Mehman Ağayev, Sultan Əliyev ÄÈÀËÈÇ Bakı – 2010

Həftədə 6 dəfə dializ

 (“gündəlik dializ”) – iki variantı vardır.        

Gecə dializi – gecə yuxu zamanı aparılır. Bu sxem Pierratos və 

başqaları tərəfi ndən (1999) qeyd olunmuşdur. Dializ həcmi həddən 

çox alınır və şübhəsiz, adekvatlıq təmin olunur. 

Qısa gündəlik dializ – bu zaman hər gün həftədə 6 dəfə 1,5–2,5 

saat dializ aparılır.

Dializator.

 Dializator membranının iki göstəricisinə fi kir verilir: 

biouyğunluq və keçiricilik.

Biouyğunluq – teoretik olaraq membranlar komplementi aktivləş-

dirir və onun fraqmentlərinin azad olmasına səbəb olur. Bu hal arzu-

olunmazdır, çünki neytrofi llərin superoksid hasil etməsi artır. 

Keçiricilik – sintetik membranlar yüksək keçiriciliyə malik olub, 

hətta böyük molekullu maddələri (molekul çəkisi 1000–15000 D) və 

hətta beta-2-mikroqlobulini (B-2-MG) də keçirə bilirlər.

Əks  fi ltrasiya – yüksək keçiriciliyə malik membranlı dializator 

UF-ya volyumetrik nəzarət aparmayan cihazlarda istifadə olunduqda 

nəzarət oluna bilməyən dehidratasiya təhlükəsi yaranır və dializ 

məhlulundakı bakteriyaların və pirogen məhsulların təsirindən  

prosedura zamanı pirogen reaksiyalar baş verə bilər. Qeyd 

olunmuşdur ki, yüksəkkeçiricilikli membranlı dializatorlar istifadə 

edildikdə qanda C – reaktiv zülal (CRP) artır. Ümumiyyətlə, CRP-

nin artması dializ xəstələrinin ölümünün artmasının markeridir.

Suyun keçiriciliyi.

 UF-ya nəzarət edən cihazlarda su üçün 

yüksək keçiricilikli dializatorlardan istifadə olunur (K

UF

>6,0). Əgər 

cihazda UF nəzarəti yoxdursa, onda K

UF

  aşağı olan dializatorlar 

istifadə olunur, amma bu zaman yüksək transmembran təzyiq (TMT)

yaradılır. Bu zaman lazım olan UF-dən 4 dəfə artıq UF edə bilən 

dializatordan istifadə olunur.

150

Dializ

Sterilizasiya üsulu.

 Yeni dializatorlar üç üsul ilə sterilizasiya 

edilir:

– etilenoksid – anafi laktik reaksiya verir;

– γ-şüalanma;

– buxar (avtoklavda).

Mayenin çıxarılması.

 “Quru çəki” məfhumu–bədənindən artıq 

suyu çıxarılmış  xəstənin dializdən sonrakı  çəkisidir. Quru çəki 

yüksək təyin olunduqda belə xəstə dializin axırında artıq sudan tam 

azad olmur, dializarası dövrdə    isə artıq suyun qəbulu nəticəsində 

ödem və  ağciyərlərdə qan dolğunluğu müşahidə edilir. Əgər quru 

çəki az təyin olunursa, onda dializin sonunda hipotoniya epizodları 

baş verir, dializdən sonra isə zəifl ik, ağızda quruluq, başgicəllənmə, 

əzələ qıcolmaları və s. müşahidə edilir.

Praktiki olaraq hər hansı  xəstənin quru çəkisi yoxlamalar və 

səhvlər metodu ilə  təyin olunur və  hər iki həftədən bir yoxlanılır. 

Quru çəkinin proqressiv olaraq azalması əksər halda qidalanmanın 

pozulması və ya infeksiya ilə əlaqədar olur.

UF qoyulanda həmişə nəzərə almaq lazımdır ki, dializ qurtardıqda 

xəstənin bədəninə 0,2 l maye yeridiləcəkdir.

Ultrafi ltrasiya. Dializ zamanı  bədəndən çıxarılmalı olan ma-

yenin miqdarı (UF) təyin olunandan sonra daimi bir sürətlə artıq 

maye bədəndən çıxarılır. Artıq mayenin dializ zamanı  bədəndən 

çıxarılmasının  başqa sxemləri də mövcuddur:

– proseduranın 1-2 saatında UF artırılır və dializin axırında 

azaldılır;

– dializin başlanğıcında dializ məhlulunda Na artırılır və ultrafi l-

trasiya aparılır.

Dializ_məhlulu__Dializ_məhlulunun_sürəti'>6.2. Dializ məhlulu

Dializ məhlulunun sürəti

 – orta sürət kimi 500 ml/dəq götürülür. 

Sürəti 800 ml/dəq artırmaqla yüksək K

O

A dializatorlarda klirensi 

10% artırmaq mümkündür.

151

Fəsil 6. Proqram hemodializi (PH)

Dializ məhlulunun tərkibi.

 Bikarbonat dializ məhlulu seçim 

məhluludur və hazırda əksər ölkələr asetat dializ məhlulundan imtina 

etmişlər.  Əsasların qatılığı elə  dərəcədə götürülür ki, xəstələrdə 

plazmada dializönü bikarbonat səviyyəsi 20–23 mekv/l olsun. 

Bikarbonatın bundan artıq konsentrasiyası postdializ dövründə 

kalsium-fosforun çökməsinə  və baş verən hiperventilyasiya nəti-

cəsində inkişaf etmiş aritmiyaya səbəb ola bilər.

Kalium.

 Dializ məhlulunda kaliumun qatılığı 2,0 mekv/l olur. 

Əgər xəstə ürək qlikozidləri alırsa və dializönü kalium plazmadakı 

səviyyəsi 4,5 mekv/l isə, onda dializatda kaliumun səviyyəsi 3,0 

mekv/l-ə qaldırılır(cədvəl 6.2).

                                     

Cədvəl 6.2

Dializ məhlulu

____________________________________________________

Məhlulun sürəti:

500 ml/dəq, əgər dializatorun K

O

A göstəricisi <700;

800 ml/dəq, əgər dializatorun K

O

A göstəricisi >700, qanın hərəkət 

sürəti 400 ml/dəq (bu, klirensi 10% artırır).

Əsaslar:

Bikarbonat (35 mekv/l) və asetat (4 mekv/l).

Elektrolitlər və dekstroza:

K – 2 mekv/l (3 mekv/l ürək qlikozidləri alan xəstələr üçün)

Na – 135-145 mekv/l;

Ca – 2,5-3,5 mekv/l;

Mg – 0,5-1,0 mekv/l;

Dekstroza – 200 mq/dl.

Natrium

 – adətən, dializ məhlulunda natriumun qatılığı 135–145 

mekv/l olur. Natriumun 140 mekv/l-dən çox olması susuzluq, çəkinin 

artması ilə, 135 mekv/l-dən az olduqda hipotoniya və qıcolmalarla 

müşayiət olunur. Güman olunur ki, hər bir konkret xəstə özünün 

152

Dializ

individual natrium səviyyəsinə həssaslığa malikdir və buna uyğun 

dializatlarda natriumun qatılığı individual qaydada müəyyən edilir.

Kalsium

 – dializatda 2,5–3,5 mekv/l səviyyəsində saxlanılır. 

Kalsium-fosfat birləşdiricisi qəbul etdikdə dializatdakı kalsium 

2,5 mekv/l səviyyəsində saxlanılır, amma PTH konsentrasiyasına 

nəzarət olunur. Xəstələr yeni, tərkibində kalsium olmayan fosfat 

birləşdiricilərini qəbul etdikdə dializatda kalsiumun səviyyəsi 3,5 

mekv/l götürülə bilər.

Maqnezium

 – dializatda 0,5–1,0 mekv/l olur.

Dekstroza

 – bütün xəstələr üçün dializatdakı səviyyə 200 mq/dl 

götürülür ki, bu da dializ zamanı hipoqlikemiyanın baş verməsinin 

qarşısını alır. Məhlulun temperaturu 34,5–36,5°C səviyyəsində 

saxlanılır.

6.3. Xəstələrin monitorinqi

Dializdən əvvəl

Çəki.

 Dializönü çəki axırıncı dializdən sonrakı çəki ilə müqayisə 

edilir. Xəstənin çəkisinin artması, xüsusən ortopnoye, təngənəfəsliklə 

birlikdə olduqda ÜDS kompleks yoxlanmalı, quru çəki yenidən 

hesablanmalıdır. Xəstələrin çəkisi dializarası dövrdə gündə 1 kq-dan 

çox artmamalıdır. Xəstələr xörək duzunu məhdudlaşdırmalıdırlar. 

Xörək duzundan istifadə  natriumun bədəndə artmasına, susuzluğun 

baş verməsinə və suya tələbatın daha da artmasına səbəb olur. Digər 

tərəfdən, susuzluğa səbəb reninin artıq ifrazı da ola bilər, onun 

azaldılması üçün AÇFİ istifadə oluna bilər (əslində bu, elmi şəkildə 

sübut olunmamışdır).

Arterial təzyiq.

 Dializönü hipertenziyaya əksərən həcmasılı AT 

aiddir, amma bəzi xəstələrdə reninasılı hipertenziya, yaxud başqa 

səbəbdən müşahidə oluna bilər. Bu xəstələrdə dializ zamanı  hətta 

UF-ya baxmayaraq AT yüksəlir.

Bədən temperaturu

  dializdən  əvvəl ölçülür. Dializdən  əvvəl 

bədən hərarətinin yüksəlməsi ciddi problem sayılır və  hərtərəfl i 

153

Fəsil 6. Proqram hemodializi (PH)

öyrənilməlidir. Bu, gizli infeksiya əlaməti ola bilər. Digər tərəf dən, 

dia liz  zamanı temperaturun 0,5°C artması normal hal hesab olu na bi-

lər. Hər dializdən qabaq damar yolu nahiyəsi ciddi şəkildə yoxlanılır. 

Dializ dövründə AT, ürək vurğuların sayı hər 30 dəq., yaxud 60 dəq-

dən bir yoxlanılır. Hər hansı bir şikayət, başgicəllənməsi, yorğunluq, 

ürəkdə  ağrı, ürəkdöyünmə olduqda AT ölçülməlidir, çünki AT-nin 

yüksəlməsi və ya enməsi çox zaman gizli gedir, əlamətlər qeyri-

aydın olur.

Nəbzin tezliyinin nəzarət olunması  xəstələrdə aritmiyaların aş-

kar olun masına kömək edir, çünki əksər hallarda yoxlanmadığı üçün 

ritm pozğunluqları nəzərdən qaçırılır.

            

6.4. Laborator testlər (dializönü)

Sidik cövhəri

  hər ay URR hesablamaq üçün təyin olunur. 

Dializönü sidik cövhəri səviyyəsi 110 mq/dl-dən çox, ya 60 mq/dl-

dən az olması xəstələrin ölüm səviyyəsinin artması ilə əlaqələndirilir.

Albumin

 üç aydan bir təyin olunur. Plazmada albumin səviyyəsi 

qidalanmanı göstərən mühüm parametrdir. Albuminin aşağı 

səviyyəsi ölüm riskinin artmasını göstərir, 3 q/dl-dən aşağı olduqda 

yüksək ölüm riski olduğunu təsdiq edir. Optimal səviyyə albuminin 

plazmadan konsentrasiyası >4 q/dl hesab olunur.

Kreatinin

 hər ay təyin olunur, adətən, 12–25 mq/dl. paradoksal 

olsa da kreatinin plazmada yüksək səviyyəsi aşağı ölüm riski ilə 

əlaqələndirilir. Görünür bu ona görə belə olur ki, kreatinin yüksək 

səviyyəsi əzələ kütləsi və qidalanma ilə əlaqədardır.

Xolesterin

 – səviyyəsi qidalanma vəziyyətini göstərir, dializönü 

səviyyə 200–250 mq/dl olur. Xolesterinin 150 mq/dl-dən çox aşağı 

düşməsi dializ xəstələrinin ölüm riskinin artmasını göstərir, görünür 

xolesterin qidalanma səviyyəsini əks etdirdiyi üçün bu belə olur.

Kalium

  səviyyəsi 5,0–5,5 mekv/l olduqda ən az ölüm riski 

göstəricisidir. kaliumun səviyyəsinin >6,5 mekv/l və <3,5 mekv/l 

olması yüksək ölüm riski ilə əlaqələnir.

154

Dializ

Fosfor

  hər ay ölçülür, 5–7 mq/dl olduqda az ölüm riski verir. 

Fosfor > 9,0 və < 3,0 mq/dl olması yüksək ölüm riski ilə əlaqəli olur.

Kalsium

 hər ay ölçülür, səviyyəsi 9–12 mq/dl az ölüm riski verir. 

Kalsiumun səviyyəsi >12,0 mq/dl və < 7 mq/dl olduqda ölüm riski 

artır. Hədəf səviyyə normanın yuxarı həddi səviyyəsində saxlanılır.

Qələvi fosfataza

  hər 3 aydan bir təyin olunur. Yüksək səviyyə 

hiperparatireoz və ya hepatitin əlamətidir. Ölüm QF səviyyəsi 100 

v/l olduqda (norma 30–115 v/l) az olur. QF səviyyəsi 150 v/l-dən 

çox olduqda ölüm riski ikiqat artır.

Bikarbonat

 hər ay ölçülür. Səviyyə 20–22,5 mekv/l olduqda ən 

az ölüm riski olur. Səviyyənin 15 mekv/l-dən aşağı düşməsi ölüm 

riskini artırır.

Hematokrit

 – K/DOQİ tövsiyələrinə görə optimal Het 33%-

dən az olmamalıdır, normal məqsəd göstərici 33–36% arasında 

yerləşməlidir. EPO müalicəsi almayan xəstələrdə spontan Het 

göstəricisinin yüksək olması böyrək polikistozu, böyrəyin qazanıl-

mış kistoz zədələnməsi, hidronefroz və böyrək karsinoması zamanı 

ola bilər.

Aminotransferazalar

 qanda hər ay təyin olunur. Onların yüksək 

səviyyəsi gizli davam edən hepatit və ya hemosiderozun olmasını 

aşkar edə bilər. Yüksək olduqda qan, hepatit-B virusunun səthi  

antigeninə və hepatit-C virusunun antigeninə yoxlanılmalıdır.

PТН və alüminium səviyyəsi

 lazım olduqda, yəni hiperparati-

reoza  şübhəli hallarda və alüminium intoksikasiyası  əlamətləri 

olduqda yoxlanılır.

Hemodializ xəstələrinin vəziyyətlərini qiymətləndirmək üçün 

lazımi laborator müayinələr müəyyən fasilələrlə  təkrar olunur 

(cədvəl 6.3).

                                                                                  

155

Fəsil 6. Proqram hemodializi (PH)

Cədvəl 6.3

Hemodializ xəstələrinin müayinə gostəricilərinin monitorinqi

Müayinə  testləri

Aparılma tezliyi

Hemoqlobin

Hematokrit

Leykoformula

Kreatinin

Karbamid

Kalium

Natrium

Kalsium, ümumi

Kalsium, ionlaşmış

Fosfor

Albumin

Alaninaminotransferaza

Aspartataminotransferaza

EKQ

Said və pəncə sümüklərinin 

rentgenoqramması

Ayda 2 dəfə

Ayda 2 dəfə

Ayda 1 dəfə

Ayda 2 dəfə

Ayda 2 dəfə

Ayda 2 dəfə

Ayda 2 dəfə

Ayda 1 dəfə

Ayda 2 dəfə

Ayda 1 dəfə

3 aydan bir

3 aydan bir

3 aydan bir

3 aydan bir

İldə 1 dəfə

6.5. Birinci hemodializ

•  Xəstələrə birinci hemodializin aparılması tarazlığın pozul-

ma sı sindromu (disequilibrium syndrome) riski meydana çıxır, çünki 

üzün müddətə formalaşan uremiyanın metabolik pozğunluqları çox 

qısa müddətə korreksiya olunur.

•  Dializdən tarazlığın pozulması:

– uremiyanın həll olmuş  məhsullarının hüceyrəxarici mühitdən 

sürətlə  çıxarılması  nəticəsində beyin ödeminin baş verməsi səbə-

bindən ortaya çıxması haqda düşünülür.

156

Dializ

– baş  ağrısı, həyəcan, görmənin dumanlanması, agır halda qıc-

olmalarla müşayiət olunur.

•  Adətən, tədricən göstəricilər endirilir (qisa proseduralar hər 

gün)

Birinci hemodializin aparılma qaydası

•

  Xəstələrdə potensial infeksiya riskləri təyin olunur.

•  Zərdabda viruslar yoxlanılır (B, C hepatitləri, HİV), bəzi 

mərkəzlərdə meticillin-rezistent Staphylococcus aureus, vankomit-

sin-rezistent Enterococcus infeksiyalar da axtarılır.

•  Əgər virusların yoxlanma nəticələri məlum deyilsə, onda 

dializ cihazları istifadədən sonra mütləq dezinfeksiya olunmalıdır 

(məs. Dialox ilə).

•  Təcili mərkəzi venoz kateter istifadə olunursa, kateterin ucu-

nun pozisiyası rentgenoloji müəyyən olunmalıdir (bud kateterində 

lazım olmur).

•  Xəstənin quru çəkisi təyin olunur, heparinləşdirmə variantı 

seçilir.

Yaşlı şəxslər üçün HD rejimi aşağıdakılar seçilir:

•  Dializator – 1,6 m

2

, aşağı keçiricilikli, sintetik membran və 

buxar sterilizasiyadan keçmiş olmalı;

•  Qanın cərəyan sürəti – 150 ml/dəq, hər sonrakı dializdə 25 – 

50 ml/dəq artırmaq; 

•  Müddət – 2 saat, hər sonrakı dializdə 1 saat artırılır və 4 saata 

çatdırılır;

•  Dializatın sürəti  500 ml/dəq;

•  Dializatın temperaturu – 36 Cº;

•  Dializatda natrium;

•  Zərdabda natriumun səviyyəsi >125 mmol/l – dializatda 

natriumun səviyyəsi 140 mmol/l;

•  Zərdabda natriumun səviyyəsi  <125 mmol/l -  dializatda 

natriumun konsentrasiyası plazma səviyyəsindən 15 mmol/l-dən çox 

olmamalı;

157

Fəsil 6. Proqram hemodializi (PH)

•  Zərdabda natriumun səviyyəsi  >155 mmol/l – natriumun 

dializatda səviyyəsi  plazmadakı  səviyyədən 15 mmol/l-dən az 

olmamalı.

     

6.6. Hemodializ zamanı fəsadlar

Son 25 ildə hemodializ zamanı müşahidə olunan fəsadların 

xüsusiyyətləri çox dəyişmişdir. Hemodializ texnologiyasının  əhə-

miyyətli inkişafı (xüsusən hemodializ cihazlarının xəstə  təh lü kə-

sizliyinin nəzarəti sisteminin təkmilləşdirilməsi), dializatın ha-

zırlanması (su standartlarının yaxşılaşması, bikarbonat dializatın 

istifadəsi), membrana uyğunlugu (sintetik membranlarin tətbiqi) və 

s. dializdaxili texniki ağırlaşmaların azalmasına səbəb olmuşdur. Bu 

gün ürək-damar ağırlaşmalarından olan dializdaxili hipotenziya və 

əzələ qıcolmaları çox müntəzəm təsadüf olunur. Buna səbəb son illər 

dializ populyasiyasının demoqrafi yasının dəyişilməsi (yaşın və ya-

na şı xəstəliklərin artması) və ultrafi ltrasiya sürətinin artması nəticə-

sin də dializ müddətinin azalmasıdır. İndi dializ xəstələrinin yarıya 

qədəri şəkərli diabet olduğu üçün onlar ürək-damar pozğunluq la rı na 

daha çox meyllidirlər.

Dializdaxili

 

Hemodializ zamanı  ən çox müşahidə olunan ağırlaşmalar – 

hipotenziya (20–30%), qıcolmalar (5–20%), ürəkbulanma və qusma 

(5–15%), baş  ağrıları (5%), döş  qəfəsində  ağrılar (2–5%), beldə 

ağrılar (2–5%), qaşınma (5%), yüksək hərarət və üşütmə (1%) təsadüf 

olunur. Qeyd olunan ağırlaşmalar təcili hemodializ prosedurasının 

keçirildiyi zaman müşahidə edilir və bütün hallarda təcili müalicə 

tədbirlərinin görülməsini tələb edir.

Dializ zamanı müntəzəm müşahidə olunan və standart tədbirlər 

tələb edən ağırlaşmalar cədvəldə verilir (cədvəl 6.4).

                     

158

Dializ

Cədvəl 6.4

Hemodializin əsas fəsadları

Ağırlaşmalar

Ağırlaşmaların tezliyi, %

Tibbi:

Hipertonik krizlər 

Hipotenziya 

Ürək ritminin pozulması

Perikardit

Stenokardiya

Baş ağrıları

Baş beyinin qan dövranının pozulması

Ürəkbulanma və qusma

Pirogen reaksiya

Əzələlərin səyriməsi və qicolmalar

Əzələ zəifl iyi

Qanın dializatorda tromblaşması

Müsariqə və ağciyər arteriyalarının trombozu 

Hemorragiyalar

Mədə-bağırsaq qanaxması     

Qaşınma

Beldə ağrılar

Hemoliz

Osmolyarlığın pozulması sindromu

Dializsonraki zəifl ik sindromu

“Ağız quruluğu”

“Narahat ayaqlar”

               11

               25

               2,1

               0,54

               4,5

               5,0

               0,06

               11,6

               1,4

               12,0

               8,7

               1,0

               0,02

               1.2

               0.5

               10,4

               4,8

               3,1

               0,2

               3,4

               7,6

               8,9                

Texniki:

Dializatordan qanın dializata axması

Qan magistrallarının xəstədən ayrılması

Qan magistrallarında hava embolu

Yeni dializator sindromu

Endotoksinemiya

               0,9

               0,22

               0,46

               0,04

               0,03

            

 

159

Fəsil 6. Proqram hemodializi (PH)

Hipotenziya.

 Hemodializ zamanıı ən müntəzəm təsadüf  olunan 

ağırlaşmalardan biri arterial hipotenziyadir və müxtəlif səbəblərdən 

baş verir (cədvəl 6.5).

Əksər halda arterial hipotenziya qanın həcminin artıq və sürətli 

azalması nəticəsində ürəyin vurğu həcminin aşağı düşməsindən baş 

verir. Bunun qarşısını almaq üçün UF üçün xüsusi qurğu istifadə 

olunmalıdır. 

             Cədvəl 6.5

Dializ zamanı hipotenziyanın səbəbləri

___________________________________________________

Müntəzəm təsadüf olunan səbəblər:

1.Qanın həcminin çox azalması

a) UF-nın dəyişməsi;

b) UF-nın yüksək səviyyədə olması;

c) bədən çəkisinin “quru çəkidən” aşağı düşməsi;

d) dializatda natriumun az olması.

2. Vazokonstriksiyanın azlığı

a) asetat dializatı;

b) isti dializat;

c) qida qəbulu;

d) toxumaların işemiyası (mediator-adenozin anemiyada güc-

lənir);

е)   vegetativ sinir sistemi neyropatiyası (məs. diabetdə güclənir);

f) antihipertenziv müalicə.

3. Kardial faktorlar ilə əlaqədar

a) ürək vurğu həcmi ürəyin dolmasından asılıdır

– diastolik disfunksiya, sol mədəciyin hipertrofi yası  ÜİX və s. 

nəticəsində;

b) ürəyin yığılmasının pozulması;

– beta-blokatorların istifadəsi;

– izolə olunmuş uremik neyropatiya;

– ahıl yaş;

160

Dializ

c) başqa səbəblərlə  əlaqədar ürək artımını artırmaq mümkün-

süzlüyü;

– hipertenziya, ateroskleroz, miokardin kalsifi kasiyası, qapaqların 

zədələnməsi, amiloidoz və s. nəticəsində miokardin pis yığılması.

Seyrək təsadüf olunan səbəblər:

1. ürək tamponadası;

2. miokard infarktı;

3. gizli qanaxma;

4. septisemiya;

5. aritmiya;

6. dializatora reaksiya;

7. hemoliz;

8. hava emboliyası.

__________________________________________________

İdeal halda UF bütün dializ boyu eyni sürətlə daimi olmalıdır. UF 

üçün qurğu tətbiq olunmayan cihazlarda UF TMT-dən asılı olur və 

qısa müddətdə xəstə böyük miqdar maye itirə bilər. Bunun qarşısını 

almaq üçün su üçün keçiriciliyi az olan dializatorlar tətbiq olunur.

Dializarası dövrdə bədəndə az su yığılmalıdır (çəki artımı 1 kq/gün). 

Buna nail olmaq üçün ən mühüm şərtlərdən biri pəhrizdə xörək 

duzunu və dializatda natriumu azaltmaq lazımdır.

Bədən çəkisi quru çəkidən aşağı olan xəstələrdə  UF hipotenziyaya 

səbəb olur. Odur ki, Het nəzarət olunması düzgün qərar çıxarmağa 

imkan verir.

Natriumun dializatda konsentrasiyasının azlığı.

 Dializatda 

natriumun aşağı konsentrasiyası qan plazmasında natriumun 

azalmasına səbəb olur. Hipotonik damardaxili mühitdən osmotik 

konsentrasiyanı  bərabərləşdirmək üçün su hüceyrəarası sahəyə 

keçir. Dövr edən qanın həcmi (DQH) azaldığı üçün hipotenziya 

baş verir. Bu əsasən dializin birinci saatında müşahidə edilir. Əgər 

dializin başlanğıcın da dializatda natriumun konsentrasiyası 4 mekv/

161

Fəsil 6. Proqram hemodializi (PH)

l-dən azdırsa, onda UF dializin əvvəlində aşağı səviyyədə aparılır. 

Bu DQH osmotik azalmasını kompensasiya edir.

Bəzi nefroloqların fi krinə görə hər bir xəstənin plazasındakı na-

trium səviyyəsinə görə individual həssaslığı olur. Odur ki, bütün 

xəstələrə dializ məhlulu eyni “one-size-fi t-all”  (hamı üçün bir) 

olmamalıdır, individual səviyyənin seçilməsi məqsədəuyğundur.

Başqa bir təklifdə dializin başlanğıcında dializatda yüksək kon-

sentrasiya Na götürmək və dializin axırına onu endirmək (Na qra-

dienti ilə dializ). Amma hələlik natrium qradienti ilə dializin gedişi 

zamanı hipotenziyanın qarşısının alınması haqda qəti fi kir yoxdur.

Dializ zamanı Het monitorunun istifadəsi vaxtında sindializ 

hipotenziyanın baş verəcəyini söyləməyə imkan verir.