O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti “menejment” kafedrasi

15.2 – jadval.
Daromad va xarajatlar balansi.

Ko‘rsatkichlar	Miqdor
	ming, so‘m
I. Daromad va mablag’lar kirimi

1.	Mahsulot va xizmatlarni sotishdan olinadigan foyda	40500
2.	Boshqa aktivlarni sotishdan foyda	2600
3.	Asosiy fondlarni chiqarishdan daromad	7800
4.	Qo‘shma korxonalarda ulushli ishtirokidan daromad	12500
5.	Aksiya va boshqa qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha daromad	950
6.	Valyuta sotish va kurs farqidan daromad	350
7.	Amortizatsiya ajratmalari	9800
8.	Aylanma mablag’larning o‘sishdan ssuda	1350
9.	Uzoq muddatli bank ssudalari	10000
10. Boshqa daromad va ajratmalar		4190
Jami daromad va tushumlar		90000
II. Sarflar va mablag’lar ajratmalari
1.	Korxona foydasiga soliq	19840
2.	Korxona mulkiga soliq	4580
3.	Hissadorlarga dividendlar	9500
4.	Uzoq muddatli kapital qo‘yilmalar	11300
5.	Ssudalarni so‘ndirish va foizlarni to‘lash	1650
6.	Aylanma mablag’larning o‘sishi	5680
7.	Mahsulotning arzonlashuvi	150
8.	Ishonchsiz qarzlarni to‘lash rezervi	200
9.	Iste’mol fondiga ajratma	16500
10. Jamg‘arma fondiga ajratma		11700
11. Rezerv fondini shakllantirish		5000
12. Moddiy yordam fondini tuzish		2000
13. Boshqa sarf va ajratmalar		1900
Jami sarf va ajratmalar		90000

Balans aktivlari 2 asosiy qismdan iborat:

1. 
   Uzoq muddatli aktivlar.
   
2. 
   Joriy aktivlar.
   

Aylanma mablag’lar, naqd pulga yoki “resurslar - pul - tovar” bo‘yicha
aylanadigan aktivlarga joriy aktivlar deb aytiladi. Aylanma mablag’larning asosiy elementlari - pul resurslari va tovar-moddiy zaxiralardir.

Uzoq muddatli aktivlarning salmoqli qismini esa asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar tashkil etadi. Asosiy vositalar yoki qayd qilingan aktivlar uzoq vaqt xizmat qiladi va bir necha yildan so‘ng (o‘z qiymatini asta-sekin mahsulot tannarxiga o‘tkazish orqali) aylanadi. Nomoddiy aktivlar bozor sharoitida oldi - sotdi vositasi bo‘ladigan patentlar, litsenziyalar, savdo belgilari, kompaniya obro‘si va boshqalarning narxidan tashkil topadi.

Balans passivlari firmaning o‘z kreditorlari oldida majburyatlari va xususiy yoki aksiyadorlar kapitalini o‘z ichiga oladi. Majburyatlar o‘z navbatida joriy yoki qisqa muddatli, ya’ni uzoq muddatda to‘lanadigan majburiyalarga bo‘linadi. Xususiy (shaxsiy) kapitalga ustav fondi, imtiyozli va oddiy aksiyalar, foyda va rezervlar kiradi. Ustav kapitaliga ta’sischilar tomonidan pul mablag’lari, moddiy ne’matlar, bino, inshootlar, jihozlar, xom-ashyo, qimmatbaho qog‘ozlar va nomoddiy aktivlar qo‘yilishi mumkin. Qo‘yilmalar summasi ta’sischilarning korxona ustav (Nizom) kapitalidagi ulushini tashkil etadi. Bu ulushlar yoki aksiyalarga mos ravishda ta’sischilar o‘rtasida foyda taqsimlanadi.

Aksiya - bu korxonani rivojlantirishga kiritilgan mablag’ haqida guvohlik beruvchi qimmatbaho qog‘oz. Aksiyalar 2 xilda oddiy va imtiyozli bo‘ladi. Oddiy aksiyalar “bitta aksiya - bitta ovoz” tamoyili bo‘yicha aksionerlik jamiyatini boshqarish huquqini beradi. Imtiyozli aksiyalar boshqarishda ishtirok etishga huquq bermaydi, ammo doimiy (belgilangan) dividend keltiradi va foydani taqsimlash va korxonani tugatish vaqtida oddiy aksiyalardan ustunlik qiladi. Aksiyaning yoki narxi olinayotgan dividend miqdoriga bevosita bog‘liq.

Korxona aksiyalarining umumiy narxi (balans passivida) amaldagi bozor va kurs narxlari bo‘yicha aniqlanadi. Korxona buxgalteriya balansi moliyaviy rejalashtirishning asosiy hisob-kitob hujjatlaridan biridir. Korxonaning ichki balansi odatda aniq tuziladi va uning belgilangan hisobot davriga haqiqiy moliyaviy holatini aks ettiradi. Tashqi balans soddalashtiriladi va ochiq informatsiyalar uchun mo‘ljallangan.