Azÿrbaycan Respublikasûnûn Prezidenti Èlham ßliyevin
Yüklə 6,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
92 Qapû tamamilÿ sÿssiz a÷ûldû (baülananda isÿ gurultu sal- mûødû). Uzunsifÿt nÿzarÿt÷i qapûnûn dar arasûna ke÷di vÿ dÿh- liz dÿn yox, artûq höcrÿnin i÷inÿ girÿndÿn sonra hÿdÿlÿyici sÿslÿ astadan soruødu: – Siz qapûnû niyÿ dþyörsönöz? Ènnokenti sakitlÿødi. ßgÿr nÿzarÿt÷i qorxmadan i÷ÿri girib sÿ, demÿli, zÿhÿrlÿmÿ hÿlÿ yoxdur. –Þzömöpishissedirÿm!–гятиййятиазалмышсясляdedi. – Su verin!
870 – Yadûnûzda saxlayûn! – nÿzarÿt÷i ciddiyyÿtlÿ onu baøa saldû. – He÷ bir halda dþymÿk olmaz, ÿks tÿqdirdÿ sizi cÿza- landûracaqlar. – ßgÿr halûm pisdirsÿ? ßgÿr ÷aüûrmaq lazûmdûrsa? – Bÿrkdÿn danûømaq da olmaz! ßgÿr sizÿ ÷aüûrmaq lazûm dûrsa, – nÿzarÿt÷i ÿvvÿlki kimi qaøqabaüûnû sallayûb tÿm kinlÿ izah edirdi, – gþzlöyön a÷ûlmasûnû gþzlÿyin vÿ sakit cÿ barmaüûnûzû qaldûrûn. O, geri ÷ÿkildi vÿ qapûnû baüladû. Divarûn arxasûndakû maøûn yenidÿn iøÿ döødö vÿ susdu. Qapûa÷ûldû,ammabudÿfÿgurultuilÿ.Ènnokentiанла- маьа baølamûødû: bunlar qapûnû þzlÿrinÿ lazûm olan kimi, hÿm sÿssiz, hÿm dÿ gurultu ilÿ a÷maüû þyrÿnmiødilÿr. Nÿzarÿt÷i su ilÿ dolu par÷û Ènnokentiyÿ verdi. – Qulaq asûn, – Ènnokenti par÷û qÿbul etdi. – Halûm pis- dir, mÿnÿ uzanmaq lazûmdûr! – Boksda uzanmaq olmaz. – Harada? Harada olmaz? – (Bu kötbeyinlÿ dÿ olsa danûø- maq istÿyirdi!) Lakin nÿzarÿt÷i artûq qapûdan ÷ÿkilmiødi vÿ onu baü la yûrdû. – Qulaq asûn, rÿisinizi ÷aüûrûn! Mÿni niyÿ hÿbs ediblÿr? – Ènnokenti þzönÿ gÿldi. Qapû baülandû. O dedi boksda? “ box” – ingiliscÿ yeøik demÿkdir. Onlar bu deøiyi hÿyasûzcasûna yeøik adlandûrûrlar? Nÿ olar, dÿqiq ad tapûblar. Ènnokenti sudan bir az i÷di. Daha istÿmirdi. Par÷, tÿx mi- nÿn, ö÷ yöz qramlûq idi, yaøûl emalla þrtölmöødö vÿ östön dÿ maraqlû bir øÿkil vardû: eynÿkli piøik þzönö kitab oxu yur- muø kimi aparûrdû, ÿslindÿ isÿ yaxûnlûqda atlanûb-döøÿn quø- cuüazû gödördö. Ola bilmÿzdi ki, bu rÿsmi xösusi olaraq Lubyanka ö÷ön se÷sinlÿr. Amma necÿ dÿ yerinÿ döømöødö! Piøik sovet hakimiyyÿti idi, kitab Stalin konstitusiyasû, sÿr÷ÿ isÿ döøö- nÿn øÿxsiyyÿt.
Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 871
Ènnokenti hÿtta gölömsöndö, vÿ bu istehzalû gölöø dÿn baøû na gÿlÿnin bötön dÿrinliyini duydu. Onu qÿribÿ bir sevinc – þzönö varlûüûn xûrda bir zÿrrÿsi hiss etmÿk sevinci börödö. ßvvÿllÿr inana bilmÿzdi ki, Lubyanka zindanûna döø dö- yö ilk yarûm saatdan sonra gölömsönÿcÿk. (Qonøu boksdakû Øevronokun halû daha pis idi: onu indi he÷ piøik dÿ göldörÿ bilmÿzdi.) Paltosunu bir köncÿ sûxaraq, par÷û dolabûn östönÿ qoydu. Qûfûl øaqqûldadû. Qapû a÷ûldû. Qapûdan ÿlindÿ kaüûz bir leyte nant girdi. Onun ÷iyni arxasûndan serjantûn tutqun özö gþrönördö. Qûzûl dÿfnÿ yarpaqlarû ilÿ bÿzÿdilmiø boz-gþyömtöl dip- lomat mundirindÿ olan Ènnokenti saymazyana ayaüa durdu: – Qulaq asûn, leytenant, bu nÿ iødir? Bu nÿ anlaøûlmaz- lûqdûr? Orderi mÿnÿ verin, mÿn onu oxumamûøam. – Soyadûnûz? – øöøÿ kimi gþzlÿrini Ènnokentiyÿ zillÿmiø leytenant ifadÿsiz bir tÿrzdÿ soruødu. – Volodin, – vÿziyyÿti þyrÿnmÿyÿ hazûrlûq ifadÿsi ilÿ Ènno kenti onun tÿlÿbinÿ tabe oldu. – Adûnûz, atanûzûn adû? – Ènnokenti Artemyevi÷. – Tÿvÿllödönöz? – leytenant hÿr sþzö ÿlindÿki kaüûzla tutuødururdu. – Min doqquz yöz on doqquz. – Doüulduüunuz yer? – Leninqrad. Vÿ bu zaman, hÿr øeyi ayûrd etmÿk vaxtû ÷atanda, ikin ci- dÿrÿcÿli möøavirin izahat gþzlÿdiyi bir mÿqamda, leytenant geri ÷ÿkildi vÿ qapû, az qala, möøaviri ÿzÿrÿk baülandû. Ènnokenti oturdu vÿ gþzlÿrini yumdu. Artûq mexaniki kÿlbÿtinin göcönö hiss etmÿyÿ baølamûødû. Maøûn uüuldadû. Sonra sÿsini kÿsdi. Aülûna bir saat bundan ÿvvÿl olduqca tÿxirÿsalûnmaz gþrö- nÿn möxtÿlif bþyök vÿ ki÷ik iølÿr gÿlmÿyÿ baøladû, ayaq larû
872 istÿdi qa÷sûn, o iølÿri gþrsön. Boksda isÿ nÿinki qa÷maq, hÿtta addûm atmaq belÿ mömkön deyildi. Gþzlöyön qapaüû qalxdû. Ènnokenti barmaüûnû qaldûrdû. Qapûnû sÿmavi poqonlu, kötsifÿtli hÿmin o qadûn a÷dû. – Mÿnÿ lazûmdûr... necÿ deyim.. – aøkar baøa döøölÿn iøarÿ ilÿ dedi. – ßllÿr arxaya! Ke÷in! – qadûn amiranÿ sÿslÿ dedi. Onun baøûnûn iøarÿsinÿ tabe olan Ènnokenti dÿhlizÿ ÷ûxdû, boksun boüanaüûndan sonra buranûn havasû ona xoø vÿ sÿrin gÿldi. Ènnokentini bir az aparandan sonra qadûn qapûnû gþs tÿrdi: – Bura!
Ènnokenti i÷ÿri girdi. Dalûnca qapûnû a÷arladûlar. Dþøÿmÿdÿki deøikdÿn vÿ ayaqlar ö÷ön iki ÷ûxûntûdan baø- qa dþøÿmÿnin qalan ki÷icik hissÿsi vÿ divarlarû qûr mû zûm tûl metlax lþvhÿlÿrlÿ özlÿnmiødi. Deøiyin i÷indÿ su sÿrin lÿn di- rici bir øÿkildÿ øûrûldayûrdû. He÷ olmasa, burada fasilÿsiz möøahidÿdÿn dincÿlÿ bilÿ- cÿyini döøönÿn Ènnokenti ÷þmbÿldi. Lakin qapûnûn o biri tÿrÿfinÿ nÿ isÿ sörtölöb xûøûldadû. Baøûnû qaldûrdû vÿ gþrdö ki, burada da hÿmin o konusvarû gþzlök var vÿ qûrpûlma yan gþz burada da onu izlÿyir, þzö dÿ fasilÿlÿrlÿ yox, fasilÿsiz. Utanaraq pÿrt olmuø Ènnokenti ayaüa durdu. Barmaüûnû qaldûrmaüa macal tapmamûødû ki, qapû a÷ûldû. – ßllÿr arxaya. Ke÷in! – qadûn ÿhvalûnû dÿyiømÿdÿn dedi. Boksa qayûdandan sonra saat ne÷ÿ olduüunu þyrÿnmÿk istÿdi. Vÿrdiø özrÿ pencÿyinin qolunu ÷ÿkdi, lakin vaxt artûq yox idi. Ah ÷ÿkdi, par÷ûn östöndÿki piøiyi nÿzÿrdÿn ke÷irmÿyÿ baøladû. Döøönmÿyÿ imkan vermÿdilÿr. Qapû a÷ûldû. Daha bir enlikörÿk, irisifÿt, gimnastyorkasûnûn östöndÿn aü xalat geymiø kiøi soruødu: – Soyadûnûz? – Mÿn artûq cavab vermiøÿm! – Ènnokenti hirslÿndi. – Soyadûnûz? – gÿlÿn adam özöndÿ he÷ bir ifadÿ olma- dan, stansiyanû ÷aüûran radist kimi tÿkrar etdi. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 873
– Hÿ, Volodin. –Øeylÿrinizigþtörön.Ke÷in,–bozxalatлыsoyuqbirtÿrz- dÿ dedi. Ènnokenti dolabûn östöndÿn paltosunu vÿ papaüûnû gþtöröb ÷ûxdû. Ona bayaqkû, poqonlarûnûn sþköldöyö, saatû- nûn vÿ qeyd dÿftÿr÷ÿlÿrinin alûndûüû birinci otaüû gþstÿrdilÿr. Dþøÿmÿdÿ cib dÿsmalû artûq yox idi. – Qulaq asûn, mÿnim øeylÿrimi alûblar! – Ènnokenti øika- yÿt etdi. – Soyunun! – Bozxalatlû nÿzarÿt÷i cavab verdi. – Niyÿ? – Ènnokenti tÿÿccöblÿndi. Nÿzarÿt÷i sadÿ vÿ sÿrt baxûøla onun gþzlÿrinÿ baxdû. – Siz russunuz? – ciddi sÿslÿ soruødu. – Bÿli. – Hÿmiøÿ sþz tapa bilÿn Ènnokenti bu dÿfÿ baøqa he÷ nÿ deyÿ bilmÿdi. – Soyunun! – Nÿdir?.. Rus olmayanlara necÿ, lazûm deyil? – yorüun olsa da, hazûrcavablûq etmÿk istÿdi. Nÿzarÿt÷i daø kim susaraq gþzlÿyirdi. Özönÿ hÿqarÿtli ifadÿ verÿn Ènnokenti ÷iyinlÿrini ÷ÿkÿ- rÿk kÿtilÿ oturdu, ayaqqabûlarûnû, mundirini ÷ûxarûb nÿza rÿt- ÷iyÿ uzatdû. Mundirÿ xösusi bir mönasibÿt bÿslÿmÿsÿ dÿ, Ènnokenti qûzûlla iølÿnmiø paltarûna hþrmÿtlÿ yanaøûrdû. – Atûn yerÿ! – bozxalatlû dþøÿmÿni gþstÿrÿrÿk dedi. Ènnokenti paltarûnû yerÿ atmaüa qûymadû. Nÿzarÿt÷i si÷an rÿngli mundiri onun ÿlindÿn dartûb aldû vÿ dþøÿmÿyÿ tul la ya- raq qûrûq sÿslÿ ÿlavÿ etdi: – Löt soyunun! – Necÿ yÿni löt? – Löt!
– Bu qÿtiyyÿn mömkön deyil, yoldaø! Burada axû soyuq- dur, baøa döøön! – Sizi zorla soyunduracaqlar, – nÿzarÿt÷i ona xÿbÿr- dar lûq etdi. Ènnokenti fikrÿ getdi. Bir dÿfÿ östönÿ atûlmûø- dû lar, ola bilÿrdi ki, yenÿ atûla bilÿrlÿr. Soyuqdan vÿ ikrah
874 hissindÿn bözöøÿrÿk, ipÿk alt paltarûnû soyundu vÿ itaÿtkar- lûqla o biri paltarlarûnûn östönÿ atdû. – Corablarûnûzû ÷ûxarûn! Corablarûnû da ÷ûxarmûø Ènnokenti indi töksöz, bötön bÿdÿni kimi zÿrif, aü yalûn ayaqlarû ilÿ taxta dþøÿmÿnin östön dÿ durmuødu. – Aüzûnûzû a÷ûn. Geniø. “A” deyin. Bir dÿ, daha uzun: “a-a-a!”. Èndi dilinizi qaldûrûn. Nÿzarÿt÷i kirli ÿllÿri ilÿ bazarda satûn alûnan atûn aüzûna baxûrmûø kimi Ènnokentinin ÿvvÿl bir, sonra da o biri yana üûnû, ÿvvÿl bir, sonra da o biri gþzönön altûnû dartdû, onun dilinin, yanaqlarûnûnaltûnda,gþzlÿrindÿhe÷nÿyingizlÿdilmÿдиyinÿ ÿmin olandan sonra baøûnû sÿrt hÿrÿkÿtlÿ arxaya ÿydi ki, iøûq burun deøiklÿrinÿ döøsön, sonra hÿr iki qulaüûndan dartdû vÿ qulaqlarûnûn i÷ini yoxladû, barmaqlarûnû aralamasûnû tÿlÿb etdi, onlarûn arasûnda he÷ nÿyin olmadûüûna yÿqinlik hasil edÿndÿn sonra bir daha ÿllÿrini qaldûrmaüû ÿmr etdi, qoltuq- larûnûn altûnda da he÷ nÿyin gizlÿdilmÿdiyinÿ ÿmin oldu. Bun dan sonra elÿ hÿmin o maøûn sÿsi kimi rÿddedilmÿz bir sÿslÿ komanda verdi: – Øeyinizi ÿlinizÿ alûn. Dÿrisini ÷ÿkin. Bir az da. Kifa yÿt- dir. Øeyinizi saüa, yuxarû ÷ÿkin. Sola, yuxarû. Yaxøû, buraxûn. Arxanûzû mÿnÿ tÿrÿf ÷evirin. Ayaqlarûnûzû aralayûn, Bir az da. Dþøÿmÿyÿ qÿdÿr qabaüa ÿyilin. Ayaqlar aralû. Yanlarûnûzû ÿli- nizlÿ aralayûn. Belÿ. Yaxøû. Èndi ÷þmbÿlib oturun. Tez! Bir dÿ! ßvvÿllÿr hÿbs barÿdÿ döøönÿrkÿn Ènnokentinin gþzlÿri qabaüûna dþvlÿt Leviafanû ilÿ amansûz mÿnÿvi ÷arpûøma mÿnzÿrÿlÿri gÿlÿrdi. O, daxilÿn gÿrginlÿømiødi, þz taleyini vÿ ÿqidÿsini yöksÿk sÿviyyÿdÿ mödafiÿ etmÿyÿ hazûr idi. Lakin he÷ tÿsÿvvör belÿ edÿ bilmÿzdi ki, hÿr øey belÿ sadÿ vÿ köt, rÿdd edilmÿsi mömkön olmayan bir tÿrzdÿ baø verÿcÿk. Onu Lubyankada qarøûlayan ÿn aøaüû pillÿlÿrÿ qoyulmuø dardöøöncÿli adamlar onun fÿrdiyyÿtinÿ, onu bura gÿtirib ÷ûxaran hÿrÿkÿtinÿ tam biganÿ idilÿr. Ènnokentinin hazûr olmadûüû vÿ möqavimÿt gþstÿrÿ bilmÿdiyi xûrdalûqlara qarøû Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 875
isÿ olduqca sayûq vÿ diqqÿtli idilÿr. Onun bu adamlara möqa vimÿt gþstÿrmÿsi nÿ demÿk olardû vÿ nÿ kimi fayda verÿ bilÿrdi? Hÿr dÿfÿ möxtÿlif bÿhanÿlÿrlÿ ondan qarøûdakû mþh tÿøÿm dþyöølÿ möqayisÿdÿ mÿnasûz vÿ boø øey kimi gþrö nÿn xûrdalûqlar tÿlÿb edirdilÿr – belÿ cözi øeylÿrÿ gþrÿ he÷ tÿrslik etmÿyinÿ belÿ dÿymÿzdi – ancaq bötön bunlar prose durun þzönön iøÿ aidiyyÿti olmamasû hissi ilÿ birgÿ hÿbsÿ salûnmûø dustaüûn iradÿsini tÿmiz qûrûrdû. Bötön al÷aldûlmalara vÿ tÿhqirlÿrÿ dþzmÿli olan Ènno- kenti dÿ dilxorluqla susurdu. Axtarûø aparan nÿzarÿt÷i löt Ènnokentiyÿ qapûya yaxûn- laømaüû vÿ qapûnûn aüzûndakû taburetÿ oturmaüû tapøûrdû. Bÿdÿninin lötlÿnmiø hissÿsi ilÿ daha bir soyuq ÿøyaya toxun- maq ona aülagÿlmÿz gþrönördö. Lakin Ènnokenti oturdu vÿ tezliklÿ mÿmnuniyyÿtlÿ hiss etdi ki, taxta taburet bÿdÿnini isitmÿyÿ baølayûr. Hÿyatû boyu Ènnokenti ÷ox lÿzzÿtlÿr gþrmöødö, amma bu, yeni, he÷ vaxt ÷ÿkmÿdiyi bir lÿzzÿt idi. Dirsÿklÿrini sinÿ- sinÿ sûxandan vÿ dizlÿrini yuxarû ÷ÿkÿndÿn sonra þzönö bir az da rahat hiss etdi. Belÿcÿ oturdu, paltar qalaüûnda axtarûø aparanlar isÿ hÿr øeyi silkÿlÿmÿyÿ, ciblÿri axtarmaüa, iøûüa tutub bax ma- üa baøladûlar. Ènsanpÿrvÿrlik nömayiø etdirÿrÿk, Ènno ken ti- nin alt paltarûnû vÿ corablarûnû ÷ox saxlamadûlar. Alt øalvarû bar maqlarû ilÿ diqqÿtlÿ, tikiø-tikiø yoxladûlar vÿ Ènno kenti nin ayaqlarû altûna atdûlar. Alt kþynÿyinin dÿ tikiølÿrini ÿllÿyÿn dÿn sonra qapûnûn aüzûna atdûlar. Corablarû rezin tuta caq lar dan ayûrdûlar, astar tÿrÿfÿ ÷evirib sahibinÿ tÿrÿf tulla dû lar. Ènno- kenti artûq geyinÿ, bÿdÿninÿ xoø hÿrarÿt qay tara bilÿrdi. Bundan sonra axtarûø aparan taxta dÿstÿli iri cib bû÷aüû ÷ûxartdû, a÷dû vÿ ÷ÿkmÿlÿri yoxlamaüa baøladû. ×ÿkmÿlÿrin i÷indÿki ki÷ik karandaø qûrûqlarûnû ikrahla bir tÿrÿfÿ ataraq, ayaqqabû altlûqlarûnû diqqÿtlÿ oyan-buyana qatlamaüa, i÷indÿ nÿ isÿ bÿrk bir øey axtarmaüa baøladû. Bû÷aüû ilÿ dþøÿnÿcÿyi kÿsÿrÿk, onlarûn i÷indÿn, doürudan da, polad zolaq ÷ûxarûb
876 masanûn östönÿ qoydu. Sonra bizlÿ ÷ÿkmÿnin dabanûnû ÷ÿpi- nÿ deødi. Donuq nÿzÿrlÿ baø verÿnlÿri izlÿyÿn Ènnokenti þzöndÿ bu adamûn uzun illÿr boyu baøqalarûnûn alt paltarlarûnû ÿllÿ mÿk- dÿn, ayaqqabûlarûnû kÿsmÿkdÿn vÿ þzgÿ dalûna baxmaqdan bezdiyini dÿ döøönmÿyÿ göc tapdû. Yÿqin etdi ki, axtarûø aparanûn özöndÿki ikrah ifadÿsi dÿ bununla baülûdûr. Gþzlÿmÿkdÿn vÿ möøahidÿ etmÿkdÿn yorulmuø Ènno- ken tinin beynindÿ yaranan bu cör kinayÿli fikirlÿr tezliklÿ sþnöb getdi. Nÿzarÿt÷i onun mundirinin qûzûlû tikiølÿrini, forma döymÿlÿrini, petlisalarûnû sþkmÿyÿ baøladû. Sonra pen cÿyin astarûnû sþkdö vÿ i÷ini axtardû. Øalvarûnûn tikiø- lÿrinÿ dÿ xeyli vaxt sÿrf etdi. Qûø paltosu isÿ onu daha ÷ox qayüûlandûrdû – orada, pambûüûn i÷indÿ nÿzarÿt÷inin qulaüû, yÿqin, øöbhÿli bir xûøûltû eøitmiødi. (Astarûn i÷inÿ tikilmiø mÿktub? Önvanlar? Zÿhÿr dolu ampula?) Vÿ astarû sþkÿndÿn sonra uzun möddÿt pambûüûn i÷ini eødi. Bu zaman onun özöndÿ insan örÿyindÿ cÿrrahiyyÿ ÿmÿliyyatû aparûrmûø kimi olduqca diqqÿtli bir ifadÿ vardû. Axtarûø uzun, bÿlkÿ dÿ, bir saatdan ÷ox ÷ÿkdi. Nÿha- yÿt, nÿzarÿt÷i qÿnimÿtlÿrini – ÷iyinbaüûlarû, corablar ö÷ön rezin tutqaclarû (ÿvvÿlcÿdÿn Ènnokentiyÿ elan etmiødi ki, hÿbsxanada bunlarûn saxlanûlmasûna icazÿ veril mir), qalstu- ku, qalstuk ö÷ön sancaüû, kþynÿyin taxma döymÿlÿrini bir yerÿ yûüdû. Dÿmir zolaqlarû, iki karandaø qûrûüûnû, qûzûl tikmÿlÿri, bötön fÿrqlÿndirici niøanlarû vÿ ÷oxlu döy mÿ lÿri o birilÿrindÿn ayûrdû. Bu adamûn daüûdûcû iøinin mahiy yÿ- tini Ènnokenti yalnûz indi axûra kimi baøa döødö. Nÿ ayaq- qa bûlarûnûn altûnûn kÿsilmÿsi, nÿ astarûn sþkölmÿsi, nÿ paltosunun qoltuqlarû altûndan ÷ûxmûø pambûq ona ÷iyin ba üû- la rû nûn da ÿlindÿn alûnmasû az imiø kimi bötön döymÿlÿrinin dÿ kÿsilmÿsi qÿdÿr tÿsir etmÿdi. Bötön bu tÿhqirlÿrdÿn sonun cusu onu daha ÷ox tÿÿccöblÿndirdi. – Döymÿlÿri niyÿ kÿsdiniz? – bÿrkdÿn soruødu. – Olmaz, – nÿzarÿt÷i burnu altûnda cavab verdi. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 877
– Necÿ yÿni olmaz? Bÿs mÿn nÿ geyÿcÿyÿm? – Èplÿ baülayarsûnûz, – artûq qapûnûn aüzûndan qaøqabaqlû cavab verdi. – Bu nÿ cÿfÿngiyatdûr? Èpi haradan alûm? Qapû þrtöldö vÿ qûfûl baülandû. Ènnokenti daha qapûnû dþymÿdi, tÿkid etmÿdi: aülûna gÿldi ki, paltosunun östöndÿ bÿzi döymÿlÿri saxlayûblar, buna da sevinmÿk lazûmdûr. Bura döøÿndÿn sonra sörÿtlÿ tÿrbiyÿlÿnirdi. ßynindÿn döøÿn paltarûnû ÿllÿri ilÿ saxlayaraq yeni mÿn- zilindÿ var-gÿl etmÿyÿ, onun geniøliyindÿn hÿzz almaüa vÿ ayaqlarûnûn keyini a÷maüa imkan tapmamûø, qûfûl yenidÿn øaqqûldadû, i÷ÿri tÿmiz dÿ olmasa, hÿr halda, aü xalatlû baøqa bir nÿzarÿt÷i girdi. Ènnokentiyÿ þzönÿ ÷oxdan tanûø olan vÿ hÿmiøÿ bu otaqda olmuø ÿøyaya baxûrmûø kimi baxdû, qûrûq sÿslÿ ÿmr etdi: – Löt soyunun! Ènnokenti narazûlûüûnû bildirmÿk, hirsli gþrönmÿk istÿdi, ÿslindÿ isÿ hirsdÿn boüulan boüazûndan cöcÿ ciyiltisini xatûr ladan bir sÿslÿ ifadÿ olunmuø zÿif narazûlûq ÷ûxdû: – Mÿn axû indicÿ soyunmuødum! Xÿbÿrdar edÿ bilmÿz- dilÿr?
Gþrönör, bilmÿzdilÿr, ÷önki yeni gÿlmiø nÿzarÿt÷i darû- xûr mûø kimi ÿmrinin nÿ vaxt icra olunacaüûnû gþzlÿyirdi. Buradakû bötön adamlarûn normal insanlarûn cavab ver- mÿli olduqlarû halda susmalarû Ènnokentini daha ÷ox tÿÿc- cöb lÿn di rirdi. Artûq sþzö qurtarmûø vÿ iradÿsi zÿiflÿmiø halda tabe÷ilik ritminÿ döømÿkdÿ olan Ènnokenti paltarûnû vÿ ayaqqabûsûnû ÷ûxardû.
– ßylÿøin! – nÿzarÿt÷i Ènnokentinin artûq uzun möddÿt östöndÿ oturduüu tabureti gþstÿrÿrÿk dedi. Löt dustaq niyÿ ÿylÿømÿli olduüu barÿdÿ fikirlÿømÿdÿn itaÿtkarlûqla ke÷ib oturdu (onda azad insanlara xas olan hÿr hansû bir hÿrÿkÿti etmÿzdÿn qabaq gþtör-qoy etmÿk vÿrdiøi
878 yox olurdu, þlördö, ÷önki artûq onun ÿvÿzinÿ baøqalarû döøö- nördölÿr). Nÿzarÿt÷i barmaqlarûnû Ènnokentinin peysÿrinÿ qoyaraq baøûndan bÿrk yapûødû. Maøûnûn soyuq kÿsici sÿthi gicgahûna bÿrk sûxûldû. – Siz nÿ edirsiniz? – Ènnokenti diksindi, zÿif bir cÿhdlÿ baøûnû barmaqlardan azad etmÿk istÿdi. – Sizÿ kim ixtiyar verib? Mÿn hÿlÿ hÿbs olunmamûøam! (Demÿk istÿyirdi ki, tÿqsiri hÿlÿ söbuta yetirilmÿyib.) Bÿrbÿr isÿ onun baøûnû ÿvvÿlki kimi mþhkÿm tutaraq, sÿssizcÿ qûrxmaüûna davam edirdi. Ènnokentinin daxilindÿ baø qaldûrmaqda olan möqavimÿt partlayûøû sþndö. Trans- kon ti nental tÿyyarÿlÿrin traplarû ilÿ sÿrbÿst vÿ qayüûsûz tÿrz- dÿ döømÿyÿ, Avropa paytaxtlarûnûn parûltûsûna, ÿtrafûnda vur nu xan lara say maz yana baxmaüa þyrÿømiø bu mÿürur vÿ gÿnc dip lo mat indi löt, söst vÿ qabûrüalarû ÷ûxmûø, yarûyacan baøû qûr xûl mûø adi bir kiøiyÿ dþnmöødö. Ènnokentinin yumøaq, a÷ûq-øabalûdû sa÷larû qar kimi topa-topa yerÿ tþkölördö. ßli ilÿ sa÷ûnûn bir xûømasûnû tutdu, nÿvaziølÿ barmaqlarû arasûnda sörtdö. Baøa döødö ki, þzönö vÿ ke÷ib getmÿkdÿ olan hÿyatûnû ÷ox sevirmiø. Hÿm dÿ qûsa möddÿt ÿrzindÿ gÿldiyi qÿnaÿtin doüru- lu üuna ÿmin idi: itaÿtkarlûq tÿqsirlilik kimi yozula bilÿrdi. Þzönön möqavimÿt gþstÿrmÿk, etiraz etmÿk, möbahisÿ etmÿk, prokuroru tÿlÿb etmÿk qÿrarû da hÿlÿ yadûnda idi, ancaq øöuruna zidd olaraq, donan adamlarda olduüu kimi, daxilindÿ yaranmaüa baølayan hÿr øeyÿ biganÿlik hissi iradÿsini keylÿødirmÿyÿ baølayûrdû. Baøûnû qûrxandan sonra bÿrbÿr ona ayaüa durmaüû vÿ ÿllÿrini nþvbÿ ilÿ qaldûrmaüû ÿmr etdi, qoltuqlarûnûn altûnû da qûrxdû. Sonra þzö ÷þmbÿldi vÿ elÿ hÿmin maøûnla da Ènno- kentinin ayaqlarûnûn arasûnû qûrxmaüa baøladû. Bu, qeyri-adi idi, adamûn qûdûüû gÿlirdi. Ènnokenti qeyri-iradi bözöødö, bÿrbÿr ona tÿpindi. Bu dÿfÿ geyinmÿyÿ tÿlÿsmÿmÿk qÿrarûna gÿldi. Qûrxûl- mûø incÿ yerlÿrindÿ tikan batûrmûø kimi bir hiss vardû. ßlini Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 879
þyrÿømÿdiyi daz qûrxûlmûø baøûna ÷ÿkÿrÿk (uøaqlûqdan baøû- nûn belÿ qûrxûlmaüû yadûna gÿlmirdi), ona qÿribÿ gÿlÿn qûsa sa÷larûnû tumarladû, kÿllÿsinin bu vaxta qÿdÿr xÿbÿrsiz oldu- üu ÿyriliklÿrini aøkarladû. Hÿr halda, alt paltarûnû geyindi, øalvarû ÿyninÿ ke÷irmÿk istÿyÿrkÿn qûfûl øaqqûldadû, ÿtli, bÿnþvøÿyi burunlu baøqa bir nÿzarÿt÷i gÿlib ÷ûxdû. ßlindÿ bþyök karton vÿrÿq tutmuødu. – Soyadûnûz? – Volodin, – mÿhbus bu cur mÿnasûz tÿkrarlanmalar dan bezmiø olsa da, artûq möqavimÿt gþstÿrmÿdÿn cavab verdi. – Adûnûz, atanûzûn adû? – Ènnokenti Artemyevi÷. – Tÿvÿllödönöz? – Min doqquz yöz on doqquz. – Doüulduüunuz yer? – Leninqrad. – Löt soyunun. Nÿ baø verdiyini pis dÿrk edÿrÿk, geyindiklÿrini bir dÿ soyundu. Bu zaman masanûn köncönÿ qoyduüu alt kþynÿyi yerÿ döødö, ancaq bu, onu iyrÿndirmÿdi, kþynÿyin dalûnca ÿyilmÿdi. Bÿnþvøÿyi burunlu nÿzarÿt÷i Ènnokentiyÿ hÿrtÿrÿfli baxûø ke÷irir vÿ möøahidÿlÿrini vÿrÿqÿ yazûrdû. Bÿdÿnindÿki xal- lara, sifÿtinin cizgilÿrinÿ maraq gþstÿrmÿsindÿn aydûn oldu ki, bu adam onun ÿlamÿtlÿrini yazûr. Bu nÿzarÿt÷i dÿ ÷ûxûb getdi. Ènnokenti paltarûnû geyinmÿdÿn, laqeyd halda taburetdÿ oturmuødu. Qapû yenÿ øaqгûlldadû. ßynindÿ aüappaq xalat olan dolubÿdÿnli, qarasa÷ bir qadûn i÷ÿri girdi. Onun tÿkÿbbörlö, qabasifÿtivardû.Ènnokentiþzönÿgÿldi,eyиbiniþrtmÿkö÷ön cÿld alt øalvarûnû gþtörmÿk istÿdi. Lakin qadûn ona hÿqarÿtli, ömumiyyÿtlÿ, qadûn baxûøûna bÿnzÿmÿyÿn bir nÿzÿrlÿ baxdû, onsuzda,uzunоланaltdodaüûnûbirazдаuzadaraqsoruødu: – Deyin, östönözdÿ bit yoxdur ki?
880 – Mÿn diplomatam, – Ènnokentinin xÿtrinÿ dÿydi, alt øal varûnû ÿvvÿlki kimi qabaüûnda tutaraq, qadûnûn qara gþz- lÿ ri nÿ sÿrt-sÿrt baxdû. – Nÿ olsun ki? Øikayÿtlÿriniz varmû? – Mÿni niyÿ hÿbs ediblÿr? Verin orderi oxuyum! Pro ku- roru gþndÿrin bura! – þzönÿ gÿlÿn Ènnokenti tÿlÿsÿ-tÿlÿsÿ dedi.
– Sizdÿn bunu soruømurlar, – qadûn yorüunluqla özönö turøutdu. – Zþhrÿvi xÿstÿliklÿriniz yoxdur ki? – Nÿ? – Qonoreyaya, sifilisÿ, yumøaq øankra tutulmamûsûnûz? Cözama? Vÿrÿmÿ? Baøqa øikayÿtiniz yoxdur ki? Cavab gþzlÿmÿdÿn ÷ûxûb getdi. Lap ÿvvÿlki, uzunsifÿt nÿzarÿt÷i qayûdûb gÿldi. Ènnokenti onu, bir nþv, rÿübÿtlÿ qarøûladû, ÷önki bu adam onu ÿlÿ sal- mûrdû, pislik etmirdi. – Niyÿ geyinmirsiniz? – nÿzarÿt÷i sÿrt sÿslÿ soruødu. – Tez geyinin. Bunu etmÿk bir o qÿdÿr dÿ asan deyildi. Baülû qapû arxasûnda qaldûüû möddÿt ÿrzindÿ Ènnokenti döymÿsiz vÿ ÷iyinbaüûsûz øalvarûnû ÿynindÿn döømÿmÿyÿ necÿ mÿcbur edÿ bilÿcÿyini ÷ox döøönmöødö. Þzöndÿn ÿvvÿlki onlarla dustaq nÿsillÿrinin tÿcröbÿsindÿn istifadÿ etmÿk imkanû olmadûüû ö÷ön vÿziyyÿtdÿn ÷ûxûø yolunu möstÿqil øÿkildÿ tapmaüa mÿcbur idi – ÿvvÿllÿr dÿ milyonlarla insanûn hÿr biri bu mÿsÿlÿni þzö hÿll etmÿli olmuødur. Ènnokenti “ip”lÿri haradan tapacaüûnû artûq bilirdi: øalvarûn bel vÿ miyan÷a hissÿlÿrini ayaqqabû baüû ilÿ ÷ÿkib baülamaq olardû. (Baü la- rûn metal ucluqlarûnûn qoparûldûüûnû Ènnokenti indi gþrördö. Bunu nÿ ö÷ön etmiødilÿr – bilmirdi. Lubyanka tÿlimatlarûna gþrÿ, hesab edilirdi ki, bu cör ucluüun kþmÿyi ilÿ mÿhbus þzönö þldörÿ bilÿr.) Mundiri isÿ döymÿlÿmÿmÿk dÿ olardû. Gþzlökdÿn baxaraq dustaüûn geyinmÿyinÿ ÿmin olan ser jant qapûnû a÷dû, ona ÿllÿrini arxaya qoymaüû ÿmr etdi vÿ Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 881
baøqa bir otaüa apardû. Ènnokentiyÿ tanûø olan bÿnþv øÿ yi- burun nÿzarÿt÷i artûq orada idi. – ×ÿkmÿlÿrinizi ÷ûxardûn! – o, Ènnokentini ÿmrlÿ qarøû- ladû. Bu artûq ÷ÿtin iø deyildi, ÷önki baüsûz ÷ÿkmÿlÿr þzlÿri onun ayaüûndan döøördö (rezinsiz qalmûø corablarû da onlarla bir yerdÿ söröøördö). Divarûn yanûnda boyun þl÷ölmÿsi ö÷ön vertikal aü øka- lalû tibbi cihaz qoyulmuødu. Bÿnþvøÿyiburun Ènnokentinin körÿyini cihaza dayadû, tamasanû aøaüû saldû vÿ onun boyunu yazdû. – Geyinÿ bilÿrsiniz, – dedi. Uzunsifÿt isÿ qapûnûn aüzûndan onu xÿbÿrdar etdi: – ßllÿr arxaya! ßllÿr arxaya! Sÿkkiz saylû boksa qÿdÿr dÿhlizlÿ cÿmi iki addûm yol idi. Ènnokentini yenÿ boksa salûb baüladûlar. Divarûn arxasûnda sirli maøûn yenÿ dÿ ÿvvÿlki kimi uüuldayûr, sÿsini kÿsirdi. Paltosunu ÿlindÿ tutmuø Ènnokenti taqÿtsiz halda tabu- retÿ ÷þkdö. Lubyankaya döøÿndÿn sonra yalnûz gþzqa maø- dûrûcû elektrik iøûüû, yaxûn dar divarlar vÿ laqeyd-susqun zindanbanlar gþrördö. Bir-birindÿn cÿfÿng prosedurlar ona al÷aldûcû gÿlirdi. Bötön bu hÿrÿkÿtlÿrin döøönölmöø bir mÿntiqi zÿncir ÿmÿlÿ gÿtirdiyi sezilmirdi: onu hÿbs etmiø ÿmÿliyyat÷ûlar tÿrÿfindÿn ilkin axtarûø; mÿhbusun øÿxsiy yÿ- tinin möÿyyÿn edilmÿsi; hÿbsxana mödiriyyÿtinin imzasû ilÿ mÿhbusun qÿbulu (qiyabi olaraq, dÿftÿrxanada); qÿbul vaxtû ÿsas hÿbsxana axtarûøû; ilk sanitar iølÿnmÿsi; ÿlamÿtlÿrin yazûlmasû; tibbi baxûø. Prosedurlar onu ÿldÿn salmûødû, saü- lam aüûldan vÿ möqavimÿt gþstÿrmÿk iradÿsindÿn mÿh rum etmiødi. Èndi isÿ yeganÿ özöcö istÿyi yatmaq idi. Hÿlÿ lik dinc buraxûldûüûnû döøönÿrÿk, baøqa cör yerlÿømÿ variantû tap ma- yaraq, Lubyankada ke÷irdiyi ilk saatlarûn tÿcrö bÿ sini ömu- milÿødirÿrÿk, kÿtilи dolab÷anûn östönÿ qoydu, nazik drap- dan tikilmiø qaragöl yaxalûqlû paltosunu dþøÿmÿyÿ sÿrdi vÿ
882 boksun diaqonalû boyu uzandû. Bu zaman körÿyi dþøÿmÿnin östöndÿ idi, baøû boksun bir köncöndÿ dik qalmûødû, dizdÿn qatlanmûø ayaqlarû isÿ o biri köncÿ sûxûlmûødû. Èlk anlarda ÿtraflarû keyimÿmiødi vÿ o, hÿzz duydu. Ancaq gþzlÿri hÿr øeyi unutduran yuxuya dalmamûø qapû qÿsdÿn salûnan gurultu ilÿ a÷ûldû: – Qalxûn! – qadûn fûsûldadû. Ènnokenti gþz qapaqlarûnû göclÿ araladû. – Qalxûn! Qalxûn! – baøûnûn östöndÿn ÷aüûrûølar sÿslÿndi. – Bÿs ÿgÿr yatmaq istÿyirÿmsÿ? – Qalxûn!!! – yuxusuna girmiø meduzayaoxøar qadûn artûq hþkmlÿ vÿ bÿrkdÿn qûøqûraraq onun östönÿ ÿyildi. Ènnokentigöclÿбцкцлцvÿziyyÿtдÿнчыхарагayaüadurdu. – Onda mÿni elÿ yerÿ aparûn ki, orada yatmaq mömkön olsun, – ÿzgin sÿslÿ dedi. – Olmaz! – sÿmavi poqonlu meduza onun sþzönö kÿsdi vÿ qapûnû øaqqûltû ilÿ baüladû. Ènnokenti divara sþykÿndi, qadûnûn gþzlökdÿn onu tÿkrar-tÿkrar diqqÿtlÿ möøahidÿ etmÿyini gþzlÿdi. Meduzanûn uzaqlaømaüûndan istifadÿ edÿrÿk, tÿzÿdÿn paltosunun östönÿ uzandû. Artûq onun øöuru dumanlanûrdû, amma qapû yenÿ a÷ûldû. Tÿzÿ bir kiøi, höndörboy, göclö, yaxøû görzvuran vÿ ya daø- qûran ola bilÿcÿk aü xalatlû bir nÿfÿr kandarda dayan mûødû. – Soyadûnûz? – soruødu. – Volodin. – Øeylÿrinizi gþtörön! Ènnokenti paltosunu vÿ papaüûnû qamarladû, gþzlÿri sþnök lÿø miø halda, sÿndirlÿyÿ-sÿndirlÿyÿ nÿzarÿt÷inin arxa- sûn ca getdi. O, hÿd din dÿn artûq özölmöødö vÿ hÿtta aya üû- nûn altûn dakû dþøÿ mÿ nin hamar olub-olmadûüûnû da hiss edÿ bil mirdi. Yeri mÿyÿ þzöndÿ göc tapmûrdû, dÿhlizin ortasûn da- ca uzan maüa hazûr idi. Qalûn divarda a÷ûlmûø dar bir ke÷idlÿ onu baøqa bir dÿhlizÿ ÷ûxardûlar, soyunma otaüûna salûb ÿlinÿ kibrit qutu- Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 883
sundan da ki÷ik bir tikÿ camaøûr sabunu verdilÿr vÿ ÷immÿyi ÿmr etdilÿr. Ènnokenti uzun möddÿt tÿrÿddöd etdi. O, divarlarûna kafel ÷ÿkilmiø vanna otaqlarûnûn gözgö kimi tÿmizliyinÿ alûø- mûødû, adi insana tÿmiz gþrönÿ bilÿcÿk bu taxta otaq isÿ ona iyrÿnc dÿrÿcÿdÿ kirli gþröndö. Skamyada göclÿ quru bir yer tapdû, soyundu, ÷im÷iøÿrÿk özÿrindÿ ÷ÿkmÿ vÿ yalûn ayaq izlÿri qalmûø yaø barmaqlûüûn östö ilÿ irÿlilÿdi. Mÿm nu niy- yÿtlÿ soyunmaz vÿ yuyunmazdû, amma otaüûn qapûsû a÷ûldû, aü xalatlû görzvuran ona duøun altûna girmÿyi ÿmr etdi. Sadÿ vÿ nazik, iki øöøÿsiz kÿsiyi olan, hÿbsxana qapûsûna oxøamayan qapûnûn dalûnda duø otaüû yerlÿøirdi. Dþrd bar- maq lûüûn özÿ rindÿ (Ènnokenti bunlarûn da ÷ox kirli olduüunu möÿy yÿn etdi) ÿla isti vÿ soyuq su verÿn dþrd dÿnÿ duø asûl- mûødû, lakin Ènno kenti bunlarû da dÿyÿrlÿndirÿ bilmÿdi. Bir adama dþrd dÿnÿ duø! – Bundan da sevinc duymadû (ÿgÿr bilsÿydi ki, dus taq lar dönyasûnda ÷ox vaxt dþrd nÿfÿr bir duøun altûn da ÷imir, þz on altû dÿfÿlik östönlöyönö daha yök- sÿk dÿyÿr lÿn di rÿrdi). Ona verilmiø kÿsif iy verÿn sabunu (otuz illik þmrö boyu belÿsini he÷ ÿlindÿ dÿ tutmamûødû vÿ bu cör sabu nun olduüunu da bilmirdi) soyunma otaüûndaca tulla- mûødû. Bir ne÷ÿ dÿqiqÿ ÿrzindÿ birtÿhÿr yaxalandû, ÿsasÿn dÿ qûrxûl dûqdan sonra bÿdÿninÿ batan sa÷larû yudu, þzönö yuyun- muø kimi deyil, ÿksinÿ, kirÿ batmûø kimi hiss edÿrÿk, geyin- mÿk ö÷ön qayûtdû. Amma ÿbÿs yerÿ. Soyunma otaüûnûn skamyalarû boø idi, onunkÿsiлиb-doüranmûødaolsa,yenÿdÿ÷oxgþzÿlpaltarûnû apar mûø dû lar, skam yanûn altûnda uclarû divara dirÿnmiø ÷ÿk- mÿ lÿri qal mûødû. ×þl qapûsû baülû idi, gþzlöyön qapaüû salûn- mûødû. Ènno ken ti nin Rodenin “Mötÿfÿkkir”i kimi skamyada otu rub fikrÿ dal maq dan, bÿdÿnini qurutmaqdan baøqa ÿlacû qalma mûødû. Bir azdan ona yuyulmaqdan özölmöø, qarûn vÿ körÿk his sÿlÿrinÿ qara “Daxili hÿbsxana” øtampû vurulmuø alt pal- tarû, eyni cör øtamplû kvadrat ÿsgi verdilÿr ki, bunun dÿsmal
884 hesab edildiyini Ènnokenti dÿrhal baøa döøÿ bilmÿdi. Alt pal tarûnûn döymÿlÿri kartondan vÿ par÷adan dözÿldilmiødi, bÿzi lÿri he÷ yox idi; baülar da ÷ox yerdÿ qûrûq idi. ßyninÿ qûsa gÿlÿn alt øalvarû Ènnokentiyÿ dar idi, ayaqlarû arasûn dan sûxûrdû. Kþynÿk isÿ ÿksinÿ, ÷ox bþyök idi, qollarû bar maq la- rû nûn östönÿ döøördö. Paltarû dÿyiømÿkdÿn imtina etdi lÿr, ÷önki Ènnokenti dÿsti artûq geymiø vÿ bununla da kor la mûødû. Aldûüû qatlanmayan paltarû geyinÿndÿn sonra Ènnokenti hÿlÿ xeyli vaxt soyunma otaüûnda qaldû. Ona dedilÿr ki, öst paltarû “biøirilmÿ”dÿdir. Bu sþz Ènno- kentiyÿtanûødeyildi.Hÿttaþlkÿнинbaødan-ayaüa“biøirmÿ” mÿntÿqÿlÿriilÿdoluолдуьуmöharibÿillÿrindÿdÿbelÿøeylÿ rast laømamûødû. Paltarûn biøirilmÿsi dÿ (onun tÿsÿvvö rönÿ cÿhÿn nÿm qazanû kimi nÿhÿng bir tava gÿlirdi) bu gecÿnin mÿna sûz tÿhqirlÿrinÿ uyüun idi. Ènnokenti vÿziyyÿtini vÿ nÿ etmÿli olduüunu ayûq baøla araødûrmaüa ÷alûødû, lakin fikirlÿri qarûøûr, cûlûzlaøûrdû: gah dar alt øalvarû, gah indi kitelinin biødiyi nÿhÿng tava, gah da diqqÿtli gþzÿ tabe olaraq ÷ÿkilÿn gþzlök qapaüû haqqûnda fikirlÿr ona mane olurdu. Hamam yuxusunu daüûtmûødû, amma canûndakû özöcö zÿiflik hÿlÿ dÿ qalûrdû. Quru vÿ soyuq olmayan bir øeyin östönÿ uzanmaq, hÿrÿ- kÿt siz qalmaq, tökÿnmÿkdÿ olan qövvÿsini qaytarmaq istÿ yirdi. Löt qabûrüalarû ilÿ skamyanûn tinli taxtalarûnûn östö nÿ uzan- maq dan ÷ÿkinirdi (taxtalar da bötþv deyildi, calaq-calaq idi). Qapû a÷ûldû, lakin onun paltarûnû gÿtirmÿmiødilÿr. Hamam nÿzarÿt÷isinin yanûnda qûrmûzûyanaq, enlisifÿt, mölki pal tarda bir qûz dayanmûødû. Utancaqlûqla ÿli ilÿ palta rû nûn qösur la rûnû gizlÿtmÿyÿ ÷alûøan Ènnokenti kandara yaxûn laødû. Qûz ona ÷ÿh rayû bir qÿbz uzatdû vÿ surÿtini imza la maüû tapøûrdû. Bu qÿbz dekabrûn 26-da SSRÈ DTN-in Daxili Hÿbs xa nasû tÿrÿ fin- dÿn È.A.Volodindÿn saxlanûlmaq ö÷ön aøaüû dakû ÿøya larûn qÿbul edilmÿsi barÿdÿ idi: sarû metaldan hazûrlanmûø saat, saatûn№-si...,mexanizmin№-si...;sarûmetallabÿzÿdilmiøvÿ Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 885
eyni rÿngli metaldan ucluüu olan avtoqÿlÿm; ÷ÿr÷ivÿsindÿ qûr mûzû daø olan qalstuk sancaüû; mavi daødan taxma döymÿ – bir cöt. Ènnokenti baøûnû aøaüû salaraq, gþzlÿyirdi. Nÿhayÿt, pal- tarûnû gÿtirdilÿr. Paltosu soyuq vÿ salamat qayûtdû, kiteli, øal varû vÿ öst kþynÿyi ÿzilmiø, rÿnglÿri solmuø vÿ hÿlÿ dÿ qaynar idi. – Mundiri dÿ paltonu qoruduqlarû kimi qoruya bilmÿz- dilÿr? – Ènnokenti narazûlûqla bildirdi. – Øubanûn xÿzi var. Baøa döømÿk lazûmdûr! – görzvuran þyöd verirmiø kimi dillÿndi. Biøirilmÿdÿn sonra þz paltarû da ona yad vÿ pis gþrö- nördö. Narahat þzgÿ paltarû geyindirilmiø Ènnokenti tÿzÿdÿn sÿkkiz saylû boksa gÿtirildi. O, su istÿdi vÿ östönÿ piøik øÿkli ÷ÿkilmiø par÷la iki par÷ su i÷di. Bu arada yanûna daha bir qûz gÿldi vÿ imza atdûraraq, ona mavi qÿbz verdi: cari il dekabrûn 27-dÿ SSRÈ DTN-in Daxili Hÿbsxanasû tÿrÿfindÿn È.A.Volodindÿn bir ÿdÿd ipÿk alt kþynÿyi, bir ÿdÿd ipÿk alt øalvarû, øalvar ÷iyinbaüûlarû vÿ qalstuk qÿbul edilmiødir. Sirli maøûn hÿmiøÿki kimi uüuldamaüûnda idi. Tÿzÿdÿn baülû qapû arxasûnda qalan Ènnokenti ÿllÿrini dolab÷anûn östönÿ qoydu, baøûnû da ÿllÿrinin östönÿ qoyaraq oturduüu yerdÿ yatmaüa cÿhd etdi. Nþvbÿsinÿ yeni baølamûø nÿzarÿt÷i qapûnû a÷araq dedi: – Olmaz! – Nÿyi olmaz? – Baøû qoymaq olmaz! Fikirlÿri qarûømûø Ènnokenti bir az da gþzlÿdi. Yenÿ qÿbz gÿtirdilÿr, bu dÿfÿ aü kaüûzda yazûlmûø: SSRÈ DTN-in Daxili Hÿbsxanasû tÿrÿfindÿn È.A.Volodindÿn 123 (yöz iyirmi ö÷) manat pul qÿbul edilmiødir. Yenÿ gÿldilÿr – yenÿ tÿzÿ sifÿtlÿr – bahalû qÿhvÿyi kos- tyumun östöndÿn gþy xalat geymiø kiøi.
886 Hÿr dÿfÿ qÿbz gÿtirÿndÿ onun soyadûnû soruøurdular. Bu dÿfÿ tÿzÿdÿn hamûsûnû soruødular: Soyadû? Adû? Tÿvÿl- lödö? Doüulduüu yer? – bundan sonra gÿlÿn adam ÿmr etdi: – Yöngölcÿ! – Yöngölcÿ nÿ? – Ènnokenti quruyub qaldû. – Yöngölcÿ, yÿni øeylÿri gþtörmÿdÿn! ßllÿr arxaya! – dÿh- lizdÿ bötön komandalar yavaø sÿslÿ verilirdi ki, o biri boks- larda eøidilmÿsin. Yenÿ dÿ hÿmin o gþzÿgþrönmÿz it ö÷ön dilini nûr ÷ûl da- dan qÿhvÿyi kostyumlu kiøi Ènnokentini baø qapûdan ke÷i rÿ- rÿk baøqa bir dÿhlizlÿ hÿbsxana otaüûna bÿnzÿmÿyÿn – pÿn- cÿ rÿlÿrindÿ pÿrdÿlÿri, yumøaq mebeli, yazû masalarû olan bir otaüa gÿtirdi. Otaüûn ortasûnda Ènnokentini stula oturtdular. Baøa döødö ki, indi onu dindirÿcÿklÿr. Danmalû! Hÿr øeyi tamamilÿ danmalû! Var göcö ilÿ dan- malû! Lakin bunun ÿvÿzinÿ pÿrdÿ arxasûndan qÿhvÿyi foto- ka mera yeøiyi ÷ûxardûlar, iki tÿrÿfdÿn Ènnokentinin östönÿ par laq iøûq saldûlar, bir dÿfÿ qabaqdan, bir dÿfÿ dÿ yandan øÿk lini ÷ÿkdilÿr. Ènnokentini gÿtirÿn rÿis saü ÿlinin barmaqlarûndan nþvbÿ ilÿ bir-bir tutaraq uclarûnû øtempel mörÿkkÿbinÿ batû rûl mûø qara yastûüa sörtdö vÿ onun bötön barmaqlarûnûn uclarû qaraldû. Sonra hÿmin kiøi Ènnokentinin barmaqlarûnû ara- ladû, onlarû aü vÿrÿqin östönÿ basdû vÿ birdÿn dÿ ÷ÿkdi. Kaüû- zûn östöndÿ beø aü øûrûmlarû olan iz qaldû. Sol ÿlinin barmaqlarûnû da mörÿkkÿbÿ batûraraq, eyni hÿrÿ kÿtlÿri etdilÿr. Èzlÿrdÿn yuxarûda kaüûzûn östönÿ yazûl- mûødû:
Volodin Ènnokenti Artemyevi÷, 1919-cu il, Leninqrad ø. Ondan da yuxarûda isÿ mÿtbÿÿ hÿrflÿri ilÿ “ßBßDÈ SAXLAMALI!” sþzlÿri hÿkk olunmuødu. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 887
Yazûnû oxuyan Ènnokenti diksindi. Bu yazûda nÿ isÿ mistik, bÿøÿriyyÿtdÿn vÿ Yerdÿn daha uca bir øey vardû. Ona sabun vÿ fûr÷a verdilÿr ki, ÿlözyuyanûn östöndÿ barmaqlarûnû tÿmizlÿsin. Yapûøqan kimi mörÿkkÿb pis yuyulurdu, soyuq su ona he÷ tÿsir etmirdi. Ènnokenti, þzönÿ hamamûn barmaq izlÿrinin gþtörölmÿsindÿn ÿvvÿlÿ salûnmasûnûn nÿ dÿrÿcÿdÿ mÿntiqÿuyüun olmasû barÿdÿ sual vermÿdÿn, sabunlanmûø fûr÷a ilÿ barmaqlarûnû sÿylÿ sörtmÿyÿ baøladû. Onun hÿlÿ yerini tutmamûø yorüun beyninÿ komik bir döstur hÿkk olunmuødu: ß B ß D È S A X L A M A L I ! Yüklə 6,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|