Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа`lim vаzirligi

 Innovatsion faoliyatning samaradorligi uning boshqaruvi bilan bog’liqdir. 
Mamlakatimizda iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida innovatsion siyosat 
o’tkazilishi yo’lida amalga oshirilayotgan ishlar maqtovga sazovordir. 
Respublikada innovatsion loyihalar doirasida energiya va resurslarning tejamkor 
texnologiyalarini o’zlashtirish va fan sig’imi yuqori bo’lgan mahsulot turlarini 
ishlab chiqarishni takomillashtirishga yo’naltirilgan loyihalarga bo’lgan e’tib 
alohida ahamiyatga egadir. Shu davr ichida «O’zkimyosanoat» DAKga sanoatda 
qo’llash uchun 23 ta texnologiya va ishlanmalar topshirildi. Mazkur texnologiya 
ishlanmalarni «O’zkimyosanoat» DAK tasarrufidagi korxonalarda o’zlashtirish 
maqsadida bir necha bosqichli innovatsiya mexanizmi ishlab chiqildi.
14
Natijada 
Samarqand kimyo zavodida mahalliy xom ashyodan yangi nitrokalts fosfatli o’g’it 
ishlab chiqarish texnologiyasi o’zlashtiriddi. Zavodda mavjud bo’lgan texnologak 
uskunalar bilan bir qatorda yangi ishlangan uskunalar asosida o’g’it ishlab 
chiqaruvchi sanoat tizimi ishga tushirildi. Natijada o’g’itning ozuqalik darajasi 
superfosfatnikiga nisbatan ikki marotaba yuqori bo’lishiga erishildi. Nitrokaltsiy 
fosfatli o’g’itni ishlab chiqarishning bir yillik quvvatini ming tonnaga etkazishga 
erishiddi. Bu innovatsion yangilik respublikada qurish zarur bo’lgan oltingugurt 
ishlab chiqarish korxonasini qurish shart emasligi sababli katta miqdorda valyuta 
va moddiy boyliklarni tejashni ta’minladi. Innovatsion yangiliklardan yana biri - 
bu Olmaliq tog’-metallurgaya kombinati faoliyati natijasida 12 mln. tonna yig’ilib 
qolgan chiqindini qayta ishlash loyihasidir.
15
Buni amalga oshirish asosida 
qo’shimcha turli rangli metallar olinib va ekologik muhitni yaxshilash mumkin.
14
J. Moliya. Toshkent.2012 yil. № 5-6. 124 bet
15
J. Moliya. Toshkent.2012 yil. № 5-6. 124 bet

---

30 
Ilmiy tadqiqotlar ko’rsatishi bo’yicha bu chiqindilar tarkibida 30-35 foiz 
temir, 11,5 foiz mis, 30-35 foiz kremniy dioksidi va 0,4-0,6 g/t oltin borligi 
aniqlangan. OTMKning mis zavodida chiqindilardan ferrosilitsiy, rangli va 
qimmatbaho metallarni ajratib olish texnologiyasi ishga tushirildi. Natijada 1 tonna 
chiqindidan 286 kg temir, 359, kg kremniy dioksidi va 30 kg mis ajratib olindi. 
Og’ir metallurgiya sanoati uchun zarur bo’lgan oyiga 5 tonna 20 rusumli 
ferrositsiliy qorishmasi ishlab chiqarish texnologiyasi o’zlashtirildi. Iqsodiy 
samaradorlik 5 tonna olingan mahsulotdan 12 mln. so’mni tashkil etdi. Energetika 
sanoati respublika iqtisodiyotining asosiy tarmoqdaridan biri hisoblanadi. Bu 
sanoat korxonalari atrof-muhitni ifloslantiruvchi asosiy manbalardan hisoblanadi. 
Jumladan, Angren GRESi 42 yildan ortiq faoliyat olib borishi davrida 15 mln. 
tonnadan ortiq kul chiqindilarini chiqarishi atrof-muhitning ifloslanishiga olib 
kelmoqda. O’tkazilgan innovatsion tadqiqotlar asosida kulning tarkibida 35 
foizgacha temir va alyuminiy qotishmalari, 20 foizdan ortiq kaltsiy oksidi borligi 
aniqlangan va chiqindilarni qayta ishlash va ulardan metall qorishmalarini ajratib 
olish quvvati 100 kg/soat bo’lgan qurilma texnologiyasi yaratildi va ishlab 
chiqarishga joriy etildi. Natijada 100 kg chiqindi-kul tarkibida 90,9 foiz temir 
elementi bo’lgan, GOST 1412-85, 1415-83, 1583-93 talabiga mos keladigan 55 kg 
qorishmalar olingan va yillik iqtisodiy samaradorlik 15,4 mln. so’mni tashkil
qildi.
16
  
Andijon viloyatida to’qimachilik korxonalarida yiliga hosil bo’layotgan 500 
tonna chiqindini qayta ishlash maqsadida quvvati yiliga 700 ming kv.metr 
noto’qima mato ishlab chiqaradigan texnologik tizim ishga tushirildi.
Qishloq xo’jaligi sohasida olib borilayotgan innovatsion ilmiy-tadqiqot ishlari 
asosan qurg’oqchilikka chidamli va yuqori hosilli paxta navlarini ishlab 
chiqarishga yo’naltirilgan. Natijada g’o’zaning yangi «Denov» navi yaratilib, 
Surxondaryo viloyatining sho’rlanish darajasi yuqori bo’lgan erlarida davlat 
sinovidan o’tkazildi. Sinovlar natijalariga ko’ra, bu navning suv iste’mol qilishi 
boshqa navlarga nisbatan 30-35 foiz kamdir.
Innovatsion investitsiyalashtirish faoliyatini rivojlantirish tibbiyot va 
farmakologiya sohasida alohida ahamiyatga ega. Andijon tibbiyot institutida 
anemiya kasalligini davolashda qo’llaniladigan mahalliy «Gemalin» preparatini 
ishlab chiqarish texnologiyasi yo’lga qo’yildi. Ishlab chiqarilgan 10,5 ming flakon 
«Gemalin» preparati yordamida 3500 nafar anemiya bilan kasal bo’lgan bemorlar 
16
J. Moliya. Toshkent.2012 yil. № 5-6. 125 bet

---

31 
davolandilar. Natijada davolash uchun ketadigan xarajatlar o’rtacha 35-40 foizga 
kamayishi xisobiga 52 mln. so’mdan ortiq moddiy mablag’ tejab qolindi.
Mamlakat miqyosida innovatsion faoliyat bozor talablarini e’tiborga olgan 
holda iqgisodiyotning barcha tarmoqlarini qamrab olishi zarur. Aks hodda soha va 
tarmoqlarni samarali rivojlantirish uchun zarur bo’lgan miqdorda foydani olishga 
erishish qiyin muammo bo’lishi bilan birga ishlab chiqarish jarayonini 
kengaytirilgan takror ishlab chiqarish shaklida olib borishga salbiy ta’sir etadi.
Hozirgi iqgisodiy sharoitda innovatsiya faoliyatini rivojlantirishda ma’lum 
darajada tashkiliy iqtisodiy qiyinchiliklar mavjud, bular quyidagilardan iborat:
- xo’jalik yurituvchi sub’ektlarining ishlab chiqarish quvvatlaridan to’liq 
foydalanmasliklari oqibatida innovatsiya faoliyatini rivojlantirish uchun zarur 
bo’lgan xususiy mablag’larning etishmasligi;
- korxonalarda innovatsion faoliyat bilan shug’ullanuvchi maxsus
bo’limlarning yo’qligi;
- innovatsiya faoliyatini olib borish uchun zarur bo’lgan nazariy va amaliy 
jihatdan boy tajribalarga ega bo’lgan malakali kadrlarning etishmasligi;
- innovatsiya faoliyatini olib borish uchun maxsus laboratoriya, ishlab 
chiqarish bilan bog’liq bo’lgan jihozlarning etishmasligi;
- xorijiy mamlakatlardan innovatsion mahsulotlarning kirib kelishi 
respublika iqtisodiyoti tarmoqlarida innovatsion faoliyatni rivojlantirishga salbiy 
ta’sir ko’rsatishi.
Innovatsiyalarni yaratish uchun ajratilgan mablag’lardan foydalanishni 
nazorat qilish, undan samarali foydalanish uslublarini takomillashtirish, 
innovatsiya ishlarini olib boruvchi sub’ektlar o’rtasidagi munosabatlarni 
takomillashtirish ularning manfaatdorligi va javobgarligi bilan bog’liq.
Yuqorida qayd etib o’tganimizdagidek, innovatsion faoliyat ytarli darajada 
investitsiya mablag’lari bilan ta’minlanish darajasiga bog’liq. Bu muammoni hal 
etish, respublikada ilmiy-tadqiqot ishlarini rivojlantirish uchun imtiyozli 
innovatsion kredit mablag’larini beruvchi innovatsion bank tizimini tashkil etish 
hozirgi davr talabiga javob beradi, deb hisoblaymiz.