Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
*** 238 Xaqani küçəsindəki ZAQS idarəsinə getdim. Hər ikisinin pasportunu təhvil verdim. Həmin o pasportları ki, orda doğulma tarixləri haqda, evlənmə tarixləri haqda, mənzilləri haqda qeydlər var. Moskvanın, səfər etdikləri başqa şəhərlərin möhürləri var. Övladlarının adları var. Bütün ömürlərinin nişanələri toplanmış iki nazik kitabçanı təhvil verdim – əvəzində mənə ölümləri haqqında iki şəhadətnamə təqdim etdilər. *** Televiziyada rejissor Ramiz Mirzəyev anam haqqında çox təsirli bir veriliş hazırladı. Zemfira verlişə baxa-baxa ağlayırdı: –Hər halda xoşbəxt adam idilər, – dedi, – bir-birlərini sevirdilər, övladlarından razıydılar, nəvələrini gördülər. İndi özləri yoxdur, şerləri, mahnıları, kitabları qalıb, səsləri qalıb. Küçədə tanımadığım bir nəfər məni saxladı: –Rəsul müəllim axıracan öz sözünü dedi getdi: "Vətəndən də püşk olarmı, pay olarmı?" Niyə başa düşmək istəmirdik ki, şairlər başqa insanlara bənzəmir, şairin bəzən nazını da çəkmək lazımdır, şıltağına da dözmək lazımdır. Bir idarədə işləyən yaşlı qadın mənə bu cür təskinlik verirdi. –Çox da ürəyinizə salmayın, – deyirdi. – Müğənni X-in lap cavan oğlunu öldürüblər, bax, bu yaman dərddir. Amma sizin atanızı bir gör necə büsatla, cah-cəlalla dəfn elədilər. Siz də deyirsiz... –Mən heç nə demirəm, – onun sözünü yarımçıq kəsdim, – xahiş edirəm, siz də heç nə deməyəsiniz... Elə bil birinin dərdini başqasının dərdiylə tutuşdurmaq, hansı ümumi ölçülərləsə ölçmək olar. Guya itkinin ağırlığı yaşın, sinnin azlığı – çoxluğuyla ölçülür. Guya kiminsə ən dəhşətli müsibəti sənin möhnətini kiçildə bilər... Bir gecə kitablarımı sahmana salarkən vərəqlər arasından bir kağız düşdü. Anamın xəttiydi. Haçansa atama yazmışdı:
239 "Termos mətbəxdə, çörək isə qazandadır", Atamın "Qədim əlyazması" adlı bir şeri var.
Anamın bu xırda məişət kağızında nə təbəssüm var, nə göz yaşı, nə ümid. Hardansa gecə gec qayıdan atam üçün adi bir məlumat yazıb: termos mətbəxdədir, çörək – qazanda. ...bu bir əlcə kağız mənə ən qədim əlyazması qədər qiymətlidir. Atamın o gecə evə gəldiyini – kağızı gördüyünü, mətbəxə keçdiyini, termosdan çay süzdüyünü, bir parça çörək yediyini – gözlərim qarşısında canlandırıram. Başımı qırxdırmaqçün kitab pasajının yanındakı balaca bərbərxanaya girirəm. Dəllək: –Atan rəhmətliyin də başını, üzünü həmişə mən qırxardım, – deyir.
İşə başlayır. Düşünürəm: bir neçə ay bundan qabaq bu əllər atamın başına, üzünə toxunub.
240 Elə aydındır bu dil Nadan yüz yol oxusun Yenə bir şey anlamaz. şerilə başlanmışdır. Füzulini də, Sabiri də mənə bu gözəl şair sevdirmişdir. Nigar xanım öz vüqarı – ilkinə, qızları və nəvələrinə həsr elədiyi şerlərilə öz ailəsini mənə çoxdan doğmalaşdırmışdır... İstər Nigar xanımın, istərsə də onun könül dostu şair R.Rzanın ömrü "Çinar ömrü"ndə yazıldığı kimi "Heç kəsə baş əyməyən, yoxuşu şərəfli, enişi dözümlü" həmişə xatirələrdə yaşayacaq bir ömürdür. Qərəz, mən onlardan birini şairliklə yanaşı, incə, zərif bir qadın, ürəyiəsimli bir ana, vəfalı yar-yoldaş, o birini qartal qanadıyla gənc şairləri mühafizə edib yollarına mayak olan, bütün insani sifətləri özündə cəm etmiş qranit bir heykəl kimi könlümün dərinliyində yerləşdirmişəm.. ...Çox xahiş edirəm, mümkün hesab etsəniz... ən çox sevdiyim şairləriminn kitablarını adınızdan mənə hədiyyə göndərin. Mən onları kitab rəflərimin Füzuli qəzəlləri, "Hophopnamə"min yanına qoyub, nərgiz və yasəmənlə, bir də onlara olan sonsuz məhəbbətimlə bəzəyəcəm, inanın. Hörmətlə Rəisə Heydərova layihəçi–mühəndis Bakı" "Əziz Anar. Qəlbimə munis olan Rəsul Rzanın və onun arvadının vəfatını ancaq indicə bilmişəm. Dərindən sarsılmışam. Böyük dərdinizi sizinlə bölüşürəm. Ürəkdən arzu edirəm ki, təsəllini yaradıcılıqda tapasınız. Unudulmaz atanızın yaradıcılığı kimi yüksək və xalqa gərəkli yaradıcılıqda. Sizin Marietta Şaginyan".
Mən sizin ata-ananızın... ülvi ana dilindən süzülən 241 saflıqlarla müqəddəsləşən, kamilləşən, Sizdən xəbərsiz yetişən sizlərdən çox-çox uzaqlardakı oxucunuz, qərib bacınızam! Uzun illər bu tayda Şahinin vasitəsilə sizlərin əsərlərinizi oxuyub ağlamışam! Şahin, mənim qardaşımdır. İki ay əvvəl Şahin mənə bir lent yazısı göndərmişdi. SSRİ xalqları ədəbiyyatı dərsində onu qurub dinlədim. Fonda daxil etdim! Mən ancaq onda bildim. Ağladım. Ailə üzvlərinizin və Sizin dərdinizə şərik oluram! Əziz bacılarınıza və həyat yoldaşınıza salam söyləyin. Keçən payız Təbrizdən Bülbülə qəsəbəsinə bir qoca arvad getmişdi. O, sizin ananız Nigar xanımı çox istəyirdi. Sizi axtarıb görə bilməyib. Şahin onu çox çətinliklə Nigar xanımın məzarı üstünə aparıb. Məzar üstə gül qoyub nənə! ...Mən Şəhriyarın nəvəsinə ana dilindən dərs deyirəm! Bu torpağı Rəsul Rzanın ev muzeyinə qoymaq üçün onun nəvəsi gətirib mənə verdi... Sizdən Şəhriyar və mən hər iki şairin və sizin öz əsərlərinizdən birini xahiş eləyirik Şahinin vasitəsilə bizə göndərəsiniz. Çox sağ olun. Hörmətlə, Çinarə Təbrizdən"
Sənin gözəl qəlbinə dəyən zərbələrə qarşı möhkəm və mətin dayan. Bağışla ki, başına gəlmişlər və gələnlərə dərhal hay vermədim. Abbas Abdulla burda idi, onunla sənin haqqında, sənin ailən haqqında, Rəsul Rza haqqında xeyli danışdıq... həmişə hay verməsəm də, həmişə səninləyəm. Məhəbbətlə, Sənin dostun İvan Draç". "Əziz qardaşımız Anar! Azərbaycan sovet poeziyasının görkəmli nümayəndəsi, sadə və böyük insan, istedadlı və nikbin ruhlu şair, xalqımızın ləyaqətli oğlu, sevimli atanız (əgər etiraz etməsiniz, həm də bizim atamız) Rəsul Rzanın ölümü bütün Azərbaycan xalqı kimi 242 məktəbimizin müəllim və şagird kollektivini də hədsiz dərəcədə kədərləndirmişdir. ...Şagird qələmim mənim sözümə baxmaq istəmir, sanki o da bu dərd–qəmli ifadələrə inanmır, onları yaza bilmir. Rəsul Rza elə bir şair idi ki, onun yoxluğuna inanmaq çətindir. Böyük şairimizin ölümü bütün Azərbaycan xalqını sarsıtmışdır. Bu qəfil zərbə mənim qəlbimə sağalmaz bir yara vurdu. O, ana torpağın oğlu idi – ondan ilham alırdı, məzarı da orda oldu. Ölüm onun adına yaddır, şairin həyatını xalqımız davam etdirəcək. Rəsul Rza cismən bizim aramızdan getsə də, ürəyimizdən heç vaxt getməyəcəkdir. Bu itki nə qədər ağır olsa da, hər halda iradəli adam buna dözməyi bacarmalıdır və belə iradə yazıçılar üçün daha vacibdir. Axı onlar cəmiyyətin fikrini çəkirlər. Yazıçılar əsərlərini nikbin ruhda yazmalıdırlar. Biz yaxşı bilirik ki, əsərlərinin süjeti bugünkü həyatımızdan götürülür. Buna görə də yazıçılar həyatın axınına xələl gətirməmək üçün, öz əsərləri xatirinə ən böyük kədərlərini belə unutmalıdırlar. Odur ki, hörmətli yazıçı, biz oxucular sizdən nikbin ruhlu əsərlər gözləyirik. Nikbin ruhda yazmaq üçün nikbin ruhlu olmağı bacarmaq lazımdır. Qoy bu ağır itki Sizin yaradıcılıq əzminizi qırmasın. Rəsul Rzanın ölümü qoy Sizi bədbinləşdirməsin və Sizin onun idealını rəhbər tutaraq, onun kimi müvəffəqiyyət əldə etmənizi və daha böyük uğurlar qazanmağını arzu edirəm. Qardaşımız Anar, Sizə tükənməz səbr, möhkəm iradə və böyük yaradıcılıq müvəffəqiyyətləri arzu edirik. Məktəb kollektivi adından dərin hüzn və kədərlə Dilşad Osmanova. Balakən rayonu, N. Nərimanov adına Mahamalar kənd məktəbi".
Mənim balaca bacım Dilşad. Sadə, mehriban şagird diliylə 243 yazdığın kağızındakı təsəlli sözlərinçün çox sağ ol, mənə verdiyin ürək-dirək üçün çox sağ ol. Sözlərinə riayət etməyə çalışaram, iradəmi toplayıb bədbinləşməməyə səy göstərərəm, nikbin əsərlər yazaram. Atamla anamın ölümündən il yarım sonra "Evləri köndələn yar" adlı komediya da yazdım hətta, daha bundan o yana nikbin, şən əsər ola bilməz…
Mənə elə gəlir ki, valideynlərimə yaxşı oğul olmuşam: bəlkə lap uşaqlıq çağlarımda "bu nədir?", "o nədir?", "bu niyə belədir?" suallarımla bir az zəhlələrini aparmışam. Bəlkə dəcəlliyim, şıltaqlığım hərdənbir onları yorub. Bəlkə məktəb illərində pis, ya orta qiymətlərim, tənbəlliyim, illah da musiqi dərslərindən axsamağım, müəllimlərin tənələri atamı əsəbiləşdirib, anamın qəlbini ağrıdıb. Amma böyüyəndən bəri çalışmışam ki, onları heç nəylə incitməyim. Əgər mən sarıdan nigaranlıq, narahatlıq saatları, xətərələri olubsa, mənim günahım yoxdur burda. Əlbəttə, mən tənqid və tənələrə hədəf olanda onlar da ürəklərinə salırdılar. 1967-ci ilin iyulunda "Ağ liman" haqqında kəskin tənqidi məqalə çıxanda anam mənə bir şer yazmışdı: Körpəlikdə ayağına daş dəysə ürəyimə dəysin deyərdim. Küləyin, tufanın nəfəsi sənə toxunmasın məni əysin deyərdim. İndi ürəyimi yaralayırlar dinə bilmirəm. Niyə yaşadım qaldım bu günə bilmirəm. Mənə müxtəlif səviyyəli, müxtəlif səpkili hücumlar olanda atam da bunu ürəyinə salırdı. Amma bu mənim günahım deyildi. Mən həmişə çalışırdım ki, onları mümkün qədər öz uğursuzluqlarımdan təcrid edim, mənə atılan daşlardan mümkün qədər xəbərsiz olsunlar. Çalışırdım ki, onları hər cür 244 ürəkbulandıran söhbətlərdən qoruyum. İmkanım daxilində Bakıda da, Moskvada da onların ədəbi işləriylə məşğul olurdum. Xəstələnəndə qayğılarını çəkirdim, sağalmaları üçün əlimdən gələni edirdim. Vəfatlarından sonra da xatirələri üçün bacardığımı elədim. Nəyi bacarmadımsa, bacarmadım, Allah şahiddir... Hər halda mən onlara heç vaxt pis oğul olmamışam. Amma... Amma hər an, hər saat onlar qarşısında günahkar, təqsirkar olduğumu duyuram. Bu hiss daima mənimlədir, bir an belə məni tərk etmir, içimi didib tökür. Özümü günahlı hiss edirəm ona görə ki, sağ qalmışam, diriyəm, yaşayıram, nəfəs alıram, yeyirəm, içirəm, səfərə çıxıram, lətifələrə gülürəm, özüm lətifələr danışıram, dostlarıma, həyata, günəşə, məhəbbətə sevinirəm, kitab oxuyuram, yazı yazıram: bir halda ki, atamla anam artıq yoxdurlar. Həyatın hər bir təzahürü, diriliyimin hər bir bəliri mənim onlara, dünyadan getmişlərə xəyanətimdir. Həmin duyumun dəhşəti ondadır ki, bu daimi bir hissdir – həyatın fasilələri yoxdur, yalnız sonu var. Mən isə nə qədər ki, sona çatmamışam, yaşamağımın hər anı onlara, yaşamayanlara xəyanətimdir. Hətta bu yazım da. Onlardan yazdığım bu yazı da. Onlarsız yazdığım bu yazı da... Hərdən gülüşün düşür yadıma, Hərdən qəmin, məlalın, Hər şeyi sezə bilən, Hər şeyə dözə bilən qəlbin, pərişan halın. Sakit axan sular kimi axıb getdin. Dostlarının ürəyində ağrı buraxıb getdin. Yenə gələcək bahar, 245 yenə çiçək açacaq çəmən. Budaqlardan sallanacaq salxım-salxım yasəmən. Quşlar qatar-qatar Qürbətdən vətənə dönəcək Günəş yenə dənizdən doğacaq, dağların dalında sönəcək! Ağ göyərçin balası kimi çırpınan kiçik qızın sevgilisinin sinəsinə yaslanıb isti göz yaşları tökəcək səninçin. Yanıb-yaxılacaq İçin-için Sonra həzin bir təbəssümlə qaldıracaq başını siləcək göz yaşını. Yenə dünyada vüsal olacaq. olacaq acı hicran Bircə sən dönməyəcəksən, Dönməyəcəksən getdiyin əbədi yoldan. (Nigar Rəfibəyli ) "Üzeyir Hacıbəyov" filmi üzərində iş həm xilasım idi, həm xəyanətim. Xilasım idi, çünki kinonun qarmaqarışıq, hay- küylü, adamla qaynaşan aləmindən başqa heç bir iş məni içimi gəmirən fikirlərdən, xatirələrin acısından, bir-birindən ağrılı anımlardan qurtara bilməzdi. Kino xilasım idi... Amma kino həm də xəyanətim idi. Axı kinoçəkmə onların müsibətlərilə birgə başlamışdı, bu müsibətlərlə paralel zaman yoluyla gedirdi, yüz gün içində bir ölümün itki acısıyla, ikinci ölümün gözləmə dəhşətiylə qoşa addımlayırdı. Anam sağ idi, amma bilirdim ki, çəkilişin axırına o da qalmayacaq. Bilirdim ki, çəkiliş müddətində anamı itirəcəm, basdıracam, yasını 246 tutacam və kino işimi davam etdirəcəm, tamamlayacam. Mən bunu nəinki bilirdim, mən ayıq, amansız bir praktisizmlə bunu studiyanın rəhbərliyinə də çatdırmışdım: kino – istehsalatdır, studiyaya rəhbərlik edənlər əmin-arxayın olmalıdırlar ki, quruluşçu rejissorun heç bir qəlb sarsıntıları film üzərində iş qrafikini poza bilməz. Bilmirəm, zəifliyim idi bu, ya gücüm idi – ancaq çalışırdım ki, mənim daxili iztirablarım heç vəchlə görməkdə olduğum və görəcəyim yaradıcılıq işinə təsir göstərməsin. Bu işi – Üzeyir Hacıbəyov haqqında film yaratmağı – vacib, gərəkli iş sayırdım. Və sayıram. Həmin ağır günlərdə filmi çəkməli olan operator mənə zərbə vurdu. Çəkilişə bir həftə qalmış işləməkdən boyun qaçırdı – xəstəyəm – dedi. Məsələ onda deyil ki, hələ neçə ay qabaq mən həmin operatorla danışmışdım, o, böyük məmnuniyyətlə razılıq vermişdi. Bu zaman ayrı filmdə məşğul olduğu üçün, mən də çəkiliş vaxtını məhz elə onun xatirinə neçə ay yubatmışdım və bu yubadılmış müddət ərzində tale məni belə çətin imtahana çəkmişdi. Həmin operatorla o ağır günlərdə Şuşaya, natura seçməyə getmişdim, aktyor sınaqlarını o çəkmişdi. Pavilyonlar tikilmişdi, çəkiliş başlanmalıydı və elə bu zaman operator ürəyinin xəstə olduğunu elan etdi... Filmi dayandıra bilərdilər. Bunu istəyənlər də vardı. Filmin bağlanması təhlükəsi reallaşırdı. Mən düşünürdüm ki, başıma gələn bütün bəlalara baxmayaraq, filmi çəkmək əzmindəyəmsə, kiminsə etibarsızlığı üstündə bu işi bada vermək olarmı? Operatordan xahiş elədim: –Onca gün ərzində pavilyonları çək, sonra get istirahətə, müalicəyə. Çünki hazır pavilyonların istifadəsiz qaldığı hər gün qruppaya amansız ziyan verirdi. Operator razı olmadı. Cavan oğlandı – ziyalı, tərbiyəli, oxumuş. Rəftarı həlimdir, özü nəzakətli, qanacaqlıdır, yüksək
247 səviyyəli professionaldır – buna söz ola bilməz. Sifətdən də sifayidir, yapışıqlıdır. Amma onun sifəti də – son dəfə qəti boyun qaçırdığı dəqiqələrdə gördüyüm sifəti – o xəstəxanada "mən burda bütün günü növbə çəkə bilmərəm" deyən cavan, yaraşıqlı həkimin sifəti kimi hafizəmə əbədi həkk oldu. Yayda filmlər istehsalının ən qızğın dövründə bütün operatorlar məşğuldurlar, məşğul olmayanlar da dincəlir, təzə iş üçün qüvvə toplayırlar. Mənimçün son dərəcə ağır və çətin olan bu günlərdə studiyada bir nəfər operator tapılmadı ki, yıxılıb böyrü üstə qalmış filmimizə yardım əlini uzatsın. Tək bircə Zaur Məhərrəmovdan başqa. Zaur bu vaxt başqa filmdə məşğul idi, amma studiya müdriyyəti vəziyyəti ona izah edən kimi razılaşdı, iş prosesinə ortada müdaxilə etdi, (bu isə operator üçün xüsusilə çətin məsələdir) və qəliz, mürəkkəb bir filmi layiqli şəkildə çəkdi. Bu yoldaşlıq və insanlıq hərəkəti idi. Özgə etibarsızlığına aludə olub öz xəyanətimdən gen düşdüm. Anamın əlacsız xəstə yatdığı günlərdə – ömrünün son günlərində – kinostudiyada keçirdiyim hər saat anama xəyanət deyildi məgər? Bəlkə bütün işimi-gücümü təxirə salsaydım, gecə-gündüz yalnız anamın yatağı yanında olsaydım, günah hissini bu qədər kəskin duymazdım... "Təxirə salmaq" dedim. Deməli, çəkilişdən tamam imtina etmirdim, deməli, təxirə salıb anamın yanında oturmaqla onun sonunu, sonucu – ölümünü gözləməli olurdum. Gözləyirdim ki, ölümündən sonra çəkilişə başlayım. Bu da mümkünsüz idi. Oturub gözləmək, ölümü gözləmək olmazdı... Anamın dəfn günü əvvəlcədən planlaşdırılmış qrafik üzrə çəkiliş dəstəsi Şuşaya getdi. Bir həftədən sonra mən də onların yanına gedəcək və hər cümə axşamı Şuşadan Bakıya gələcəkdim. Bir həftədən sonra Şuşaya yola düşdük. Fidangil də mənimlə getdi. Axşama yaxın Göyçaya çatdıq, Göyçaydakı evdə – onların
248 evində qaldıq. Alatoranlıq idi. İşıqları, nədənsə, yandırmadıq. Darvazadan həyətə girib, ev qapılarını açıb otaqlara keçəndə keçirdiyimiz hissləri təsvir etmək çətindir. Qapının qabağında onların yumşaq məstləri düzülmüşdü. Rəflərdə dərman şüşələri, masanın üstündə kənarında qeydlər etdikləri kitablar vardı, əlyazmaları vardı. Həyətə düşdüm. Fidan alatoranlıqda ağacların birinin altında tək-tənha oturmuşdu. İçəri dünyasına çəkilmişdi. Elə bil ev, həyət Onların danışıqlarıyla, nəfəsləriylə, addım səsləriylə, ruhlarıyla dolu idi. Yazda həyətdə ağaclar çiçək açardı – gilas, albalı dəyərdi. Payızda nar, xurma yetişərdi. Atamla-anam ildə iki-üç ay burda yaşayardılar. Bazar günləri biz də gələrdik – ətraf nəvələrin səs-küyüylə, qışqırıqlarıyla, gülüşləriylə dolardı, balacalar ora-bura qaçışırdılar. İndi buranın yeganə sakini onların yoxluğu idi. Bakıda, onların evlərinə toplaşarkən bəzən bizdə belə bir qeyri-iradi illüziya oyanırdı ki, onlar yalnız müvəqqəti yoxdurlar evdə, hardasa ayrı yerdədirlər, bəlkə elə Göyçaydadırlar. İndi biz Göyçaya gəlmişdik. Burada da yox idilər.
Uşaqlığımızın yay aylarını ara-sıra Şuşada keçirərdik. Dünyada ən çox sevdiyim şəhərlərdən biri də Şuşadır. Amma mənə elə gəlir ki, Şuşa heç zaman o yaralı yayımızda olduğu qədər gözəl, cazibəli olmayıb. Bakının ağır bürküsündən sonra Şuşanın saf, təmiz havası – ciyərlərimizin bayramı idi. Qədim, yaraşıqlı evlərin "qaşqa suvağı", meşələrin sərin bulağı – qeyri-ixtiyari şerə keçdim, çünki elə bu bulaqların adı da şer kimi səslənir – İsa bulağı, Saxsı bulağı, Səkili bulaq, Gəlin bulağı, Çarıq bulağı, Ayğır bulağı, Şirlan... O yanda Qırx qız dağları, bu yanda Topxana meşəsi, uzaqda Kirsin zirvəsi, bu tərəfdə Bağrığan dağı, Cıdır düzündən Daşaltı çayına enən Qırx pilləkən, İbrahim xanın sığnağı, Ağ qaya, Ərimgəldi 249 yamacı, tayı-bərabəri olmayan xarıbülbül gülü, kəkotu, qantəpər, çobanyastığı, quzuqulağı, sarı çiçəyin ətirli çayı, gecələrin İsaq-musaq quşları, Natəvan bağında ətrafı bürüyən qızılgül rayihəsi, tez yağıb tez kəsən çobanaldadan yağışlar, dərələr boyu dizin-dizin sürünüb qalxan, sonra eləcə də ehmalla çəkilən süd rəngli dümağ dumanlar, gündüzün-gecənin hər vaxtında, hər yandan, hər bucaqdan ucalan musiqi sədaları – radiolardan, televizorlardan, maqnitofonlardan axan, ya da məclislərdən, İsa bulağı meşəsindən, Cıdır düzündən yüksələn canlı avazlar – Şuşa! O yay elə bil Qarabağın bütün gözəl səsləri Şuşaya toplaşmışdı – sanki nəvalar, zəngulələr havanın özünə hopmuşdu. Uşaqlıq hafizəmdə yaşayan balaca dükanlarla səflənmiş Rasta bazar indi hündür mehmanxana binalı, fontanlı, güllüklü geniş xiyabana çevrilmişdi. Natəvan bağında Niyazi simfonik konsert verirdi, xanəndələr oxuyurdu – muğamatsız Şuşada konsert olar? Biz də özümüzlə musiqi gətirmişdik. Üzeyir haqda filmin epizodlarını onun ölməz musiqisinin hazır fonoqrammaları altında çəkirdik. Üzeyirin mayası burdan götürülmüş əsərləri indi lentlərə həkk olub qayıtmışdı Şuşaya. Bu epizodlar böyük bəstəkarın uşaqlıq illərini canlandırırdı – ən məşhur Qarabağ xanəndələrini dinlədiyi uzaq illəri. Cabbar Qaryağdıoğlu rolunda Qədir Rüstəmovu çəkirdik. Bakıda aktyor sınaqları zamanı bu rola Qədiri nəzərdə tutanda da, hətta səsini qabaqcadan lentə yazanda da heç kəs inanmırdı ki, Qədir çəkiləcək. Mən özüm də qəti bilmirdim. Danışırdılar ki, kefi istəməsə, heç kəs, heç bir rütbə sahibi onu oxumağa məcbur edə bilməz. Hər bir əsl sənətkar kimi müstəqil, öz ləyaqətini saxlayan adam idi və nədənsə, xoşu gəlməyəndə hər hansı məclisdən – ona boyun olunan haqqın miqdarından asılı olmayaraq – yarımçıq çıxıb gedirmiş. Bütün bunlar öz yerində, amma danışdığımız gün, danışdığımız saatda öz maşınıyla Ağdamdan Şuşaya, çəkilişə gəldi.
250 –Qədir, doğrusu, qorxurdum vədinə xilaf çıxasan, – dedim. –Boy, bu nə sözdür danışırsan? – dedi. – Sənə söz verdim axı, gələjəm. – Sonra əlavə etdi. – Yəqin sənin də qulağına çatıb ki, Qədir dəlidir. Qardaş, Qarabağda dəli olmasan, baş çıxarda bilməzsən. Adət eləmədiyi çəkiliş intizamsızlığı onu bəzən lap darıxdırırdı; qapalı salonda, pirotexnik Vasya çəkiliş üçün lazım olan tüstünü buraxanda lap hövsələdən çıxırdı: –Ay urus, Allaha bax, – deyirdi, – boğdun bizi tüstüdə... Onu Məcnun sifətində qrim edəndə, əyninə cır-cındır geyindirəndə etiraz etmirdi, dözürdü, amma mənə: –Bax, canınçün, ancaq sənin xətrinə bu hala düşürəm ha, – deyirdi. ...elə səhərisi gün zirək fotoqrafın Qədiri Məcnun qiyafəsində əks etdirmiş şəkillərini aşağıda, "benzinkolonun" yanında biri beş manata satırdılar...
Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|