AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan respublikasinin təHSİl problemləRİ İnstitutu



Yüklə 3,82 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/41
tarix14.01.2017
ölçüsü3,82 Mb.
#5285
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   41
 

21

Лоck 



Щавен Универсиtй 

Пенсилванийа  шtаtы, tящсил,  дярслиkляр, kоллеcин  йаtагханасында 

йашаmаг  вя 2 дяфя  гидаланmа  дахил  олmагла  програmын (6 

айлыг) гийmяtи 10 000 доллардыр. 

Дихил 

Сtаtе 


Cоллеэе 

Йуtа шtаtы, tящсил, дярслиkляр, kоллеcин йаtагханасында йашаmаг 

вя 2 дяфя  гидаланmа  дахил  олmагла  програmын (6 айлыг) 

гийmяtи 9100 доллардыр. 

Норtщерн  Mиcщиэан 

Универсиtй 

Mичиган шtаtы, tящсил, дярслиkляр, kоллеcин йаtагханасында йаша-

mаг  вя 2 дяфя  гидаланmа  дахил  олmагла  програmын (6 айлыг) 

гийmяtи 10200 доллардыр. 

Доwлинэ Жоллеэе 

 

Нйу-Йорk, tящсил,  дярслиkляр, kоллежин  йаtагханасында  йаша-



mаг  дахил  олmагла  програmын (6 айлыг)  гийmяtи 10500 дол-

лардыр. 


Неwлурй Cоллеэе 

 

Босtон, tящсил,  дярслиkляр, kоллеcин  йаtагханасында  йашаmаг 



дахил олmагла програmын (6 айлыг) гийmяtи 11500 доллардыр. 

 

Araşdırmalar göstərir ki, ABШ  tяhsil sistemi Avropa tящсил  сисtеmиндян 



xeyli sonra йаранmышдыр (ilkin olaraq Harvard unиversiteti 1636-cы ildя 

fəaliyyətə başlamışdır).  АБШ  универсиtеtляри Avropa tящсил sistemini tяqlid 

etmяkля (mясялян, Oksford вя Kembric универсиtеtлярини) formalaшmaьa 

baшlamышdыr. Amerika ali mяktяbляri  цч  yцz il яrzindя  dцnyada  ян  йцkсяk 

sяviyyяyя чatmышдыр vя щяttа Avropaya tяsir gюstяrmяyя baшlayыr. Bir чox uni-

versitetляr elmi mяrkяzляrя  чevrilmiшdir və orada bцtцn fяnляr  цzrя  dцnya 

шюhrяtli mцtяxяssisляr dяrs deyиr. Harvard Уniversitetinin professoru Henri 

Rosovski vяziyyяti beля  шярщ  едир: «Mяn cяsarяtlя deyя bilяrяm ki, dцnyanын 

яn yaxшы universitetляrinin  цчdя ikisi, dюrddя  цчц Birляшmiш Шtatlarda yerляшir 

(Mяn o faktа  да toxunuram ki, dцnyanын  яn pis kollecляrinin vя univer-

sitetляrinin xeyli hissяsi bizdя yerляшir). Bizim iqtisadiyyatыmыzыn vя ya ictimai 

hяyatыmыzыn  щяр hansы sahяsi barяdя eyni sюzляri demяk olar. Heч kim deyя 

bиlmяz ki, bu gцn  яn yaxшы poladtюkmя  vя ya avtomobil zavodlarыныn, 

kompyuterлярин  вя  с. istehsalы  цzrя  mцяssisяляrin, banklaрыn  вя  йа  hюkуmяt 

dairяляrinin цчdя ikisi Amerikada yerляшir. Ali tяhsilin keyfiyyяt шkalasыныn yu-

xarы hissяsindя bizim yerimiz olduqca qeyri-adidir. Ola bilsin ki, bu, bizim 

xцsusi milli sяrvяtиmizdir». Dinamika vя  дцзэцн praqmatizm, йяни Amerika 

hяyat tяrzinin bu iki яsas tяrkib hissяsи  tяhsil sistemini formalaшdыrmышdыr. 

Amerikaлыlar eksperiment aparmaqdan qorxmур vя rяqabяti цсtцн tуtур. Бу 

cцр  шяraitdя  билиkли, bacarыqlы  vя ya яn fяrasяtli  шяхс  йахшы,  норmал yaшayыr. 

Бunlar ona gяtirib чыxarыр ki, dцnyanын bцtцn юlkяляrindяn олан gяnclяr mяhz 

ABШ-da tяhsil almaьa чalышыr.

 

Beynяlxalq Tяhsil  Инstitutunun mяlumatынa gюrя 2000-ci ildя ABШ-da 



453787 яcnяbi tяlяbя tяhsil alыrды вя bu, tяlяbяlяrin цmumi sayыnыn yalnыz 3%-

нi tяшkil edir. Bu эцn Amerika kollеcляri vя universitetляri яn iri milli xidmяtляr 



  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

22



(ixracedicilяri) arasыnda beшinci yeri tutur; щяr il яcnяbi tяляbяlяr tяряфиндян 

ABШ-a tяхmинян 7 milyard dollar юдянилир. 

Amerika ali mяktяbляrinin tяlяbяlяri kimляrdir? Gяncляrin  яn  чoxu Asi-

yadan (57%), яsas etibariля Yaponiya, Чin, Koreya, Tayvan vя Щonkонгdan 

gяlir. Sяbяbляr mцxtяlifdir. Bяzi  юlkяляrdя  mцяййян ixtisaslar цzrя ali tяhsил 

йох дяряжясиндядир, mясялян, iqtisadиййаt, din вя с. Бу сябябдян дя Amerika 

hюkуmяti Asiya юlkяlяrindян яn istedadлы gяnclяrin tяhsilini davam etdirmяk 

цчцн xeyriyйячi mцbadiля proqramlaры hяyata keчirdir. Avropaлыlar Аmериkа 

иля  mцгайисядя ikinci yeri tutur (15%). Son zamanlar Шяrqi Avropadan vя 

Rusiyadan tяlяbя axыnы hesabыna onlaрыn sayы bir даща  чoxalmышdыr.  Яввялляр 

ABШ-da hяmin regionларdan yalnыz 4780 nяfяr tяhsil  алырды, 1995-1996-cы 

ilляrdя ися bu rяqяm 18032-yя гядяр aрtды. Ян чox эялян gяnclяrin sayы Rusiya-

dan  иди (5589 nяfяr), bu isя Fransadan tяхmинян  gяляnlяrля  ейни  vя  Иsveчdяn 

gяляnляrdяn tяxminяn 2000 nяfяr чox idi. Hазырда Qяrbi Avropa юlkяляrиndян, 

xösusən də Almanиya, Иngилtяrя vя Fransadan az эянж gяlir. 

ABШ-ыn tяhsil mцяssisяляrindя tяhsil alan яcnяbi tяляbяляrin sayы: 

 

Regionlar 



1994-1995 -ci il 

1995-1996-cı il 

Fяrг 

Afриka 


20724 

20844 


0,6 

Asiya 


261789 

259893 


-0,7 

Avropa 


64811 

67358 


3,9 

Latыn Amerikasы 

47239 

47253 


0.0 

Yaxын Шяrq 

30246 

30563 


1.0 

Шimali Amerika 

23394 

23644 


1,1 

Okeaniya 

4327 

4202 


-2,9 

Cяmi: 


452635 

453787 


 

 

Maraqlыdır, amerikalыlar  юvladlarынa xaricdя  tяhsil vermяk qяraрыnы 



qяbul etdikdя onlarы hara gюndяrirlяr? Бу suala cavab Avropanын бир чох tяh-

sil mцяssisяlяrinin nцfuzuнун Amerika tяhsil mцяссисяляринин  нцфузундан az 

olmadыьыны sцbut edир. Qeyd edяk ki, юvladыны xarici юlkяyя tяhsil almaьa gюn-

dяrmяk цчцn анжаг varlы вalideynlяrin imkanы ola bilяr, orta tяbяqяli ailяnin 

buna gцcц чatmыr (яgяr uшaьыn gяляcяyi xatirinя aiляnin bцtцn цzvляri, o cцmля-

dяn babalar, nяnяlяr vя qayьыkeш xalalar, bibиляr kюmяklik edяrsя, onda xarici 

юlkяyя  tяhsil almaьa gюndяrilir).  Иstedadlы  gяnclяr, xцsusiля onlarын  gяляcяk 

peшя karyerasы Avropa iля  яlaqялидирся (mяsяlяn, politoloqlar va ya sяняtшц-

naslar), онда онлар хeyriyyячilik fondundan вя йа universitetdяn xцsusi tяга-

цд ala biляr. 

Xarici  юlkяdя  tяhsil almaq rusiyaлыlar  цчцn asan mясяlя  dеyil, bцtцn 

gяnclяr rяsmи  олараг eyni problemляri hяll  еtmяли  олур. Adяtяn, seчim Qяrbi 

Avropaya  йюнялир,  Иngiltяrя  ися  яnяnяvi olaraq digяr  юlkяляrля

 

mцqayisяdя li-



derlik edir, сonra isя Fransa vя Иspaniyaдыр. Avropada tяhsil alan amerikaлыlar 

DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

23

яsasян ictimai vя hуmanitar elmляriн 37%, biznesiн 14%, xarici dillяrин 10%, 



bяdii vя ya tяtbiqi incяsяnяt nюvляrinin 9%-ni seчir. Sual olunуr:  Оnda nя 

цчцn mяhz tяhsil almaьa ABШ-a gedirляр? Amerika ali mяktяbляrиnin mяшhur 

mцяllиmляri,  йцkсяk  сявиййядя  mадди-texniki bazasы  vя kitabxanalarы onlarыn 

rяqabяt qabiliyyяtini bir-birindяn fяrqляndirir.  Бazar iqtisadiyyatынda  яn  чox 

tяляb olunan бязи исtигаmяtляри vя nadir (unikal) Amerika tяcrцbяsи яsas fяnля-

rin yцksяk sяviyyяdя tядриsindя юzцnц gюstяrir. 1994-95-ci tяdris ilinin mяlu-

matlarыna эюря яcnяbi tяляbяляrin nяyя щявяс эюсtяриб юйрянmяk исtядиkляри юз 

яkсини ашаьыдаkы kиmи tапmышдыр: 

 

Исtигаmяtляр 



Tялябялярин сайы % 

Бизнес вя идаряеtmя 92632 

20,4 

Mцщяндислиk елmляри 



72410 16,0 

Диэярляри (ясас сащяляр, kоmmуниkасийа, 

щцгуг kиmи сащяляр) 

42130 9,3 

Иctиmаи елmляр 38242 

8,4 


Физиkа вя tябияt елmляри 37226 

8,2 


Рийазиййаt вя kоmпyutер елmляри 35940 

7,9 


Инcясяняt 26749 

5,9 


Сящиййя 20674 

4,6 


Щуmаниtар елmляр 16161 

3,6 


Tящсиl 13200 

2,9 


Kянд tясяррцфаtы 8293 

1,8 


 

Бизнес  вя  mцщяндис-tехниk  исtигаmяtляри  цзря  ихtисаслар  узун  mцддяtдир 

kи,  сийащыда  биринcи  йери  tуtур.  Гейри-яняняви  сащяляря  ися  яcняби  tялябяляр 

tяряфиндян  аз  mараг  вар.  Лаkин  mцtяхяссисляр  mяmуниййяtля  гейд  едирляр  kи, 

инcясяняtин  юйрянилmясиня  mараг  арtmышдыр.  1950-ci  иlляrdяn baшlayaraq 

Kaliforniya universitetинdя  tяhsil alan яcnяbilяr  юз sayыna gюrя  birinci yeri 

tutur. Digяr böyük mяrkяz Nyu-Yorkdur. Tяsadцfи deyiл ki, bцtцn dцnya ону 

tяlяbя paytaxtы hesab edir. Бу шяhяrin beш ярази mцяssisясиндя 25 min няфяrdяn 

artыq gənc tящsил  aлыr. Cоьрафи  нюгtейи-нязярдян  ися  яcняби  tяляbяlяr  яn iri 

maliyyя, informasiya, texnologiya mяrkяzляri yеrляшяn шящярлярдя: Nyu-York, 

Suffolk, District of Columbia, Cook, Middlesek, Filadelfiya вя Dade 

qraflыqlaрыnda tяhsil almaьa цstцnlцk verirляr. 

Яcnяbi tяlяbяlяrin шtatlar цzrя paylanmasы 

Kaliforniya 55799 

Nyu York 

47987 


Texas 27883 

Massaчusets  

25739 

Иllinoys 19408 



Florida 18982 

  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

24



Pensilvaniya 17897 

Miчiqan  

16284 

Oщayo 16161 



Яcnяbi tяlяbяляrin  яn  чox tяhsil aldыьы 25 яn iri kollec vя universitetляr 

ашаьыдаkылардыр: 

 

Tящсил mцяссисяси 



Яcнябилярин 

сайы 


Tядрис или цчцн 

юдяниш 


Tялябяляря 

олан tяляблярин 

сявиййяси 

Босtон Универсиtеtи 4532  17650+6480$  Дахил олmаг 

чох чяtин дейил 

Нйу-Йорk 

Универсиtеt 

4242 16650+6780$ Чох чяtиндир 

Соуtmен 

Cалифорнийа 

Universiteti 

4048 16020+6037$ 

Чох чяtин дейил 

Wисcонсин-Mадисон 

Universitet 

3935 7841+3300$ 

Чох чяtин дейил 

Ощио Сtаtе У. Mаин 

Cаmпус 

3818 8292+8292$ 



Чох чяtин дейил 

Сcщоол оф Эенерал 

Сtудиес 

 14444+6223$ 

Сон дяряcя чяtиндир 

У. оф Tехас аt 

Аусtин 

3587 5512+3400$ Чох чяtиндир 



У. оф Пеннсйлваниа 

3183 


16838+6330 \ 

3110 $ 


Сон дяряcя чяtиндир 

Щарвард 


Universiteti 

3137 


7674+5840 \ 3075$

Чох чяtиндир 

У. оф Mиcщиэан-

Анн Арбор 

3043 14069+4285$ Чох чяtиндир 

У. оф Иллиноис 

Урбана Cщаmп 

3038 7580+4058$ Чох чяtиндир 

Cоmелл Universiteti 

2609 


17264+5678$ 

Сон дяряcя чяtиндир 

Сtанфорд 

Universiteti 

2587 17775+6535$ 

Сон дяряcя чяtиндир 

Purdue U. Main 

Campus 


2584 

 

 



8190+3650$ 

 

 



Çox çətin deyil 

 

 



Tехас А & MУ 2572 

5606+3738 \ 

2004$ 

Чох чяtин дейил 



У. оф Mиннесоtа-

Twин Cиtиес 

2548 8563+33$ 

Чох чяtин дейил 

Эеорэе Wасщинэtон 

У. 


2545 16080+6290$ 

Чох чяtин дейил 



DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

25

Mиcщиэан Сtаtе У. 



2521 9677+3568$ 

Чох чяtин дейил 

Аризона Сtаtе У. 

2498 6996+4680$ 

Чох чяtин дейил 

Норtщеасtерн У. 

2416 

11489+6780 \ 



3480$ 

Чох чяtин дейил 

Иоwа Сtаtе У. 

2413 7386+3044$ 

Чох чяtин дейил 

Бриэщаm Йоунэ У. 

2357 

2120+3160 \ 



1243$ 

Чох чяtин дейил 

Руtэерс У. 

2325 


7241+8112 \ 

4200$ 


Чох чяtин дейил 

 

АБШ tящсил сисtеmинин нцфузу, tанынmасы ня ilя bağlıdır? Universitetляrin 



vя kollecляrin gцclц inkiшafы ikinci dцnya mцharibяsindяn sonra baшlandы.  О 

zaman faшizmdяn xilas olmuш Avropadan чox bюyцk miqdarda istedadlы 

insanlar Amerikaya gяlmiшdi. Цmumi iqtisadи vяziyyяt ися яlveriшli idi, dюvляt 

вя  vяtяndaшlarын  юzляri tяhsilin inkiшafыnы  dяstяkляmяyi, ona pul vяsaiti 

айырmаьы milli borclaры hesab edirdilяr. Kimliyindяn asыlы olmayaraq tanыnmыш 

riyaziyyatчы  vя ya istedadlы  rяssam, kompyuterи  йцkсяk  сявиййядя  билib  али 

mяktяб диплоmу олmайан vя ya dяbdя olan yazычы, tягацдчц qadыn, Asiyadan, 

Afrikadan, Rusiyadan gяlmiш adamlaрыn hamыsы  цчцn eyni imkanlar йарады-

лырды. Tяhsil almaq heч zaman gec deyil! Siz юz seчiminizdя azadsыnыz vя biz 

sizя maksimum imkanlar tяqdim edirik! Amerika tяhsil lюvhяsindя tяxminяn 

beля  шцarlar  йазылырды. Bu yanaшma Amerikaны Avropadan, Yaponiyadan 

fяrqляndirir  вя Amerika эяncляrи  hяlя orta mяktяbdяn  юz gяlяcяk peшяsini 

seчиrляр. 

Bu gцn Birляшmiш Шtatлarda ali tяhsil bюyцk biznesdir, daha доьрусу, 100 

milyardlыq biznesdir, yяni  цmumi milli эялирин 2,7%-dir. Башга heч bir юlkя 

tящсил  сисtеmиня  бу miqdarda хярж  айырmыр  vя  tяdris mцяssisяlяri ilя  юyцnя 

bilmяз. АБШ-да 156 universitet, 1953 dюrdillиk, 1378 ikiillik tяhsil verяn kollec 

vя texniki mяktяbляr вар. Onlarыn arasынda йашлылар (20 mин nяfяrя qяdяr йашлы 

tяляbя tяhsil alыr) vя kiчik йашлылар (min nяfяrя qяdяr) vardыr. Бу tядрис mцясси-

сяляринин yaрыdan чoxu юзялдир. Aли mяktяblяr bюyцk шяhяrlяrdя vя rayonlarda 

yerляшir.  Бу  юлkядя  tядгигаt unиversitetlяrи,  шtatlаrыn tяhsil mцяssisяlяri,  юзял 

humanиtar kollecляrи, dini tяhsil mцяssisяляri  вя  hяrbi akademiyalar vardыr. 

Сяcиййяви cящяtлярдян бири дя одур ki, bцtцn kollec vя universitetlяrdя цmumi 

vя bиr-birindяn fяrqlи cəhətlər özönö göstərir. 

ABШ-da mяktяbляrin vя ali tяhsil mцяssisяlяrinin fяaliyyяtini mцяyyяn 

edяn vя idarя edяn  цmumdюvляt strukturу yoxdur. Hяr  шtatыn  юz xцsusi 

qanunlaры, vergi siсtemi vя  tяhsil mцяssisяlяri var. Universitet vя kolleclяr 

bazar иqtisadiyyatынda юз фяалиййяtляринин qiymяtlяndirilmяsindя sяrbяstdir vя 

inkiшaf strategiyasыnы mцstяqil seчиr. Шtatыn vя yerli яnяnяlяrin xцsusiyyяtляri ali 

mяktяbin юz qarшыsыnda hansы mяqsяdляr qoymasыna, hansы tяdris proqram vя 

kurslarыnыn daha bюyцk  нцфуз  газанmасына, tяляbяляrin hansы ixtиsaslar  цzrя 

hazыrlaнmalaрыna, tяляbяляrin vя  mцяllim heyяtinin seчim meyarlaрыna tяsir 



  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

26



еtmяkдя mцщцm рол ойнайыр. Ali mяktяbляr hяmin seчim azadlыьыnы nя qяdяr 

mцvяffяqiyyяtля  hяyata keчirирся, onun reytinqidə bir o гядяр  яksini tapır. 

Бунлардан  яkсяриййяtинин  nцfuzу  чox yцksяkdir, bəziləri isя “diplomlar 

fabriki” kimi ad qazanmышдыр. 

“Sarmaшыq cяmiyyяti” adlanan (qeyri-rяsmi addыr, hяmin ali mяktяbляriн 

qяdim divarlarы sarmaшыq yarpaqlaры  iля  юrtцlц olduğu öçön belə deyilir) али 

mяktяб  mцяссисяляриня daxil olan дцнйада  tанынmыш universitеtляr bunlardır: 

Иtakada Kornel univеrsitetи (orada Vladimir Nabokov Qяrbi Avropa 

яdяbiyyatыndan dяrs demiшdir), Providensdя Braun universiteti, Nyu-Yorkda 

Kolumbiya Universiteti, Hannoverdя Dartmund kolleci, Kembricdя Harvard 

universiteti, Prinstonda Prinston universiteti, Filadelfiyada Pensиlvaniya 

unиversiteti, Nyu-Hayvendя Yel universiteti. Birlяшmiш  Шtatlarда  tялябянин 

hansы  tяhsil mцяssisяsini bitirmяsi  щeч  dя  яhяmiyyяtсiz deyil. Adяtяn, iш yeri 

seчяrkяn (щяmiшя yox) nцfuzlu tяhsil mцяssisяляrinin diplomu aчыq-aшkar 

цstцnlцyя  sяbяb olуr. Tяhsиl mцяssisясиnin nцfuzu bir чox irяliляyiшя  sяbяb 

olуr. Nцfuzлу tяhsиl mцяssisяляри əksər щалларда инсанларын peшяkarлыьыnda, mц-

яllim heyяtиnin elmi sяviyyяsinдя, abitуrиyentляrin sяriшtялиliyi vя sayыnda vя s. 

юzцnц яks etdirir. Mяsяlяn, Hyustonda Pays Universiteti (Texas) бюйцk mц-

vяffяqiyyяtlяr яldя еtmиш вя orta mяktяblяrin 5%-нин istedadlы mяzunlarыndan 

tяlяbя toplamaьa nail olmuшdur. 

“US New And Word Report” jurnalы hяr il Amеrikanын яn yaxшы tяdris 

mцяssisяlяrinin siyahыsыnы nяшr edir. Reytinq amerikaлыlarын, цmumiyyяtlя, se-

vimli oyunudur вя  бу  mясяляни onlar tаmamilя ciddi qяbul edirlяr. Hяmin 

nяшrdя 1992-ci ilin tяdqiqatыnын nяticяlяrinя gюrя tядрис mцяссисяляри ашаьыдаkы 

ardıcıllıqla gюstяrilmiшdiр: 

Universitetlяr: 

1.Щарвард Uниверсиtеtи (Mассачусеtс) 

2.Присtон Uниверсиtеtи (Нйу-Жерси) 

3.Йел Uниверсиtеtи (Kоннеktиkуt) 

4.Сtанфорд Uниверсиtеtи (Kалифорнийа) 

5.Kалифорнийа Tехнолоэийа Инсtиtуtу 

6.Mассачусеtс Tехнолоэийа Инсtиtуtу 

7.Дарmуt kоллеcи (Нйу-Щеmпшир) 

8.Дйуk Uниверсиtеtи (Шиmали Kаролина) 

9.Чиkаго Uниверсиtеtи 

10.Kолуmбийа Uниверсиtеtи (Нйу-Йорk) 

11.Kорнели Uниверсиtеtи 

12.Райс Uниверсиtеtи 

13.Шиmал-Гярб Uниверсиtеtи (Иллинойс) 

14.Пенсилванийа Uниверсиtеtи 

15.Cонс Щопkинс Uниверсиtеtи (Mериленд) 

16.Берkлидя Kалифорнийа Uниверсиtеtи 



DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 

 

27

17.Cорctаун Uниверсиtеtи (Вашингtон, Kолуmбийа mащалы) 



18.Браун Uниверсиtеtи (Род-Айленд) 

19.Kарнеги-Mеллон Uниверсиtеtи (Пенсилванийа) 

20.Вашингtон Uниверсиtеtи (Mиссури) 

21.Еmори Uниверсиtеtи (Жоржийа) 

22.Вирcинийа Uниверсиtеtи. 

23.Лос-Анcелесдя Kалифорнийа Uниверсиtеtи 

24.Mичиган Uниверсиtеtи 

25.Вандербилt Uниверсиtеtи (Tеннеси) 

Kоллеcляр: 

1.

 



Уилйоннс kоллеci (Mассачусеtс) 

2.

 



Аmщерсt kоллеci (Mассачусеtс) 

3.

 



Суорtmор kоллеci (Пенсилванийа) 

4.

 



Уеллсли kоллеci (Mассачусеtс) 

5.

 



Поmона kоллеci (Kалифорнийа) 

6.

 



Боуден kоллеci (Mен) 

7.

 



Универсиtеt Уеслиан (Kоннеktиkуt) 

8.

 



Mиддлбери kоллеci (Верmонt) 

9.

 



Щаверфорд kоллеci (Пенсилванийа) 

10.


 

Сmиt kоллеci (Mассачусеtс) 

11.

 

Брин-Mоур kоллеci (Пенсилванийа) 



12.

 

Kарлtон kоллеci (Mиннесоtа) 



13.

 

Вассар kоллеci (Нйу-Йорk) 



14.

 

Гриннелл kоллеci (Айова) 



15.

 

Kолби kоллеci (Mен) 



16.

 

Kлерmонt Mаkkен kоллеci (Kалифорнийа) 



17.

 

Kолгейд Универсиtеtи kоллеci (Нйу-Йорk) 



18.

 

Дейвидсон kоллеci (Шиmали Kаролина) 



19.

 

Mаун-Щолиоk kоллеci (Mассачусеtс) 



20.

 

Оберлин kоллеci (Ощайо) 



21.

 

Щаmилtон kоллеci (Нйу-Йорk) 



22.

 

Вашингtон вя ЛИ универсиtеtи (Вирcинийа) 



23.

 

Бейtс kоллеci (Mен) 



24.

 

Tриниtи kоллеci (Kоннеktиkуt) 



25.

 

Зафайеt kоллеci (Пенсилванийа) 



Аmериkада  tящсилин  mцвяффягиййяtляринин  сябябини  tящлил  едярkян,  онун 

Авропа  tящсил  сисtеmи  арасында  бир  нечя  фяргли  хцсусиййяtляря  mалиk  олдуьу 

mейдана  чыхыр.  Бу  хцсусиййяtляр  универсиtеt  вя  kоллеcлярин  дахили  гайдаларыны 

бир-бириня  охшар  едир.  Инkишафын  ясас  щяряkяtвериcи  гцввяси  рягабяtдир. Mц-

гайися едилян tядрис mцяссисяляринин щаmысында mяшщур профессор вя mцяллиmляр 

елmи tядгигаtлар цчцн пул вясаиtляри уьрунда mцбаризя апарырлар. Авропа уни-

версиtеtляриндя  tялябялярин  tярkиби  йалныз  гябул  иmtащанларынын  няtиcяляри  иля 


  MÜDAFİƏ MAHMUDOV 

 

28



mцяййян  едилир.  Али  mяktяблярин  рящбярлийи  абиtурийенtлярин  сечиmиня tясир  едя 

билmир.  Аmериkа  али  mяktябляринин  ясас  mягсяди  ян  йахшы  tялябялярин  tящсиля 

cялб едилmясиня чалышmагдыр. Бунун цчцн mцхtялиф mеtодлардан исtифадя ediлиr. 

Mяsяlяn, universitetляrin vя kollecляrin  рящбярлийи  гябул  иmtащанларынын  ня-

tижяляриня gюrя яn yцkсяk yerляri tutan tялябяляри юz tяhsil mцяssisяlяrinя оху-

mаьа  dяvяt edir. Юz tяkliflяrini hiss olunan dяrяcяdя  cяlbedici etmяk  цчцn 

tяhsil haqqынын  юdяnmяsindяn tam azad edilmяsinя  qяdяr mцxtяlif gцzяшtlяr 

tяklif edir. Dцnya  юlkяляrinin  яksяriyyяtindя olduğu kimi Amerikada bir 

universitetin baшqa universitetин professorunу юz tяrяfinя чяkmяyя чalышmasы, 

mяшhur elmi ad qazanmыш vя ya misilsiz natiqlik keyfiyyяtinя malik mцяllimin 

olmasы uьurlu marketinq цsuludur. Bцtцn universitetляrdя haqlы olaraq гейд 

edirляr ki, professor-mцяllim heyяtinin sяviyyяsi tяhsil mцяssisяsinin шюhrяtini 

lazыmi sяviyyяdя saxlamaьa kюmяk edяn яsas amilляrdяn biridir. Яlbяttя, uni-

versitetляr arasыnda rяqabяtиn mяnfi cяhяtляri dя var. Яn yaxшы  mцtяxяssisляr 

шяxsi mяqsяdляri naminя  ишлядиkляри  tяhsil mцяssisяsinдяki  яnяnяyə  mяhяl 

qoymadan  чox tez-tez bиr universitetdяn digяrinя keчиrlər.  Ряqabяt Amerиka 

tяhsиl sиstemиnиn инkишафына хейли tяsir gюstяrmiшdir. Amerika universitetlяrinin 

idarя edilmяsi sistemi Avropadakынdan fяrqlяnir. Mцlkiyyяt formasыndan asыlы 

olmayaraq universitetя bir nяfяr – prezident rяhbяrlik edir. Qяyyumlar Шurasы 

vardыr, prezident vя  mцdiriyyяt ona hesabat verir. Bir qayda olaraq tяdris 

prosesi, abituriyеntляrin qяbulu, elmi dяrяcяляrin verilmяsi, tяdqiqatlaрыn isti-

qamяtlяrinin seчilmяsi иля яlaqяdar olan bцtцn mяsяlяlяr tядрис mцяссисяляринин 

алиm  вя  mцяллиmляри  tяряфиндян  hяll ediлиr. Lakin уniversitetin  вя  йа kollecin 

фяалиййяtиня, inkiшafыna aid olan hяr  шey prezidentin vя onun иcра aparatыныn 

sяlahiyyяtindяdir. Dekanlar, prorektorlar, orta vя  yцksяk dяrяcяli  башга 

rяhbяrlяr  ися seчki (Amerika dеmokratiyasыnыn tяяccцblц paradoksudur, 

qяribяliyidir) qaydasы ilя yox, ади гайдада tяyin edilir. Gцclц, populyar olma-

yan qяrarlar qяbul etmяk kollektivin rяyinя  яsaslaныр. Lаkин Avropa 

universitetlяri tamamiля  Tяhsil  Нazirliyindяn vя digяr hюkуmяt orqanыndan 

asыlыdыr. Nяticяdя rяqabяt asanlыqla qarшылыqlы xidmяtляrlə яvяzlənir, rяhbяrliyin 

seчim sistemi isя onun zяifliyinя sяbяb olur. 

Amerika ali mяktяblяri tяdris  просесиня  яhяmiyyяtli dяrяcяdя diqqяt 

yetirir. Bu isя Avropada яnяnяvi olaraq ясасян orta mяktяbя aiddir. Avropalы, 

o cцmляdяn kечmиш ССРИ дювляtляринин bиrinci kurs tяlяbяляri bяzяn tяяccцbля-

nirляr ki, onlarын  юz vяtяnляrindя orta mяktяbdя  юyrяndiklяrи  fяnlяri  йенидян 

юyrяnmяk lazыm gяlir. Amerikalыlar  ися hesab edirlяr ki, bu просес  юзцнцн 

анcаг mцсбяt cящяtини яkс еtдирир. Onlar чox gюzяl anlayыrlar ki, mяhz бу cцр 

tядрис  програmынын  zяruriliyi orta mяktяbdя qismяn tяdrisin zяifliyi  иля 

баьлыдыр.  Бяzi kollecляr  ися orta mяktяbdяki buraxыlыш imtahanlaрыны bir kurs 

tяhsil almыш kimi hesaba alыrlar. Gяncляr бу заmан bir daha yeni mцяllimляrlя 

tаныш  олmаг, yeni tяdris bazasыna baxmaq vя  dцzgцn seчim etmяk imkanы 

qazanыr.  Иstisnasыz olaraq bцtцn universitetляr vя kollecляrin tяляbяляri 



DÜNYADA TƏHSİL SİSTEMLƏRİ 


Yüklə 3,82 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   41




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin