AZƏrbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi məRKƏZĠ NƏbatat bağI

ƏDƏBĠYYAT 
 
1.
 
Фигуровский И.В. Материалы по районированию 
Азербайджана.  Баку, 1926 
2.
 
Azərbaycanın  bioloji  təbiət  abidələri.  Bakı, 
«Adiloğlu» nəşr.,  2004,567 s. 
3.
 
C.Bərgüşadlı. Sivrilmiş qılınc. «Gənclik» nəşr., 1994, 
340 s. 
 
Гусейнов Ш.Г., Ибадлы О.В.,  
Гусейнова Н.Б., Исламова З.Б. 
 
ДРЕВНЕЙЩИЕ ПЛАТАНЫ АЗЕРБАЙДЖАНА 
 
В  статье  приводится  краткая  характеристика, 
история  образования  и  местообитание  древнейших 
платанов  Азербайджана. 
 

 
E.Isgender, E.Özüslu
*
,  
M.Özaslan
**
, O.Ibadlı 
 
TÜRKĠYE FLORASINDA (SOF DAĞI ) YAYILIġ 
GÖSTEREN ENDEMĠK BĠTKĠLER VE YENĠ IUCN 
TEHLĠKE KATEGORĠLERĠNĠN ĠNCELENMESĠ 
 
Yeryüzünün sadece belli bir bölgesinde yetişebilen bitkilere 
endemik bitkiler denir.  Koruma açısından bir  ülkede  yetişen en 
önemli  bitkiler  endemik  bitkilerdir.  Diğer  bitki  türlerinin 
korunması  da  önemli  olmakla  beraber,  diğer  ülkelerde  de 
bulundukları  için  endemik  bitkiler  kadar  önemli  ve  koruma 
açısından acil değillerdir.  
Bir  ülkenin  florasının  zenginliği,  o  ülke  sınırları  içinde 
yetişen bitki türleri yanında endemizm oranının yüksekliği ile de 
yakından ilgilidir (2-3). 
Biyolojik  zenginliklerimizden  olan  endemik  bitkiler  gün 
geçtikçe  insan  etkisi  başta  olmak  üzere,  iklim  değişikliği,  tarla 
açma, otlatma, yapılaşma, sanayileşme, aşırı sulama, yangın vb. 
etkilerden  dolayı  yaşamları  tehlike  altına  girmekte  veya  yok 
olmaktadırlar. 
Yurdumuz  coğrafi  konumu,  jeolojik  yapısı,  çok  çeşitli 
toprak  gruplarına  sahip  olması,  sayı  ülkemizde  yaklaşık  9000 
kadardır.  Bu  bitkilerin  de  yaklaşık  3000‟i  yani  %  30‟u  Türkiye 
farklı  fitocoğrafik  bölgenin  tesiri  altında  bulunması  ve  değişik 
iklim  tiplerinin  etkisi  altında  kalması  sebebiyle  zengin  bir 
                                           
*
 
 
Gazиantep Цnиversиtesи Fen Edebиyat Fakцltesи Bиyolojи Bюlцmц 27310
 
**
 
Gazиantep Чevre ve Orman Иl Mцdцrlцgц
 

 
floraya sahiptir. Avrupa kıtasında yaklaşık 12000 Heywood vd. 
(1964-  1980)(10),  Kafkasya‟da  6000,  Suriye‟de  3000,  Irak‟ta 
2937,  civarında  bitki  varken,  bu  için  endemiktir  (4;  6-7;). 
Avrupa  ülkeleri  arasında  en  çok  endemik  türe  sahip  ülke 
Yunanistan  olup  800  civarındadır.  Aynı  şekilde  endemik 
türlerce zengin İspanyada bu sayı 400-500 arasındadır (4). 
Gaziantep  ili  Güneydoğu  Anadolu  bölgesi  ile  Akdeniz 
bölgesini birbirine bağlayan bir  geçit  bölgesinde  bulunmaktadır 
(Şekil  1).  Bu  sebeple  Gaziantep,  iklim,  jeoloji  ve  flora 
bakımından  Güneydoğu  Anadolu  bölgesinin  diğer  illerinden 
büyük farklılıklar göstermektedir. 
 
 
ġekil 1: Gaziantep ili coğrafik haritası 
İklim,  yeryüzü  şekilleri,  rakım  ve  yerleşim  alanlarından 
uzak 
ve 
değişik 
mikroklimaları 
bulunması 
nedeniyle 
Gaziantep‟ten    farklılık  gösteren  Sof  dağı,  bu  ekolojik 
farklılığından  dolayı  yüksek  bitkisel  çeşitlilik  göstermekte  ve 

 
endemik  bitkiler  bakımından  zengin  ender  yerler  arasına 
girmektedir.  
Gaziantep‟te Flora of Turkey‟e Davis  (4) göre 68 endemik 
takson  bulunmaktadır.  Araştırma  alanı  olan  Sof  dağı 
Gaziantep‟in batısında bulunmakta ve batı –doğu doğrultusunda 
uzanmaktadır  (Şekil  2).  Sof  dağının  batısında  İslahiye  ovası, 
Kuzeybatısında  Pazarcık  ovası,  Güneyinde  Sof  dağı  yaylası 
bulunur. Şehrin batısında yer alan Sof dağının en yüksek tepesi 
deniz seviyesinden 1496 metre yüksekliğindeki Kepekçi (Büyük 
Sof)  tepesidir.  Sof  dağı  üç  kısımdan  oluşmaktadır.  Bunlar; 
batıdan  doğuya  doğru  Alıcı  sofu,  Dımışkılı  sofu  ve  Çarpın 
sofudur (11). Sof dağı 840 km
2
  alan kaplamaktadır. Sof dağında 
1250  m.‟  den  yüksek  alan  60  km
2
,  1000-  1250  m.  yükseklik 
arasındaki  alan  582  km
2
‟dir  (1).  Çalışma  alanımızda  daha 
önceden  doğrudan  flora  tespitine  yönelik  bir  çalışma 
yapılmamıştır.  
Endemik  bitkiler  tabiatta,  aşırı  otlatma,  bilinçsiz  kesim, 
yangın,  söküm,  şehirleşme,  yapılaşma,  gibi  çeşitli  tehlikelerle 
karşı karşıyadır. Bu tehlikeler kimi zaman bitkinin yok olmasına 
sebep  olmaktadır.  Sof  dağında  1999-  2002  yılları  arasında 
alandan  36  endemik  takson  tespit  edilmiştir.  Bu  36  takson 
Gaziantep  ilinde  yayılış  gösteren  endemik  bitkilerin  hemen 
hemen  yarısını  oluşturmaktadır.  Bu  bakımdan  Sof  dağı 
endemizm açısından önemli bir alandır. 
 
MATERYAL VE METOD 
 
Çalışmamızın  materyalini  1999  –  2002  yılları  arasında 
alanda  yaptığımız  floristik  araştırmamız  sırasında  topladığımız 

 
36 endemik bitki oluşturmaktadır. Bitkilerin tehlike kategorileri, 
yeni  IUCN  kategorileri  (9)  ve  Ekim  ve  ark.  (5)  kullanılarak 
değerlendirilmiştir.  Fitocoğrafik  bölgeleri  de  Davis,  (4)  ve 
Güner ve ark. (8)‟e göre verilmiştir.  
 
BULGULAR 
 
Sof  dağında  16  familyaya  ait  36  endemik  takson 
belirlenmiştir. Sof dağında yetişen endemik bitkilerin familyası, 
fitocografik  bölgeleri  ve  tehlike  kategorileri  tablo  1  „de 
verilmiştir.  Sof  dağında  yayılış  gösteren  endemik  bitkilerin 
tehlike  kategorilerine  göre  dağılımı  şöyledir.  17  takson  LC,  6 
takson NT,  5 takson VU, 1 takson EN, 4 takson CR, ve 1 takson 
da  DD  kategorisine  girmektedir.  İki  takson  da  tehlike  altında 
değildir.  
LC: (Least Concern): En az endişe verici 
NT: (Near Threatened): Tehdit altına girebilir 
VU:  (Vulnerable):  Zarar  görebilir.  CR  ve  EN  grubuna 
konulmamakla  birlikte,  doğada  orta  vadeli  gelecekte  yüksek 
tehdit altında olan taksonlar bu gruba girerler. 
EN:  (Endangered):  Tehlikede.  Bu  taksonlar  oldukça 
yüksek  bir  risk  altında  ve  yakın  gelecekte  yok  olma  tehlikesi 
altında ancak henüz CR grubunda olmayan bitkilerdir. 
CR:(Critically Endangered): Çok tehlikede. Bu taksonlar 
çok yakın bir gelecekte yok olma riski altındadır. 
DD: (Data Deficient): Veri yetersiz. 
En fazla endemik türe sahip familyalar; 5 türle Fabaceae, 5 
türle Lamiaceae, 4 türle Compositae familyalarıdır. Sof dağında 
bulunan  endemik  bitkilerin  fitocografik  bölgelere  göre  dağılımı 

 
ise şöyledir. Akdeniz elementi  14,  İran  –  Turan elementi 13 ve 
fitocoğrafik 
bölgesi 
bilinmeyenler 
9 
taksonla 
temsil 
edilmektedir.  
ġekil 2: Çalışma alanının coğrafik haritası 
 
                                      
Tablo  1:  Sof  dağında  yetişen  endemik 
bitkilerin  tehlike  kategorileri  ve  fitocografik 
bölgeleri 
 
FAMĠLYASI 
ADI 
 
 
Tehlike  
Kategori 
 
Fitocoğrafik 
Bölge 
Acanthaceae  
Acanthus hirsutus Boiss. 
LC 
* 
Araceae 
Arum balansanum R. Mill. 
VU B1b(i,iv,v) 
Akdeniz 
Boraginaceae 
Heliotropium 
haussknechtii 
Bunge. 
LC 
Akdeniz 
Boraginaceae 
Onosma sieheanum Hayek 
VU B1b (i,iv,v) 
Ġran - Turan. 

 
Boraginaceae 
Symphytum  aintabicum  Hub. 
Mor. & Wickens. 
VU B1b(i,iii,v) 
Akdeniz 
Caryophyllaceae 
Saponaria  prostrata  Willd. 
subsp. Prostrata 
LC 
Ġran –Turan 
Compositae 
Anthemis arenicola Boiss. var 
arenicola 
LC 
Akdeniz 
Compositae 
Centaurea 
haussknechtii 
Boiss. 
CR B1ab(iv); 
C2a(ii) 
* 
Compositae  
Centaurea tomentella Hand. – 
Mazz. 
NT 
Ġran - Turan 
Compositae 
Tanecetum  argenteum  (Lam.) 
Willd. subsp. argenteun 
LC 
Ġran – Turan 
Cruciferae 
Hesperis aintabica Post. 
CR B1b(i,iv,v) 
* 
Euphorbiaceae 
Euphorbia 
anacampseros 
Boiss. var. tmolea M.S. Khan 
VU B1b(i,iv,v) 
Akdeniz 
Fabaceae 
Astragalus aintabicus Boiss. 
CR B1a ; D 
* 
Fabaceae 
Astragalus densifolius Lam. 
Tehlikede değil 
* 
Fabaceae 
Astragalus lydius Boiss. 
LC 
Ġran - Turan 
Fabaceae 
Astragalus  suberosus  Banks 
& 
Sol. 
subsp. 
ancyleus 
(Boiss.) Mathews 
Tehlikede değil 
* 
Fabaceae 
Dorycnium 
pentaphyllum 
Scop.  subsp.  haussknechtii 
(Boiss.) Boiss. 
LC 
Ġran - Turan 
Fabaceae 
Lathyrus  elongatus  (Bornm.) 
Sirj. 
NT 
* 
Fabaceae 
Trifolium caudatum Boiss. 
LC 
* 
İridaceae 
Crocus  biflorus  Miller  subsp. 
pseudonubigena Mathew 
LC 
Ġran – Turan 
İridaceae 
Crocus  cancellatus  Herbert 
subsp. cancellatus 
LC 
Akdeniz 
İridaceae 
İris sari Schott ex Baker 
LC 
Ġran – Turan 

 
Lamiaceae 
Phlomis armeniaca Willd. 
LC 
Ġran – Turan 
Lamiaceae 
Salvia  pisidica  Boiss.  & 
Bentham 
LC 
Ġran – Turan 
Lamiaceae 
Sideritis  condensata  Boiss.  & 
Heldr. apud Bentham 
CR B1a ; 2b(ii) 
Akdeniz 
Lamiaceae 
Stachys pumila Banks & Sol. 
NT 
Akdeniz 
Lamiaceae 
Wiedemannia 
orientalis 
Fisch. & Mey. 
Lc 
Ġran - Turan 
Liliaceae 
Ornithogalum 
alpigenum 
Stapf. 
NT 
Akdeniz 
Liliaceae 
Tulipa sintenisii Baker 
LC 
Ġran – Turan 
Linaceae 
Linum aretioides Boiss. 
VU B1b(i,iv,v) 
* 
Linaceae 
Linum cariense Boiss. 
LC 
Ġran – Turan 
Ranunculaceae 
Helleborus vesicarius Aucher 
NT 
Akdeniz 
Rubiaceae 
Galium  scabrifolium  (Boiss.) 
Hausskn. 
LC 
Akdeniz 
Scrophulariaceae 
Verbascum 
germaniciae 
Hausskn. 
EN B2b(ii,iv,v) 
Akdeniz 
Scrophulariaceae 
Verbascum  infidelium  Boiss. 
& Hausskn. 
DD 
Akdeniz 
Umbelliferae 
Bupleurum 
lophocarpum 
Boiss. & Ball. 
NT 
Akdeniz 
 
* Fitocografik bölgesi bilinmeyen taksonlar 
 
Sof dağında bulunan bazı endemik bitkilerin 
fotoğrafları: 
 

 
 
 
ġekil 1: Acanthus hirsutus Boiss. 
 
 
ġekil 2: Astragalus aintabicus Boiss. 
 
 

 
 
ġekil 3: Crocus cancellatus Herbert subsp. 
Cancellatus 
 
ġekil 4: İris sari Schott ex Baker 

 
  
 
ġekil 5: Tulipa sintenisii Baker 
 
 
 
ġekil 6: Helleborus vesicarius Aucher 

 
 
 
TARTIġMA VE SONUÇ 
 
 
Sof  dağında  16  familyaya  ait  36  endemik  takson  tespit 
edilmiştir. Bu endemik taksonlardan 17 tür IUCN (9) ve Türkiye 
Bitkileri Kırmızı Kitabı Ekim ve ark. (5)‟ e göre LC kategorisine 
girmektedir.  Yani  bu  bitkiler  Az  Endişe  verici  bitkiler 
kategorisinde  bulunmaktadırlar.  CR  kategorisinde  yer  alan 
Centaurea  haussknectii  Boiss.  türü  sadece  Sof  dağından 
bilinmekte  olup  çok  dar  bir  bölgede  yayılış  göstermektedir.  Bu 
tür  Sof  dağı  için  endemik  bir  türdür.  Bu  sebeple  bu  tür  yeni 
IUCN  değerlendirmesine  göre  CR  B1ab(iv)  ;  C2a(ii) 
kategorisinde yer almaktadır. Aynı kategoride yer alan Hesperis 
aintabica  Post.  türüde  Sof  dağında  küçük  bir  alanda  bulunur. 
Ayrıca  bu  tür  Şehitkamil  ilçesi  Göksüncük  köyünden  de 
tarafımızdan toplanılmıştır. 
 
Sadece  Gaziantep‟ten  bilinen  Astragalus  aintabicus 
Boiss.  türü,    İçel,  Anamur-  Kazancı‟dan  1984  yılında  Sümbül 
tarafından  da  toplanılmıştır  Güner,  (8).  Bu  sebeple,  bu  türün 
Gaziantep 
endemiği 
olup 
olmadığı 
şüphelidir.  Ancak, 
kanatimizce  bu  tür  Sof  Dağı  (Gaziantep)  endemiğidir  ve  CR 
B1a; 2b(ii) tehlike kategorisindedir. Sof dağında yayılış gösteren 
Astragalus  densifolius  Lam.  ve  Astragalus  suberosus  Banks.  & 
Sol.  subsp.  ancyleus  (Boiss.)  Mathews  endemik  türleri  ise 
tehlike  altında  bulunmadığından  hiçbir  tehlike  kategorisine 
girmemektedir. 
 
Endemik  veya  endemik  olmayan  bitkiler  genellikle 
sanayileşme  ve  şehirleşme,  tarla  açma,  otlatma,  turizm  faktörü, 

 
ihraç  ve  yurt  içi  kullanım  amaçlı  aşırı  söküm,  habitatların  yok 
edilmesi,  ağaçlandırma,  yangın  gibi  değişik  tehditler  altında 
bulunmaktadır. Sof dağındaki endemik olan ve olmayan bitkiler 
ise yapılaşma, aşırı otlatma ve tarla açma, bilinçsiz bitki sökümü 
ve  ağaçlandırma  gibi  faktörlerden  dolayı  tehdit  altında 
bulunmaktadırlar. Bu tehlike faktörleri  devam  ederse  ülkemizin 
biyolojik  zenginliklerinden  olan  endemik  ve  endemik  olmayan 
bitki türlerinin nesli tükenecek yada nesilleri yok olma tehlikesi 
altına girecektir. 
 
 
ÖNERĠLER 
 

 
Sof  dağı,  Gaziantep  ilinde  endemizm 
oranı  yüksek  olan  bir  bölge  olduğundan 
özel koruma altına alınmalıdır. 

 
Sof  dağında  yetişen  Hesperis  aintabica 
Post.  ve  Centaurea  haussknechtii  Boiss 
endemik 
türlerinin 
yayılış 
alanları 
korumaya alınmalıdır. 

 
Yöre  halkı  bu  tabiat  zenginliklerimiz 
konusunda bilgilendirilmelidir. 

 
Alanda 
aşırı 
otlatma 
yaptırılması 
önlenmelidir. 

 
Sadece 
Gaziantep‟te 
yayılışı 
olan 
endemik  türlerin  tohumları  toplanarak 
Gaziantep 
Üniversitesi 
Botanik 
Bahçesinde  yetiştirilip  koruma  altına 
alınmalıdır. 

 
 
 
 
KAYNAKLAR 
 
    1.  Anonim  (1973)  Cumhuriyetin  50.  Yılında  Gaziantep, 
Gaziantep Valiliği Yayınları, Gaziantep. 
     2.  Anonim  (1999)  Türkiye’nin  Çevre  sorunları,  Türkiye 
Çevre Vakfı Yayını, Yayı No: 131, Ankara. 
     3.  Anonim  (2001)  Gap  Yöresindeki  Endemik  Bitkiler  ve 
Tıbbi  Bitkiler,  Türkiye  Çevre  Vakfı  Yayını,  Yayı  No:  143, 
Ankara. 
     4. Davis (1965- 1988) Flora of Turkey and the East Aegean 
Islands, Edinburgh Üniv. Press, Vol: 1-10, Edinburgh. 
     5.  Ekim  ve  ark.  (2000)  Türkiye  Bitkileri  Kırmızı  Kitabı, 
Türkiye  Tabiatını  Koruma  Derneği  ve  Van  Yüzüncü  Yıl 
Üniversitesi yayını, yayın no: 18 (Revizyon), Ankara. 
     6. Grossheim (1939 - 1967) Flora Kafkasya, 2. baskı, 7 cilt, 
Bakü, Moskova, Leningrad. 
     7. Guest E, Townsend CC (1966- 1985) Flora of Iraq, Vol. 
1-9, Ministry of Agriculture and Agrarian Press, Baghdad. 
     8. Güner, A. vd., (2000). Flora  of  Turkey and East  Aegean 
Islands  (Supplement  2),  Vol.  11,  Edinburgh  Univ.  Press, 
Edinburgh. 
     9.  IUCN  2001.  IUCN  Red  List  Categories  :  Version  3.1.  – 
IUCN Species Survival Commission. IUCN, Gland, Switzerland 
and Cambridge.  

 
     10.  Heywood  et  al.  (1964-  1980)  Flora  Europaea,  Vols.  1 
(1964), 2 (1968), 3 (1972), 4 (1976), 5 (1980), Cambridge Univ. 
Press. 
     11.  Solmaz  M  ve    Yetkin  H  (1969),  Gaziantep  Çevre 
İncelemesi,  Gaziantep  Kültür  Derneği  Kitap  ve  Broşür 
Yayınları, Sayı:    53, Yeni Matbaa, Gaziantep. 
Investigated Of The Endemic Plants Of Sof Mountain And 
Their New IUCN Categories 
 
           In this study, the new IUCN Red List categories of plants 
of  Sof  Mountain  (Gaziantep)  were  investigated.  There  are 
thirtysix  endemic  taxa  were  determined  in  Sof  Mountain. 
Among  them,  17  taxa  were  LC,  6  taxa  were  NT,  5  taxa  were 
VU,  1  taxon  EN,  4  taxa  were  CR,  1  taxon  was  DD  categories. 
Two taxa were found to be not under threatened conditions. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
UOT 631.529 
A. T. Ġsgəndərov, V.Ə.Məlikova, 
 A.M.Hüseynova, R.Ə.Əliyev 
 
AZƏRBAYCAN MĠLLĠ ELMLƏR AKADEMĠYASI 
MƏRKƏZĠ NƏBATAT BAĞINDA  
BƏRPA EDĠLMĠġ ÇĠÇƏK BĠTKĠLƏRĠNĠN ĠLKĠN 
NƏTĠCƏLƏRĠ 
 
 
Dünyada baş verən ekoloji tarazlığın pozulması təhlükəsi 
bəşəriyyəti  daima  düşündürür,  ətraf  mühitin  qorunması, 
biomüxtəlifliyin  saxlanması  yolları  araşdırılır.  Belə  qlobal 
problemin  həllində  əlaqədar  genofondun  yaradılmasında,  nadir 
və  nəsli  kəsilməkdə  olan  bitkilərin  bərpasında,  mühafizəsində, 
həmçinin 
iri 
sənaye 
müəssələri 
yerləşən 
şəhərlərin 
yaşıllaşdırılmasında  Nəbatat  Bağlarının  rolu  və  əhəmiyyəti 
böyükdür. 
 
Azərbaycan  2000-ci  ildən  biomüxtəlifliyin  saxlanması 
beynəlxalq  konvensiyasına  qoşulduqdan  sonra  AMEA  Mərkəzi 
Nəbatat  Bağında  tədqiqat  işləri  məhz  bu  aktual  istiqamətə 
yönəldilmişdir. 
 
Nəbatat  Bağı  fəaliyyət  göstərdiyi  70  il  ərzində  əsasən 
yaşıllaşdırmada istifadə edilən dekorativ ağac və kol bitkiləri ilə 
yanaşı  çiçək  bitkilərinin  də  introduksiyası,  öyrənilməsi  və 
becərilməsinə geniş yer vermişdir.  
 
Uzun  illər  Nəbatat  Bağının  alimləri  dekorativ  çiçək 
bitkilərinin  introduksiyası,  biomorfoloji  xüsusiyyətlərinin 
öyrənilməsi, cinslər üzrə kolleksiyaların yaradılması,  ilə məşğul 
olmuş,  Bakı,  Abşeron  və  Azərbaycanın  digər  iri  sənaye 

 
şəhərlərinin  yaşıllaşdırılması  üçün  onların  tətbiqi  ilə  bağlı 
aqrotexnoloji təkliflər işləyib hazırlamışlar (1, 2, 3, 4). 
 
Tədqiqatlar  nəticəsində  müəyyən  edilmişdir  ki,  bu 
zonada  Aralıq  dənizi iqlim  şəraitinə  uyğun  subtropik  və tropik  
bitkilərin  əkilməsi  daha  münasibdir.  Eyni  zamanda  Şimali 
Afrika, Cənubi Avropa, Kiçik və Ön Asiya, Amerikanın cənub-
qərb  bölgələri  və  başqa  bölgələrdən  olan  çiçək  bitkiləri  də  
Abşeron zonasında introduksiya ola bilər.  
 
Vaxtı  ilə  Nəbatat  Bağında  soğangülünün  120, 
qarğasoğanının 100, dağlaləsinin 40, sünbülçiçəyin 32, nərgizin 
40, payızgülünün 50 çeşidi, eləcə də qərənfil, birillik, ikiillik və 
çoxillik çiçək bitkilərinin böyük kolleksiyası toplanmışdır (1).  
 
Təəssüflər  olsun  ki,  1980-1990-cı  illərdə  bəzi  obyektiv 
və 
subyektiv 
səbəblərdən 
Nəbatat 
Bağının 
qiymətli 
kolleksiyalarının  bir  hissəsi  məhv  olub  aradan  çıxmışdı.  Çiçək 
bitkilərindən soğanaqlı və kökümeyvəlilərin bir hissəsini istisna 
olmaqla, birillik, ikiillik və çoxillik bitkilərin kolleksiyası məhv 
olmuşdur.  
 
AMEA Rəyasət Heyətinin qərarı ilə 2000-ci ildə Nəbatat 
Bağı  Botanika  İnstitutundan  strukturundan  ayrılaraq  müstəqil 
elmi-tədqiqat  müəssisəsi  kimi  fəaliyyətə  başladıqdan  və  onun 
nəzdində  «Çiçəkçilik»  laboratoriyası  təşkil  olunduqdan  sonra 
yenidən birillik, ikiillik və çoxillik çiçək bitkilərinin çoxldılması 
və becərilməsi işləri bərpa edilmişdir. Dekorativ yaşıllaşdırmada 
müxtəlif  çiçək  bitkilərinin  (birillik,  ikiillik  və  çoxillik) 
becərilməsinə artan zərurəti nəzərə alaraq onların kolleksiyasını 
yaratmaq,  perspektivli  yeni  çiçək  bitkilərinin  (sortlarının) 
introduksiyası ilə əlaqədar olaraq tədqiqat işlərinə başlanmışdır. 
Bu  məqsədlə  xaricdən  gətirilmiş  çiçək  bitkilərinin  toxumları 

 
istixanalarda  və  təcrübə  sahələrində  səpilir,  onların  optimal 
səpin  vaxtı,  ontogenezi,  həyat  fəaliyyəti  öyrənilərək,  ilin 
fəsillərinə  münasib  aqrotexniki  becərilmə  üsulları  işlənib 
hazırlanır. 
 
Mərkəzi Nəbatat Bağında uzun illər ərzində bir çox çiçək 
bitkilərinin  bərpa  olunmasına  nail  olunmuşdur.  Aşağıda  bərpa 
olunmuş çiçək bitkilərinin siyahısı  və öyrənilən bəzi çeşidlərin 
xarakteristikası verilir: 
 
Birillik çiçək bitkiləri 
Cin qərənfili – Dianthus chinensis 
Şabo qərənfili – D.C. Semperflorens 
Gülünbahar – Calendula L. 
Dəlibəng – Datura L. 
Kosmos – Cosmos L. 
Xoruzpipiyi – Celosia L. 
Qurdağzı – Antirrhinum L. 
Məxmərgülü – Tagetes L. 
Zinniya – Zinnia L. 
Xınagülü – Impatiens balsamina 
Qramofonçiçək – Impomeya L. 
Alissum – Alissum L. 
Sinepariya – Cineraria L. 
Kəpənəkçiçək – Aster L.