Subekvatorial mintaqaning tabiat zonalari. Materikning subekvatorial
mintaqaga qaraydigan hududida tabiiy geografik sharoitning ayniqsa iqlimning
zonal va provinsial tafovo‘tlari ta’sirida ikkita landshaft zonasi - savannalar va
fasliy nam o‘rmonlar vujudga kelgan.
Subekvatorial savannalar zonasi.Subekvatorial savannalar tropik
savannalar zonasidan issiq iqlimli hamda o‘ziga xos salqin quruq issiq quruq va
issiq yomg‘irli fasllari bilan ajralib turadi. Bu yerda yog‘ingarchilik miqdori 800-
1200 mm gacha yetadi. Savannalarning o‘t o‘simliklari va o‘rmonlari tagida kam
gumusli qizil-qo‘ng‘ir tuproqlar keng tarqalgan. Ko‘pchillik daraxtlar qisqa
mavsumga bargini to‘kadi. Savanna landshaftlarining katta maydoni inson xo‘jalik
faoliyati ta’sirida kuchli o‘zlashtirilgan va ularning o‘rnida turli xil
agrolandshaftlar barpo etilgan.
Subekvatorial fasliy nam o‘rmonlar zonasi. Bu zona subekvatorial savannalarga
nisbatan ancha sernam, quruq fasl kam davom etadi. Subekvatorial o‘rmonlar
daraxt turlariga juda boy. O‘simliklarning xilma-xilligi jihatidan janubroqda
joylashgan ekvatorial zonaga o‘xshab ketadi. Zona hududida qish juda iliq bo‘ladi.
Yanvarning o‘rtacha harorati Hindiston yarim orolida +20°S ga, Hindixitoy yarim
orolida +16°S ga teng. Hindixitoy hududining orografik tuzulishi qish oylarida
mu’tadil mintaqadan sovuq havo massasini to‘siqsiz kirib kelishiga imkon
yaratadi. Ba’zan yarim orolning shimoli-sharqiy qismiga sovuq havo kirib
kelganda hatto 20° sh.k. larda harorat +5°S gacha pasayadi. Ana shu davrda ba’zi
bir daraxtlar bargini tukadi.
Atmosfera yog‘anlarining taqsimlanishi, miqdori va rejimida ham tafovo‘tlar
mavjud. Himolay tog‘aarining janubiy yon bag‘rida o‘rtacha yillik yogan miqdori
4000 mm ni tashkil etadi. Xatto Shillong massivida joylashgan Cherrapunjada
12000 mm dan ko‘p yogan tushadi. Hindiston va Hindixitoy yarim orollarining
g‘arbiy chekka qismlaridagi tog‘larda 2000 mm dan ziyodroq ichki rayonlarida esa
1000 mm atrofida yog‘in-sochin bo‘ladi. Subekvatorial fasliy nam o‘rmonlar
zonasida qizgach-sariq laterit, qora va kul rang tropik hamda allyuvial tuproklar
keng tarqalgan. Nam o‘rmonlarda turli xil palmalar, baland bo‘yli palmirlar,
bambuklar, lianalar ko‘pchilikni tashkil etadi. Subekvatorial o‘rmonlarning
hayvonot dunyosi xilma-xil. Hindistonda va Shri-Lanka orolida hozir ham yovvoyi
fillarni uchratish mumkin. Qalin o‘rmonlarda maymunlarning bir necha turlari
yashaydi.
