O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti kichik biznes va tadbirkorlik toshkent – 2010

Chiziqli (pog’onali) tuzilma. Chiziqli (pog’onali) tarkib boshqaruv
tarkibining eng sodda turi hisoblanadi. Bunda boshqaruvning hamma vazifalari
korxona rahbari qo’lida to’planib, barcha quyi rahbarlar va ishlab chiqarish
yacheykalari unga bo’ysunadi. Har bir rahbar o’ziga ishonib topshirilgan bo’linma
faoliyatini yakkaboshchilik asosida boshqaradi va zarur qarorlarni mustaqil
ravishda qabul qiladi.
Bo’ysunuvchi xodimlar faqat bevosita rahbarlarining farmoyishlarini
bajaradilar. Yuqori turuvchi rahbar xodimlarga bevosita boshlig’ini «chetlab»
murojaat qilmasligi kerak. Masalan, korxona direktori sex boshlig’ini chetlab
masterga buyruq bermasligi kerak.
Chiziqli tarkibning o’ziga xos ijobiy va salbiy tomonlari bor.
Chiziqli tarkibning ijobiy tomonlari:
- o’zaro zid, chalkash topshiriqlar berilish hollarini kamaytiradi:
- yakkaboshchilik va shaxsiy javobgarlik mustahkamlanadi;
- bu tarkib oddiy, puxta va tejamlidir;
- bosqichlar soni kam bo’ladi;
- boshqariluvchi obyekt ishiga kam kishi aralashadi;
- vazifalar tez hal etiladi;
- butun tizim samarali ishlaydi;
- xodimlar faqat o’z rahbariga hisobot beradilar.
Chiziqli tarkibning salbiy tomonlari:
- bunday tarkib oddiy masalalarni hal etishga mo’ljallanganligi sababli uning
borasida kompleks masalalarini hal etish ancha qiyin kechadi;
- bunday sharoitda rahbarlar ko’proq tezkor ishlar bilan band bo’lib, strategik
muammolarni e’tibordan chetda qoldiradilar;

---

---

- bunday boshqaruv sharoitida buyruqbozlik va rasmiyatchilikning paydo

bo’lish xavfi kuchli bo’ladi, bunga sabab, tarkibning har bir bo’g’inida rahbar o’z
lavozimi bo’yicha farmoyish berish huquqiga ega bo’lishidir.
Boshqaruvning chiziqli tarkibi uncha murakkab bo’lmagan ishlab chiqarish
sharotida ijrochilarning vazifalari oddiy, buyruq va axborotlar hajmi kam
bo’lganda o’zini oqlashi mumkin. Ishlab chiqarish tobora murakkablashib, ish
ko’lamining kengayib borishi boshqaruv vazifalarini tabaqalashtirishni talab etadi,
chiziqli tarkibning o’rniga chiziqli-shtabli tarkibning vujudga kelishini taqozo
etadi.