bir şeydi, axşama heç nə qazanmasa da bir arağı olmalıydı...Oturub oğluna, oğlu olmasa da evinə-eşiyinə göz vura-vura arağını içirdi: -Axsaq Gevorqun qızı nə təhərdi, əə? Yaxşıdımı?!- Oğlundan soruşurdu, oğlu olmasa da evindən-eşiyindən soruşurdu. Əslində bütün bunlar arvadına eşitdirmək üçün idi. -Nolar, ata-oğul ikiniz də birləşib sataşın mənə, erməni qızı da gəlib qulluq eləyər, erməniyə oxşadar sizi, onsuz da oxşuyursuz yavaş-yavaş. -Arvadı ağlaya- ağlaya evi-eşiyi qatıb –qarışdırardı. Sonra da götürüb qardaşına, yəni mənə, zəng edərdi. -Gəl, gör neynirsən, bunlar mənim axırıma çıxacaq... www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı Yüklə 5,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|