Bir Ekonomik Tetikçinin İtirafları
Yüklə 1,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ufaklıkların gücü hakkında konuştuğumuz
zamanlar, kendime hâkim olmak için çaba harcamak zorunda kalıyordum. Arkadaşlarımın hiçbirinin bilmesine imkân olmayanı biliyordum: Şirketokrasi, onun ET çetesi ve geri planda bekleyen çakallar. Bunlar, ufaklıkların kontrolü ele geçirmelerine asla izin vermeyecekti. Bunun için Arbenz ve Musaddık örneklerine veya daha yakın zamana, Şili’nin demokratik olarak seçilmiş başkanı Salvador Allende’nin 1973’te CIA tarafından devrilmesine bakmam yeterliydi. Aslında küresel imparatorluğun [35] boğucu egemenliğinin OPEC’e rağmen (ya da o zamanlar şüphelenip çok sonraları emin olduğum
gibi OPEC’in
de yardımıyla) güçlenmekte olduğunu seziyordum. Tartışmalarımız genellikle 1970’lerin başlarıyla 1930’lar arasındaki benzerlikler üzerinde yoğunlaşırdı. Bu ikincisi, uluslararası ekonomi ve bu kavramın araştırılması, analizi ve algılanış şeklinde önemli bir dönüm noktasını teşkil ediyordu. O 10 yıl, Keynesyen ekonomiye ve hükümetin piyasaları idare etmekte, sağlık, işsizlik sigortası ve benzer sosyal yardım hizmetlerini sağlamakta önemli rol oynaması gerektiği inancına kapıyı açmıştı. Piyasaların kendi kendilerini düzenledikleri ve devletin müdahalesinin en az seviyede olması gerektiği gibi eski varsayımlardan uzaklaşıyorduk. Büyük Bunalım, Yeni Anlaşma ile birlikte ekonomik denetimi, hükümetin finansal müdahalesini ve finansal politikaların geniş çaplı uygulanmalarını destekleyen politikaları getirdi. Ek olarak, hem Bunalım ve hem de İkinci Dünya Savaşı, Dünya Bankası, IMF ve Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) gibi organizasyonların yaratılmasına yol açtı. 1960’lar, o dönemde ve neoklasik anlayıştan Keynesyen ekonomiye geçişte
anahtar konumundaydı. Tüm bunlar Kennedy ve Johnson yönetimleri altında olurken, belki de en önemli etken tek bir kişi idi: Robert McNamara. McNamara tartışma gruplarımızı (elbetteki isim olarak) sık ziyaret eden biriydi. Hepimiz onun inanılmaz yükselişini biliyorduk: 1949’da Ford Motor Şirketi’nde Planlama ve Finansal Analiz Müdürlüğü’nden, 1960’da (aile dışından seçilen ilk yönetici olarak), şirket başkanlığına, kısa süre sonra da Kennedy’ nin savunma bakanlığına. McNamara, hükümet
ettiği sürece,
Keynesyen bir
yaklaşımın şiddetli bir savunucusu olarak, Vietnam’daki asker miktarını, ödeneklerin dağıtımını ve diğer stratejileri belirlemek için matematiksel modeller [36] ve istatistiki yaklaşımlar kullandı. ‘Girişimci liderlik’ konusundaki yaklaşımı sadece hükümet yöneticilerinin değil, aynı zamanda şirket yöneticilerinin de bir özelliği haline geldi. Bu, ülkenin en iyi işletme okullarındaki yöneticilik eğitiminde yeni bir felsefi yaklaşıma da temel oluşturdu ve sonunda, küresel imparatorluğa doğru gidişe önderlik edecek yeni bir yönetici tipinin yetişmesine yol açtı.
Masanın etrafında oturmuş dünyadaki gelişmeleri tartışırken, ilgimizi özellikle McNamara’nın savunma bakanlığı görevinden ayrıldıktan hemen sonra kabul ettiği Dünya Bankası Başkanı
konumu çekiyordu. Arkadaşlarımın çoğu onun o zamanlar popüler olarak askeri-endüstriyel birlik şeklinde bilineni sembolize ettiği üzerine odaklanıyordu. Büyük bir şirkette, bir hükümette ve şimdi de dünyanın en güçlü bankasında en üst pozisyonda bulunmuştu. Kuvvetler ayrılığı prensibinin o kadar açık şekilde ihlali, çoğunu dehşete düşürüyordu; aramızda buna hiç şaşırmayan tek kişi herhalde bendim. Robert McNamara’nın tarihe en büyük ve en kötü katkısının, Dünya Bankası’nı küresel imparatorluğun o ana kadar görülmemiş derecede baskın bir aracı haline getirmesi olduğunu şimdi görebiliyorum. Aynı zamanda bir örnek de oluşturmuştu. Onun şirketokrasinin önemli
bileşenleri arasındaki farklılıkları giderme becerisi, halefleri tarafından daha da ileriye götürülecekti. Örneğin George Shultz, Nixon’un
kabinesinde maliye
bakanı ve Ekonomik Politika Konseyi başkanı olmuş, Bechtel’e başkanlık yapmış ve sonra da Reagan kabinesinde dışişleri bakanlığında bulunmuştur. Caspar Weinberger, Bechtel’de başkan
yardımcılığı ve genel danışmanlık yaptıktan sonra Reagan kabinesinde savunma bakanı olmuştur. Başkan Johnson’un CIA direktörü olan Richard Helms, daha sonra Nixon’un İran büyükelçisi olmuştur. Richard Cheney, George H. W. Bush kabinesinin savunma bakanı,
Halliburton’un başkanı ve George W. Bush’un başkan yardımcısıdır. Hatta bir ABD başkanı, George H. W. Bush, Zapata Petroleum’un kurucusu olarak başlamış, Nixon ve Ford
yönetimlerinde ABD’nin Birleşmiş Milletler elçisi olarak görev yapmış ve Ford’un CIA direktörü olmuştur. Geriye dönüp baktığım zaman o günlerin masumiyetine şaşmamam mümkün değil. Birçok yönden hâlâ eski yaklaşımlarla imparatorluk kurmaya çalışıyorduk. Kermit Roosevelt bir İranlı demokratı devirip, yerine despot bir kral getirerek bize daha iyi bir yol göstermişti. Biz ET’ler, Endonezya ve Ekvador gibi yerlerde hedeflerimizin çoğunu gerçekleştiriyorduk ama Vietnam eski yöntemlere ne kadar çabuk dönebileceğimizin çarpıcı bir örneği idi. Bu durumu OPEC’in lider konumundaki üyesi olan Suudi Arabistan değiştirecekti.
|