C erom k. Q lenn və t eodor c. Q ordon

L
ATIN 
A
MERIKASI
: 2050-ci ilədək əhalinin cari 550 milyondan təqribən 800 milyona qədər 
artması  və 2030-cu ilədək  əhalinin 85%-nin şəhərli olması gözlənilir. Bu da şəhərə  və 
kənd təsərrüfatına kütləvi infrastruktur sərmayələrinin qoyulmasını tələb edəcək. BMT-nin 
azaldılmış dəyərləndirmələrinə görə region əhalisinin yaş medianı 2050-ci ilədək təqribən 
20 il arta bilər. Miqrasiya siyasətləri əhalinin məkani bölüşdürülməsi üçün müvazinət amili 
kimi qəbul oluna bilər. Böyük gəlir boşluqları siyasi iğtişaşlara səbəb ola bilər.     
 
Ş
IMALI 
A
MERIKA
:
 
ABŞ-da yeni immiqrasiya siyasətlərinə ehtiyac var. ABŞ-da hər il 
təqribən 100 milyard dollarlıq qida istifadə edilir. Biotexnologiya və nanotexnologiya 
təzəcə tibbə təsir etməyə başlayır; nəticə etibarilə yaxın 25-50 il ərzində insan ömrünün 
uzadılmasında  əsaslı irəliləyişlər labüddür. Biliyin (elmin) və  təcrübənin xeyri üçün 
“birdəfəlik” istifadənin azaldılması əhali-resurs balansını dəyişə bilər. 
 
Qrafik 4. Qida ehtiyatı (kalori/həcm)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mənbə: Ümumdünya Ehtiyatlar İnstitutu, Minilliyin Layihəsinin dəyərləndirmələri ilə 
 
 
4. 
Avtoritar rejimlərdən həqiqi demokratiyayа necə keçməli? 
Demokratiyanın ölçülməsinə dair beynəlxalq konsensusun mövcud olmadığına 
baxmayaraq, belə bir mürəkkəb anlayış mövcuddur ki, demokratiya məsul vətəndaşlar və 
qayğıkeş hökumət arasında siyasi proseslərdə  iştiraka təşviq edən və  əsas haqlara 
təminat verən qarşılıqlı bir əlaqədir. Bu cür əlaqə dünyada artmaqda və inkişaf 
etməkdədir. “Freedom House”-un verdiyi məlumata əsasən, müstəqil dövlətlərin sayı son 
30 il ərzində 46-dan 90-a qalxıb. Bu da dünya əhalisinin 46%-i deməkdir. Son bir neçə il 
ərzində ölkələrin 64%-i seçki sisteminə malik demokratik ölkələrə çevriliblər. Demokratik 
Baza 
YK
AK
Ada
m
ba
şı
na
 dü
şə
n kalor
i 

Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 
2007 Gələcəyin Durumu                                                                                                                            
42
ölkələrin bir-birilə vuruşmaq niyyətləri olmadığından və humanitar böhranlar demokratik 
rejimlərdən çox avtoritar rejimlər üçün xarakterik olduğundan, demokratiyaya doğru 
meyylər milli dövlətlər arasında daha dinc gələcəyə gətirib çıxarmalıdır. 
 
Qismən müstəqil olan ölkələrin sayı 49-dan 59-a qalxdığı bir dövrdə, 2.4 milyard insan 
avtoritar rejimə malik 45 ölkədə yaşayır. Təqribən 5.4 milyard insanın azad mətbuata 
çıxışı yoxdur və 2006-cı ildə 80-dan çox jurnalist qətlə yetirilib. Bununla belə  vətəndaş 
cəmiyyətinin böyüməsi, demokratiya tərəfdarları olan şəxslərin mətbuata çıxışı, 
uzunmüddətli iqtisadi sabitlik, diqqətin vətəndaş  iştirakına yönəlməsi,  şəffaf məhkəmə 
sistemi,  İnternetə  çıxışı olan elektron hökumət, artan savadlılıq, idarəetməni 
qiymətləndirmə sistemlərinin keyfiyyətinin artırılması, beynəlxalq müstəqillik, və qlobal 
şüurun inkişafı avtoritar rejimdən daha demokratik rejimə keçidə kömək olur. Baxmayaraq 
ki yaxşı hakimiyyətdən asılı olan inkişaf məqsədli yardımlar bir çox ölkələrə kömək olub, 
xalis demokratiyaya o vaxt nail olunacaq ki, əhali – xarici iştirakçılar yox - hökumətdən 
hesabat verməsini tələb edəcəklər. Müflis olmuş ölkələrə  və ya ölkədaxil regionlara 
yardım göstərmək üçün beynəlxalq protokollara və ölkə öz vətəndaşlarına və ya 
digərlərinə qarşı böyük təhlükə yaratdığı zaman müdaxilə prosedurlarına ehtiyac var.   
 
Dünya Bankının hakimiyyət göstəriciləri azad mətbuat,  şəffaf və effektiv hökumət, 
həmçinin demokratik məsuliyyət (hesabatlılıq) və rüşvətxorluq az yayılmış hökumət 
arasındakı qarşılıqlı  əlaqələri göstərir. Bankın dəyərləndirmələrinə görə hakimiyyətdə bir 
standart siyasi təmayülün inkişafı adambaşına düşən gəlirin üçqat artması ilə nəticələnə 
bilər. Bankın dəyərləndirmələrinə əsasən 2006-cı ildə ödənilmiş siyasi rüşvətlərin məbləği 
1 trilyon dolları keçib. Bu da dünyadakı bütün hərbi büdcələrə bərabərdir. Anti-korruspiya 
normalarının təsis olunmasında  əldə olunan irəliləyişlərə baxmayaraq, sorğu keçirilmiş 
163 ölkədən 71-ində korrupsiyanın sürətlə artdığı  məlum olub. Dünya Bankının yeni 
yardım proqramları  və BMT-nin Korrupsiyaya qarşı Konvensiyası artan siyasi 
rüşvətxorluğun qarşısının alınmasında atılmış ilk addımlardır. Həmçinin  İnternet 
vətəndaşların ictimai məsələlər üzrə elektron çıxış imkanlarının təmin olunması üçün 
imkanları artırır. 
 
Hakimiyyətlərin öz vətəndaşlarına qarşı daha təltəlhesab,  şəffaf və qayğıkeş olmaları 
gözlənilir. Bununla belə, demokratik elektron hökumətlərin internetə  çıxışa tələbi var. 
Dünya əhalisinin çoxunun internetə çıxışı olmasa da, 100 dollarlıq portativ kompüterlərin 
uğuru kasıb ölkələrdə bu vəziyyəti dəyişə bilər. 
 
İnternet milliyətindən və dilindən asılı olmayaraq insanlara ümumi ideallar, ənənəvi 
institusional idarənin müstəqilliyi ideyası  ətrafında birləşərək gələcəyi inkişaf etdirməyə 
imkan verir.  Dünyanın müxtəlif hissələrində baş qaldıran haqsızlıq həll yollarını tapmaq 
üçün yerli, regional və ya beynəlxalq idarə sistemlərinə təzyiq göstərən milyonlarla insanı 
əhatə edir. Bu misilsiz sosial qüvvə vətəndaşların siyasi proseslərdəki rolunu yeniləndirir 
və  institutları, siyasət quruculuğunu və hakimiyyəti dəyişir. Bununla belə informasiyanın 
idarə olunmasının qarşısının alınması üsullarının inkişafı, həmçinin informasiya 
ötürülməsi azadlığının artması, davamlı demokratik həmrəyliyin meydana gəlməsində 
mühüm rol oynayacaq. Mütəşəkkil cinayətkarlıq, seçkilərin nəticələrinin gizli şəkildə 
dəyişdirilməsi üsullarına, informasiya müharibəsinə, və  fərdlərin kütləvi qırğın silahları 
düzəltmək və onlardan istifadə etmək potensialına bu gün kifayət qədər diqqət ayrılmır. 
Bu da demokratiyanın gələcəyinin təmin olunacağını  şübhə altına salır. Demokratiyaya 
qarşı yönələn bu təhlükələrin birləşəcəyini düşünmək belə qorxuncdur, lakin əks-tədbirlər 
nə qədər tez işlənib hazırlansa və həyata keçirilsə, bir o qədər yaxşı olar. 
 

Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 
2007 Gələcəyin Durumu                                                                                                                            
43
4-cü Çağırışa o vaxt ciddiliklə cavab veriləcək ki, bu təhlükələri aradan qaldırmaq üçün 
strategiyalar mövcud olacaq, dünyanın 10%-dən azı qeyri-demokratik ölkələrdə 
yaşayacaq, silahlı münaqişələrin sayı (ildə 1, 000 və daha çox ölümlə  nəticələnən) 
yarıbayarı azalacaq və çox demokratik ölkələrdə çox seçkilərdə seçicilərin iştirakı 60%-i 
ötüb keçəcək.    
 
R
EGIONAL 
M
ÜLAHIZƏLƏR
 
 
A
FRIKA
: Bir neçə il demokratik irəliləyişlərdən sonra 2006-cı ildə sub-Sahara Afrikası əldə 
etdiyi irəliləyişlərdən daha çox geriləmələrə  məruz qaldı. Freedom House-un 
dəyərləndirmələrinə  əsasən regionda olan 48 ölkədən 11-i “müstəqil”, 22-si “qismən 
müstəqil”, 15-i isə “müstəqil deyil”. 2007-ci ildə Afrika birliyi tərəfindən qəbul edilmiş  
Demokratiya, Seçkilər və  İdarəetməyə dair Xartiya Afrika hökumtələrinin cavab verməli 
olduqları demokratik standartları müəyyən edir və onların uğurunu qiymtələndirmək üçün 
struktur hazırlayır. 2007-ci ildə Afrikada 15-dən çox seçki həyata keçiriləcək. Afrika 
ölkələri birliyi yaratmağa və Pan-Afrikan Parlamentinə qanunverici hakimiyyət verməyə 
dair təkliflər irəli sürülüb. 
 
A
SIYA VƏ 
O
KEANIYA
: Hindistan dünyada ən böyük demokratik ölkədir, Çində isə 
deomkratiyanın elementləri peyda olmağa başlayır. Freedom House-un 
dəyərləndirmələrinə  əsasən Asiyada olan 39 ölkənin 16-sı “müstəqil”, 12-si “qismən 
müstəqil” və 11-i isə “müstəqil deyil”. 2006-cı ildə region əhalisinin yalnız 70%-inin azad 
mətbuata çıxışı var. ASEAN (Cənubi-Şərqi Asiya ölkələri Assosiasiyası) inteqrasiyaya və 
demokratiyaya təkan vermək üçün (AB-dəki kimi) yeni Xartiya hazırlayır. Baxmayaraq ki 6 
“qismən müstəqil” və 11 “müstəqil olmayan” ölkəsi olan Yaxın  Şərqdə  İsrail “müstəqil” 
dəyərləndirilən yeganə ölkədir, Yaxın Şərqdə bir çox ölkələrdə qadınların səs vermək və 
vəzifə tutmaq haqları üzrə inkişafa nail olunub.    
 
A
VROPA
: AB, siyasət quruculuğunda ictimai iştiraka görə birinci yerdə gedir. AB-yə daxil 
olan 27 ölkənin hamısı “müstəqil” qiymətləndirilib. Lakin yeni üzvlər olan Rumıniya və 
Bolqarıstanda hələ  də  mətbuat azadlığının inkişafına ehtiyac var. Hal-hazırda AB-də 7 
milyon qeyri-qanuni mühacir mövcuddur.  Hər il əlavə olaraq 500, 000 mühacir gəlir. 
Beynəlxalq miqrasiya və mühacirlərin inteqrasiyası üzrə qanuni sistemi möhkəmləndirmək 
üçün yeni normaların işlənib hazırlanması  nəzərdə tutulub. Sovet İttifaqı  və  Mərkəzi və 
Şərqi Avropa ölkələrindən (AB-yə daxil olmayan) 4-ü “müstəqil”, 8-i “qismən müstəqil” və 
7-si “müstəqil” kimi qiymətləndirilib. Bu ölkələrdən bəzilərində mütləqiyyətə, korrupsiyaya 
doğru tendensiyalar və mütərəqqi institutların çatışmamazlığı demokratizasiya prosesinə 
mane olur.   
 
L
ATIN 
A
MERIKASI
:
 
Latın Amerikası dünyada qeyri-bərabərsizliyin  ən yüksək dərəcəsinə 
malikdir, və burada yerləşən bir çox ölkələr korrupsiya və vətəndaş azadlıqlarının azlığı ilə 
üzləşirlər. Lakin 2006-cı ildə bir çox rəqabətli və  ədalətli seçkilər həyata keçirilib. Azad 
bazara malik demokratik ölkələr sosial ədalətlilik və bərabərlik istiqamətində kifayət qədər 
inkişaf etmədikləri üçün, yeni və günü-gündən artan mütləq populist liderlər dəstək alıblar 
və  sənayenin milliləşdirilməsini genişləndirirlər. Region ölkələrinin daha güclü 
inteqrasiyası demokratiyanın möhkəmləndirilməsinə (AB-də olduğu kimi), ticarətin inkişaf 
etdirilməsinə, və korrupsiya və mütləqiyətlərə qarşı mübarizə aparmağa kömək edə 
bilərdi.      
 
Ş
IMALI 
A
MERIKA
: Milli Təhlükəsizlik üzrə 51 saylı Prezident Direktivi və  Vətənpərvərlik 
haqqında Akt ABŞ-da demokratiyanın gələcək səhhəti barədə maraqların baş 
qaldırmasına səbəb olub. Çünki burada güclü lobbilər, geniş  şəkildə korrupsiya və 

Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 
2007 Gələcəyin Durumu                                                                                                                            
44
mətbuatın mərkəzləşdirilməsi hökm sürür.  Regionun iqtisadi və siyasi azadlıqları bütün 
dünyadan mühacirləri bura cəlb edir. Kanada hələ  də demokratik islahatların 
çatışmamazlığından  əziyyət çəkir. Burada senat hələ  də seçkilər yolu ilə seçilmir və  
qadınlar və azlıqlar Parlamentdə az təmsil olunur. Nümayəndəli demokratyaya qarşı 
İnternet yolu ilə birbaşa səsvermə barədə müzakirələr aparılır. 
 
Qrafik 5. Azadlıq üzrə Qlobal Tendensiyalar 
 
 
 
Mənbə: Dünyada Azadlıq, 2007, Freedom House 
 
 

Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 
2007 Gələcəyin Durumu                                                                                                                            
45
 
5. 
Siyasi qərarların qəbul edilməsini qlobal uzunmüddətli perspektivlərə 
(strategiyaya) qarşı həssaslığını nеcə аrtırmаlı? 
İqlim dəyişikliyinin və qlobal qarşılıqlı asılılğın maliyyə  və yoluxucu xəstəliklər kimi digər 
formalarının geniş  şəkildə tanınması möhkəm qlobal sistemlərə olan ehtiyacı nümayiş 
etdirir.  İqlim dəyişikliklərinin və maliyyə  zəncirləri və yoluxucu xəstəliklər kimi qlobal 
qarşılıqlı asılılığın digər formalarının geniş  şəkildə qeydə alınması, qlobal sistemlərin 
davamlılığa - sunami kimi təbii fəlakətləri, su çatışmamazlığı səbəbilə baş vermiş kütləvi 
köçləri, uzunmüddətli elektrik və ya İnternet kəsilmələrini, maliyyə böhranlarını  və 
münaqişələri qabaqcadan görmə, onlara cavab vermə  və onlardan sonra bərpa olunma 
qabiliyyətinə - olan ehtiyacını nümayiş etdirir. Yeni texnoloji və sosial yeniliklər çox vaxt 
siyasət qurucularının  əldən buraxdıqları imkanları  təqdim edir. Hər bir ölkənin gələcəyi 
araşdırma statusu və müvafiq strateji qurumun potensialı müəyyən olunmalı, lazımi olan 
yerlərdə yeniləndirilməli, BMT-nin Katibliyi və ÜST və Dünya Bankı kimi beynəlxalq 
orqanlar da daxil olmaqla dünyadakı  bənzər vahidlərlə  əlaqələndirilməlidirlər.  Ən 
mükəmməl təcrübələr bölüşdürülməli, araşdırma müqayisə edilməli, fərziyyələr 
təsdiqlənməli, və uzunmüddətli anlayışlar elan olunmalıdır. Bu istiqamətdə ilkin addımlar 
YUNİDO, AB, və beynəlxalq futurist təşkilatları tərəfindən atılıb. Gələcəyin araşdırılmasını 
qərar qəbul etmə prosesi ilə daha  yaxşı  əlaqələndirilməsi üsullarının siyahısını  əlavə 
edilmiş CD versiyasının 11-ci Fəslində tapmaq olar.  
 
Daha gələcək-yönümlü qlobal-fikirli siyasətçiləri seçmək üçün bizə daha gələcək-yönümlü 
təhsilli ictimaiyyət lazımdır. Ozon qatının deşilməsinin proqnozlaşdırılması Monreal 
Protokolunda vaxtında verilmiş  qərarların  əks olunmasına gətirib çıxardı. KQB-nin insan 
haqlarını proqnozlaşdırması yenidənqurmaya gətirib çıxardı. Əhalinin proqnozlaşdırılması 
ailə planlaşdırılmasına gətirib çıxardı. “Səssiz bahar”, “Artımın hüdudları” kimi kitablarda 
verilən proqnozlar bir çox ekoloji mühafizə proqramlarına təkan verdi. Cari problemlərin 
gündəlik çətinliklərinə gəldikdə bunun miqyasını daha yaxşı anlamaq üçün vaxtı rəqabət 
amilinə çevirmək gərəkdir. Korporativ iştirakçılar korporativ liderləri öz diqqətlərini növbəti 
rübün nəticələrini təkmilləşdirəcək işlər üzərində cəmləşdirməyə məcbur edərək tez fayda 
əldə etmək istəyirlər; hökumət başçıları hakimiyyəti əldə saxlamaq üçün təcili məsələlərə 
üstünlük verirlər; daha uzun müddəti işdə  rəhbər tutan QHT liderləri çox zaman bu kimi 
yanaşmanı vahid məsələ baxımından tətbiq etməyə meyl edirlər; beynəlxalq təşkilatların 
rəhbərləri də fikrin bir məsələ üzərində cəmləşməsinə meyl göstərirlər və qlobal miqyasda 
bir-birindən asılı olan bir neçə  məsələnin aradan qaldırılması müşküllüyü onların işini 
ağırlaşdıra bilər; xəbərlər sahəsinin icraçı  şəxslərinin fəaliyyəti isə gündəlik vaxt 
çərçivəsinə  və insanların diqqətinin hər bir anın neqativ hadisələrlə dolu hissələrinə 
yönəltmək ehtiyacına  əsaslanırlar. Nəticədə, qərar qəbul edicilər qlobal uzunmüddətli 
perspektivləri müzakirə etmək üçün bir balaca təzyiq hiss edirlər. 
 
Bununla belə, bir vaxtlar qeyri-mümkün görünən aya enmək və ya çiçək xəstəliyinin 
qarşısını almaq kimi uzunmüddətli məqsədlərə nail olunması bir çox insanları eqoist, 
qısa-müddətli maraqlardan yan keçərək böyük nailiyyətlər əldə etməyə ilhamlandırdı. Bu 
cür gələcək nailiyyətlərin beynəlxalq səviyyədə qiymətləndirilmələrini kompakt disk 
versiyasının 7-ci Fəslində tapmaq olar. 2015-ci il üçün BMT-nin Minilliyin İnkişafı 
Məqsədləri beynəlxalq  əməkdaşlığı  və gücləndirilmiş  həssaslığı qlobal uzunmüddətli 
perpsektivlər üzərində cəmləşdirərək inkişaf meyarlarına çevriliblər. Beynəlxalq vasitəçilər 
hər gün uzunmüddətli və qlobal təsəvvürləri əks etdirəcək razılaşmalar əldə etmək üçün 
mübarizə aparırlar. Sürətli dəyişikliyin uzunmüddətli perspektivlər tələb etdiyi fikrini qəbul 
edənlərin sayı günbəgün artır. 
 

Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 
2007 Gələcəyin Durumu                                                                                                                            
46
Milli qanunvericilik orqanları Finlandiya kimi daimi “Gələcək Komitələri” təsis edə bilər; 
Gələcək üzrə Beynəlxalq Komitə qlobal gələcəyin araşdırılmasını siyasət yazarların 
üzərində  cəmləşdirə bilər; hökumətlər, qlobal uzunmüddətli təsəvvürlərə  təkan verəcək 
icraedici məlumat idarəetmə sistemləri və alətlər panelinə malik proqram təminatından 
istifadə etməklə strategiyanı koordinasiya etmək üçün yüksək dərəcədə  rəhbərlik edilən 
gələcəyə-yönəlmiş idarələrarası komandalar təsis edə bilər. Bir çox ölkələr tərəfindən 
həyata keçirilən proqnozların araşdırılması davamlı olaraq yeniləndirilməli, 
təkmilləşdirilməli və digər milli uzunmüddətli cəhdlərlə qarşılıqlı  şəkildə  həyata 
keçirilməlidir.   
 
Hökumət büdcələrindən edilən 5-10 illik ayırmalar elə düşünülməlidir ki, 5-10 illik 
ssenarilər və strategiyaların icra olunması üçün yetərli olsun. Qərar qəbul edənlər və 
strateji məşvərətçilər gələcəyin araşdırılmasının sistematik və müştərək  şəkildə istifadə 
edilməsinə dair təlim keçməlidirlər. Onların tədqiqatlarının uzunmüddətli nəticələrinə aid 
elmi rəyləri bölüşmək və təsdiqləmək üçün sistem yaradılmalıdır. Bu Fəsildə göstərilən 15 
Qlobal Çağırışdan hər biri və 8 Minilliyin İnkişafı  Məqsədləri,  xüsusi bir məqsədə nail 
olmaq üçün resurslarını  və bacarıqlarını ayırmaq istəyində olan hökumətlərdən, QHT-
lərdən, universitetlərdən və beynəlxalq təşkilatlardan ibarət transinstitusional koalisiyalar 
üçün əsas rolu oynaya bilər. Dünya o qədər mürəkkəbləşib ki, milli dövlət ierarxiyalarının 
onu təkbaşına idarə etməsi qeyri-mümkündür; qlobal uzunmüddətli qərar qəbul etmə 
proseslərini daha yaxşı idarə etmək üçün yeni idarəetmə tendensiyaları meydana gəlir. 
 
Qlobal Gələcəyin Durumu İndeksi (2-ci Fəslə baxın) qlobal çağırışların inkişafı ilə əlaqəli 
olan göstəricilərə əsaslandığı üçün, 10 illik müsbət proqnozlara əsasən güman etmək olar 
ki, qərar qəbul etmə prosesi qlobal uzunmüddətli perspektivləri günü-gündən daha çox 
şəkildə  nəzərə alır.  Əgər milli GDİ-lər qərar qəbul edicilərin işini qiymətləndirmək üçün 
tərtib və istifadə olunsaydı, qərar qəbul edicilər daha uzunmüddətli strategiyaları izləməyə 
meylli olardılar. Dünya Bankı kredit qərarlarından bundan istifadə edə bilərdi.  
 
Gələcək konsepsiyaları üzrə istiqamətlərin və üsulların sayını  və keyfiyyətini artırmaq 
cəhdləri, dəstəklənilməli, həmçinin gələcək metodologiyalarına malik standart təhsil 
planlarının gələcəyə-yönəlmiş  təlimatlara kömək edəcək öyrətmə texnikalarına 
çevrilməlidir. Məlumat vasitələri və reklam şirkətləri ictimaiyyətə daha gələcək-yönümlü 
olmağa kömək etmək üçün stereotiplər yarada bilərlər .Mükafatlar qlobal uzunmüddətli 
qərar qəbul etmə prosesinin ən yaxşı nümunələrinin araşdırılması üçün təqdim 
olunmalıdır. 
 
Biz həmçinin gələcəyin araşdırılması vasitəsilə  məlumatlandırılmış müştərək siyasət 
quruculuğu prosesi təsis etməli, proqnozlaşdırma və strategiyaların təhlilində daha asan 
istifadə üçün məlumatlar bazası  təşkil etməli və strateji əməliyyat formatında qeydlərin 
aparılması üçün proqram təminatı işləyib hazırlamalıyıq.   
 
5-ci Çağırışa o vaxt ciddiliklə cavab veriləcək ki, proqnozlaşdırma funksiyaları bir çox 
təşkilatların və hökumətlərin bir hissəsinə çevriləcək,  ən az 50 ölkədə milli GDİ-lər  
istifadə olunacaq, yüksək riskli layihələrin nəticələri onlar həyata keçirilməmişdən qabaq 
nəzərə alınacaq, və Gələcək üçün nəzərdə tutulmuş daimi Komitə ən az 50 ölkənin milli 
qanunvericiliyində mövcud olacaq. 
 
R
EGIONAL 
M
ÜLAHIZƏLƏR
: 
 
A
FRIKA
:
 
Nigeriya 2008-cil ilədək bir çox dövlət xidmətlərinin onlayn şəkildə təmin olunması 
planlarını elan edib. 10 il ərzində BMT-nin İnkişaf Proqramı/Afrikanın Gələcəyi 

Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 
2007 Gələcəyin Durumu                                                                                                                            
47
uzunmüddətli perspektivləri orta və  qısamüddətli planlaşdırmaya birləşdirmək üçün 
hökumətlərlə  iş aparıb. 80-cı illərin  əvvəllərində, bəzi Afrika ölkələri yenidənqurma 
proqramları  həyata keçirmək məcburiyyətində qalandan, siyasət quruculuğunun qlobal 
uzunmüddətli perspektivlərə doğru istiqamətləndirilməsi davamlı şəkildə artıb.    
 
A
SIYA VƏ 
O
KEANIYA
:
 
Çin beynəlxalq arenada qlobal uzunmüddətli qərar qəbul edici kimi 
üzə çıxır. Yaponiya korporasiyaları və Keydanren uzunmüddətli planlaşdırmaya görə 
məşhurdurlar. Uzunmüddətli planlaşdırma və qərar qəbul etmə səbəbindən Cənubi 
Koreya geniş diapazonlu rabitə yetişim dərəcəsi, onlayn bankçılıq, qlobal hesablamalar 
və klonlaşdırmanın tədqiqi baxımından dünya lideridir. 
 
A
VROPA
: AB-nin 7-ci Quruluş Proqramı proqnozlaşdırmaya dəstəyi artırır, Gələcək 
Texnoloji Araşdırmalar İnstitutu AB qərar qəbul etmə proses üçün gələcək araşdırmasını 
həyata keçirir, və Avropa Sağlamlıq üzrə Erkən Xəbərdarlıq Sistemi təsis edir. 
Proqnozlaşdırma 2007-12-ci il üçün Rusiya Federal Proqramına daxil edilib və Elm və 
Texnologiya prioritetlərini təsis etmək üçün Delphilər və senarilərdən istifadə edəcək. 
Qlobal uzunmüddətli təsəvvürlərə, yaşlanan əhali üçün sosial və səhiyyə xidmətləri üçün, 
enerji sistemlərinin strukturunu dəyişmək, etnik demoqrafik göstəriciləri dəyişmək  və 
Çinin meydana gəlməsi kimi geosiyasi dəyişikliklər üçün nəzərdə tutulan dövlət maliyyəsi 
ilə təkan verilir.   
  
L
ATIN 
A
MERIKASI
:
 
Bu Fəsildə göstərilmiş 15 Qlobal Çağırışa cavab vermək üçün dünyada 
ən yaxşı ideyalara malik orta məktəb  şagirdləriniə Qlobal Minillik Mükafatı  təsis olunub. 
Siyasətin sol qanadına, daha sosialist siyasətə doğru dəyişmə regionda gələcək 
haqqında təsəvvürlərə səbəb ola bilər.  
 
Ş
IMALI 
A
MERIKA
: Yeni interaktiv və analitik mexanizmlər proqnozlaşdırmanı inkişaf etdirə 
bilər. Təbii ki əgər vətəndaşlar bunu gözləsə  və  tələb etsə. Yüksək təsirli halların toplu 
şəklinə salınması lazımdır; bunun vasitəsilə  tədbirlilik işinin fayda və ya (gələcəyin 
araşdırılması üzrə mütəxəsislərin düşüncələri yetərli olmadıqdan) xərclərin artırılması ilə 
nəticələnməsi bariz şəkildə özünü biruzə verir. (Nümunələr üçün CD versiyasının 11-ci 
Fəslinə baxın). 
 
 

Ümumdünya BMT Assosiasiyaları Federasiyası, Minilliyin Layihəsi 
2007 Gələcəyin Durumu                                                                                                                            
48