Qaradağli faciƏSI

Qaradağlı şəhidləri - Tağıyev Bakir, Məmmədov Tohid, Şirinov İltifat, Şirinova Qaragöz, Hüseynova 

Səbiqa, Hüseynova Məxmər, Quliyev Əloğlan, Quliyev Gündüz, Quliyeva Nazənim, Hüseynova Rahilə, 

Hüseynova Rəxşəndə, Hüseynova Qənirə, Hüseynova Gülzəndə, Babayeva Validə, Zeynalov Nobil, Hüseynov 

Xanalı, Həsənov Altay, Dadaşov Manaf, Hüseynov Əsgər, Bayramov Rəşid, Rüstəmova Zivər, Bayramov Arif, 

Dadaşov Eldar, Hüseynov Şahmurad, Hüseynov Dəmir, Hüseynov Fədail, Kərimov  Əliqismət, Doluxanov 

Rəhim, Tağıyev Telman,  Abbasov Səlvər, Bayramov Elmidar, Kazımov Səlim, Tağıyev Elsevər, Süleymanov 

Elçin, Əzizov İltifat 

 

Girovluqda olarkən ermənilər tərəfindən əzab və işgəncə verilərək amansızlıqla qətlə yetirilənlər - 

Hüseynov İmran, Şirinov Böyükkişi, Tağıyev Kamil, Vəldiyev Fazil, Quliyev Əlaslan, Hüseynov Şura, Nəzərov 

Şura, Quliyev Kamal 

 

Əsirlikdən azad olunduqdan sonra işgəncələrə məruz qaldıqlarına görə müxtəlif vaxtlarda vəfat 

edənlər:  Şirinov Familət, Hüseynov Zülümxan, Quliyev Yusif, Əmirxanova Minayə, Hüseynova Sitarə, 

Həsənov Məhəmməd, Xəlilov Vaqif, Məmmədov  Şəmil, Tağıyev Sərdar, Tağıyev  Əvəz, Hüseynova Mirvari, 

Tağıyeva Güllər, Babayev Cavanşir, Babayev İsa, Sadıqova Mina 

 

Taleyi indiyədək naməlum olanlar -   Əliyev Vətən, Axundov Hafiz, Dadaşov Mikayıl, Hüseynov 

Əbülfət, Vəliyev Füzuli(14) 

 Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində  məcburi köçkün kimi yaşayan Qaradağlılar ata-babalarının ruhu 

dolaşan müqəddəs torpaqlara qayıdacaqları günü səbirsizliklə gözləyirlər. Azərbaycan Respublikasının iqtisadi 

yüksəlişi, güclü  Milli Ordu onların qələbəyə inamını daha da  artırır. 

 

14

 Qaradağlıların qələbəyə inamını iki şəhid anası Sevil Əzizovanın aşağıdakı sözləri  bir daha təsdiq 

edir: “Tezliklə Qaradağlı, eləcə də işğal altında olan digər torpaqlarımız düşməndən təmizlənəcək. Çünki bunu 

etməyə qadir Azərbaycan ordusu var. Bilirəm ki, bu ordu getdikcə düşmənin canına daha böyük qorxu 

salmaqdadır” (15) 

  

XX əsrin sonunda Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Dağlıq Qarabağda yerli azərbaycanlılara 

qarşı törədilən cinayətlərdən biri olan Qaradağlı faciəsi haqqından bundan sonra da tədqiqatların daha da 

genişləndirilməsinə, yeni – yeni kitabların yazılmasına ehtiyac var. Fikrimizcə bu, ictimaiyyətə hələ də məlum 

olmayan çoxlu faktların, həqiqətlərin ortaya çıxmasına imkan verər. Bu tədqiqatlar həmçinin  düşmənə qarşı 

mərdliklə vuruşmuş, lakin hələ  də  əksəriyyətə naməlum qalan Telman Tağıyev kimi   qəhrəmanların üzə 

çıxarılmasına kömək edə blər. Fikrimizcə Telman Tağıyev və bir çox digər Qaradağlı  şəhidlərinin göstərdiyi 

qəhrəmanlıqlar  gec də olsa dövlət tərəfindən qiymətləndirilməlidir. Bu gənc nəslin vətənvərvərlik tərbiyəsində 

və Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün bərpasında mühüm rol oynaya bilər. 

 

           İstifadə olunmuş ədəbiyyat 

           --------------------------------- 

 

1.

 

Yaddan  çıxmaz Qarabağ. Bakı, 2007, s. 9 

2.

 

 Mahmudov  Y.,  Şükürov K. “ Qarabağ” Bakı 2005; Abbasoğlu B. Qəhrəmanlıq zirvəsi(Azərbaycanın 

Milli Qəhrəmanı, polkovnik-leytenant Şirin Mirzəyev haqqında).- B.: Şuşa, 2006,159 s.; Abbasoğlu B. 

Ölərkən dünyaya gələn oğullar. Qarabağ müharibəsində “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq 

görülmüş 15 nəfər döyüşçü haqqında. B.: Şuşa, 2004, 246 s; Abdullayev Ə.  Azərbaycana qarşı erməni 

təcavüzü və  xarici havadarləq. B.: İqtisad Universiteti 2004, 214 s.;   Acı  həqiqətlər:  (Qarabağ 

hadisələrinə dair məqalələr).- B., 1991; Dağlıq Qarabağ: hadisələrin xronikası (1988-1994-cü il).B. Vətən, 

2005,106 s.;Məhərrəmov B. Ölməzlik zirvəsi: (Qarabağ  şəhidləri haqqında.).- B.: Təhsil, 2004.- 159 s.; 

Axundov  Ə.  İkinci Xocalı.- B.: Şuşa, 2004.- 118 s.; Aşırlı A. Türkün Xocalı soyqırımı.- B.: Nurlan, 

2005.- 152 s.; Hacıyev H. Dağlıq Qarabağın tarixindən sənədlər /Red.: S.Xəlilova.- B.: Gənclik, 2005.-

190 s.; Əliyev C., Budaqov B.  Türklər, azərbaycanlılar, ermənilər: Tarixi həqiqətin soyqırımı.- B.: 

Azərbaycan, 2003.- 72 s.; Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri.- B.: Şuşa, 2000.- 575 s.; Xəlilli X. 

Qarabağ: Etnomənəvi inkişaf tarixi: Ən qədim dövrdən 1920-ci ilə  qədər.- B.: Günəş, 2006.- 79 s.; 

Xəlilzadə F. İgidliyin son zirvəsi.- B., Nurlan, 2001.- 74 s.;  İbayev V.  Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq 

Qarabağ münaqişəsi insan hüquqları kontekstində: (Tətbiq oluhüquq və məsuliyyət məsələləri).- B.: Elm, 

2001.- 241 s; Köçərli T. Qarabağ /Red.: O.S.Məmmədov; AMEA-nın İnsan Hüquqları İnstitutu.- B.: Elm, 

2002.- 465 s.; İsgəndərzadə E. Müharibə adamı: (Mayor Azay Kərimov haqqında).- B, Şuşa, 1999.- 110 

s.; Ermənilərin Dağlıq Qarabağla bağlı iddialarının heç bir hüquqi əsası yoxdur.- B.: Çaşıoglu, 2005.- 22 

s; Seyidbəyli E. Qarabağtorpaq mülkiyyətinə aid arxeoqrafık materiallar. Gövhər ağa Cavanşirin sənədləri 

/Elmi red.: Tahirə  Həsənzadə.- B.: Nurlan, 2002.;  Zeynalov Niyaz.  İki ay erməni  əsirliyində.- B.: 

Azərnəşr, 2000.- 59 s.;Məmmədova H.Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə Yuxarı Qarabağda siyasi 

vəziyyət.Erməni terrorizminin güclənməsi ( 1918 – 1920)Bakı 2006, 150 s.; Nəvvab M. M. 1905 – 1906 –

cı illərdə erməni – müsəlman davası. Bakı, Azərbaycan, 1983,-128 s. Şuşa qədim Azərbaycan diyarı;  

Shusa – old Azerbaijan land. Baki 2009   

3.

 

Məmmədova Həvva. Xocalı: Şəhidlər, Şahidlər.- B.: Yeni nəşrlər evi, 2003.-   

      197s; Xəlilqızı Əsli. Güllələnmiş uşaqlıq [Mətn]

 

/Ə. Xəlilqızı; Red.: M.   

       Nazimoğlu; Tərcüməçilər: A. Qorina, N. Məmmədov, Dizayner: T. Gəncəliyev.-  

       B.: Çaşıoğlu, 2007.- 295s;  

4.

 

Krua l'Eveneman jurnalı (Paris), 25 fevral 1992;Sandi Tayms qəzeti (London), 1 mart 1992; Faynenşl 

Tayms qəzeti (London), 9, 14 mart 1992; Tayms qəzeti (London), 4 mart 1992; Le Mond qəzeti (Paris), 

14 mart 1992; Valer aktuel jurnalı (Paris), 14 mart 1992 və s. 

5.

 

Azərbaycanda Vətəndaş  Cəmiyyətinin  İnkişafına Yardım Assosiasiyası (AVCİYA)  “Xocalı soyqırımı 

(sənədlər, faktlarda və xarici mətbuatda)” (azərbaycan, rus, ingilis dillərində) Bakı,2006; ASSOCIATION 

  FOR CIVIL SOCIETY DEVELOPMENT  IN AZERBAIYAN- TWO PHOTO- TALKS ON A 

TRAGEDY.BAKU 2010; 

6.

 

Srebrenitsa soyqırımının ildönümünə həsr olunmuş dəyirmi masada Xocalı ilə paralellər aparılıb. Media 

form. 09 iyul 2010  

7.

 

Millətin Sərdarı - Səttarxan Qaradağlı. “Bakı - Təbriz” jurnalı, 2005 № 3, s. 60-67;“Ucar”da Cənubi 

Azərbaycan izi. “525-ci qəzet “ 12 mart 2010. 

8.

 

Jan Junior "Unudulmuş  qəhrəmanlar. Çar Rusiyası ilə müharibədə unudulmuş  qəhrəmanlarımız." 

(azərbaycan dilinə tərcümə edənlər Əlibala Hacızadə, Şahin Fazil). Bakı 2004, 

9.

 

Yeni Musavat  qəzeti, 23 fevral  2007 

 

15

10.

 

Quliyev N, Quliyeva B. “Xocavənd həqiqətləri” Bakı 2007; Məhəmmədqızı L. “Qaradağlı - qəlbi 

dağlı” Bakı : Azərbaycan Tərcümə  Mərkəzi , 1994.52 s.; Q. Mehparə “Qaradağlı faciəsi... unudulan 

həqiqətlər”  “Təzadlar” qəz., 17 fevral 2009; Ənvər Çingizoğlu. Qaradağlılar. Bakı, “Şuşa” nəşriyatı, 

2008. 

11.

 

“Şərq” qəzeti, 16 fevral 2007-ci il  

12.

 

 “Azerbaycan” qəzeti, 07 mart 2010 

13.

 

  “Şərq” qəzeti, 16 fevral 2007-ci il 

14.

 

“Xalq” qəzeti ,21 fevral 2009  

15.

 

 Anaların qürur yeri “Azərbaycan” qəzeti, 07 mart 2010