Mövzu-1 “AZƏrbaycan multikulturaliZMİ” FƏNNİNİn predmeti, metodlari, funksiyalari və



Yüklə 41,96 Kb.
səhifə1/24
tarix02.01.2022
ölçüsü41,96 Kb.
#39079
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   24
Mövzu-1



MÖVZU-1
AZƏRBAYCAN MULTİKULTURALİZMİ” FƏNNİNİN

PREDMETİ, METODLARI, FUNKSİYALARI VƏ

ƏHƏMİYYƏTİ

1.1. Multikulturalizmin mahiyyəti

ultikulturalizm” termini elmi ədəbiyyata təxminən XX əsrin 60-

70-ci illərində daxil olmuşdur və onun məzmununa dair müxtəlif

fikirlər mövcuddur. Bu termin müxtəlif mənalarda işlədilir. Bu

isə öz növbəsində onun mahiyyətinin dərk olunmasını çətinləşdirir.

Multikulturalizmin səmərəli tədris olunmasının əsas şərtlərindən biri

onun mahiyyətinin düzgün dərk olunması ilə bağlıdır.

Multikulturalizm terminini geniş dar mənalarda işlətmək

olar. Sözün geniş mənasında multikulturalizm termini onun etimologiyasından

çıxış edərək və çoxmədəniyyətlilik məfhumunun sinonimi

kimi istifadə edilir. Məlum olduğu kimi, multikulturalizm sözü latıncadan

tərcümədə “çoxmədəniyyətlilik” mənasını verir. Çoxmədəniyyətlilik

dedikdə isə ilk növbədə etnik, irqi, dini və mədəni müxtəlifliklər,

bu müxtəlifliklərin əsasını təşkil edən dəyərlər nəzərdə tutulur.

Müasir dövrdə dünya dövlətlərinin əksəriyyətində etnik, irqi,

dini və mədəni müxtəlifliklər mövcuddur. Bu müxtəlifliklər tarixi

prosesin inkişafının nəticəsi kimi obyektiv xarakter daşıyır. Müxtəlifliklər

xalqların etnik-mədəni dəyərlərini, mədəniyyətlərini xarakterizə

etməklə onların dünyagörüşü və fəaliyyətlərinin əsasını təşkil edir və həyatında müsbət rol oynayır. Biz müxtəlif etnik, irqi, dini vəmədəni qrupların nümayəndələrinin birgə yaşadıqları cəmiyyəti multikultural



cəmiyyət adlandırırıq. Buna görə də sözün geniş mənasında

müasir dövrdə əksər dövlətlər multikulturaldır.

Sözün dar mənasında isə multikulturalizm məhfumu cəmiyyətdə

mövcud olan etnik, irqi, dini və mədəni müxtəlifliklərə münasibətdə

dövlətin apardığı konkret siyasəti – müxtəlifliklərin qorunmasını

əks edir. Kanadalı tədqiqatçı Pol Dyumoçel (Paul Dumouchel) “Müqayisəli



multikulturalizm” adlı məqaləsində multikulturalizm terminini

ədəbiyyatda ən azı 3 müxtəlif mənada işlədilməsini qeyd edir. Birinci

mənada bu termin elə bir sosial-tarixi situasiyanı xarakterizə edir ki,

orada bir neçə müxtəlif etnik-mədəni qrupların nümayəndələri birgə

yaşayır. Onun fikrincə, bu mənada işlədilən multikulturalizm termini

deskriptiv (təsviredici) xarakter daşıyır. Dyumoçelin bu mənada işlətdiyi

multikulturalizm termini bizim yuxarıda qeyd etdiyimiz multikulturalizm

sözünün geniş mənasına bənzəyir.

Dyumoçelə görə multikulturalizm termininin ikinci mənası cəmiyyətdəki

etnik-mədəni müxtəlifliklərə münasibətdə dövlət tərəfindən

aparılan konkret siyasətlə bağlıdır. Multikulturalizm termininin

ikinci mənası onun birinci mənasından irəli gəlir. Belə ki, cəmiyyətdəki

multikultural situasiyanı idarə etmək məqsədilə dövlət bir neçə

mümkün siyasət sırasında multikulturalizm siyasətinə də müraciət

edir. Bu mənada işlədilən multikulturalizm termini dövlətin cəmiyyətdəki

etnik-mədəni müxtəliflərə reaksiyasını, daha konkret desək, bu

müxtəlifliklərin qorunmasını və inkişaf etdirilməsini nəzərdə tutan

multikulturalizm siyasətini ehtiva edir. Dyumoçelin ikinci mənada

işlətdiyi multikulturalizm termini bizim yuxarıda qeyd etdiyimiz multikulturalizm

sözünün dar mənası ilə eynidir.

Və nəhayət Dyumoçel bu terminin üçüncü mənasının olmasını

da qeyd edir. Multikulturalizm termininin üçüncü mənası normativ xarakter

daşıyır, yəni o, çoxmədəniyyətli cəmiyyətin ədalət baxımınından

necə olmalı olduğunu göstərir. Dyumoçel multikulturalizm termininin

bu anlamda multikulturalizm fenomeninin tanınmış tədqiqatçıları

olan Çarlz Teylorun, Vil Kimlikanın və Ceyms Tallinin əsərlərində

istifadə edilməsini göstərir. Bu müəlliflər hesab edirlər ki, etnik-mədənimüxtəlifliklər

olan cəmiyyətdə müxtəlifliklər qorunmalı və inkişaf

etdirilməlidir. Bu, multikultural ədalətin normativ tələbidir.



Azərbaycan multikulturalizmi 15

Dyumoçel haqlı olaraq qeyd edir ki, multikulturalizm termininin

birinci mənası onun ikinci və üçüncü mənalarından daha əvvəl yaranmışdır,

çünki multikulturalizm bir siyasət kimi özünü yalnız son 35-40

ildə göstərməyə başlamışdır. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, Dyumoçelin

multikulturalizm termininin üçüncü mənası terminin ikinci mənasının

konkretləşdirilməsidir. Buna görə də onu bu terminin ayrıca bir

mənası kimi vermək düzgün deyil. Biz bu termini geniş və dar mənalarda

işlədəcəyik.

Multikulturalizmə verilən bəzi təriflərdə terminin həm geniş,

həm də dar mənası əks olunur. Məsələn, The Harper Colins sosiologiya

lüğətində (1991) multikulturalizmin belə bir tərifi verilir: “Multikulturalizm

bir çox cəmiyyətlərin xüsusiyyəti kimi plüralizmin


Yüklə 41,96 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   24




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin