AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan respublikasinin təHSİl problemləRİ İnstitutu
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Kanadanın təhsil sistemi. Şimali Amerikada yerləşən Kanadanın təhsil sistemi dünyada mövcud olan ən mükəmməl təhsil sistemlərindən biri hesab edi- lir. Digər ölkələrlə müqayisədə Kanada təhsilin inkişafına daha çox maliyyə və- saiti ayırır. Ölkədə dövlət məktəbləri ilə yanaşı, özəl məktəblər də fəaliyyət göstərir. Təhsil müəssisələrinin böyük əksəriyyəti dövlət tərəfindən maliyyələşdirilir. Təd- ris proqramlarının məzmunu müxtəlif regionlarda fərqli olsa da, ümumilikdə ölkə konstitusiyasının müvafiq tələblərinə uyğun hazırlanır. Bütün əyalətlərdə təhsilin məzmununa və keyfiyyətinə ciddi dövlət nəzarəti vardır. Ölkədə hər bir əyalətin ayrıca Təhsil Nazirliyi olsa da, federal Təhsil Nazirliyi və rəsmi akkreditasiya sistemi mövcud deyil. Uşaqlar bir və ya iki il könüllü olaraq məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə cəlb olunur. Altı yaşı olmuş uşaqlar isə birinci sinfə qəbul edilir. Dərs ili sentyabr ayında başlayır, iyun ayında başa çatır. Müəyyən hallarda isə uşaqların məktəbə qəbuluna yanvar ayında başlanılır. Ölkənin əyalətlərindən asılı olaraq, orta
DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 13 məktəb təhsili 11 və ya 12 il davam edir. Abituriyentlər universitet, kollec və ya 3 illik peşə təhsili müəssisələrinə qəbul ola bilərlər. Ölkədə yüksək nailiyyətləri ilə seçilən kifayət qədər çoxsaylı təhsil müəssisəsi fəaliyyət göstərir. Şagirdlərin oxu, təbiət elmləri və riyaziyyat fənləri üzrə beynəlxalq testlərdə yüksək nəticələr göstərməsi Kanada məktəblərindəki keyfiyyətli təhsilin əyani təzahürüdür. Tədris proqramlarının təcrübə ilə sıx əlaqələndirilməsi Kanada təhsil mode- linin üstün cəhətlərindəndir. Tədris planları işəgötürən müəssisələrin tövsiyələri nəzərə alınmaqla tərtib olunur. Kanadada yüksək texnologiyalar, aerokosmik sənaye, mikroelektronika, biotexnologiya və digər sahələrin inkişafı yalnız tədrisin keyfiyyəti sayəsində mümkün olub. Bütün bunlarla yanaşı, mühəndislik, biznes və təbiət elmləri sahəsində də ciddi nəticələr əldə edilib. Kanada universitetlərinin diplomları bütün dünyada tanınır. Ali məktəb tələ- bələri ingilis və ya fransız dilində təhsil ala bilərlər. Bəzi universitetlərdə təhsilin iki dildə olmasına baxmayaraq, tələbələrin hər iki dili yüksək səviyyədə bilməsi vacib deyil. Kanadada məktəbəqədər təhsil 5 yaşdan başlayaraq icbari təhsil dövrünə qədər olan mərhələni əhatə edir. Bəzi əyalətlərdə uşaqların məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə qəbul yaşı fərqlidir. Məktəbəqədər təhsil pulsuzdur. Kifayət qədər çox olan məktəbəqədər təhsil müəssisələrində uşaqların hərtərəfli formalaşması və məktəbə hazırlanması üçün hər cür şərait yaradılıb. Valideynlər övladları üçün hansı məktəbəqədər tərbiyə müəssisəsini seçmək baxımından tam sərbəstdirlər. Məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin işi, bir qayda olaraq, sentyabr ayında başlayır və iyul ayında başa çatır. Günüuzadılmış uşaq bağçaları isə, demək olar ki, il ərzində fasiləsiz fəaliyyət göstərirlər. Kanadada orta təhsil ingilis və ya fransız dillərində aparılır. Ölkədə dövlət, özəl, böyük, kiçik, sərbəst, pansion və ali təhsil müəssisələrinin nəzdində mək- təblər fəaliyyət göstərir. İctimaiyyət tərəfindən maliyyələşən məktəblərə də tələbat duyulur. Məktəblərdə təhsilin keyfiyyətinə əsasən iki assosiasiya: Sakit Okean Ölkələrin İngilis Dilli Assosiasiyaları və Peşə məktəblərin İngilis Dilli Kanada Assosiasiyası nəzarət edir. Şagirdlər üçün intensiv ingilis dili, inteqrasiya edilmiş akademik və ya ingilis dili proqramları mövcuddur. İngilis dilindən bacarıqları yüksək olan şagirdlərə və akademik proqramlar üzrə təhsil almış məzunlara müvafiq fərqləndirici diplom verilir. Özəl orta məktəblər Kanadanın hər bir əyalətində mövcuddur. Özəl məktəb- lərə daxil olmaq üçün bəzən TOEFL imtahanının nəticələri də tələb olunur. Yuxarı siniflərə daxil olmaq istəyən şagirdlər isə testlə imtahan verməlidirlər. Kanadanın biznes və siyasət sahəsində aparıcı mövqe tutan simalarının əksəriyyəti özəl məktəblərin məzunlarıdır. Özəl məktəblər yerləşdikləri əyalətlər MÜDAFİƏ MAHMUDOV
14 üzrə Təhsil Nazirliyində qeydiyyatdan keçməli, vahid kurikulum və digər standartlara cavab verməlidirlər. Valideynlər övladları üçün yalnız oğlanların və ya qızların, o cümlədən də qızlarla oğlanların birgə oxuduğu təhsil müəssisələrini seçə bilərlər. Bəzi özəl məktəblər dini etiqad məsələlərinə sadiq qalaraq daha çox mənəviyyat elmlərinin tədrisinə üstünlük verir, həmçinin ciddi elmi standartları tətbiq edirlər. Dini və dünyəvi təhsil verən orta məktəblərin təhsil proqramları əyalətlərə görə fərqlənir. Orta məktəblərdə əcnəbilər də oxuya bilər və belə məktəblər seçilmiş məktəb şuraları tərəfindən idarə olunur. Bütün ictimai məktəblər yalnız gündüz şöbəsində təhsil proqramları təklif edir. Məktəblərdə əcnəbilər üçün qəbul şərtləri və təhsil haqları fərqli ola bilər. Xüsusi dil məktəblərində standart (ümumi ingilis dili, biznes ingilis dili, peşəkar proqramlar) və şagirdlərin tələblərinə uyğun ixtisaslaşmış kurslar təklif edilir. Demək olar ki, bütün məktəblərdə əcnəbi şagirdlər üçün nəzərdə tutulmuş "Akademik məqsədlər üçün ingilis dili" kimi uzunmüddətli kurslar təşkil olunur. Əcnəbi şagirdlər üçün fransız dilini xarici dil kimi tədris edən mərkəzlər də vardır. Altı yaşında birinci sinfə daxil olan uşaqlar məktəbdən, eləcə də əyalətdən asılı olaraq, 11 və ya 12 il təhsil alır, yalnız bundan sonra universitetlərə daxil ol- maq istəyən abituriyentlər kolleclərdə 2 illik hazırlıq bölməsində oxuyurlar. Mək- təblərdə uşaqlara əsas (riyaziyyat, qrammatika, ədəbiyyat və düzgün yazılış, Ka- nadanın siyasi strukturunun əsaslarından ibarət fənlər) və təbiət elmlərinə dair (fizika, biologiya və s.) fənlər qrupu tədris olunur. Qeyd edilən fənlərlə yanaşı, məktəblərdə kompyuter vərdişləri, xarici dil, musiqi kimi fənlər də keçirilir. Yu- xarı siniflərdə isə qeyd edilən fənlər üzrə biliklərin möhkəmləndirilməsi davam etdirilir. Eyni zamanda ölkə üzrə geniş yayılmış xüsusi pansion məktəblər də fəaliyyət göstərir. Əcnəbilərin təhsil aldığı belə tədris ocaqları, əsasən, katolik məktəblər hesab olunur. Kanadada təxminən 170 dövlət və xüsusi kollec fəaliyyət göstərir. Bunlar regional kolleclərə, texniki institutlara və teniki peşə kolleclər sisteminə bölünür. Regional kolleclərin əksəriyyəti uyğun assosiasiyalara (Kanada Kolleclər Birliyi Assosiasiyasına) daxildir. Kanada kolleclərinin əsas vəzifəsi sənaye və biznes sahəsi üzrə peşəkar kadrlar hazırlamaqdan ibarətdir. Bu kolleclərdə təhsil alan tələbələr qısa müddət ərzində müəyyən peşəyə yiyələnə bilir. Kolleclərdə tədris olunan birillik proqramların sonunda dinləyicilərə müvafiq sertifikat təqdim olunur. Bundan əlavə, kolleclərdə ikiillik proqramlar da tədris olunur ki, bu proqramların sonunda məzunlara diplom verilir. Üçillik bakalavr proqramları mövcud olan kolleclər hər hansı bir ali təhsil müəssisəsi ilə əməkdaşlıq edir. Son illərə qədər üçillik kollecləri bitirmiş məzun- lara xüsusi bakalavr dərəcəsi verilirdi. Kolleclərdə, əsasən, informasiya, texnologiya, dizayn, mühasibatlıq, biz- nesin idarə olunması, mehmanxana və turizm idarəetməsi ixtisasları üzrə mü- DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 15 təxəssislər hazırlanır. Nəzəri biliklər ixtisas üzrə təcrübə məşğələləri ilə vəhdət təşkil edir. Kanadanın ali təhsil sistemi öz nüfuzuna görə dünyada ən üstün yerlərdən birini tutur. Kanada universitetlərində 1,5 milyondan çox tələbə təhsil alır. Onların 1,2 milyonu dərəcə proqramlarında, 275800-ü gündüz şöbəsində oxuyur. Ali məktəblərdə tam ştatlı 42000 professor və müəllim çalışır. Ölkə üzrə aparılan tədqiqat işlərinin 30 faizi universitetlər tərəfindən həyata keçirilir. Ali təhsil müəssisələrində dünya miqyasında tanınan elmi tədqiqatlara imkan yaradan yüksək keyfiyyətli infrastruktur və unikal laboratoriya avadanlıq- ları mövcuddur. Onu da qeyd edək ki, ölkədə həyat tərzinin yüksək olması məhz "insan kapitalının" inkişafı ilə əlaqədardır. Ali təhsil müəssisələri tədris proqramlarının dərinliyi baxımından fərqlənir. Universitetlər də daxil olmaqla, əyalət və ərazilər üzrə müvafiq dövlət orqanları təhsilin bütün sahələrinə cavabdehdir. Kanadada təxminən 100 universitet və onların nəzdində fəaliyyət göstərən universitet kolleci fəaliyyət göstərir. Digər ingilisdilli ölkələrlə müqayisədə, açıq immiqrasiya siyasətinin mövcudluğu ali məktəbləri bitirən əcnəbilərin Kanadada qalıb işləməsi üçün geniş üfüqlər açır. Təsadüfi deyil ki, hər il 125 min əcnəbi tələbə Kanada ali məktəblərini seçir və gələcək həyatlarını bu ölkə ilə bağlayırlar. Digər Qərb ölkələrində olduğu kimi, Kanada ali təhsil sistemi də üç pilləlidir. Üçillik ilk ali təhsil proqramında bakalavr dərəcəsi verilir. Bir və ya ikiillik magistr proqramından sonra doktoranturaya qəbul olanlar fəlsəfə doktoru dərəcəsi almaq üçün daha 4 il elmlə məşğul olmalıdırlar. Bundan əlavə, universitetlər ixtisaslaşmış diplom və sertifikatların verilməsi ilə bağlı bir sıra proqramlar da təklif edir. Kanada ali məktəbləri tədris proqram- larına görə üç qrupa bölünür. Bakalavr təhsili verən ali məktəblər birinci, bakalavr və magistr proqramları tədris edilən universitetlər ikinci qrupa daxildir. Üçüncü qrupa isə doktor proqramları və tibb fakültələri olan ən nüfuzlu universitetlər aid edilir.
Universitetlərə sənəd qəbulu tədris ilindən bir il əvvəl başlayır. Qəbul üçün orta təhsil haqqında attestat, TOEFL imtahanının nəticələri və fransız dili üzrə universitetin xüsusi testindən keçmək tələb olunur. Magistraturaya daxil olmaq üçün testlə imtahan vermək lazımdır. Əcnəbi tələbələrin universitetlərə daxil olmaları üçün akademik proqramlar əsasında kurslar təşkil olunur. Əcnəbilərin qarşısında qoyulan tələblər onların seçdiyi ixtisaslardan asılı olaraq dəyişir. Bir qayda olaraq, onlar orta təhsil haqqında attestatı təqdim etməli və TOEFL imtahanı verməlidirlər. Kanadada təhsil almaq istəyən əcnəbi tələbəyə il ərzində 15-20 min Kanada dolları həcmində maliyyə vəsaiti lazımdır. Yaşayış və təhsil xərclərini ödəmək məqsədilə əcnəbi tələbələrə həftədə 20 saat və tətil günlərində isə tam ştatda işləmək imkanı yaradılır. MÜDAFİƏ MAHMUDOV
16 Kanadada 3 aylıq dil kursları üçün tələbə vizası almaq tələb olunmur. Lakin ölkədə uzunmüddətli təhsil almaq üçün tələbə vizası və təhsil üçün icazə sənədini almaq əsas şərtlərdən biridir. Birillik tibbi sığortaya isə 700 Kanada dolları ödənilir. Bütün bunlarla yanaşı, tələbələrə təqaüd almaq üçün ərizə ilə dövlətə müra- ciət etmək imkanı verilir. Kanadanın Xarici İşlər və Beynəlxalq Ticarət Nazirliyi tərəfindən reallaşdırılan üç dövlət təqaüdü yüksək tədris uğurları olan tələbələrə şamil edilir. Bu sıraya Kanada Hökumətinin Təqaüd Proqramı, Ali Məktəblərdə Elmi-Tədqiqat Proqramı və Ali Məktəblərin Təkmilləşdirilməsi Proqramı daxildir. Kanadanın ali məktəblərinin dünya elminin inkişafına verdiyi xüsusi töhfələrdə Toronto Universiteti mühüm yer tutur. Bu təhsil ocağında ilk elektron kardiostimulyator, süni qırtlaq, kimya lazeri hazırlanıb, mədəaltı vəzinin trans- plantasiyası əməliyyatı, bir çox digər mürəkkəb xəstəliklərin müalicəsi həyata keçirilib. 5000 aparıcı tədqiqatçı universitetdə hər il bir milyard dollar dəyərində tibbi tədqiqatlar aparır. Tibb elmi tarixində önəmli hadisələrdən olan insulinin kəşfi 1921-ci ildə bu ali məktəbdə yerinə yetirilib. 1963-cü ildə beyin sümüyünün köçürülməsi əməliyyatının əsasını qoyarkən gövdə hüceyrələri aşkarlanıb. 1972-ci ildə tədqiqatlar nəticəsində atmosferdə qara dəliklərin olması sübuta yetirilib. Universitetin astronomları Uran planetinin peykləri olan Kaliban və Sikoraksanı, Andromeda I, II, III qalaktikalarını aşkar ediblər. Dünyada ilk operativ kompyu- terlərdən biri olan UTEC və ilk kommersiya kompyuteri Toronto Universitetində hazırlanıb. Ali məktəbdə elmi-tədqiqat sahələri günbəgün genişləndirilir və bu istiqamətdə dünya liderliyini qazanmaq üçün səylər artırılır. Kanadada texniki peşə təhsilinin tarixi XVII əsrin ikinci yarısına gedib çıxır. Texniki peşə təhsilinin əsası 1668-ci ildə Kvebek şəhərində Roma Katolik Kilsəsi tərəfindən yaradılmış sənət məktəblərinin fəaliyyətə başlaması ilə qoyulub. Bu məktəblərdə xarrat, çilingər, çəkməçi, dərzi, heykəltəraş, rəssam, bənna və digər peşələr öyrədilirdi. XVIII əsrdə ilk peşə-ixtisas təhsili sahəsində təcrübə daha da genişləndi, məktəbdə tədris olunan nəzəri və praktik fənlər arasında əlaqələr möhkəmləndi. Dövrün tələblərinə uyğun peşələrə maraq artdı, peşə təhsili müəssisələrinin şəbə- kəsi formalaşdı. Peşə təhsili ümumi orta təhsil və yaxud da orta məktəbdən sonrakı peşə hazırlığı çərçivəsində həyata keçirilir. Müasir dövrdə Kanadada peşə təhsili həm- çinin orta məktəb təhsili çərçivəsində şagirdlərin ümumi biliklərinin zənginləş- dirilməsini və çoxsaylı praktik vərdişləri əhatə edir. Ölkə vətəndaşları ilə yanaşı, əcnəbilər də ödənişli şərtlərlə texniki peşə təhsili ala bilərlər. Kanada universitetlərində aparılan elmi tədqiqatlar ölkə tarixində, eləcə də bütün dünyada biznesin inkişafı, dövlət siyasətinin düzgün müəyyənləşdirilməsi, bəşəriyyətin tədqiqi, mədəniyyət və incəsənətin tərəqqisinə imkan yaratmaqla həyat səviyyəsinin yüksəldilməsini təmin edir.
DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 17 Ölkədə mühüm elmi kəşfləri və ixtiraları, innovasiyaları həyata keçirən Ka- nada İnnovasiya Mərkəzi müstəqil korporasiya kimi fəaliyyət göstərir. Bu qurum elmi tədqiqat infrastrukturunu maliyyələşdirmək məqsədilə təsis edilib. Mərkəzin başlıca məqsədi universitetlərin, kolleclərin və tədqiqat laboratoriyalarının fəaliy- yətini stimullaşdırmaqdır. Bütün bunlar müsbət nəticə verərək, səhiyyə, təbii resurslar, informasiya-kommunikasiya texnologiyaları, enerji və ətraf mühit kimi sahələrin sürətli inkişafını təmin edib. Universitetlər elmi tədqiqatları həyata keçirən ən böyük mərkəzlər hesab olunur. Universitetlərin həyata keçirdiyi elmi tədqiqatların 55-60 faizi hökumət tərəfindən maliyyələşdirilir. Tədqiqat istiqamətində qrant agentliklərindən maliyyələşən Kanadanın So- sial Elmlər və Bəşəriyyətin Tədqiqi Şurası və Kanada Səhiyyəsinin Tədqiqi İnsti- tutları bakalavr və magistr təqaüdlərini ödəməklə yanaşı, tələbələrə tədqiqat işlə- rində köməklik göstərilməsini də maliyyələşdirir. Elmi tədqiqatlar sahəsində şöhrət qazanmış Kanada ali məktəbləri bir sıra elmi kəşflərə və innovasiyalara imza atıb. Məsələn, 1999-cu ildə dünyada ilk dəfə MakGil Universitetində klonlaşdırılmış keçilər yetişdirilib. Daha sonra Monsters Universitetində üç klon buzov yaradılıb. Digər sahələrdə də Kanadanın payına düşən elmi ixtiraları sadalamaq olar. Bütün bunlar isə dünya elminin və bəşəriyyətin inkişafına Kanadanın verdiyi töhfələrin aydın mənzərəsini yaradır. Kanada təhsil sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın inkişafına xüsusi yer ve- rir. Ölkə üzrə tələbələrin 10 faizini əcnəbilər təşkil edir. Kanadanın beynəlxalq təhsil bazarındakı mövqeyini daha da möhkəmləndirmək üçün Xarici İşlər və Beynəlxalq Ticarət üzrə Federal Departament əyalətlər və təhsil müəssisələri ilə birgə müvafiq işlər aparır. 2011-ci ildə ikiillik yeni Beynəlxalq Təhsil Strategiyasının işlənilib hazır- lanması üçün büdcədən təxminən 10 milyon dollar həcmində vəsait ayrılıb. Bu strategiyada ən istedadlı əcnəbi tələbələrin Kanada universitetlərinə cəlb edilməsi məsələsi də öz əksini tapıb. Həmin sənəddə də həmçinin tədqiqatçı tələbələrə, tədqiqatçı alimlərə əlverişli imkanların yaradılması və ölkə hüdudlarından kənarda yerli mütəxəssislərin fəaliyyətinə təkan verilməsi nəzərdə tutulub. Kanada Universitetlər və Kolleclər Assosiasiyası universitet prezidentlə- rindən ibarət nümayəndə heyyətlərini həmişə dünyanın müxtəlif ölkələrinə gön- dərir, əcnəbi tələbələrin təhsil və karyera sahəsində seçim zamanı Kanadaya üstünlük vermələri üçün təbliğat kampaniyaları təşkil edir. Məhz bunun nəticəsi- dir ki, Kanada universitetlərində ilbəil sayları artan əcnəbi tələbələr təhsillərini başa vurduqdan sonra bu ölkədə qalmağa çalışırlar. Kanadanın universitetləri artıq əsrlər boyunca zəngin təcrübə qazanmış ali məktəblərdən hesab olunur. Odur ki, bütün dünyada biznes, hökumət, həmçinin
MÜDAFİƏ MAHMUDOV
18 akademik dairələrdə Kanadada verilmiş dərəcə, diplom və sertifikatlar yüksək səviyyədə qəbul edilir. Hazırda ABŞ və Kanadada təhsil sistemi aşağıdakı pillələrdən ibarətdir: İkiillik proqrama uyğun kollec assosiativ bakalavr dərəcəsi verir ki, bu də- rəcə keçmiş SSRİ dövlətlərinin texnikum təhsilinə müvafiqdir (ekvivalentdir). Ali məktəblərə qəbul imtahanı tam orta təhsil bazasındandır. Dördillik proqramla kollec (institut, universitet) bakalavr dərəcəsi verir və bu dərəcə ali təhsilin birinci pilləsinə (natamam ali təhsil) müvafiqdir. Ali məktəbə qəbul həm orta məktəb bazasından, həm də assosiativ bakalavr bazasındandır. Bir və ya ikiillik proqramla institut və universitetlərdə magistr (tam ali təh- sil) dərəcəsi verilir və bu, keçmiş SSRİ dövlətlərinin aspiranturasına müvafiqdir. Qəbul bakalavr bazasındandır. Universitetlər iki-üçillik proqramla doktor dərəcəsi verir. Burada elmi-təd- qiqat işləri və dissertasiya müdafiəsi nəzərdə tutulur. Bu isə Rusiyanın elmlər na- mizədi elmi dərəcəsinə müvafiqdir və magistraturadan sonra olur. Ən geniş yayıl- mış dərəcə fəlsəfə doktorudur. Amerika ali təhsili statusuna görə son on il müddətində dünyada şöhrət qazanmışdır. Dünya ölkələrinin ən nüfuzlu universitetləri ilə müqayisə etdikdə Amerika universitetləri yüksək mövqe qazanmalarına görə birinci yeri tutur. Ame- rika universitetlərinin bu qədər güclü mövqelərini aşağıdakı obyektiv cəhətlərlə izah etmək olar:
Dövlət dəstəyi, əhəmiyyətli dərəcədə maliyyələşdirmə, güclü maddi- texniki baza.
Lider adı uğrunda universitetlərin öz aralarında rəqabətli mübarizəsi.
Çevik təhsil sistemi. Tədris prosesində universitetləri və fakültələri sərbəst dəyişmək imkanı. Amerika universitetlərində hər il yarım milyondan artıq əcnəbi təhsil alır. Onların əksəriyyəti Asiya ölkələrinin vətəndaşlarıdır. ABŞ və Kanada universitetlərinə tələbə qəbulu qaydası aşağıdakı kimidir:
kollec və peşə texniki məktəblərini qurtardıqdan sonra vaxt itirmədən təhsili universitetdə davam etdirmək;
xüsusiləşdirilimiş ingilis dili kurslarında təhsil almaq məqsədilə “Ümumi sınaq” proqramı üzrə qəbul olunmaq. Bilik səviyyəsindən asılı olaraq hazırlıq proqramının müddəti bir aydan doqquz aya qədərdir. Birinci əsas şərt seçilmiş təhsil müəssisəsi tərəfindən sizin orta təhsil haqqında attestatınızın qəbul edilməsi və ingilis dilini bilməyinizin təsdiq edilməsidir. İkinci və üçüncü halda orta təhsil və ingilis dilindən yüksək səviyyədə bilik olmalıdır, çünki həmin proqramlar dillə əlavə məşğul olmağı və lazımi səviyyəyə qədər hazırlaşmağı tələb edir. Amerika universitetlərinin bir DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 19 çoxu (20-yə qədər ən nüfuzlu universitetlər) Rusiya orta təhsil attestatını qəbul etməyə hazırdır. Qəbul kampaniyası, adətən, aşağıdakı mərhələləri nəzərdə tutur: - sizi maraqlandıran tədris müəssisəsinin seçilməsi və qiymətləndirilməsi (ixtisasların reytinqi, qəbulun mürəkkəbliyi (çətinliyi), ərazi, qiymət və s.); - seçilmiş universitetlərə əcnəbilərin qəbulunun şərtləri barədə sorğu verilməsi, ərizə formalarının alınması; - sənədlər paketinin hazırlanması (ərizə formalarının doldurulması, rəylər və digər zəruri sənədlər); -
сянядлярин универсиtеtляря эюндярилmяси, онлара бахылmасы просесиня нязаряt едилmяси, жаваблар вя йа гябул олунmа щаггында билдиришин алынmасы; - getmə сянядляринин щазырланmасы (виза, сыьорtа, йашайыш йеринин сечил- mяси, авиабилеtляр). Bцtцн mярщялялярин йериня йеtирилmяси бир ил беш айдан иkи иля гядяр вахt tяляб едир. Бир чох ширkяtлярин АБШ вя Kанаданын 30-дан арtыг kоллеж вя универсиtеt- ляри иля яmяkдашлыьы, рясmи mцгавиляляри вардыр. Буна эюря дя ширkяtляр универ- сиtеtляря гябул олунmаьы йцнэцлляшдирир вя сцряtляндирир. Onlar 1,5-2 ай mцд- дяtиня эедишаtы апарmаьа вя гябул олунmаьа зяmаняt верилmясиня щазырдыр.
Ширkяtлярин яmяkдашлыг еtдийи универсиtеtляр бунлаrdır: Фулtоw-Mонtэоmерй Cоmmуниtй Cоллеэе
Cонсtаун, Нйу - Йорk АБШ. Нйу - Йорk Дювляt Универсиtеtи иля бирэя програmлар, сонрадан щяmин универсиtеtя гябул олунmагла. Иллиk юдяниш гийmяtи (йалныз tящсил) -5000 доллардыр. Бир нечя йашайыш варианtы (tядрис или ярзиндя юдяниш 3500 - 5500 доллара гядярdir). Эреен Ривер Cоmmуниtй Cоллеэе
Оберн, Вашингtон Шtаtы (АБШ). Жорнелл Универсиtй, Уc Берkелей вя Сеаttле универсиtеtи иля яmяkдашлыг едир. Иллиk юдяниш гийmяtи (tящсил вя йашайыш) - 13500 доллардыр. Едmондс Cоmmуниtй Cоллеэе
Линвуд, Вашингtон Шtаtы, АБШ. Mярkязи Вашингtон Универсиtеtи иля яmяkдашлыг едир. Иллиk юдяниш гийmяtи 7500 доллардыр (йалныз tящсил), аилялярдя йашаmаг вя ги- даланmа (орtа щесабла илдя 5000 доллардыр). Mянзилляри сечиm иmkаны вардыр. Mаласпина Универсиtй Cоллеэе Ванkувер, Kанада. Баkалавр програmлары (20-дян арtыг ихtисаслар), Kанада универсиtеtляриня гябул олун- mагла иллиk юдянишин гийmяtи 18000 доллардыр. Бурайа tящсил, kоллеcин kорпусунда йашаmаг вя гидаланmа дахилдир.
Авила
Cоллеэе
Kанзас Сиtи, Mиссури шtаtы, Баkалавр вя mаэисtр прог- раmлары. Tящсил, kоллеcин kорпусунда йашаmаг вя гида- ланmа дахил олmагла иллиk юдяниш 17500 доллардыр. Ялачы tялябяляря kоллеc tягацд верир (илдя 2000 доллара гядяр).
MÜDAFİƏ MAHMUDOV
20 Инtернаtионал Сcщоол оф Mанаэеmенt Сан Дийего, Kалифорнийа (АБШ). Бизнес вя mенеcmенt сащясиндя баkалавр, mаэисtр програmлары. Деврй Инсtиtуtе оф Tеcщнолоэй Нйу -
шtаtларында 13 шюбяси, Kанадада – Kалгаридя вя Tо- ронtода 2 шюбяси вардыр. АБШ-ын 20 tанынmыш инсtиtуt- unu əhatə edir. Бизнес вя tехниkи фянляр сащясиндя ба- kалавр вя mаэисtр програmлары. Иллиk юдяниш (йалныз tящ- сил)–ихtисасдан асылы олараг 8000-12000 доллара гядяр- дир.
Неw Щавен Весt Щавен, Kоннеktиkуt шtаtы (АБШ). Баkалавр вя mаэисtр програmлары, 60-дан арtыг ихtисасы вардыр. Tящсил, kоллеcин kорпусунда йашаmаг вя гидаланmа да дахил олmагла иллиk юдяниш 18500 доллардыр. Фаирлеиэщ Диc Kинсон Универсиtй Mедисон, Нйу - Cерси шtаtы (АБШ). Баkалавр вя mаэисtр програmлары, 50-дян арtыг ихtисасы вардыр. Tящсил, kоллежин kорпусунда йашаmаг вя гидаланmа дахил ол- mагла иллиk юдянишин гийmяtи 20000 доллардыр. Сщиллер
Инtернаtионал Универсиtй Tаmпа, Флорида шtаtы (АБШ) (щабеля Инэилtярядя, Алmанийада, Испанийда, Франсада, Исвечрядя филиаллары var). Баkалавр вя mаэисtр програmлары, ясас еtибары иля бизнес исtигаmяtли 15 ихtисас вар. Иллиk юдяниш гийmяtи (йалныз tящсил) – ихtисасдан вя юлkядян асылы олараг 10 000 -
ларында йашаmаг вя гидаланmа иmkаны вар. Аmериcан Инtер Cонtиненtал Универсиtй Иkи шюбяси – Аtланtа, Cорciйа шtаtы вя Лос-Анcелес, Kалифорнийа шtаtы (АБШ) (Бюйцk Бриtанийада, Лон- донда да филиалы вар). Ихtисаслар бизнес, kоmпyutерляр, дизайн вя с. Иллиk юдянишин гиyməti (йалныз tящсил) 12000 доллардан башлайыр.
Цmumi sынaq xцsusi proqram vasitяsiля Amerika universиtеtlяrinя qяbul olunma prosesiни hяyata keчiриr. Bu заmан tяляbяляrя яvvяlcя ingilis dili цzrя hazыrlыq kursu keчmяk, zяruri imtahanlaры vя testляri vermяk tяklif edilir. Sonra шirkяt яmяkdaшлaры iля birlikdя xaricdя universitet seчmяk vя yerindя sяnяd vermяyя kюmяk edir. Proqramыn mцddяti tяlяbяnin ilkin sяviyyяsindяn vя arzularынdаn asыlы olaraq bir aydan doqquz aya qяdяr ola bilяr. Tяhsil, yaшayыш vя qidalanma daxil olmaqla proqramlaрын qiymяti orta hesabla ayda 1500 долларdаn 2000 доллара qяdяr олур. ABШ vя Kanadada mиниmуm sыnaq proqramы цzrя шirkяtin яmяkdaшlaры ABШ-ыn 75 kollecinя vя universitetinя qяbul olunmaьа kюmяk edir. ABШ-ыn istяniляn шtatынda шagirdляr proqramlarы istядиkляри kиmи seчя биляр. Mяsяlяn, aшaьыdakы kolleclяrin vя universitetляrиn bazasынda altыaylыq hazыrlыq proqramlarы vardыr (sonra qяbul olunmaqla):
|