5-rasm. "O’zagroservis"AJning boshqaruv apparati tuzilmasi
14
Mamlakatimizda qishloq xo‘jaligini rivojlantirish va sifatli qishloq xo‘jaligi
mahsulotlarni ishlab chiqarish maqsadida juda ko‘plab chora tadbirlar amalga
oshirilmoqda. Jumladan ishlab chiqarishning o‘zaro bog‘liq yagona tizimini tashkil
etish, qishloq xo‘jaligi texnikasini sotish va servis xizmati ko‘rsatish hamda qishloq
xo‘jaligi tovar ishlab chiqaruvchilariga mexanizatsiyalashtirilgan xizmatlar
ko‘rsatish, shuningdek qishloq xo‘jaligi mashinasozligi korxonalari, servis
korxonalari va mashina-traktor parklarini yanada modernizatsiya qilish, texnik va
texnologik qayta jihozlash, tarmoqqa to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar, shu jumladan
14
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ―17 noyabr 2016-yil №PQ-2658 sonli qarori 5-ilova
35
xorijiy investitsiyalarni faol jalb etish, korporativ boshqarishning zamonaviy
usullarini keng joriy qilish va soha korxonalarini strategik boshqarishda aksiyadorlar
rolini kuchaytirish maqsadida:
1. O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi, Moliya vazirligi, Qishloq va
suv xo‘jaligi vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi,
Xususiylashtirish, monopoliyadan chiqarish va raqobatni rivojlantirish davlat
qo‘mitasi, "O‘zagrosanoatmashxolding" XK, "O‘zqishloqxo‘jalikmashlizing" AJIK,
―O‘zagromashservis" uyushmasining qishloq xo‘jaligi texnikasi ishlab chiqarish,
sotish va servis xizmati ko‘rsatish, shuningdek qishloq xo‘jaligi tovar ishlab
chiqaruvchilariga mexanizatsiyalashtirilgan xizmatlar ko‘rsatish bo‘yicha
"O‘zagrotexsanoatxolding" aksiyadorlik jamiyatini tashkil etish to‘qrisidagi taklifi
qabul qilindiva uning tarkibiga quyidagilar kiradi:
"O‘zagrosanoatmashxolding" XKni qayta tashkil etish yo‘li bilan
tuzilayotgan, qishloq xo‘jalik texnikasi ishlab chiqarishni tashkil etishga
ixtisoslashayotgan "O‘zagrotexmash" aksiyadorlik jamiyati;
"O‘zqishloqxo‘jalikmashlizing"AKni qayta tashkil etish yo‘li bilan
tuzilayotgan, qishloq xo‘jaligi texnikasini lizingga berishga ixtisoslashayotgan
"O‘zagrolizing"aksiyadorlik jamiyati;
"O‘zagromashservis" uyushmasini qayta tashkil etish yo‘li bilan tuzilayotgan,
qishloq xo‘jaligi texnikasiga servis xizmati ko‘rsatish va qishloq xo‘jaligi tovar
ishlab chiqaruvchilariga mexanizatsiyalashtirilgan xizmatlar ko‘rsatishga
ixtisoslashayotgan "O‘zagroservis" aksiyadorlik jamiyati.
2.Quyidagilar "O‘zagrotexsanoatxolding" aksiyadorlik jamiyati faoliyatining
asosiy vazifalari va yo‘nalishlari etib belgilangan: ichki va tashqi bozorlarda qishloq
xo‘jaligi texnikasi va uning eqtiyot qismlariga bo‘lgan talab-eqtiyojning tizimli
marketing tadqiqotlarini amalga oshirish, ularni ishlab chiqarishga, eng avvalo
"O‘zagrotexsanoatxolding" AJ tarkibiga kiruvchi korxonalarda ishlab chiqarishga
buyurtmalarni joylashtirish;
-zamonaviy yuqori unumli qishloq xo‘jaligi texnikasi, shu
jumladan
36
boqdorchilik, uzumchilik, sabzavotchilik, polizchilik va chorvachilik uchun maxsus
texnika ishlab chiqarishni muvofiqlashtirish;
-ishlab chiqarishni texnik va texnologik qayta jihozlash hisobiga zamonaviy
qishloq xo‘jaligi texnikalari ishlab chiqarish bo‘yicha yangi korxonalar barpo etish
va amaldagi korxonalarni modernizatsiya qilish, zamonaviy ilg‘or texnika turlari va
texnologiyalarni joriy qilish, bu jarayonga investitsiyalar, eng avvalo xorijiy
investitsiyalarni keng jalb etish;
-tarmoq korxonalariga qishloq xo‘jaligi uchun turli xil texnika va
mexanizatsiya vositalari ishlab chiqarishni tashkil qilish hamda ular tomonidan
ishlab chiqarilgan mahsulotni sotishda, shu jumladan lizing asosida va eksport
qilishda yordam ko‘rsatish;
-qishloq xo‘jaligi texnikalari ishlab chiqarish va servis xizmati ko‘rsatishni
tashkil etish, tarmoq korxonalari va tashkilotlarini zarur moddiy-texnika resurslar
hamda ehtiyot qismlar bilan ta‘minlash sohasida yagona texnik va servis siyosatini
o‘tkazish; rivojlangan mamlakatlar tajribasini o‘rganish asosida va zamonaviy
talablarni hisobga olgan xolda mashina-traktor parklarini rivojlantirish istiqbollarini
belgilash, qishloq xo‘jaligi texnikasini ta‘mirlash va servis xizmati ko‘rsatishni
tashkil qilish, respublika qishloq xo‘jaligida mexanizatsiyalashtirilgan xizmatlar
hamda boshqa turdagi servis xizmati ko‘rsatishning yangi usullarini joriy etish;
qishloq xo‘jaligi texnikalari ishlab chiqarish, sotish, servis xizmati ko‘rsatish hamda
qishloq xo‘jaligi tovar ishlab chiqaruvchilariga mexanizatsiyalashtirilgan xizmatlar
ko‘rsatish sohasida kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirishni
tashkil qilish chora tadbirlari belgilangan.
Bundan tashqari yangi tashkil etilgan "O‘zagrotexsanoatxolding" aksiyadorlik
jamiyatining boshlang‘ich ustav kapitali "O‘zagrotexmash" AJ, "O‘zagrolizing" AJ
va "O‘zagroservis"AJning ustav kapitalidagi aksiyalarning davlat paketlarini
nominal qiymati bo‘yicha o‘tkazish hisobiga shakllantirilgan. "O‘zagroservis"
AJning boshlang‘ich ustav kapitali "O‘zagromashservis" uyushmasi tarkibiga
kiruvchi xo‘jalik jamiyatlari ustav kapitalidagi aksiyalar (ulushlar)ning davlat
paketlarini nominal qiymat bo‘yicha o‘tkazish hisobiga, shuningdek
37
"O‘zagromashservis" uyushmasi qatnashchilari tomonidan balans qiymati bo‘yicha
davlat ulushini shakllantirishga bepul topshirilayotgan mazkur uyushmaning mol-
mulki hisobiga shakllantiriladi."O‘zagrotexsanoatxolding" aksiyadorlik jamiyatini
va uning tarkibiga kiruvchi aksiyadorlik jamiyatlarini tashkil etish borasidagi
ishlarni muvofiqlashtirish va tashkiliy tadbirlar kompleksini amalga oshirish
bo‘yicha yana bir qancha chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
2.2 “O’zagroservis” AJ boshqaruv samaradorligini baholaydigan ijtimoiy –
iqtisodiy va moliyaviy holat tahlili.
―O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida 2018 yil
14mart kuni qishloq xo‘jaligi mashinasozligini rivojlantirish va sohani zamonaviy
texnikalar bilan ta‘minlash bo‘yicha ishlar natijadorligi, mavjud muammolar va eng
dolzarb vazifalar tahliliga bag‘ishlangan yig‘ilish bo‘lib o‘tdi
15
.
Mamlakatimiz iqtisodiyotining barcha jabhalari qatori qishloq xo‘jaligida ham
muhim islohotlar amalga oshirilmoqda. Qishloq xo‘jaligi ekinlaridan mo‘l va
sifatli xosil olish, tarmoqni ilg‘or usullar asosida rivojlantirishda sohaning moddiy-
texnik bazasini mustahkamlash, mashina-traktor parklarini zamonaviy texnika va
agregatlar bilan ta‘minlash muhim o‘rin tutadi. Shu maqsadda O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining 2016-yil 17-noyabrdagi ―O‘zagroservis‖AJ
aksiyadorlik jamiyati faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida‖gi qarori
asosida qishloq xo‘jaligi mashinasozligi tizimi tubdan qayta tashkiletildi.
Tarmoqning texnikaviy bazasini takomillashtirish maqsadida
―O‘zagrotexsanoatxolding‖, qishloq xo‘jaligi texnikasini ishlab chiqarish bo‘yicha
―O‘zagrotexmash‖, lizing asosida yetkazish bo‘yicha ―O‘zagrolizing‖, servis va
mexanizatsiya xizmatlari ko‘rsatish uchun ―O‘zagroservis‖ jamiyatlari tuzildi.
Mashina-traktor parklarining byudjet oldidagi qarzlarini to‘lash muddati 2 yilga
15
―O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2018-yil 14-mart kuni qishloq
xo‘jaligi mashinasozligini rivojlantirish va sohani zamonaviy texnikalar bilan ta‘minlash
borasidagi ishlar natijadorligiga bag‘ishlangan yig‘ilishi‖ O'zbekiston milliy axborot agentligi.
14.03.2018
38
kechiktirildi. Jizzax, Sirdaryo, Toshkent va Namangan viloyatlarida fermerlar uchun
lizing muddati 10 yildan 12 yilga, mashina-traktor parklari uchun 7 yildan 10 yilga
uzaytirildi. Fermerlar va mashina-traktor parklariga qishloq xo‘jaligi texnikasini
sotib
olish
uchun
5
foizli
imtiyozli
kreditlar
ajratildi.
Ko‘rilgan chora-tadbirlar natijasida 2017-yilda qishloq xo‘jaligi texnikasi ishlab
chiqarish va lizing xizmatlari 1,7 barobar, mexanizatsiya xizmatlari 2,5 barobar
ortdi. Bugungi kunda tarmoqda 172 mingdan ortiq texnikaga talab bo‘lgani holda,
146 mingta texnika mavjud yoki 26 mingta texnika yetishmaydi.
Fermer xo‘jaliklarining yuqori unumli haydov traktorlari bilan ta‘minlanishi 75
foizni, g‘alla o‘rish kombaynlari – 86 foiz, paxta terish mashinalari – 28 foiz,
qo‘shqator chigit ekish seyalkalari – 60 foiz, don ekish seyalkalari bilan
ta‘minlanishi 25 foizni tashkil etadi. Umuman, yetishmaydigan va eskirgan
texnikani hisobga olganda, jami 82 mingta yangi qishloq xo‘jaligi texnikasiga talab
mavjud. Dasturga muvofiq joriy yilda 16 mingta, jumladan, birinchi yarim yillikda 5
ming 800 texnikani kredit asosida yetkazib berish belgilangan.
Davlatimiz rahbari paxtachilik, bog‘dorchilik va uzumchilikda bahorgi dala ishlari
boshlanay deb turgan bo‘lsa-da, 5 ming 800 ta texnikadan faqat 1 ming 200 tasi
fermerlar va mashina-traktor parklariga yetkazib berilganiga e‘tibor qaratdi.
Shuningdek, Sirdaryo, Jizzax va Toshkent viloyatlarida qo‘shimcha ajratilgan 4
mingta
texnikaning 30 foizi o‘z egalariga yetkazilgan. Zamonaviy texnika dehqonga
suv va havodek zarur bo‘lib turgan shu
kunlarda bu boradagi ehtiyoj bor-yo‘g‘i 25 foiz ta‘minlanganini qanday tushunish
mumkin, dedi Prezident. Ayni paytda mashinasozlik korxonalari tomonidan
butlovchi qismlar va materiallarning muayyan qismi chetdan olib kelinib, ―yirik
uzelli yig‘ish‖ asosida qishloq xo‘jaligi texnikasi ishlab chiqarilmoqda. Haydov
traktori, plug, seyalka kabi texnikani tayyor holda import qilsa, bizda ishlab
chiqarilganiga nisbatan arzon bo‘lishini tarmoq rahbarlari nima deb tushuntiradi,–
dedi davlatimiz rahbari. O‘tgan yili 19 million dollarlik 844 ta texnika eksport
qilingan.
―O‘zagroservis‖ tizimidagi mashina-traktor parklarining
mamlakatimiz
39
bo‘yicha jami mexanizatsiya xizmatlaridagi ulushi 2016-yilda 14 foizni tashkil
etgan bo‘lsa, 2017-yilda 26 foizga yetgan, joriy yilda 41 foiz bo‘lishi kutilayotir. Bu
sohada ijobiy o‘sishga erishilayotganidan dalolatdir. Biroq bu natijalar bilan
qanoatlanib qolmay, mexanizatsiya xizmatlari hajmini oshirish, bunda qishloq
xo‘jaligi texnikasiga servis xizmati ko‘rsatish, ehtiyot qismlarni maxsus
shoxobchalar orqali o‘z vaqtida yetkazib berish uchun jamiyatning joylardagi
filiallarini ko‘paytirish kerakligi qayd etildi.
Shuningdek, mashina-traktor parklari tomonidan ko‘rsatilgan xizmatlar uchun
hisob-kitob tizimini takomillashtirish, mexanizatsiya xizmatlarining har bir
yo‘nalishi bo‘yicha qat‘iy narxlarni belgilashga oid me‘yoriy hujjat loyihasini ishlab
chiqish, tarmoqni jadal rivojlantirish uchun dolzarb masalalarni o‘z vaqtida hal
qilish, eng muhimi, fermerlarni zamonaviy texnika va agregatlar bilan uzluksiz
ta‘minlash, ularning manfaatdorligi va roziligini oshirish yuzasidan ko‘rsatma va
topshiriqlar berildi
.
O‘zagroservis"AJda xodimlarni doimiy ravishda malakasini oshirib borish va
ularni zamonaviy bilimlardan xabardor etib borish korhonani samarali boshqarishda
juda katta foyda berib kelmoqda
5-jadval
2017-yilda "O’zagroservis"AJ tomonidan xodimlar malakasini oshirish
bo’yicha qilingan chora tadbirlar
16
Malakasini
Ulardan qayta
Ulardan ta‘lim
Malakasini
oshirish
oshirish
tayyorlov kurslariga
kurslariga
Asosiy ishlab
20
2
18
chiqarishdan
Texnik xodimlar
23
21
2
.Jumladan 2017 yil 1-yarim yilligi holatiga ko‘ra "O‘zagroservis"AJda
hodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish maqsadida bir qator hodimlarni
16
O'zagroservis"AJ Xodimlar bo'limi ma'lumotlari asosida tayyorlandi
40
Asosiy ishlab chiqarishdan 20 hodimlarni (prognoz 133.3%) ulardan 2 kishi qayta
tayyorlash kurslarida, ulardan ta‘lim kursida 18 kishi (138.5%), Texnik xodimlar –
23 kishi malakasini oshirish kurslarida (100%). Ulardan 2 kishi texnik xodimlar
(100%) qayta tayyorlash bo‘yicha – 21 kishi(5-jadval) yo‘naltirildi.
6-jadval
"O’zagroservis"AJning Moliyaviy natijalar to’g’risida.
17
O’tgan yilning shu
Hisobot
Ko’rsatkich nomi
Satr
davrida
davrida
kodi
Daromadla
Harajatla
Daromadl
Harajatla
r
r
ar
r
1
2
3
4
5
6
Mahsulotlarni sotishdan sof
010
x
852310.74
x
tushum
Sotilgan mahsulotlarning
020
x
X
tannarxi
Mahsulotlarni sotishning
030
0.00
0.00
852310.74
0
yalpi foydasi
Davr harajatlari
040
x
0.00
X
1452365.9
1
Sotish harajatlari
050
x
X
117355.23
Ma‘muriy harajatlar
060
x
X
1190495.6
Boshqa operatsion harajatlar
070
x
X
144515.08
Hisobot davrining soliq
080
x
X
solinadigan qismi
Asosiy faoliyatning boshqa
090
x
664700.5
x
daramodlari
Asosiy faoliyatning foydasi
100
0.00
0.00
64645.33
0
Moliyaviy faoliyat
110
0.00
x
500000
x
daromadlari
Dividendlar shaklidagi
120
x
x
daromadlar
Foizlar shaklidagi daromad
130
x
x
Moliyaviy ijaradan daromad
140
x
x
Valyuta kursi farqidan
daromad
150
x
x
Moliyaviy faoliyatning
160
x
500000
x
boshqa daromadlari
Moliyaviy faoliyat bo‘yicha
170
x
0.00
X
428880.57
harajatlar
Foizlar shaklidagi daromadlar
180
Moliyaviy ijara bo‘yicha
190
x
X
harajatlar
17
"O'zagroservis"AJ Buxgalteriya bo'limi ma'lumotlari asosida tayyorlandi
41
Valyuta kursi farqidagi
200
x
X
zararlar
Moliyaviy faoliyat bo‘yicha
210
x
X
428880.57
harajatlar
Umumxo‘jalik faoliyatining
220
0.00
0.00
135764.76
0
harajatlari
Favqulotda foyda va zararlar
230
Foyda solig‘ini to‘lagunga
240
0.00
0.00
135764.76
0
qadar foyda
Foyda solig‘i
250
x
X
10182.36
Foydadan boshqa soliqlar va
260
x
X
10045.59
boshqa majburiy to‘lovlar
Hisobot davrining sof
270
0.00
0.00
115536.81
0
foydasi(zarari)
―O‘zagroservis‖ AJ moliyaviy natijalari shuni ko‘rsatadiki: jamiyat hisobot
yilida bir qancha faoliyat turlaridan sezilari darajada foydaga erishdi. Buning asosiy
sababi: ushbu davr mobaynida sof tushum, moliyaviy faoliyat daromadlari, asosiy
faoliyatning foydasi va asosiy faoliyatning boshqa daromadlari ushbu davr
mobaynida qilingan harajatlardan ancha yuqori. Yana shuni alohida ta‘kidlash joizki
hisobot yili mobaynida jamiyatdqa favqulotda foyda va zararlar kuzatilmagan.
7-jadval
2018 yil Bahorgi dala ishlarida qatnashadigan texnikalar to’g’risida
ma’lumot.
18
Mavsu
Talab
O‘rtacha
mda
Ta‘mir
Ta‘mirla
O‘zlashti
bir dona
Ta‘mirla
Texnika nomi
etilgan
qatnas
tortildi
ndi
rildi
texnikaga
sh
mablag‘
hdi
xarajat
Chopiq traktor
23932
23932
23649
23979
22059
0.933
98.8
Chigit ekish
11027
11054
10850
6392
6144
0.566
98.2
mashinasi
Kul‘tvator
22649
22649
22256
11726
11482
0.516
98.3
Yer
2803
2803
2803
649
639
0.228
100.0
tekislagich
Chizel katta
2296
2296
2202
502
496
0.225
95.9
Chizel kichik
3415
3415
3273
366
357
0.109
95.8
Tishli borona
90547
90547
82567
3704
3010
0.036
91.2
Mineral og‘it
3393
3393
3356
521
388
0.116
98.9
sepgich
18
"O'zagroservis"AJ Texnika va extiyot qisimlariga bo'lgan talabni o'rganish, uni joriy etish
va tashqi iqtisodiy aloqalar bo'limi hisoboti asosida tayyorlandi
42
OBX
3995
3995
3569
2102
1567
0.439
89.3
Transport
14334
13650
10910
5060
4023
0.369
79.9
traktorlar
G‘alla o‘rish
3230
3227
698
86592
12145
0.652
93.1
kambayinlari
17839
177734 165435
55001
50165
1
Jami
―O‘zagroseris‖ AJ 2018 yil Bahorgi mavsumda dala ishlarida
qatnashadigan texnikalarga yuqori sifatli xizmat ko‘rsatdi(8-jadval). Bu albatta
qishloq xo‘jaligida unumdorlikni oshishiga katta yordam beradi.
Ikkinchi bob bo’yicha xulosa
Xulosa qilib aytganda, « O‘zagroservis »AJ asosiy faoliyat sohasi
mamlakatimiz bo‘ylab qishloq xo‘jaligi texnikalriga bo‘lgan talabni o‘rganish
hamda shu asosda hududlarga kerakli texnikalarni yetkazib berish va ularga sifatli
xizmat ko‘rsatishdan iborat ekan. Xodimlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va
malakasini oshirish ham davlat standartlari ―Malakali personal bilan ta‘minlash,
personalni kasbiy tayyorlash va attestatsiyadan o‘tkazish‖ ga mos ravishda olib
borilar ekan. « O‘zagroservis »AJ asosiy iqtisodiy ko‘rsatkichlari tahlil qilinganda
korxonaning so‘nggi yillardagi faoliyati ko‘rib chiqilganligini hisobga olgan holda,
so‘nggi 3 yil mobaynida bir qator osish suratlariga ega bo‘lganlib kelmoqda.
Jumladan, xizmat ko‘rsatish hajmi yildan-yilga oshib kelgan. Shunga mos ravishda
hududiy bo‘limlar va shartnoma asosida ishlovchi korxonalar bilan samarali faoliyat
olib borayotganligini guvohi bo‘lishimiz mumkin.
Xodimlarni boshqarishning tashkiliy strategiyasi keng ma‘noni anglatib, u
boshqaruv tizimlari va bo‘limlari orasidagi o‘zaro bog‘liqlikni va ular yig‘indisining
anglatadi. Boshqaruv strukturasi tashkilotning faoliyat turiga qarab, murakkab ko‘p
bosqichli, pog‘ona, ko‘p bo‘limli va sodda bo‘lishi mumkin. Har ikki holda ham
boshqarish funktsiyalari bo‘lgan rejalashtirish, tashkil etish, nazorat va
rag‘batlashtirish funktsiyalari bajariladi. Bir butun bosharish strukturasi ierarxik
tartibda tuziladi.
43
Xodimlarni boshqaruv vazifalari o‘zining tarkibi bilan boshqaruv
texnologiyasini bunyod etadi. Boshqaruv vazifasining ma‘nosiga ikkita element
kiradi: u avvalgi tizimida nima qilinayotganini belgilasa, so‘ngra qanday qilib
savoliga javob berishni anglatadi."O‘zagroservis"AJ boshqaruvi tizimli tarzda
tashkil qilinganligi tufayli mamlakatimizdagi qishloq xo‘jaligi texnikalariga sifatli
xizmat ko‘rsatib kelmoqda.
44
III BOB KORXONANI SAMARALI BOSHQARISHNI
TAKOMILLASHTIRISH YO’LLARI.
3.1 Xodimlarni samarali boshqarish tizimini shakllantirish va rivojlantirish.
Korxonani to‘g‘ri boshqarishning eng muhum yo‘llaridan biri bu ma‘lum bir
tarzda e‘tibor qaratilgan kadrlar siyosati tashkil etishidir. Korxonani kadrlar
siyosatini shakllantirishda quyidagi jihatlar inobatga olingan:
-Kadrlar siyosatining umumiy tamoyillarini ishlab chiqish, maqsadlar
ustuvorligini aniqlash;
-Tashkiliy-shtat siyosati-mehnat resurslariga bo‘lgan ehtiyojni rejalashtirish,
shtat va tuzilmalarni shakllantirish, tayinlash, zaxirani yaratish;
-Informatsion siyosat - kadrlar informatsiyasi harakati tizimini yaratish va
qo‘llab-quvvatlash;
-Moliyaviy siyosat-mablag‘larni taqsimlash tamoyillarini ifodalash, samarali
mehnatni rag‘batlantirish tizimini ta‘minlash;
-Personal rivojlanishi siyosati - rivojlanish dasturini ta‘minlash, xodimlarning
kasbga yo‘nalganligi va moslashuvi, individual ko‘tarilishni rejalashtirish, kadrlarni
shakllantirish, kasbiy tayyorgarlik va malakani oshirish;
-Faoliyat natijalarini baholash-kadrlar siyosati va tashkilot strategiyasining
mosligi tahlili, kadrlar ishidagi muammolarni aniqlash, kadrlar salohiyatini
(baholash markazi va faoliyat samaradorligini baholashning boshqa usullari)
baholash. Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalari sohasidagi rahbarlar,
mutaxassislar va boshqa xizmatchilar lavozimlarining malaka ma‘lumotnomasi
tarmoq tasniflagichi asosida mehnat shartnomalarini, shtat jadvallarini tuzishda,
xodimlarning mehnat daftarchalariga o‘zgartirishlarni kiritishda, mehnat
munosabatlari bo‘yicha buyruqlarni rasmiylashtirishda, lavozimlar va kasblarni
xodimlarning tegishli toifalariga kiritishda xizmatchilar lavozimlarining nomlarini
standartlashtirish va birxillashtirish uchun qo‘shma korxonaning buyrug‘i
imzolanib, qo‘shma korxona rahbarlar, mutaxassislari va boshqa xizmatchilarning
lavozim majburiyatlari va ularga qo‘yiladigan malaka talablari mazkur tasniflagich
45
talablariga muvofiq amalga oshirilib kelinmoqda, shuningdek, xodimlarining
mansab yo‘riqnomalari, boshqatdan ko‘rib chiqilib, yuqoridagi yangi tasniflagich
asosida qayta tasdiqlandi.Ishlab chiqarishning talab-ehtiyojlari kadrlar tayyorlash
tizimining yo‘nalishi, darajasi va miqyoslarini shakllantiradi, kasb tayyorgarligining
maqsadi, vazifalari va mazmunini belgilaydi, malaka talablarini ilgari suradi. Ishlab
chiqarish pirovard natijada kadrlarning sifati va raqobatbardoshligiga baho beradi.
Turli saviya va malakadagi mutaxassislarga bo‘lgan talab-ehtiyojni shaklllantiradi.
Ishlab chiqarishning kadrlar tayyorlash tizimidagi mavqeini kuchaytirish quyidagi
yo‘llar bilan ta‘minlanadi. Ishlab chiqarishning talab-ehtiyojlarini inobatga olib,
texnika va texnologiyalarni rivojlantirishning yangi yo‘nalishlari bo‘yicha kadrlarni
tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish, ishlab chiqarish
amaliyotini o‘tish uchun ta‘lim oluvchilarni ish joylari bilan ta‘minlash, ishlab
chiqarish va ta‘lim tizimi integratsiyalashuvini rivojlantirish, ta‘lim va kadrlar
tayyorlash sohasidagi xalqaro hamkorlikni rivojlantirish, qo‘shma korxonada yangi
mahsulotlar turlarini ko‘paytirish maqsadida o‘quv kurslari, treninglarga ishtirok
etish va malaka oshirish, hamda bu maqsadlarga bosqichma-boqich mablag‘lar
ajratish ko‘zda tutilgan. Bundan tashqari Boshqaruv va texnik personallarni chet
ellik hamkorlar bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri tarjimonsiz muloqotlarini yaxshilash
maqsadida qo‘shma korxonaning o‘zida vaqti-vaqti bilan til o‘rganish kurslari
tashkil etilib kelinadi. Shuningdek, yetuk kadrlar tayyorlash borasida ta‘lim
muassasalariga ko‘maklashish maqsadida, sohaga oid oliy ta‘lim muassasalari va
kasb-hunar kollejlari o‘quvchilarini amaliyot va ilmiy ish olib borishlariga shart-
sharoitlar yaratib berilgan. Qo‘shma korxonaning qobiliyatli xodimlarini
rag‘batlantirish, shu bilan birga kelgusida ularga ishonch bildirish nazardan chetda
qolmaydi. Xodimlar maxsus kiyimlar bilan ta‘minlangan, bepul kelib-ketishlari
uchun qo‘shma korxona tomonidan avtomashinalar va avtobus ajratilgan hamda
qulay, zamonaviy barcha shart-sharoitlar yaratilgan. Shu maqsadda faqat oldinga
qarab intilish, oldimizga qo‘yilgan ezgu maqsadlar kabi olg‘a qadam
tashlash biz yoshlar uchun ham qarz ham farzdir. Shuni yana alohida ta‘kidlab o‘tish
joizki kadrlarni tanlashda bir qancha jihatlarga e‘tibor berish kerak: Kadrlar
46
tanlashda umumiy mezon: ma‘lumot, amaliy ish tajribasi: ruhiytayyorgarlik,
jamoada ishlash qobiliyati.
Keyingi daraja ishga jalb qilish yakunlangandan so‘ng, ish taklif
qilinadiganlarni tanlab olishdir. Tanlash — ikki tomonli jarayon, bir tomondan
firma nomzodga ish berishni yoki bermaslikni hal qilsa, ikkinchi tomondan nomzod
agar ish taqdim qilinsa, taklifni qabul qilish kerakmi yoki kerak emasligini hal
qiladi. Shunday qilib, tanlash jarayoni olti bosqichdan iborat bo‘ladi.
1. Shaklni to‘ldirish.
2. Intervyu — ko‘pincha test bilan yakunlanadi.
3. Tavsiya xati.
47
4. Chuqurlashgan suhbat.
5. Imtihon.
6. Ish taklif qilish.
Agar nomzod tanlov jarayonida barcha sinovlardan o‘tsa, agar ish haqi yoki
maosh yetarli va kontrakt tuzish qiziqarli va real bo‘lib, ikki tomonni qoniqtirsa,
yangi xodim bu firmada ishlashdan mamnun bo‘lishi mumkin. Ish haqi maosh yoki
to‘lov — bu firmani ishga qabul qilingan xodimga to‘lashi zarur bo‘lgan bahodir.
Kishilarni mehnat qilish xohishiga ta‘sir qiluvchi omillar taklif tomonida bo‘ladi.
Taklif firma to‘lashi mumkin bo‘lgan past darajani aks ettiradi. Talab tomonidan esa
firmani to‘lash qobiliyatiga ta‘sir etuvchi barcha omillar bo‘ladi. Talab firma uchun
yuqori darajada ishga qabul qilingan xodimga to‘lashi mumkin bo‘lgan qiymatdir.
Mehnat resurslarini boshqarishning asosiy maqsadi ishchilar va xodimlarning
qobiliyatlarini, yanada jadal va unumli mehnat qilishga qo‘zg‘atishdir. nson omiliga
e‘tibor, odamlarga nisbatan jiddiy, mas‘uliyat bilan yondoshish mehnat resurslarini
boshqarishning bosh g‘oyasidir.
Dostları ilə paylaş: |