T (act) Layih
Yüklə 470,64 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
4. Qanunvericilik sahəsində mövcud vəziyyət 4.1 YEM VƏ YEM ƏLAVƏLƏRİNİN İDXALINI TƏNZİMLƏYƏN QANUNVERİCİLİK AKTLARI Quş və balıq yeminin idxalı prosesinin qanunvericlik bazası 4 qanundan, 2 məcəllədən və 14 qayda, təlimat və qərardan ibarətdir. Qanunlarda ümimi prinsiplər təsbit olunub ki, bunların da əsasında hər bir dövlət strukturu öz konkret qaydalarını formalaşdırıb (Bax: Əlavə 10.8. Yem idxalını əhatə edən qanunvericlik aktlarından tədqiqat zamanı istifadə olunmuş çıxarışlar). Qaydalar Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarları ilə təsdiq olunub. Təlimat və qərarlar isə Dövlət Gömrük Komitəsi, Mərkəzi Bank və Azərbaycan Respublikası Tarif (Qiymət) Şurası tərəfindən təsdiq edilərək hüquqi qüvvəyə minib. İdxal prosesini tənzimləyən əsas qanunlar “Baytarlıq haqqında”, «Fitosanitar nəzarəti haqqında», “Gömruk tarifi haqqında”, “Dovlət rusumu haqqında” Azərbaycan Respublikası qanunlarıdır. Gömrük və Vergi məcəllələri idxal prosedurunun və ƏDV ödənişinin aparılması və əvəzləşdirilməsi qaydaları haqda ümumi prinsipləri təyin edir. Yem idxalının digər tənzimləyici qanunvericilik aktları olan qaydalar aşağıdakılardır: “Dövlət baytarlıq nəzarətində olan məhsullara, o cümlədən, idxal və ixrac edilən yüklərə dövlət baytarlıq nəzarətinin təşkili, idxal-izrac edilən heyvanların, heyvan mənşəli məhsulların və xammalın
17
baytarlıq (baytarlıq-sanitariya) vəziyyətinin yoxlanılması və müvafiq baytarlıq sənədinin verilməsi, dövlət baytarlıq nəzarətində olan yüklərin Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi və ölkə daxilində daşınması” Qaydaları, “Azərbaycan Respublikasında baytarlıq preparatlarının aprobasiyası, ekspertizası, sınaqdan keçirilməsi, dövlət qeydiyyatına alınması və dövlət reyestrinin aparılması, istehsalı, idxalı, saxlanması, daşınması, satışı və istifadəsi, habelə yeni baytarlıq preparatlarının, avadanlıqlarının və yem əlavələrinin istehsalına və tətbiqinə dair normativ texniki sənədlərin təsdiq edilməsi, onların keyfiyyətinə nəzarət edilməsi və aprobasiyasına dair rəy verilməsi” Qaydaları, “Dövlət baytarlıq nəzarətində olan yüklərin baytarlıq normalarının tələblərinə uyğunluğunun yoxlanılması və onlara baxış keçirilməsi” Qaydaları, “Bitki və bitkiçilik məhsullarının idxalına və ixracına, Azərbaycan Respublikasının ərazisindən tranzit daşınmasına və dövriyyəsinə idxal karantin icazəsinin və fitosanitar sertifikatlarının verilməsi” Qaydaları, “Azərbaycan Respublikasında dövlət baytarlıq nəzarəti vacib olan obyektlərin mülkiyyətçilərinin vəsaiti hesabına qanunla müəyyən edilmiş tədbirlərin maliyyələşdirilməsinin qaydası və şərtləri”, “Vergi ödəyicisinə verilmiş vergi hesab-fakturası üzrə alınmış malların (iş və xidmətlərin) dəyəri ödənilərkən ƏDV-nin ödənilməsi, ƏDV-nin depozit hesabında uçotun aparılması, ƏDV-nin hərəkəti, bu hesab üzrə aparılan əməliyyatlardan ƏDV- nin əvəzləşdirilməsi və dövlət büdcəsinə köçürülməsi” Qaydaları, Yük gömrük bəyannamələrinin doldurulması Qaydaları. Qanun, məcəllə və qaydalardan əlavə, yem idxalı prosesi Nazirlər Kabinetinin (NK), Azərbaycan Respublikası Tarif (Qiymət) Şurasının, Dövlət Gömrük Komitəsinin (DGK) və Mərkəzi Bankın (MB) aşağıda adları sadalanan qərar və təlimatları ilə tənzimlənir: “Azərbaycan Respublikasında ixrac-idxal əməliyyatları üzrə gömrük rüsumlarının dərəcələri, gömrük rəsmiləşdirilməsinə görə alınan yığımların miqdarı haqqında” NK-nın 80 №-li Qərarı, “Azərbaycan Respublikasının ərazisinə gətirilən mallar uzrə gomruk idxal rusumlarının dərəcələri” haqda Nazirlər Kabinetinin 161 nomrəli qərarı, “Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Dövlət Baytarlıq Xidməti tərəfindən baytarlıq nəzarəti vacib olan obyektlərin mülkiyyətçilərinin vəsaiti hesabına maliyyələşdirilən xidmətlərin tariflərinin tənzimlənməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Tarif (qiymət) Şurasının 17 №-li qərarı, “Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrufatı Nazirliyi yanında Dovlət Fitosanitar Nəzarəti Xidməti tərəfindən gostərilən xidmətlərin tariflərinin tənzimlənməsi barədə” (Azərbaycan Respublikasının Tarif (qiymət) Surasının 18 saylı qərarı, MB-nin “Azərbaycan Respublikasinda nağdsiz hesablaşmalar və pul köçürmələri haqqında təlimat”ı , DGK-nin “Xarici dövlətlərin avtonəqliyyat vasitələrinin Azərbaycan Respublikası ərazisinə daxil olması və bu ərazidən sərnişin və yük daşınması üçün istifadə etməsinə görə yol vergilərinin hesablanıb tutulması haqqında” Təlimatı. 4.2 İDXAL BAYTARLIQ İCAZƏSİNİN VƏ NƏZARƏTİNİN QANUNVERİCİLİK ƏSASLARI Yuxarıda sadalanan qanunvericlik aktlarının İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin (İTM) ekspert qrupu tərəfindən ekspertizası nəticəsində müəyyən olunub ki, yem idxalı prosesini tənzimləyən qanun və qaydalarda bir-birinə zidd maddələr, eyni zamanda qeyri-müəyyənlik var. Heç bir qanunvericilik aktında yem idxalının aydın prosedurunu izah edən konkret maddələr yoxdur, fəsillər və maddələr ümumi şəkildə məlumat verilməsinə xidmət edir. Yem və yem əlavələrinin 18
idxalı üçün icazəni verən dövlət orqanları Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Dövlət Baytarlıq Xidməti, Dövlət Baytarlıq Preparatlarına Elmi Nəzarət İnstitutudur. (Bax: Əlavə 10.8. Yem idxalını əhatə edən qanunvericlik aktlarından tədqiqat zamanı istifadə olunmuş çıxarışlar. № 1,2,3,4, 15, 16,17) Əvvəlcə “Yemlər” və “Yem əlavələri” anlayışlarının qanunvericilikdə verilmiş açılışlarına nəzər salaq. Çünki müvafiq qanunvericilik aktlarında bu anlayışlara ikili yanaşma, onların bəzən baytarlıq preparatlarına aid edilməsi ziddiyyətlərin meydana gəlməsinə, yem və yem əlavələrinin idxalı ilə bağlı qanunvericilik aktlarında dolaşıqlığın yaranmasına səbəb olur. “Baytarlıq haqqında” 1 aprel 2008-ci il tarixli Azərbaycan Respublikası Qanununda “Yemlər” və “Yem əlavələri”nin ayrıca izahı verilməsə də, həm qanunun “Əsas anlayışlar” bölməsində “Baytarlıq preparatları”anlayışına verilən izahdan (1.0.5. baytarlıq preparatları-yalnız heyvan xəstəliklərinin profilaktikası, müalicəsi, diaqnostikası və heyvanların məhsuldarlığının artırılması üçün istifadə olunan baytarlıq təyinatlı immunobioloci, bioloji, bitki, kimyəvi və kimya-əczaçılıq mənşəli maddələr.), həm də qanunun 1.0.11-ci maddəsindən (dövlət baytarlıq nəzarətində olan yüklər – heyvanlar, heyvan mənşəli məhsullar və xammal, baytarlıq preparatları, yem və yem əlavələri) başa düşülür ki, “Baytarlıq preparatları” ilə “Yem” və “Yem əlavələri” fərqli, müstəqil anlayışlardır. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2009-cu il 21 aprel tarixli 66 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Dövlət baytarlıq nəzarətində olan məhsullara, o cümlədən idxal və ixrac edilən yüklərə dövlət baytarlıq nəzarətinin təşkili, idxal-ixrac edilən heyvanların, heyvan mənşəli məhsulların və xammalın baytarlıq (baytarlıq-sanitariya) vəziyyətinin yoxlanılması və müvafiq baytarlıq sənədinin verilməsi, dövlət baytarlıq nəzarətində olan yüklərin Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi və ölkə daxilində daşınması” Qaydalarında “Yemlər” və “Yem əlavələri” müstəqil anlayışlar kimi verilib. Qaydaların 12.3 və 1.2.4-cü maddələrində birmənalı şəkildə yazılıb:
Yalnız bir sənəddə - Dövlət Baytarlıq Preparatlarına Elmi Nəzarət İnstitutunun fəaliyyəti ilə bağlı Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2007-ci il 16 aprel tarixli 66 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında baytarlıq preparatlarının aprobasiyası, ekspertizası, sınaqdan keçirilməsi, dövlət qeydiyyatına alınması və dövlət reyestrinin aparılması, istehsalı,
19
idxalı, saxlanması, daşınması, satışı və istifadəsi, habelə yeni baytarlıq preparatlarının, avadanlıqlarının və yem əlavələrinin istehsalına və tətbiqinə dair normativ texniki sənədlərin təsdiq edilməsi, onların keyfiyyətinə nəzarət edilməsi və aprobasiyasına dair rəy verilməsi” Qaydalarında “Yemlər” və “Yem əlavələri” müstəqil anlayış kimi deyil, baytarlıq preparatlarının bir növü kimi verilib. Həmin qaydaların “Əsas anlayışlar” bölməsinin 2.1 maddəsində yazılır:
Bu da qanunvericlik aktlarında uyğunsuzluğun təzahürü olub qanun və qaydaları istənilən kimi yozmağa əl yeri qoyur. Yem və yem əlavələrinə idxal icazəsinin verilməsi haqqında adları sadlanan qanun və qaydalarda yalnız ümumi xarakterli məlumatlar verilir, konkret icazə mexanizminin necə olması barədə danışılmır. Qanun və qaydalardakı bu boşluqlar son nəticədə yem və yem əlavələrinin dərman preparatı kimi ciddi ekspertiza və sınaqdan keçirilib qeydə alınmasına, farmoklojoi preparatlara şamil olunan tələblərə cavab verməsi yoxlanıldıqdan sonra idxalına icazə verilməsinə gətirib çıxarır. “Baytarlıq haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun “Baytarlıq preparatlarının, yem və yem əlavələrinin dövriyyəsinə dövlət baytarlıq nəzarəti” adlı 18-ci maddəsində yazılır: “18.2. Hüquqi və fiziki şəxslər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada Azərbaycan Respublikasında qeydiyyatdan keçmiş, baytarlıq preparatları, yem və yem əlavələri idxal və ixrac edə bilərlər. Qeydiyyatdan keçməmiş baytarlıq preparatları, yem və yem əlavələri Azərbaycan Respublikasına sərgilərdə, yarmarkalarda, konfranslarda nümayiş etdirmək, elmi və digər məqsədlər üçün satış hüququ olmadan gətirilə bilər. 18.3. Baytarlıq preparatlarının, yem və yem əlavələrinin idxalı və ixracı qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.” Dövlət Baytarlıq Xidmətinin bu sahədəki fəaliyyətinin nizamlanması üçün qəbul edilmiş “Dövlət baytarlıq nəzarətində olan məhsullara, o cümlədən idxal və ixrac edilən yüklərə dövlət baytarlıq nəzarətinin təşkili, idxal-ixrac edilən heyvanların, heyvan mənşəli məhsulların və xammalın baytarlıq (baytarlıq-sanitariya) vəziyyətinin yoxlanılması və müvafiq baytarlıq sənədinin verilməsi, dövlət baytarlıq nəzarətində olan yüklərin Azərbaycan Respublikasına gətirilməsi və ölkə daxilində daşınması” Qaydalarının yalnız “İdxal edilən heyvanlara, heyvan mənşəli məhsullara və xammala verilmiş baytarlıq sənədlərinə baxış keçirilməsi” adlı 4-cü maddəsində yem idxalına dolayısı ilə və yalnız ümumi şəkildə toxunulur:
20
“4.3. Heyvanlar, heyvan mənşəli məhsullar və xammal ölkə ərazisinə daxil olduqda və qüvvədə olan baytarlıq (baytarlıq-sanitariya) qanunvericiliyinin tələbləri pozulmadıqda belə yüklərə verilmiş beynəlxalq baytarlıq sertifikatı əsasında yükün buraxılması baytarlıq haqqında Azərbaycan Respublikası qanununda müəyyən olunmuş qaydada həyata keçirilir.” Yem və yem əlavələrini qeydə almaq üçün təqdimat verməli orqan olan Dövlət Baytarlıq Preparatlarına Elmi Nəzarət İnstitutun fəaliyyətini tənzimləyən yeganə qanunvericilik aktında - “Azərbaycan Respublikasında baytarlıq preparatlarının aprobasiyası, ekspertizası, sınaqdan keçirilməsi, dövlət qeydiyyatına alınması və dövlət reyestrinin aparılması, istehsalı, idxalı, saxlanması, daşınması, satışı və istifadəsi, habelə yeni baytarlıq preparatlarının, avadanlıqlarının və yem əlavələrinin istehsalına və tətbiqinə dair normativ texniki sənədlərin təsdiq edilməsi, onların keyfiyyətinə nəzarət edilməsi və aprobasiyasına dair rəy verilməsi” Qaydalarında yem və yem əlavələrinə baytarlıq preparatı kimi açılış verildiyindən onu qeydiyyata alınması üçün farmokoloji preparatlara tətbiq edilən sərt tələblər şamil olunur. Xatırladaq ki, qaydaların əvvəlki redaksiyası yem və yem əlavələrinin qeydiyyata alınmadan idxalına icazə verirdi. Qaydaların əvvəlki redaksiyasında olan 5.6.-cı bəndində yazılırdı: “Ölkədə və xaricdə istehsal edilən və dövlət baytarlıq nəzarətində olan yem və yam əlavələri yem məqsədilə işlədilən kənd təsərrüfatı və sənaye tullantıları, heyvanlara qulluq əşyaları dövlət qeydiyyatına alınmadan istehsal və idxal edilə bilər”. Ancaq Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 30 may 2008-ci il tarixli 125 nömrəli qərarı ilə Qaydaların 5.6-cı bəndindən “yem və yem əlavələri,” sözləri çıxarılmışdır. Qaydaların köhnə redaksiyası nəzərdə tuturdu ki, xaricdən idxal edilən yem və yem əlavələrinə Dövlət Baytarlıq Xidməti tərəfindən icazə verilir, institut bu məsələyə qarışmır. O zaman qaydalarda göstərilirdi ki, yem və ya yem əlavələri idxal olunub respublikaya çatdırıldıqdan sonra götürülən nümunə Xidmətin idxala icazə məktubu, keyfiyyət sertifikatı və digər malı müşayiət edən sənədlərlə birlikdə instituta təqdim edilməlidir. İnstitut nümunəni yoxlayıb müsbət rəy verdikdən sonra yem və ya yem əlavələrinin satışına, istifadəsinə icazə verilirdi. O zaman qaydalara edilən yarımçıq dəyişikliyin izlərini hələ də sənəddə tapmaq mümkündür ki, bu da qanunvericilik aktında dolaşıqlığın yaranmasına səbəb olur. Məsələn, qaydaların 4.1. –ci maddəsində yazılır ki, baytarlıq preparatlarının keyfiyyətinin yoxlanılması və onların qeydiyyata (yenidən qeydiyyata) alınması məqsədilə həmin preparatların nümunələri əvvəlcədən İnstituta təqdim edilməlidir. Eyni zamanda, qaydalarda göstərilir ki, müraciət məktubu (əgər preparat qeydə alınmışsa, preparatın qeydiyyat şəhadətnaməsinin nömrəsi göstərilməklə), nümunəgötürmə aktı, keyfiyyət sertifikatı, Dövlət Baytarlıq Xidmətinin idxala icazə məktubu və ya qeydəalma barədə ərizəçinin məktubu, malı müşayiət edən yol sənədləri ilə (invoys və müxtəlif sertifikatlar) müşayiət edilməlidir. Burda Dövlət Baytarlıq Xidmətinin idxala icazə məktubunun nə olması başa düşülmür. Əgər institut yem gətirilməmişdən nümunəni sınaqdan, sənədləri ekspertizadan keçirəcəksə, yalnız bundan sonra Baytarlıq xidməti idxal icazəsi verəcəksə, onda əvvəlcədən hansı icazə 21
məktubunun təqdim edilməsindən söhbət gedə bilər. Görünür ki, əvvəlki qaydalara dəyişiklik edilən zaman həmin icazə məktubunu, eyni zamanda “malı müşayiət edən yol sənədləri” sözlərini sənədlərin siyahısından çıxarmağı unudublar. Əgər mal hələ gəlməyibsə, onu müşayiət edən yol sənədləri necə əvvəlcədən gələ və təqdim edilə bilər? Məhz dəyişikliklərdən sonra Qaydaların 5-ci bölməsində (Xaricdə istehsal olunmuş baytarliq preparatlari sənədlərinin və nümunələrinin qeydə alinmasi üçün ekspertiza) qeydiyyat üçün sərt tələblər qoyulub:
Həm sənədlərin çoxluğu (söhbət 100-dən artıq sənəddən gedir), həm də onu əldə etməyin çətinlikləri (keyfiyyət, mənşə, baytarlıq sertifikatlarının əvvəlcədən alınması əlavə xərc, vaxt və enerji tələb edir ) praktiki olaraq yem və yem əlavələrinin qanuni yolla qeydiyyatdan keçirilib idxal olunmasını mümkünsüz edir. Hazırki qaydaların 8-ci maddəsində (Baytarliq preparatlarinin qeydiyyata (yenidən qeydiyyata) alinması) göstərilir ki, baytarlıq preparatının qeydiyyata alınma sənədlərinin və nümunələrinin ekspertizadan və sınaqdan keçirilməsinin nəticələri əsasında (Bu işlərin həyata keçirilmə müddəti qaydalarda göstərilməyib. Sorğu, fokus qrup müzakirələri və intervülərin nəticəsi kimi demək olar ki, prosess ən azi 30 gün davam edir) İnstitut Dövlət Baytarlıq Xidmətinə 15 gün müddətində preparatın qeydiyyata (yenidən qeydiyyata) alınması barədə təqdimat verməlidir. Bundan sonra İnstitutun preparat barədə rəyinə Dövlət Baytarlıq Xidmətində və ya onun Elmi Texniki Şurasında baxıldıqdan sonra institutun rəyinə və ya Elmi Texniki Şuranın qərarına əsasən təqdimat verilmiş gündən bir ay müddətində Dövlət Baytarlıq Xidməti preparatı qeydiyyata alaraq ərizəçiyə qeydiyyat şəhadətnaməsi verir və ya qeydiyyata alınmasından imtina barədə əsaslandırılmış qərar çıxarır. Qeyd edək ki, Qaydaların tələbinə görə, qeydiyyat şəhadətnaməsi 5 il müddətinə verilir. Əvvəlki qaydalarda malı gətirməmişdən 1 ay əvvəl müraciət olunması nəzərdə tutulurdu. Ancaq göründüyü kimi, bu müddət qaydaların hazırki redaksiyasında yoxdur
22
Yem idxalçılarının gətirəcəkləri yemin nümunəsinin sınaqdan, sənədlərin ekspertizadan keçirilməsinin, yemin qeydiyyata alınmasının qayda və şərtləri, ödəniləcək rüsumun məbləği Nazirlər Kabinetinin 2006-cı il 7 mart tarixli 65 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilən “Azərbaycan Respublikasında dövlət baytarlıq nəzarəti vacib olan obyektlərin mülkiyyətçilərinin vəsaiti hesabına qanunla müəyyən edilmiş tədbirlərin maliyyələşdirilməsinin qaydası və şərtləri”, Tarif (Qiymət) Surasının “Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrufatı Nazirliyi yanında Dovlət Baytarlıq Xidməti tərəfindən baytarlıq nəzarəti vacib olan obyektlərin mulkiyyətcilərinin vəsaiti hesabına maliyyələsdirilən xidmətlərin tariflərinin tənzimlənməsi barədə 17 saylı, 26 iyul 2007-ci il tarixli qərarı və “Dövlət rüsumu haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunu ilə tənzimlənir. Qayda və şərtlərin 2-ci “Mülkiyyətçilərin vəsaiti hesabına maliyyələşdirilən baytarlıq tədbirləri” bölməsində bu tip baytarlıq tədbirlərinin siyahısı verilib. Həmin siyahıda yem və yem əlavələrinin istifadə üçün təqdim edilən seriyalarının (partiyalarının) aprobasiyası, sınağı, ekspertizası, qeydə alınması və nəzarət xərcləri də var. Qaydaların 3-cü bölməsində isə göstərilir ki, baytarlıq xidmətlərinin göstərilməsinə görə alınan məbləğin miqdarı Azərbaycan Respublikasının Tarif Şurası tərəfindən müəyyən edilir. Bu bölmədə, eyni zamanda, konkret şəkildə qeyd olunub ki, xidmətlərin göstərilməsi ödəniş həyata keçirildikdən sonra aparılır. Tarif (Qiymət) Şurasının yuxarıda adıçəkilən qərarında bu xidmət üçün konkret məbləğ qeyd olunub. Qərarın “Azərbaycan Dövlət Baytarlıq Preparatlarına Elmi Nəzarət İnstitutu tərəfindən həyata keçirilən xidmətlər” adlı 5-ci bölməsində baytarlıq preparatlarının ekspertizası üçün 950 manat, təkrar ekspertiza üçün isə 450 manat xidmət tarifi nəzərdə tutulub. 50 manat isə qeydiyyat şəhadətnaməsinin və idxal icasənin verilməsi üçün Dövlət Baytarlıq Xidmətinə köçürülməlidir. Bu isə Tarif (Qiymət) Şurasının qərarı ilə deyil, “Dövlət rüsumu haqqında” qanunla tənzimlənir. Qanunun 18.66.3-cü maddəsində yazılıb: “Baytarlıq preparatlarının qeydiyyat şəhadətnaməsinin verilməsi (bir preparat) – 50 manat”. Göründüyü kimi yem idxalçısı nəticədən asılı olmayaraq əvvəlcədən yemin sınaqdan keçirilməsi üçün 950 manat xidmət tarifi ödəməlidir. Əgər ödəniş üçün müqavilə bağlanılmasa və vəsaitin instituta aid olan hissəsi (950 manat) bütünlüklə ödənilməsə, institut yemin sınaqdan keçirilməsi işlərinə başlamır. Yüklə 470,64 Kb. Dostları ilə paylaş:
|