Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 20 fevral 2011-ci il tarixli
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ədəbiyyat 1. Atlas of Procedures in Neonataology. M.C. MacDonald, J. Ramasethu (ed) Walters Kluwer/Lippincott Willams & Wilkins 2007 2. Dougherty L. (1996) Intravenous cannulation. Nursing Standard, October 2,11 (2),47-54 3. Franck LS., Hummer D., Connell K., Guinn D., Montgomery J. (2001) The safety and effecaty of peripheral intravenous catheters in ill neonatal. Neonatal Network, August 20(5), 33-38 4. Janet Pettit, RNC, MSN, NNP Assessment of an Infant With a Peripheral Intravenous Device. Posted 12/09/2003 5. John.P. Cloherty; Eric C. Eichenwld; Ann R. Stark; (2007) Manual of Neonatal Care; Sixth Edition 6. Managing newborn problems. A guide for doctors, nurses and midwifes. WHO, 2003. 7. Plaxico DT,Bucciarelli RL:Greater Saphenous vein venipuncture in the neonate.J Pediatr 93:1025,1978 8. Venipuncture versus heel lance for blood sampling in term neonates. www.cochrane.org/reviews/en/ab001452.html: Cochrane Database of Systematic Reviews; 1999. Updated 2007.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 28 P P E E R R İ İ F F E E R R İ İ K K V V E E N N A A D D A A N N Ə Ə K K İ İ L L M M Ə Ə Ü Ü Ç Ç Ü Ü N N Q Q A A N N I I N N G G Ö Ö T T Ü Ü R R Ü Ü L L M M Ə Ə S S İ İ Prosedur tibb bacısı və ya həkim tərəfindən aparılır MƏQSƏD bakteriemiyaya şübhə olduqda qanda dövranedən mikroorqanizmlərin təyin edilməsi və identifikasiyası VƏSAİT steril əlcəklər steril materiallar: pambıq kürəciklər, tənzif salfetlər, əskilər birdəfəlik şprislər steril iynə (ölçüsü 21-23) və ya “kəpənək” tipli sistem (ölçüsü 23-25) leykoplastır antiseptik məhlul (70%-li etil spirti və ya 2%-li xlorheksidin) qidalı mühitlərlə flakon və ya sınaq şüşələri sınaq şüşələrini yerləşdirmək üçün plastik və ya metal ştativlər Əkilmə məqsədilə qan götürüldükdə dəri mikroflorası ilə qanın kontaminasiyasına imkan verməmək üçün aseptika və antiseptika qaydalarına riayət olunması vacibdir. Qanın götürülmə keyfiyyətindən alınan nəticənin dəqiqliyi və dürüstlüyü asılıdır! PROSEDUR Periferik venada punksiyanın optimal yerini təyin etməli (şək. 9): irsək venası, bilək venaları, pəncə venaları, başın səthi venaları Prosedurdan əvvəl uşağı ağrısızlaşdırmalı (“Yenidoğulmuş uşağın ağrısızlaşdırılması” protokoluna bax) Əlləri yumalı və antiseptik məhlulla işləməli (“Əllərin işlənməsi” protokolu) Yenidoğulmuşu istilik rejiminə riayət etməklə rahat vəziyyətdə uzandırmalı Steril əlcəkləri geyinməli Punksiya yerini təyin etməli Köməkçinin və ya assistentin köməyi ilə punksiya yerindən yuxarıda baş və göstərici barmaqla ətrafın həmin hissəsini tutub sıxmalı, yaxud jqut qoymalı Əlləri antiseptiklə işləməli və steril əlcəklər geyməli Punksiya yerini 0,5-1 dəq ərzində mərkəzdən periferiyaya doğru olmaqla sirkulyar hərəkətlərlə 70%-li etil spirti ilə 2 dəfə işləməli Spirt buxarlandıqdan sonra dərini deşməli Qanın götürülmə üsulları: A. İçərisində qidalı mühit olan flakon və iynəli şprisdən istifadə etməklə Venanın proyeksiyası istiqamətində iynənin kəsiyi yuxarı, dəriyə paralel olmaqla dərini deşməli İynəni ehtiyatla venanın mənfəzinə yeritməli Şprisə 1-2 ml qan çəkməli İynəni çıxarıb yerini qanın axması dayanana qədər pambıq kürəciklə və ya steril quru tənzif salfetlə sıxmalı Şprisdəki iynəni dəyişməli, içərisində qidalı mühit olan flakonun qapağını açıb, rezin tıxacı iynə ilə deşib, şprisdəki qanı içərisinə yeritməli İynəni çıxarıb, flakondakı möhtəviyyatı qarışdırmaq üçün dairəvi hərəkətlərlə elə fırlatmaq lazımdır ki, tıxac islanmasın B. Qidalı mühit olan sınaq şüşələri və şprissiz iynədən istifadə etməklə Venanın proyeksiyası istiqamətində iynənin kəsiyi yuxarı, dəriyə paralel olmaqla dərini deşməli İynəni ehtiyatla venanın mənfəzinə yeritməli Qan damlaları görünən kimi sınaq şüşəsindəki tıxacı çıxarıb, iynənin kanyulasına yaxınlaşdırmalı (elə etmək lazımdır ki, sınaq şüşəsinin kənarı iynənin kanyulasına toxunmasın) 1-2 ml qan götürüb, sınaq şüşəsini yenidən tıxacla qapamalı İynəni çıxarıb yerini qanın axması dayanana qədər pambıq kürəciklə və ya steril quru tənzif salfetlə sıxmalı Götürülmüş nümunəni üzərində xəstənin soyadı, qanın götürülmə tarixi və vaxtı markerləməli Əkilmiş qanı soyumadan qorumaqla təcili olaraq laboratoriyaya çatdırmalı Prosedur haqqında qeydiyyat aparmalı
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 29 Diqqət! Tədqiqatın dəqiqliyi və etibarlılığı qanın götürülmə keyfiyyətindən asılıdır. FƏSADLAR iynə yerinin infeksiyalaşması hematoma tromboflebit və ya flebotromboz hava emboliyası venanı müşayiət edən arteriyanın deşilməsi və ya sinirin zədələnməsi
1. Ernst, D.J. 2002, Q&A – Site preparation for infant blood cultures, MLO 34, No.1. Sewell, D. L. (ed.) 1992. Processing and Interpretation of Blood Cultures. pp. 1.7.1 2. Franck LS., Hummer D., Connell K., Guinn D., Montgomery J. (2001) The safety and efficacy of peripheral intravenous catheters in ill neonatal. Neonatal Network, August 20(5), 33 3. H.D. Isenberg (ed.), Clinical Microbiology Procedure Handbook vol. 2. American Society for Microbiology, Washington, D. C. 4. Janet Pettit, RNC, MSN, NNP Assessment of an Infant With a Peripheral Intravenous Device. Posted 12/09/2003 5. Washington, D. C.Ernst, D.J. 2002, Q&A – Site preparation for infant blood cultures, MLO 34, No.1
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 30 G G Ö Ö B B Ə Ə K K V V E E N N A A S S I I N N I I N N K K A A T T E E T T E E R R İ İ Z Z A A S S İ İ Y Y A A S S I I Prosedur həkim tərəfindən aparılır. MƏQSƏD vena daxilinə yolun təmin edilməsi: reanimasiya zamanı dərmanların yeridilməsi, infuziya müalicəsi və parenteral qidalanma, mübadilə qan köçürülməsi üçün VƏSAİT təmiz əlcəklər steril əlcəklər steril salfetlər və əskilər steril tamponlar steril pambıq kürəciklər steril skalpel və ya ülgüc steril qayçı steril ipək saplar steril sıxac steril pinset rentgen kontrast steril göbək kateteri və ya mədə zondu (3,5 F, 5 F) birdəfəlik şprislər (5, 10 ml) metal mil leykoplastır antiseptik məhlul (70%-li etil spirti və ya 2%-li xlorheksidin) PROSEDUR Prosedurdan əvvəl uşağı ağrısızlaşdırmaq (“Yenidoğulmuş uşağın ağrısızlaşdırılması” protokoluna bax) Əlləri yumalı və antiseptik məhlulla işləməli (“Əllərin işlənməsi” protokolu) Təmiz əlcəklər geyməli Spirtlə göbək ciyəsini və ətrafındakı dərini işləməli Əlcəkləri çıxarmalı Əlləri antiseptik məhlulla işləməli və steril əlcəklər geyməli Göbək kateterinə fizioloji məhlul doldurmalı Kateterə birdəfəlik şprisi birləşdirməli Kateterdə havanın olmamasına əmin olmalı Uşağın üstünü steril əskilərlə elə örtmək lazımdır ki, göbək nahiyəsi açıq qalsın Göbəyin əsasına ipək sap qoymalı Göbəyin son ucunu sıxacla təsbit edib steril skalpel və ya qayçı ilə kəsməli, əsasından 1-2 sm uzunluğunda güdül saxlamalı Kəsikdə göbək venasını və 2 arteriyanı tapmalı (şək. 11) Şəkil 11. Göbək venasının kateterizasiyasının texnikası
Əgər venanın mənfəzində tromb varsa, onu steril pinsetlə ehtiyatla götürməli Bir əllə göbək güdülünün kənarından pinsetlə dartaraq, digər əllə göbək kateterini uşağın başına və sağa doğru yeritməli Göbək kateterinin lazımi yeridilmə dərinliyini təyin etməli
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 31 Reanimasiya zamanı dərmanların yeridilməsi: göbək halqasından 2-4 sm –də infuziya müalicəsi və ya mübadilə qan köçürülməsi üçün (cədvəl 5) və ya formulaya əsasən:
Cədvəl 5. Göbək kateterinin yeridilmə uzunluğu 1 Çiyindən (körpücük sümüyünün xarici kənarından) göbək halqasına qədər Kateterin son ucundan sağ qulaqcığa qədər olan məsafə 9 6
10 6-7 11 7
12 8 13 8-9
14 9 15 10
16 11 17 11-12 Kateteri göbək venasında irəlilədərək şprisdə qan görünənə qədər şprisin porşeni ilə arabir mənfi təzyiq yaratmalı; Maneəyə rast gəlinərsə, kateteri çıxarmalı və proseduru yenidən təkrar etməli; Aparılan prosedur haqda qeydiyyat aparmalı; Kateterin fiksasiyası 1. leykoplastırla (şək. 11). 2. ipək sapla göbək güdülünün əsasını ikiqat düyünlə bağlamalı. Güdüldən bir qədər yuxarıda sapın üzərində əlavə olaraq ikiqat bir düyün də bağlamalı. Bu düyündən bir az yuxarıda sapla göbək kateterini təsbit etməli. Sapın qalanını əlavə olaraq leykoplastırla kateterə təsbit etməli.
1. Reanimasiya məqsədi ilə dərmanların təcili yeridilməsi üçün göbək venasının kateterizasiyası aparılarkən venadan sərbəst qan axınına nail olmaq və şprisin köməyi ilə sərbəst fiz. məhlul yeritmək kifayətdir . 2. Bütün qalan hallarda kateteri təsbit etdikdən sonra geniş rentgenoqram və ya USM etmək lazımdır – düzgün yerləşdikdə kateterin son ucu diafraqmanın günbəzindən 0,5-1 sm yuxarıda olur. 3. Kateter çox dərin yeridildikdə onu lazımi səviyyəyə qədər geri dartmaq, əgər kifayət qədər dərin yeridilməyibsə və ya onun ucu qaraciyərdədirsə kateteri çıxarmalı və proseduru yenidən təkrar etməli. Göbək kateterinə qulluq Kateterdən istifadə etdikdə aseptika və antiseptika qaydalarına ciddi əməl etməli; Göbək güdülü quru və açıq olmalıdır! Göbək güdülünün qızarması və ya hər hansı bir infeksiyalaşma əlaməti olarsa kateter dərhal çıxarılır! Kateterin infuziya sisteminə birləşdiyi yer steril salfetə bükülməlidir.
qəflətən qanaxma infeksiyalaşma
1 Dunn P.M. Arch Dis Child 41:69, 1966 G
ö
b ək kateterinin
yeridilmə uzunluğu
2 + 1
= G
ö
b +
= 3 x uşağın çəkisi (kq) + 9
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 32 ürək ritminin pozulması (kateter sağ qulaqcıqda) hemoperikard (ürək tamponadası) hava emboliyası Gec: qaraciyərin embolizasiyası və infarktı qaraciyər venasının trоmbozu qaraciyərin nekrozu infeksiyalaşma
1. Atlas of Procedures in Neonataology. M.C. MacDonald, J. Ramasethu (ed) Walters Kluwer/Lippincott Willams & Wilkins 2007. 2. Dunn PM. Localization of the umbilical catheter by post-mortem measurement. Arch Dis Child 1966;41:69. 3. Harper RG, Yoon JJ. Handbook of neonatology. 2nd ed. Chicago: Year Book Medical Publishers; 1987. 4. Hogan MJ. Neonatal vascular catheters and their complications. Radiol Clin North Am 1999;37(6):1109- 25. 5. Johns AW, Kitchen WH, Leslie DW: Complications of umbilical vessel catheters. Med J Aust 2:810,1972 6. Kattwinkel J, Bloom RS, editors. Textbook of neonatal resuscitation. 4th ed. American Heart Association and American Academy of Pediatrics; 2000. 7. Kitterman JA, Phibbs RH, Tooley WH: Catheterization of umbilical vessels in newborn infants. Pediatr Clin North Am 17:895, 1970
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 33 G G Ö Ö B B Ə Ə K K A A R R T T E E R R İ İ Y Y A A S S I I N N I I N N K K A A T T E E T T E E R R İ İ Z Z A A S S İ İ Y Y A A S S I I Prosedur həkim tərəfindən aparılır. MƏQSƏD arterial qan qazlarının monitorinqi arterial təzyiqin monitorinqi Xüsusiyyətləri: yalnız qan götürülməsi üçün istifadə etməli, mübadilə qan köçürmələri üçün istifadə etməməli. VƏSAİT təmiz əlcəklər steril əlcəklər steril salfetlər və əskilər steril tamponlar steril pambıq kürəciklər steril skalpel və ya ülgüc steril qayçı steril ipək saplar steril sıxac steril pinset rentgen kontrast steril göbək kateteri və ya mədə zondu (3,5 F, 5 F) üçgedişli birdəfəlik şprislər (5, 10 ml) metal mil leykoplastır antiseptik məhlul (70%-li etil spirti və ya 2%-li xlorheksidin) PROSEDUR Prosedurdan əvvəl uşağı ağrısızlaşdırmaq (“Yenidoğulmuş uşağın ağrısızlaşdırılması” protokoluna bax) Əlləri yumalı və antiseptik məhlulla işləməli (“Əllərin işlənməsi” protokolu) Təmiz əlcəklər geyməli Spirtlə göbək ciyəsini və ətrafındakı dərini işləməli Əlcəkləri çıxarmalı Əlləri antiseptik məhlulla işləməli və steril əlcəklər geyməli Göbək kateterinə fizioloji məhlul doldurmalı Kateterə birdəfəlik şpris birləşdirməli Kateterdə havanın olmamasına əmin olmalı Uşağın üstünü steril əskilərlə elə örtmək lazımdır ki, göbək nahiyəsi açıq qalsın Göbəyin əsasına ipək sap qoymalı Göbəyin son ucunu sıxacla təsbit edib steril skalpel və ya qayçı ilə kəsməli, əsasından 1-2 sm uzunluğunda güdül saxlamalı Kəsikdə göbək venasını və 2 arteriyanı tapmalı Sıxacların branşlarını arteriyanın mənfəzinə daxil etməli və arteriyanın mənfəzini genişləndirmək üçün sıxacı ehtiyatla açmalı (şək. 12)
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 34 Arteriyanın mənfəzi kifayət qədər genişləndirildikdən sonra, göbək qalığının vertikal vəziyyətini saxlamaq şərti ilə, arteriyaya 1 sm məsafədə göbək kateteri yeridilir Çox güc sərf etmədən qarnın ön divarı səviyyəsində maneəni dəf etməli Maneə olduqda, kateteri çıxarıb təşəbbüsü yenidən təkrar etməli Uğursuzluq olarsa, kateteri ikinci arteriyaya yeritməyə çalışmalı Göbək kateterinin yeridilmə dərinliyini təyin etməli Aşağı kateterizasiya zamanı kateterin son ucu L III və ya L IV səviyyəsindən aşağıda yerləşməlidir.
Yuxarı kateterizasiya zamanı kateterin son ucu T VI-T IX səviyyəsində diafraqmadan yuxarıda yerləşməlidir. Kateterin yeridiləcəyi dərinliyi diaqramın köməyi ilə müəyyən etmək olar (şək. 13). Şəkil 13. Göbək arteriyası kateterinin uzunluğunun ölçülməsi Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|