Suv resurslaridan foydalanish va muhofaza qilishning huquqiy asoslari

A m u d a r yo 
Panj va Vaxsh daryolarining qo‗shilishidan hosil bo‗lib, quyiroqda unga 
Afg‗oniston 
hududidan 
boshlanuvchi 
Qunduzdaryo, 
so‗ng 
o‗ng irmoqlari­Kofirnihon va 
Surxondaryo quyiladi. Sheroboddaryo esa Amudaryoga quyiladigan oxirgi o‗ng irmog‗idir. 
Shundan so‗ng Amudaryoga bironta ham irmoq kelib quyilmaydi, aksincha, uning suvi 
sug‗orishga olinishi, bug‘‗lanishga sarf bo‗lishi va qisman yer ostiga shimilishi oqibatida daryo 
uzunligi bo‗yicha kamayib boradi. 
2
-jadval 
O„rta Osiyo daryolari suv resurslari 
Daryolar havzalari 
O‗rtacha 
yillik 
suv sarfi, m
3
/s 
Yillik oqim hajmi, km
3
/yil 
o‗rtacha 
eng ko‗p 
eng kam 
A M U D A R Yo 
Panj 
1140,0 
35,0 
49,10 
27,66 
Vaxsh 
661,0 
20,8 
28,6 
16,2 
Kofirnihon 
187,0 
5,89 
9,81 
4,09 
Surxondaryo,Sheroboddaryo
127,0 
4,0 
5,71 
2,44 
Qashqadaryo 
49,6 
1,56 
2,72 
0,897 
Zarafshon 
169,0 
5,32 
6,86 
3,81 
Hammasi 
2332,6 
73,57 
100,8 
55,1 
S I R D A R Yo 
Norin 
448,0 
13,8 
23,4 
8,17 
Farg‗ona vodiysi 
405,8 
12,8 
24,6 
6,35 
Turkiston tizmasim 
4,63 
0,303 
0,446 
0,225 
Ohangaron 
38,5 
1,22 
3,04 
0,577 
Chirchiq 
248,0 
7,82 
14,5 
4,53 
Kalas 
6,67 
0,21 
0,507 
0,088 
Aris 
64,2 
2,02 
4,91 
0,35 
Qoratog‗ tizmasi 
21,1 
0,663 
1,61 
0,11 
Hammasi 
1242,9 
38,84 
72,67 
20,4 
ChUV, TALAS, ISSIQKO‗L, OQSUV HAVZASI 

---

14 
Chuv 
137,0 
4,33 
10,48 
0,74 
Talas 
68,0 
2,14 
5,2 
0,37 
Issiqko‗l havzasi 
118,0 
3,72 
9,03 
0,64 
Oqsuv 
225,0 
7,07 
12,2 
2,22 
Hammasi 
548,0 
17,26 
36,91 
3,97 
TURKMANISTON BERK HAVZASI 
Atrek 
9,85 
0,50 
0,74, 
0,034 
Tajan 
27,0 
0,85 
2,03 
0,093 
Murg‗ob 
53,3 
1,68 
2,6 
0,373 
Kopetdog‗ tizmasi 
10,4 
0,33 
0,70 
0,030 
Hammasi 
100,55 
3,16 
6,07 
0,53 
O„rta Osiyo bo„yicha jami 
4224,1 
132,83 
216,45 
890,0 
Amudaryo 
suvidan 
ilgari 
Respublikamizning 
faqat 
Xorazmviloyati 
va 
Qoraqalpog‗iston 
Respublikasidagi 
ekin 
maydonlarini 
sug‗orishda 
foydalanilar 
edi. 
Keyinchalik, 
aniqrog‗i 
60­yillardan 
boshlab, daryoning o‗rta oqimida Amu­Buxoro va Qarshi magistral kanallariga suv olinib, Buxoro va 
Qashqadaryo vohalarining bir qism yerlari ham sug‗oriladigan bo‗ldi. 
S
u
r
x
o
n
d
a
r
yo
To‗palangdaryo va Qoratog‗daryoning qo‗shilishidan hosil bo‗ladi. 
To‗palangdaryo Qoratog‗daryoga nisbatan ikki martadan ziyodroq sersuv bo‗lib, uning tog‗lardan 
chiqish joyidagi o‗rtacha ko‗p yillik suv sarfi 52,0 m
3
/s teng. Qoratog‗daryoning o‗rtacha ko‗p yillik 
suv sarfi esa 23,0 m
3
/c dan oshmaydi. 
Surxondaryoga o‗ng tomondan ikkita yirik irmoq­ Sangardak va Xo‗jaipak daryolari kelib 
quyiladi. Daryoga chap tomondan­Bobotog‗ tizmasidan, asosan, sel vaqtida suv oqadigan bir qancha 
soy va jilg‗alar oqib tushadi. Biroq ularning mazkur daryo suvi miqdoriga ta‘siri deyarli sezilmaydi. 
Surxondaryo suvi uning butun uzunligi bo‗yicha keng ko‗lamda sug‗orishga olinadi, bir 
qismi esa qo‗shni Sheroboddaryo havzasiga kanallar orqali olib o‗tilgan. Shu sababdan uning 
suvliligi daryo uzunligi bo‗yicha kamayib boradi: o‗rtacha ko‗p yillik suv sarfi daryoning yuqori 
oqimida 70,2 m
3
/s, quyiroqda esa 68,2 m
3
/s ga teng bo‗lib, bu mos ravishda yiliga 2,2 va 1,9 
mlrd.m
3
ni tashkil etadi.