AZƏrbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi məRKƏZĠ NƏbatat bağI

YILMAZ,  M.,  (1970)  Meyva  Ağaçlarının  Tohumla 
Çoğaltmaları ve Bununla İlgili Sorunlar. Tarım Bakanlığı Ziraat 
İşleri Genel Müd. Yayınları. D. 149. Ankara 
ZEYNALOV.  Y.,  (1988)  Bakü  Botanik  Bahçesinde  Orta 
Asya  Yemişen  Türlerinin  Mevsim  Gelişim  Dinamikliği 
(Fenolojik). Azerbaycan E.A.‟ın Haberler Bülteni, 1. Bakü. 

 
ZEYNALOV  Y.  ve  KULUYEV  K.,  (1989)  Kafkazya  ve 
Orta  Asya  Florasından  toplanarak  Abşeron‟da  İntroduksiyonu 
Yapılmış  Bitkilerin  Kök  Piçleri  (Sürğün).  Azerbaycan  Haberler 
Bülteni, 4.Bakü. 
ZEYNALOV Y., (1996). Bazı Armut (Pyrus L.) Türlerinin 
Biyolojik Özellikleri. Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 
1-2, 35-37. Kars. 
ZEYNALOV  Y.,  (1998)  Bakü  Botanik  Bahçesinde 
Yetiştirilen  Ağaç  ve  Çalı  Bitkilerinin  İntroduksiyon  Sonuçları. 
Azerbaycan  Milli  Bilimler  Akademisi  Botanik  Enstitüsünün 
İlmi Eserleri Cild 20 . Bakü 
 
 
 
 
INVESTIGATION ON THE ROOT PROLIFERATION OF 
SOME PISTACHIO (PISTACIA L.) ROOTSTOCKS  
(TURKEY) 
 
Gaziantep province takes place in South Eastern Anatolian 
region    ıt  is  known  as  the  origin  of  pistachio  trees.  Many 
different  local  and  ancient  varieties  are  grown  in  the  area  of 
99.273 ha. Pistachio rootstocks,  P. vera,  P.khinjuk, P.atlantica,  
P.terebinthus,  P.mutica  and  P.  palaestina  were    used  in  this 
study  and  they  were  investigated  according  to  their  qualitative 
and quantitative properties.  It  is  very  important  to find the best 
rootstocks    because  of  effects  on  plant  growing  and  yield.  The 
stem  lenght  differentiated  between  54  and  80  cm  through  the 
species.  According  to  the  results  obtained,  P.  mutica  and  P. 

 
terebinthus can be used as the mature for it has been seen to be 
better  in  the  development  of  stake  root  in  the  arid  earth  that 
doesn‟t  have  the  possibility  of  watering.  The  numerous  of  the 
side  roots  through  the  species  varied  between  68  and  134.  It  is 
also suitable to use P. vera as the mature for it comes into view 
due to  the number of side root, trunk size and length.  With  the 
condition of using on appropriate watering technique 

 
124 
 
BAZI BADEM (AMYGDALUS L:) TÜRLERĠNĠN 
GAZĠANTEP BOTANĠK BAHÇESĠNE 
ĠNTRADUKSĠYONU 
 
Zeynalov Y.,
*
 Özaslan M.,* Yayla F.,* 
  
Gökçek Ö.,*
 
, Fırat S.,* Ġbadlı O., Kasımov ġ. 
 
Bu  çalışma  Gaziantep  üniversitesi  Botanik  Bahçesine 
introduksiyonu  yapılan  Amygdalus  türlerinin  biyoekolojik 
özelliklerinin  belirlenmesi  üzerine  yapılmıştır.  Bu  çalışmada 
Amygdalus  orientalis,  A.  communis,  A.  arabica  ve  A.  lycioides 
kullanılmıştır.  Yapılan  ölçümler  sonucunda  A.  communis‟in  en 
çimlenme oranına (%93), en iyi kök (145 cm) ve gövde (155cm) 
gelişimini gösterdiği belirlenmiştir.  
Rosaceae  L  familyasının  bir  cinsi  olan  Amygdalus  L. 
türlerinin  dünyada  40  türü  bulunmaktadır.  Avrupa,  Akdeniz 
bölgesi,  Asya  ve  Güney  Amerika  olmak  üzere  geniş  bir  yayılış 
alanına  sahiptir.  Ağaç  ve  çalı  formlarında  görülebilmektedir. 
Türkiye‟de  doğal  olarak  Akdeniz  ve  Güneydoğu  Anadolu 
bölgelerinde  yayılış  göstermektedir.  Gövdeleri  dikenli  yada 
dikensiz  olabilmektedir.  Badem  kurak  subtropikal  alanlarda 
yayılış 
göstermekte 
ve 
kumlu 
toprakları 
sevmektedir. 
Türkiye‟de  12  türü  bulunmakla  beraber  Gaziantep  ilinde  doğal 
olarak  4  türüne  rastlanmaktadır.  Bu  türlerin  tespit  edilmesi  ve 
Gaziantep  Üniversitesi  Botanik  Bahçesine  introduksiyonlarının 
yapılması çalışmaları 2000 yılında başlamıştır.  
                                           
*
 
Gazиantep Цnиversиtesи Fen Edebиyat Fakцltesи Bиyolojи Bюlцmц, Gazиantep
 

 
125 
 
MATERYAL VE METOD 
Materyal  olarak  Amygdalus  orientalis,  A.  communis,  A. 
arabica ve A. lycioides türleri kullanılmıştır. 
Bitkilerin  teşhisi  Davise  (1964)‟e;  büyüme  ve  gelişme 
özelliklerinin  incelenmesi  Rusanova  (1971)‟e;  kök  sisteminin 
incelenmesi  ise  Kolesnikova  (1974)  ve  Zeynalov  ve  ark.  
(1986)‟e göre yapılmıştır. 
 
BULGULAR 
Tohumlar  2000  yılının  Eylül  ayında  Gaziantep  ilinden 
toplanmıştır.  Toplanan  tohumların  ekimleri  Ekim-Kasım 
aylarında  2:2:1  (toprak,  hayvan  gübresi  ve  kum)  nispetinde 
hazırlanmış  toprağa  yapılmıştır.  Mart  ayının  10-30‟u  arasında 
çimlenme  gözlenmiştir.  Çimlenme  oranlarının  A.  orientalis  ve 
A.  communis  türlerinde  %  85–93;  A.  arabica  ve  A.  lycioides 
türlerinde ise % 20–35 olduğu görülmüştür.  
 
Tablo 1: İntroduksiynu yapılan Badem türlerinin gözlem 
sonuçları 
 
Tür adı 
Çi
mlen
me 
o
ra
n
ı (
%)
 
I. Vejetasyon Yılı 
II. Vejetasyon yılı 
Ana
 k
ök 
uzun
lu
ğu 
(cm)
 
Ya
n k
ök 
Uzunlu
ğu 
(cm)
 
G
öv
de 
Uzunlu
ğu 
(cm)
 
Ana
 k
ök 
uzun
lu
ğu 
(cm)
 
Ya
n k
ök 
Uzunlu
ğu 
(cm)
 
G
öv
de 
Uzunlu
ğu 
(cm)
 
A. orientalis 
85 
75 
50 
105 
112 
100 
100-130 
A. communis 
93 
87 
69 
70 
145 
135 
140-170 
A. arabica 
20 
49 
32 
15 
55 
40 
65-70 

 
126 
A. lycioides 
35 
58 
60 
45 
110 
85 
70-110 
 
Çimlenme oranı (%)
85
93
20
35
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
A. orientalis
A. communis
A. arabica
A. lycioides
 
ġekil 1: Çimlenme değerleri 
Birinci  yılın  sonunda  A  communis  ve  A.  orientalis’in  boyu 
70-105  cm,  diğer  türlerin  boyları  15-45  cm  arasında  olduğu 
gözlemlenmiştir. İkinci vejetasyon yılında A. communis 140-170 
cm, A. orientalis 80-130 cm, diğer iki türün fidanlarının boyları 
65-110 cm olduğu tespit edilmiştir. Birinci vejetasyon yılında A. 
communis’te  kazık  kökün  boyu  ortalama  87  cm,  yan  köklerin 
uzunluğu  69  cm,  diğer  türlerde  kazık  kök  75  cm  olduğu 
görülürken;  ikinci  vejetasyon  yılında  A.  communis‟te  kazık 
kökün boyu ortalama 145 cm, yan köklerin uzunluğu 135 cm, A. 
orientalis‟de kazık kök 112 cm yan kökler 100 cm olmuştur. A. 
arabica ve A. lycioides‟te birinci  yıl kazık kök uzunluğu 55cm, 
ikinci  yıl  110  cm,  yan  köklerin  uzunluğu  ise  40  ve  85  cm 
olmuştur. 

 
127 
I. Vejetasyon Yılı Gelişim Değerleri
75
87
49
58
50
69
32
60
105
70
15
45
0
20
40
60
80
100
120
A. orientalis
A. communis
A. arabica
A. lycioides
Ana kök
uzunluğu
(cm)
Yan kök
Uzunluğu
(cm)
Gövde
Uzunluğu
(cm)
 
ġekil 2: I. Vejetasyon yılı gelişim değerleri 
 
II. Vejetasyon Yılı Gelişim Değerleri
112
145
55
110
100
135
40
85
115
155
67,5
90
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
A. orientalis
A. communis
A. arabica
A. lycioides
Ana kök
uzunluğu
(cm)
Yan kök
Uzunluğu
(cm)
Gövde
Uzunluğu
(cm)
 
ġekil 3: II. Vejetasyon yılı gelişim değerleri 

 
128 
Tabloda  görüldüğü  gibi  kök  ve  kök  ve  gövde  gelişimi  her 
türde  iyi  gelişme  gösterir.  Bundan  nedenle  Türkiye  gibi 
erozyona maruz kalmış bir ülkede erozyonun önlenmesi için bu 
bitkinin  büyük  önemi  vardır.  Aynı  zamanda  Gaziantep  gibi  su 
sıkıntısı görülen bölgelerde badem bitkisinin ekim ve dikimi çok 
önemlidir.  Badem,  besin  değerinin  yüksek  olması  ve  kurak 
ortamlara  uyum  sağlayabilmesinden  dolayı  Gaziantep  ilinde 
kurak  alan  meyveciliğinde  kullanılması  büyük  bir  önem  arz 
etmektedir. 
Çalışmamız  sonucunda  Amygdalus  türlerinin  kök 
sistemlerinin  çok  gelişmiş  olduğu  görülmüştür.  Bu  nedenle  bu 
bitkileri  kuru  yamaçların  yeşillendirilmesinde,  park  ve 
bahçelerde kullanmak amaca uygun olmaktadır. Bunun  yanında 
az ömürlü ve suya daha çok ihtiyacı olan bitkiler için aşı altlığı 
olarak da kullanılması mümkündür. 
Kaynaklar  
Davis,  P.  H.  vd.  (1972)  Flora  of  Turkey  and  the  East 
Aegean  Islands,  ek,  v:  4,  Edinburg  Üniversitesi  Matbaası, 
Edinburg 
Kolesnikov, N. F (1972). Odunlu Bitkilerde Kök Sisteminin 
İncelenmesinde  Kullanılan  Metotlar.  Ders  Kitabı,  296.  sayfa. 
Nauka Basımevi. Moskova 
Rusonova  F.  (1971)  Rosaceae  Familyasına  Dahil  Olan 
Bitkilerin 
Fenolojik 
Özelliklerinin 
Değerlendirilmesi, 
Azerbaycan E.A.‟ın Haberler Bülteni, NO:4, Bakü. 
Zeynalov,  Y.,  Kuluyev,  K.,  Masiyev,  A.,  Hasanova,  N., 
(1986)  Abşeron‟da  İntrodüksiya  Olunmuş  Kafkasya  ve  Orta 
Aysa  Florasından  Olan  Bitkilerin  Araştırma  Sonuçları, 
İntradusirovanıx Resteniy, Rostov-na Don (Rusça) 

 
129 
Zeynalov,  Y.,  (1988).  Bakü  Botanik  Bahçesinde  Orta  Asya 
Yemişen  Türlerinin  Mevsimi  Gelişim  Dinamikliği  (Fenolojik), 
Azerbaycan E.A.‟ın Haberler Bülteni, NO:1, Bakü. 
Zeynalov  Y.,  (1998).  Bakü  Botanik  Bahçesinde  Yetiştirilen 
Ağaç  ve  Calı  Bitkilerinin  Introduksiyonu  Sonuçları,  Flora 
araştırmaları kitabı, Bakü Dövlet Ünversitesinin matbası. 
 
 
THE SPECIES OF ROSA L. WERE INTRODUCTION IN 
GAZIANTEP UNIVERSITY BOTANIC GARDEN 
Abstract 
 
         This  study  was  carried  of  introduction  species  of  Rosa  L. 
that  collected  from  Baku  Main  Botanic  Garden  and  district  of 
Gaziantep  city  and  identification  bioecological  features 
(germination, growth and accretion) of them between 2000 and 
2003. Eleven different nature species of Rosa L. were employed 
in  this  study.  They  are  Rosa  afzeliana  Freis.,  Rosa  canina  L., 
Rosa  chinensis  Jacg.,  Rosa  foetida  J.  Herm.,  Rosa 
haemisphaerica Herm., Rosa multiflora Thnb., Rosa rubiginosa 
L.,  Rosa  spinosissima  L.,  Rosa  tomentosa  Sm.,  Rosa 
pulverulenta Bieb., Rosa sicula Tratt.  
 
 
 
 
 

 
130 
 
UOT 634.741:631:525                                                       
SƏFƏROVA E.P. 
 
ADI MƏRSININ (MYRTUS COMMUNIS L.)  ABġERON 
ġƏRAITINDƏ KÖK SISTEMININ INKIġAF 
XÜSUSĠYYƏTLƏRĠ  
 
 Müasir  dövrdə  Abşeron  yarımadasının  və  Bakı  şəhərinin 
yaşıllaşdırılması,  yaşıllıqların  yeni  bitki  növləri  və  cinsləri  ilə 
zənginləşdirilməsi aktual məsələlərdən biridir. 
  Yaşıllaşdırma işləri üçün cəlb edilən  yeni bitki  növlərinin 
introduksiyası  zamanı  onların  kök  sisteminin  inkişaf 
xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir (4). 
Abşeronun  və  Bakı  şəhərinin  yaşıllaşdırılmasında  istifadə 
edilən  bitkilər  içərisində  mərsin  cinsinə  aid  növlər  xüsusi  yer 
tutur. Bu növlərin yaşıllaşdırma işlərində  geniş istifadə edilməsi 
üçün  onların  kök  sisteminin  inkişaf  xüsusiyyətləri  tədqiq 
edilmişdir. 
Mərsin    (Myrtus  L.)  Mərsinkimilər  (Myrtaceae  R.) 
fəsiləsinə  aid  olub  özündə  100  növü  birləşdirir.  Bu  cinsin 
növləri  əsasən  Cənubi  Amerikada,  Avstraliyada,  Avropanın 
cənubunda,  Asiya  və  Yeni  Zenlandiyada  yayılmışdır  (1).
 
Mərsin  dekorativ  bitki  olmaqla  yanaşı  həm  də  ətirli, 
efiryağlı  və  dərman  bitkisi  kimi  də  çox  qiymətlidir  (5). 
Azərbaycanda  mərsinin  bir  növü  –  adi  mərsin  (Myrtus 
communis  L.)  becərilir.  Lakin  Abşeron  şəraitində  adi  mərsinin 
bioekoloji  xüsusiyyətlərinin  və  becərilmə  aqrotexnikasının  zəif 
öyrənilməsi onun geniş yayılmasına imkan vermir.  

 
131 
Buna görə də biz tədqiqat dövrüdə adi mərsinin toxumunun 
yığılması,  səpilməsi,  səpin  vaxtının  müəyyən  edilməsi, 
cücərməsi və cücərtinin  bir-, iki-, üçillik yaş dövrü ərzində kök 
sisteminin inkişaf xüsusiyyətləri tədqiq edilmişdir. 
Mərsinin  toxumunun  ən  yaxşı  səpin  müddəti  yaz  aylarıdır 
(mart-aprel). 
Adi mərsinin kök sisteminin öyrənilməsi  İ.N.Raxteenko və 
V.A Kolesnikovun təklif etdiyi metodlar əsasında öyrənilmişdir 
(2, 3). 
Tədqiqat  dövründə  öyrənilmək  üçün  köklərin  çıxarılması 
vegetasiyanın sonunda (noyabr ayında) aparılmışdır. Bir-, iki- və 
üçillik  bitkilərin  kök  sistemləri  tədqiq  edilmiş  və  alınmış 
nəticələr verilmiş cədvəldə öz əksini tapmışdır.  
 
Cədvəl  
Adi mərsinin bir, iki və üç illik köklərinin                                  
inkişaf xarakterizəsi 
 
 
B
itk
in
in
 ad
ı 
B
itk
in
in
 y
aşı
 (
il
) 
B
itk
in
in
 h
ün
dü
rlü
yü
 
(sm
) 
Əsas
 kökün
 u
zu
nlu
ğu
 
(sm
) 
Əsas
 kökün
 d
iam
etr
i 
(mm
) 
Yan
 k
ök
lə
ri
n
 s
ay
ı 
(əd
əd
) 
Yan
 k
ök
lər
in
 u
zu
nlu
ğu
 
(sm
) 
Əsas
 k
ütlən
in
 y
er
ləşmə
 
dər
in
liy
i (
sm
) 
Adi mərsin 
I 
13-15 
12 
0,1 
5-6 
3-9 
3-5 
II 
20-25 
15 
0,2 
4-7 
4-11 
6-9 
III 
40-43 
28 
0,3 
10-12 
5-12 
8-17 
 

 
132 
Həmin  cədvəldən  göründüyü  kimi  birillik  adi  mərsinin 
cücərtilərinin yerüstü hissəsinin uzunluğu 13-15 sm hündürlüyə 
çatdığı  vaxt,  onun  kök  boğazının  diametri  0,1  mm,  əsas  kökün 
(mil kök) uzunluğu isə 12 sm-ə çatır. Mil kökün üzərində torpaq 
səthindən 3-5 sm dərinlikdə 3-9 sm uzunluqda olan 5-6 ədəd yan 
köklər  əmələ  gəlir.  Yan  köklərin  özü  isə  II  və  III  dərəcəli 
köklərə ayrılır. Birillik adi mərsinin kök sisteminin əsas kütləsi 
torpağın 3-5 sm dərinliyində yerləşir.  
İkiilik  adi  mərsinin  cücərtilərinin  yerüstü  hissəsinin 
uzunluğu 20-25 sm hündürlüyə çatdığı vaxt onun kök boğazının 
diametri 0,2 mm, əsas kökün (mil kök) uzunluğu isə 13-15 sm-ə 
çatır.  Torpaq  səthindən  6-9  sm  dərinlikdə  əsas  kökün  üzərində 
uzunluğu  4-11  sm  olan 4-7  ədəd  yan  köklər  əmələ  gətirmişdir. 
Kökün  əsas  kütləsi  isə  torpağın  6-9  sm  dərinliyində 
yerləşmişdir. 
Üçillik  adi  mərsinin  cücərtilərinin  yerüstü  hissəsinin 
uzunluğu 40-43 sm hündürlüyə çatdığı vaxt onun kök boğazının 
diametri 0,4 mm, əsas kökün (mil kök) uzunluğu isə 20-28 sm-ə 
çatır. Bu zaman yan köklərin miqdarı  10-12 ədəd, uzunluğu 5-
12  sm  olmuş,  əsas  köklərin  kütləsi  8-9  sm  dərinliyində 
yerləşmişdir. 
Beləliklə,  adi  mərsinin  kök  sisteminin  öyrənilməsi  bu 
bitkinin yerli iqlim və torpaq şəraitinə davamlılığı , həmişəyaşıl 
və  dekorativ  olması  onun  Abşeronda  müxtəlif  yaşıllıqların 
salınmasında geniş istifadəsinə imkan verir.                                
 
 
 

 
133 
ƏDƏBĠYYAT 
 
1.
 
Гроссгейм А.А. Флора Кавказа. Т.VЫ, М.-Л., 1962 
2.
 
Колесников  В.А.  Методы  изучения  корневой 
системы древесных   растений. М., « Лесная пром-
ть»,1971 
3.
 
Рахтеенко  И.Н.  Сезонный  цикл  роста  активных 
корней  древесных  пород.  М.,  «Лесное  хоз-во», 
вып.9, 1960.                     
4.
 
Сафарова  Э.П.,  Агамиров  У.М.  Рост    и  развитие 
корневой  системы  некоторых  декоративных 
кустарников  в  условиях  Апшерона.  Баку,  Ж. 
«Бильги», № З, 2003 
5.
 
Сафарова Э.П., Агамиров У.М., Рзаева Г.И. Мирт  
обыкновенный    в        условиях  Апшерона. 
Межд.конф.    «Генетич.рес-сы.  Лекарственные  и   
аромат. раст.», М., 2002
   
 
            
  Э.П.Сафарова 
 
РАЗВИТИЕ КОРНЕВОЙ СИСТЕМЫ МИРТА 
ОБЫКНОВЕННОГО  (MYRTUS COMMUNИS L.) В 
УСЛОВИЯХ АБШЕРОНА 
 
       В  статье  приводятся  данные  корневой  системы  одно-, 
двух-  и  трехлетних  растений  мирта  обыкновенного 
интродуцированных из Средиземноморской флоры. 
       Результаты  исследований    дают  возможность  перспек-
тивно использовать данный вид в условиях Абшерона. 

 
134 
 
UOT 631.525:578.08:634.741    
C.N.NƏCƏFOVA 
 
ABġERON ġƏRAĠTĠNDƏ QIZILAĞACYARPAQ  
IRQADAN (AMELANCHIER ALNIFOLIA NUTT.)   
CALAQALTI KIMI  ISTIFADƏ ETMƏK  ÜÇÜN SINAQ  
TƏCRÜBƏLƏRI 
 
Meyvəçilikdə,  dekorativ  bağçılıqda,  gülçülükdə  əkin 
materialının 
keyfiyyətini 
yaxşılaşdırmaq 
və 
inkişafını 
sürətləndirmək  və  seleksiya  məqsədi  ilə  calaqla  çoxalmadan 
geniş istifadə olunur.  
Ədəbiyyat  məlumatlarında  müxtəlif  regionlarda  introduksiya 
olunmuş  irqa  növlərinin  calaqla  çoxalmasına  dair  aparılan  elmi-
tədqiqat işləri mühüm əhəmiyyət kəsb edir (1,3). 
Bunları  nəzərə  alaraq,  ilk  dəfə  Abşeron  şəraitində  armud 
bitkisinin  davamlılığını  artırmaq  məqsədilə  calaqaltı  kimi 
qızılağacyarpaq irqa sınaqdan keçirilmişdir. Bu məqsədlə yazda 
(aprel)  armudun  (Pyrus  hyrcana  Fed.)  cavan  zoğlarından  1-3- 
illik 10-15 sm uzunluğunda qələmlər kəsilərək calaqaltıya yarma 
üsulu ilə calaq edilmişdir (2).   
Aparılan təcrübələr göstərmişdir ki, calaq edilmədən 15 gün 
sonra  üzərində  3-5  tumurcuq  olan  armud  zoğlarında  tam 
yarpaqlama  başa  çatır.  Təcrübə  bitkilərində  calaqüstünün 
(armudun)  intensiv  boy  artımı  1-ci  il  avqust  ayına  kimi  davam 
edir. 
Calaqüstü fərdlərin birində ən hündür boy 167 sm (calaqaltı 
1,8  sm;  calaqüstü  0,9  sm  diametrində,  ən  kiçik  boy  digər 

 
135 
fərdlərdə  0,25-47,0  sm  (calaqaltı  1,6-1,8  sm;  calaqüstü  0,4-0,6 
sm  diametrində) qeyd olunmuşdur.  
Armudun  təpə  zoğlarının  boy  artımı  hava  şəraitindən  və 
suvarmadan  asılılığı  cədvəl-1  və    şəkil  1-də    verilmişdir.  Ən 
intensiv  orta  illik  boy  artımı  2-ci  il  (30,9  sm),  ən  kiçik  boy 
artımı  calaq  edilmənin  3-cü  ilində  (19,7  sm)  müşahidə  
edilmişdir.  4  il  ərzində  calaqüstünün  orta  illik  boy  artımı  orta 
hesabla 24,9 sm, calaq tutması isə 50% olmuşdur.  
 
Çədvəl 1 
 
Qızılağaçyarpaq  irqaya  çalaq  edilmiĢ  hirkan   
armudunun  illik  boy  artımı 
 
Qızıl-
ağac-
yarpaq 
irqa 
Diametr, 
sm-lə 
Yaş(illər) 
4 
il
 ər
zin
də
 boy
 
ar
tım
ı 
Orta illik 
boy artımı 
X
 
ça
laq
altı
 
ça
laq
üs
tü
 
I 
II 
III 
IV 
1 
1,6 
0,5 
46,0 
60,0 
37,0 
29,0 
169,0 
42,3±0,396
 
2 
1,8 
0,9 
167,0 
110,0 
34,0 
6,5 
317,5 
79,4±0,356 
3 
1,8 
0,5 
14,0 
20,0 
27,0 
41,0 
102,0 
25,5±0,421 
4 
1,8 
0,5 
3,5 
6,0 
37,5 
38,7 
85,7 
21,4±0,573 
5 
1,8 
0,4 
4,0 
22,0 
14,0 
12,0 
52,0 
13,0±0,454 
6 
1,8 
0,4 
2,5 
19,5 
7,0 
16,0 
45,0 
11,3±0,496 
7 
1,8 
0,4 
1,5 
19,5 
6,5 
11,0 
38,5 
9,6±0,532 
8 
1,6 
0,6 
47,0 
32,0 
26,5 
9,6  
115,1 
28,8±0,444 
9 
1,2 
0,4 
3,0 
8,0 
2,8 
18,0 
31,8 
7,9±0,573 
10 
1,2 
0,4 
3,5 
12,0 
5,0 
20,0 
40,5 
10,1±0,515 
İl 
ərzində 
orta 
boy 
artımı 
1,6 
0,5 
29,2 
30,9 
19,4 
20,2 
99,71 
24,9±0,375 

 
136 
X 
 
Calaq  edilmiş  bitkilərdə  çiçəkləmə  və  meyvəvermə  calaq 
edilmənin  2-ci  ilində,  cavan  ağacda  2  ədəd  yetişmiş  armud 
meyvəsi,    3-cü  ildə  isə  hər  bir  cavan  ağacdan  diametri  6  sm, 
hündürlüyü  8  sm  və  orta  çəksi  112  q  olan  4-6    ədəd    yetişmiş 
armud meyvələri  müşahidə edilmişdir.  
  Abşeron şəraitində irqaya yarma üsulu ilə armudun calaq 
edilmənin  ən  optimal  müddəti  aprelin  I  və  II  –  ongünlüyüdür. 
Ən yaxşı  calaqaltı diametri 1,8 sm, calaqüstü isə  0,9 sm  hesab 
olunur.