dialogik harakterda bo’lganiligi uchun nutq nafasida o’qituvchi o’quv materialini
tushuntirishi yoki ma’ruza qilish paytida ko’p vaqt o’zi gapirishiga to’g’ri
kelaganligi uchun, agar nutq nafasi mashq qildirilmagan bo’lsa, yurak urishi
tezlashishi, qizarib ketishi yoki nafas tiqilib qolish mumkin.
Nafas texnikasining asosiy holatlarini qisqacha bayon qilamiz.
Nafas
jarayonida ishtirok etadigan muskullarga ko’ra nutq nafasining 4 hil turi ajratiladi.
1. YUzaki nafas elkani va ko’krak qafasining yuqori qismini ko’tarib
tushiradigan muskullar yordamida amalga oshirilida. Bu zaif, yuzaki nafas bo’lib,
unda o’pkaning faqat yuqori qismi ishtirok etadi.
2. Ko’krak nafasi qovurg’alararo muskullar yordamida amalga oshiriladi.
Bunda ko’krak qafasi eniga kengayadi. Diafragma harakati zaif bo’lganligi uchun
chiqarilayotgan nafasning kuchi ham zaif bo’ladi.
3. Diafragma nafasi ko’krak qafasining bo’ylamasiga kengayishi hisobiga
amalga oshiriladi.
Natijada diafragma qisqaradi, lekin qovurg’alararo muskullar
qisqarishi unchalik faol bo’lmaydi.
4. Diafragma–qovurg’a nafasi ko’krak
qafasining ham eniga, ham bo’yiga
kengayishi natijasida amalga oshiriladi. Natijada diafragma, qovurg’alararo va
qorin muskullari qisqaradi. Bu nafas eng to’g’ri nutq nafasi sanaladi.
Diafragma–qovurg’a nafasi mehanizmini ko’rib chiqamiz.
Diafragma
qisqari, pastga qarab egiladi. Va ichki organlarni bosadi yuqori natijada qorinning
qismi turtib chiqadi, ko’krak qafasi bo’yiga
kengayadi, o’pka kengayib,
havoga
to’ladi.
Nafas chiqarilayotganda diafragma bo’shashib, yuqoriga ko’tariladi, ko’krak
qafasi eniga qisqara boshlaydi. Ko’krak qafasining umumiy hajmi qisqaradi, unga
nisabatan bosim kuchayadi va havo tashqariga chiqadi.
Fonatsion nafas yoki ovoz nafasi oddiy nafasdan nimasi bilan farqlanadi?
Oddiy nafasda nafas olish va chiqarish burun orqali amalga oshiriladi va bir
maromda bo’ladi. Bunday nafas ketma-ketligi nafas olish, nafas chiqarish, pauza.
N.CH.
pauza.
N.O.
Gapirish uchun oddiy fiziologik nafas olish etarli emas. Nutq va o’qish
uchun miqdordagi havo talab etiladi, shuningdek, uni tejab ishlatish kerak bo’ladi.
Nutq nafasida nafas chiqarish nafas olishga nisabatan uzunroq bo’ladi. Qisqa nafas
olishdan so’ng pauza (qorin muskullarini taranglashtirish uchun), keyin esa ovozli
nafas chiqarish amalga oshiriladi.
N.O. pauza N.CH.
Dostları ilə paylaş: