Universiteti umarov b. M., Norbekova b. Sh. Bolalar psixologiyasi
Yüklə 2,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
12.2.3. Bola xotirasi xususiyatlari Odamning butun aqliy taraqqiyoti asosan xotira ning taraqqiyotidan iborat ekan, xotira bola hayotining dastlabki kunlaridan boshlaboq rivojlana boshlaydi. Bolada xotiraning dastlabki alomatlari yaqin atrofdagi odamlarni va narsalarni tanishida ko’rina boshlaydi. Buni biz bola o’ziga tanish bo’lga n narsani ko’rganida qiladigan Harakatlaridan bilishimiz mumkin. Masalan, bola o’ziga yaqin odamni ko’rganida unga talpinadi yoki notanish odamdan yotsiraydi. Kichik yoshli bolalarda tanib olish qobiliyatining borligi, idrok qilgan narsa va hodisalarini esda olib qolish imkonini beradi. Bog’cha yoshidagi bolalarda xotiraning rivojlanishi . Bog’cha yoshidagi bolalar (xususan kichik gurux bolalari) o’zlarining faoliyatlari uchun qandaydir ahamiyatga ega bo’lgan, ularda kuchli taassurot qol dirgan va ularni qiziqtirgan narsalarni beixtiyor eslarida olib qolaveradilar. Ular biron narsani eslarida olib qolishni o’z oldilariga maqsad qilib qo’ymaydilar va hali maqsad qo’yishni uddasidan ham chiqa olmaydilar. 192 Bog’cha yoshidagi bolalarda asosan ixtiyorsiz esda olib qolishning hukmron bo’lishi tasodifiy bir hol emas. Buning o’z sabablari bor. Har bir tarbiyachi-pedagog bolalar xotirasiga doir xususiyatlarni yaxshi bilishi kerak. Ana shunda bolalar xotirasini to’g’ri rivojlantirish mumkin. Bog’cha yoshidagi bolalar xotirasining katta odamlar xotirasidan keskin farqi, avvalo, ular oliy nerv faoliyatining o’ziga xos xususiyatlari bilan bog’liqdir. Bir qator psixologlar tomonidan o’tkazilgan ilmiy tekshirish ishlari natijalarining ko’rsatishicha, bog’cha yos hidagi bolalar oliy nerv faoliyati quyidagi hususiyatlarga ega. Birinchidan , bog’cha yoshidagi bolalarning nerv sistemasi xuddi ilk bolalik davridagi bolalar nerv sistemasi kabi juda plastik Xarakterga е gadir, ya’ni ularning nerv sistemalari haddan tashqari egiluvchan, ta’sirotga beriluvchandir. Shuning uchun ham bu yoshdagi bolalarda vaqtli bog’lanishlar (assosiyasisiyalar) juda osonlik bila hosil bo’ladi. Bolalar nerv sistemasining xususiyati ularda esda olib qolish qobiliyatlariga ham ta’sir etmay qol maydi. Shu sababli bog’cha yoshidagi bolalar ashula, ritmli she’r, qiziqarli va chuqur ta’sir etadigan narsalarni beixtiyor hamda juda tez eslarida olib qolaveradilar. Ikkinchidan , bog’cha yoshidagi bolalar nerv sistemasi е ngil qo’zg’aluvchan bo’lishi bilan birga yuzaga keladigan vaqtli bog’lanishlar (assosiyasiyalar) juda beqaror bo’ldi, ya’ni mustahkam bo’lmaydi. Shuning uchun bu yoshdagi bolalar tomonidan idrok qilingan turli narsa va hodisalar ularning xotirasida uzoq vaqt saqlanib qolmaydi. Ular tez eslab qolishlari bilan birga, tez unitib ham yuboradilar. Ko’pincha narsa va xodisalarning bog’cha yoshidagi bolalar xotiralarida mustahkam saqlanib qolishi shu narsa va hodisalarning bolaga qanchalik emosional ta’sir qilishiga bog’liq bo’ladi. Uchinchidan , bog’cha yoshidagi bolalar nerv sistemasida qo’zg’alish jarayoniga nisbatan tormozlanish jarayoni ancha sust bo’lganligi tufayli ular o’xshash va birdaniga, ya’ni bir vaqtning o’zida juda ko’p idrok qilingan narsalarning farqini yaxshi ajrata olmaydilar. Shuning uchun ular birdaniga idrok qilgan juda ko’p narsalarni bir -biri bilan aralashtirib yuboradilar. Agar bog’cha yoshidagi boladan kechagi bayram kuni bo’lgan, ya’ni idrok qilgan narsalarini bir boshdan so’zlab berish iltimos qilinsa, u ma’noli va sistemali qilib so’zlab berolmaydi. Bola buday holda gapni tasodifiy esiga tushib qolgan narsalardan boshlab ketaveradi. Chunki birdaniga ko’rgan juda ko’p narsalarini bola tamoman aralashtirib yuborgan bo’ladi. Bola esida olib qolgan nar salarida hali sistema yo’q, shuning uchun bola dastavval chuqur taasurot qoldirgan, ya’ni esida chuqur o’rnashib qolgan narsalardan boshlab gapiraveradi. Demak, bundan shunday xulosa 193 chiqarish mumkin: agar bog’cha yoshidagi bolaga bir vaqtning o’zida had dan tashqari ko’p narsalar ko’rsatilsa, ular hamma narsalarni bir -biri bilan aralashtirib yuboradilar va birontasini ham puxtaroq esda olib qololmaydilar. Yüklə 2,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|