Milliy kurash turlari va uni o’qitish metodikasi” moduli bo’yicha o‘quv-uslubiy majmua farg ‘ona 2023

O’z-o’zini tekshirish uchun savollar va topshiriqlar

1. 
   Sport texnikasini tasniflash, tizimlashtirish va uning atamashunosligi mazmuni nimadan iborat?
   
2. 
   “Tasniflash”, “tizimlashtirish” va “atamashunoslik” tushunchalarini ta’riflab bering.
   
3. 
   Usullarning yagona tasnifini yaratish uchun zarur bo’lgan har xil kurash turlaridagi umumiy qonuniyatlarni sanab o’ting.
   
4. 
   Kurash texnikasi yagona tasnifining asosiy vazifalarini aytib bering.
   
5. 
   Kurash texnikasi yagona tasnifining to’rtta darajasini tushuntirib bering.
   
6. 
   Kurash usullarini ta’riflash uchun nimani bilish lozim?
   
7. 
   Kurash usullarining to’liq nomlarini ta’riflashning asosiy qoidalarini sanab o’ting.
   

6- Ma’ruza: Milliy kurash mashg’ulotlarida shikastlanishning oldini olish. R e J A 1.Milliy kurash mashg`ulotlarida shikastlanishning oldini olish 2.Jismoniy mashklarning shugu llanuvchilar organizmsh a tahsiri Tayanch iboralar: Milliy kurash mashg`ulotlarida shikastlanishning oldini olish yuzasidan nazariy ma`lumotlarga ega qilish Milliy kurash mashg`ulotlarida shikastlanishning oldini olish yuzasidan nazariy ma`lumotlarga ega qilish Shikastlanishlarni oldini olish, birinchi yordam kursatish Puxta chigilyozdisiz (razminkasiz) kuch ishlatishni talab kiluvchi mashklarni bajarish mushak va paylarning shikastlanishi xamda uzilishiga, bugimlarning jaroxatlanishiga, yurak va kon-tomir tizimiga kuchli zurikishga sabab bulishi mumkin. Kurashchi, eng avvalo, kurash texnikasini o’rganishdan oldin eiqilayotganda o’zini saqlash usullari bilan tanishishi va ularni o’rganishi lozim. Bu o’zini o’zi saqlash, ximoya usullari u yoki bu usulning oxirgi soniyalarida, yahni eiqilayotganda bajariladi. Birinchi yordam ko’rsatish malakasiga ega qilish Jismoniy mashqlarning shugullanuvchilar organizmga tahsirini bilish lozim. Belbogli kurashchilarni tayyorlashda trenirovka jarayonining uzluksizligi uchta asosiy qoidalarni xisobga olgan xolda amalga oshiriladi: o’quv-trenirovka darasni ko’p yillik va butun yil davomida amalga oshirish xususiyatiga ega bo’lishi lozim, har bir kelasi mashg’ulot tasiri trenirovka jarayonida oldingi mashg’ulot iziga ustma-ust tushishi lozim. Bunda oldingi mashg’ulot tasirida yuzaga kelgan kurashchi organizmidagi ijobiy o’zgarishlar mustaxkamlanadi xamda takomillashadi; mashqlar va mashg’ulotlar q’rtasidagi dam olish tiklanish xamda mashqlanganlikni o’stirish uchun etarlicha bulishi lozim. . Kurashda taqiqlangan (mumkin bo’lmagan) ushlashlar va harakatlar Kurashda xech qachon belbog’dan pastdan ushlanmaydi, ya’ni oyog’idan, ishtonidan. Kurashda raqib kallasidan yoki bo’yidan ikkala qo’l bilan ush­lanmaydi yoki siqilmaydi. Kurashda xech qachon raqib ongini va yoqasini ichkariga burab yoki bosh barmoqni engini yoki yokani ichiga solib burib ushlanmaydi. Kurashda usul o’rganayotgan vaqtda yoki musobaqa vaqtida bellashuv jarayonida raqibning yuziga, kukragiga tirsak yoki tizza bilan yiqilish man etiladi. Olishuv vaqtida raqibning boshiga yaktakni urash taqiqlanadi. Kurashda butit va ogritish usullarini qullash taqiqlanadi. Raqib tizzalab qolgan vaqtda, ya’ni bir yoki ikkala tizzasi gilamga tegib turgan bo’lsa olishuv tuxtatiladi. Raqibning barmoqlaridan ushlash taqiqlanadi. Olishuv davomida raqib bilan gaplashish mumkin emas, bunga zaruriyat tug’ilib qolsa gilamdagi xakamdan ruxsat suraladi. Kurashchi gilamda harakatlanayotganda yakka yoki sherik bilan oldinga, orqaga. yon tomonlarga harakatlanadi, ammo har qanday harakatlanish vaqtida ham oyoqni gilamdan uzmasdan iloji boricha oyoklar gilamda ishonch bilan erkin yursa yaxshi, aks xolda xujum qilib usul bajarish uchun raqibga qulay imkoniyat yaratiladi. O’z-o’zini ximoyalash Kurashchi gilamda yiqilgan paytda o’z-o’zini ximoyalash, xech qan­day shikoyat etkazmay yiqilish muxim axamiyatga ega. Har bir kurashchi har qanday xolatda to’g’ri yiqila bilishi va yiqila turib o’zini hamda raqibini har hil usullar orqali ximoya qila olishi shart, agar ximoyalash va ximoyalanishni bilmasa usul­larni o’rganish vaqtida o’ziga yoki raqibiga shikoyat etkazishi mum­kin. Bularni osonroq kiyinroqga qarab mashqlar davomida o’rganilib, takomillashtirilib boriladi. Shu o’rinda kurashchi yiqilgan paytda, u tezkorlpk bilan o’rnidan turib, yana jangovar xolatda turishini birinchi mashg’ulotdanoq o’rgatish maksadga muvofiq bo’ladi. Tashlash, uloqtirish usul i bajarilganda xavfsiz yiqilish ximo-yadagi kurashchiga ham, xujumdagi kurashchiga ham muhim xisoblanadi. Yiqilish texnikasini yaxshi takomillashtirmagan kurashchining hara­katlari qurquv aralash ziddiyotkorona bo’lib, uning etuk kurashchi bo’lishiga tusqinlik qiladi. Kurashchilar birinchi navbatda o’zini. raqibini ham Umumiy Og’ir­lik Markazini va kurashchi qanday xolatda bo’lmasin. uning tayanch maydoni anik bilishi shart (4^--4-8-rasmlar). Kurashchining yiqilish yo’nalishlari quyida beriladi: a) orqa­ga; b) yon tomonga: v) oldinga. Yiqilishning har bir yunalishi puxta o’rganib chiqilishi shart. Yuqori toifadagi tajribali kurashchilar ham har bir mashg’ulotda. yiqilish texnikasiga doyir mashqlarini ma’lum vaqt davomida takrorlab turishi shart. Bu mashqlar organizmni kuzatish. o’zidagi ishonchni oshirish uchun katta axamiyatga ega. Kurashchi gilamda iiqilayotgan paytda. gavdasidan oldin uning qo’li gilamga urilishi va gavdaga staligan zarbani ancha engillashtirishi shart. Qo’lning gilamga urilgandagi zarbasi qanchalik tekis bo’lsa, gavdaga tegadigan zarba shuncha engil bo’ladi Orqaga yiqilish Oyoqlar va gavda egilgan xolda orqaga yiqilish Bunday paytda bir-ikki kichik qalam orqaga qilinib, shu vaqtni o’zida oyoqcha egiladi. Bu mashqlar bajarilganda, orqaga umbaloq oshib o’tirgan xolarda muvozanat saqlanib oyoqqa uriladi. Orqaga yiqilishda qo’l qanday xolatda bo’lishni o’rganish: gilamga orqa bilan yotadi. oyoqlar juftlanib olinadi, iyak ko’krakka siqib olinadi. Qo’llarni yuqori ko’tarib gilamga uriladi Qo’l -lar gilamga urilish paytida oldinga kulning kafti esa laegga qaratilgan. Barmoqlar jilslash g’ npiui an bo’ladi. Gavda va qo’l oraeilagi burchak 45—50 darajanl ihiiikiu kiladi (- 1 9-rasm).2-rasm. Yon tomonga yiqilishKurashda yon tomonga yiqilish tez-tez takrorlanib turadi, shu sababdan bu karakatlarga e’tiborni kuchaytirish lozim. Tikka turgan xolda, bir oyoqni oldinga quyib, tayanch oyoqni tizzadan egib, qo’l bilan gilamga urgan xolda yon tomonga yiqilishda qo’l gilamga gavdadan oldinroq urilishi shart. Yon tomonga yiqilishda oxirgi xolatni urganish: ung tomon bilan gilamga yotiladi. Tizza buklangan xolda ung oyoq ko’krak tomon tortiladi, chap oyoq tizzadan buklanib ung boldir oldidan gilamga qo’yiladi, iyak ko’krakka siqilib, gavda oldinga buklanadi. Chap tizza iloji boricha yuqori ko’tariladi va ung tizza gilamga qo’yiladi. O’ng qo’l buklanmagan xolda kaft gavdaga nisbatan 45—50 daraja pastga qaratib gilamga qo’yiladi va chap qo’l yuqori kutarilgan xolatda bo’ladi. Xuddi shunday ketma-ketlikda va xolatda chap yonga ham shu mashq bajariladi. Endi mana shu yon tomonlarga yiqilishni har hil xolatlarda ham bajarilib ko’riladi va o’rganib takomillashtiriladi. Tizzalari va qo’llariga tayanib turgan sherik ustidan oshib yon tomonga yiqilish: Tizza va qo’llariga tayanib turgan raqibni ung tomoniga borib, unga nisbatan orqa tomon bilan turiladi. Chap qo’l bilan raqib yaktagining elka qismidan ushlab, ung oyoq, oldinga uzatilgan xolda kutariladi, bu paytda ung qul oldinga chuzilgan bo’ladi. Belni bukkancha orqaga yiqiladi, yiqilayotgan vaqtda, gavda gilamga yaqin borganda, o’ng qo’l yiqilayotgan gavdadan oldinga o’tib bilakning oxirgi qism va kaft gilamga qaratilgan xolda umga borib uriladi, gavdaning erga (gilamga) urilish kuchini keskin kamaytiradi, yiqila­yotgan vaqtda qo’llardan keyin gavda va oxirida oyoqlar gilamga tushadi. Xuddi shunday xolatda va