Mövzu: 7
Nitqin orjinallığı,münasibliyi və rabitəliyi
Plan:
1.Nitqin orjinallığını göstərən cəhətlər.
2.Nitqin orjinallığını təmin edən vasitəıər.
3. Nitqin münasibliyi
4. Nitqin rabitəliyini təmin edən amillər.
Nitqin orijinallığı
. Nitqin məziyyətlərindən biri onun orijinallığıdır. Bu, nitqdə
özünəməxsusluqdur, bir şəxsin başqalarından fərqli danışması və yazmasıdır.
Nitqin orijinallığı bir neçə
cəhətdən özünü göstərir ki, bunlardan birincisi fərdi
tələffüz tərzidir. Nitqin tələffüz baxımından fərqlənməsi, nəzərə çarpması
aşağıdakı amillərlə daha çox bağlı olur:
1. Səslərin, sözlərin aydın diksiya ilə tələffüzü.
2. Söz və qrammatik formaların orfoepik qaydalar əsasında tələffüzü.
3. Bir qədər ucadan, aramla danışmaq və oxumaq.
4. Bir qədər astadan danışmaq, nitq fasilələrində daha
münasib sözlər fikirləşib
tapmaq və nitqini davam etdirmək.
5. Danışıq və xüsusən oxu prosesində intonasiya çalarlarından daha bacarıqla,
məzmuna uyğun şəkildə istifadə edə bilmək.
6. Danışanın səciyyəvi söz, ifadə, sitat, sintaktik konstruksiyalar, frazeoloji ifadələr,
aforizmlər, atalar sözü, zərb-məsəllər və s. işlətməsi,
nitqin xüsusi tərzdə
qurulması.
İctimai yerdə çıxış edən öz məqsədini aşkarlamaq, fikirlərini dinləyicilərə
asan, aydın, ifadəli, həm də maraqlı bir şəkildə çatdıra bilmək üçün daha münasib,
işlədilməmiş sözlərdən, ifadələrdən istifadə etməyə, cümlələr qurmağa çalışır. Bu
orijinallıq nitqin qurulmasında daha çox nəzərə çarpır.
Nitqdə müəyyən bir
ənənəvi forma vardır ki, natiqlər öz çıxışlarını ona uyğun qururlar: məsələnin
vacibliyi və aktuallığı izah olunur, sonra mövzunun
əsas məzmunu dinləyicilərə
çatdırılır, daha sonra isə deyilənlərə yekun vurulur, bəzən ümumi nəticələr
çıxarılır. Lakin natiqlərin çoxu bu ənənəni gözləməklə dinləyicilərin diqqətini cəlb
etmək, nitqin effektliyini yüksəltmək məqsədilə yeni-yeni formalar axtarıb
tapırlar.
Nitqin orijinallığını təmin edən vasitələrdən biri də bədii təsvir vasitələridir.
Bədii təsvir vasitələrindən (bura daxildir: məcazi mənada işlədilən söz və ifadələr,
təşbeh, metafora, mübaliğə və s. müxtəlif üslubi priyomlar – sözlərin təkrarı və ya
buraxılması,
inversiya, ritorik-natiqanə suallar və s.) yerində, həm də uyarlı bir
şəkildə istifadə nitqi təsirli,parlaq,obrazlı etməklə bərabər,ona orijinallıq da
gətirir.Həmin vasitələrdən nitqdə istifadə bacarığına
yiyələnmək üçün natiq
müntəzəm olaraq bədii əsərləri mütaliə etməli,yazıçı və şairlərin dilindəki natiqlik
sənəti baxımlından daha yararlı və münasib söz və ifadələrə,digər təsvir
vasitələrinə
diqqət yetirməli, onlardan yeri gəldikcə istifadə etməyə çalışmalıdır.
Volterin təbirincə desək, adamlar yaxşı yazıçıları mütaliə etdikcə yaxşı danışmağa
vərdiş edirlər.
Dostları ilə paylaş: 
