M Ə cbur I Ə m ə k V
M
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
7
ə cburi Ə m ə k C ə mi Alver____ S ə nayel əş mi ş Ölk ə l ə r 360,000 270,000 Keçid-dövrü Ölk ə l ə ri 210,000 200,000 Asiya v ə Sakit Okean 9,490,000 1,360,000 Latın Amerika v ə Karib körf ə zi 1,320,000 250,000 Sahara Afrika Ölk ə l ə ri 660,000 130,000 Yaxın Şə rq v ə Ş imali Afrika Ölk ə l ə ri 260,000 230,000 Dünya 12,300,000 2,440,000 B Ə T t ə r ə find
ə n ölk
ə l ə r üzr ə aparılmı ş ara
ş dırmalar m ə cburi
ə m ə k v ə m ə cbur etm ə halları bar ə d ə kifay
ə t q
ə d ə r m ə lumat toplamı ş dır v
ə bu da göst ə rir ki, i şə götür
ə nl ə r külli miqdarda g ə lir ə ld ə edirl
ə r. T
ə kc ə insan alverind ə n illik g ə lirin miqdarı n ə az n
ə çox 32 milyard AB Ş dollarına b ə rab ə rdir. Adam ba ş ına
ə n çox g ə lir g
ə tir
ə n sah
ə cinsi istismar sah ə sidir. C ə mi g
ə lirin yarısı s ə
əş mi ş ölk ə l ə rin payına dü ş ür.
8
ş a ğ ıda m ə cburi ə m ə yin müasir dünyamızda rast g ə lin ə n b ə zi nümun ə l ə ri verilib: •
Borcdan asılı ə m ə yin ə n ə n ə vi formaları C ə nubi Asiyada (m ə s.,
Hindistan, Nepal v ə Pakistan) k ə nd t
ə s ə rrüfatı, düyü d ə yirmanları, k ə rpic sexl ə ri v
ə dig
ə r iqtisadi f ə aliyy
ə t sah
ə l ə rind ə mü ş ahid
ə olunur. Ə g
r ail ə nin ba ş çısı olan ki ş i ehtiyac yarandıqda öz i şə götür
ə nind
ə n avans öd ə ni ş v ə ya kredit götürm ə k üçün n
ə inki öz
ə m ə yini el ə c ə d ə bütün ail ə üzvl
ə rinin
ə m ə yini “girov” qoyursa, o zaman borcdan asılı ə m ə k bütün ail ə ni t
ə siri altına ala bil ə r.
•
ə saxlama v ə zorakılı ğ ın dig ə r formaları Latın Amerikasında ya ş ayan yerli aborigen v ə dig
ə r kasıb insanları yükvurma, m ə d ə n v
ə k
ə nd t
ə s ə rrüfatı sah ə l ə rind
ə m
ə cburi
ə m ə y ə
vadar ed ə bil ə r. Bu system kifay ə t q
ə d ə r mür ə kk ə b olan podratçı v ə
ə t bir sistemdir v ə onların hamısı bu borclu i ş çil ə rd ə n öz paylarını alırlar, b ə zi i ş çil
ə ə ld
etm
ə d ə n ill ə rl ə i ş l ə m ə li olurlar. •
ə cburi u ş aq ə m ə yi Afrikanın bir çox regionunda geni ş yayılıb v ə
bu, u ş aqları uzaq şə h
rl ə rd ə ya
ş ayan qohumlara q ə yyumlu
ğ a verm
ə
kimi ə n ə n ə vi praktikaya ə saslanır. Valideynl ə rin
ə u
ş aqlarının t ə hsil
almalarına dair v ə d verilm ə sin
ə baxmayaraq, çox hallarda o ğ lanlar v
ə
qızlar ev qulluqçuları kimi k ə nd v
ə balıqçılıq t ə s
rüffatında v ə yaxud seks biznesind ə q ə ddarcasına istismar olunurlar. Amma m ə cburi
u ş aq ə m ə yi v ə u ş aq alveri t ə kc
Afrika üçün xarakterik deyildir. B Ə T- in t ə xmini hesablamalarına gör ə dünyadakı m ə cburi
ə m ə k qurbanlarının 40%-ini u ş aqlar t
əş kil edir. •
ə istismar edici ə m ə k müqavil ə si sistemin ə ba ğ lı m ə cburi ə m ə k praktikalarına bügün dünyanın h ə r yerind ə rast
g ə lm ə k olar. M ə s
l ə n, İ ndoneziya, Hindistan, Filippin v ə dig
ə r Asiya
ölk ə l ə rind
ə n olan miqrant i ş çil
ə r ə m ə k müqavil ə sin
ə “borca gör ə
ğ lı” v
ə ziyy
ə t ə dü ş ürl ə r, çünki onlara külli miqdarda rüsumlar t ə yin
edilir v ə onların getdikl ə ri ölk
ə l ə rd ə i ş yerl
ə rini d
ə yi ş m ə k imkanları dem ə k olar yoxa b ə rab
ə rdir. Asiyalı i ş çil
ə rin
ə sas h
ə d ə f ölk ə l ə ri
Sinqapur, Malayziya v ə Yaxın Şə rq ölk
ə l ə ridir. Avropada ə m ə k agentlikl ə ri miqrant i ş çil
ə rin istismarına dair hesabatlardan sonra ciddi n ə
ə tl ə üzl əş mi ş l ə r. Gizli i ş l ə müt
əşə kkil cinay ə t arasında s ə rh ə dl ə r b ə z ə n görünm
ə z formaya çatır. •
əşə kkil insan alveri cinay ə ti n ə tic ə sind ə ba ş ver ə n m ə cburi ə m ə k dünyanın h ə r yerind ə seks biznesind ə rast g
ə lin
ə bil
ə r. Bir çox ölk ə
ə rd ə fahi şə liyin gizli xarakter da ş ıması s
ə b ə bind ə n müt əşə kkil
cinay ə t şə b ə k ə l ə ri barlar, fahi şə yuvaları v ə
şə xsi evl ə ri g ə nc qadın v ə
ş aqlarla t ə min edirl ə r. Ehtimal etm ə k olar ki, İ nternet v ə turizm
seksual m ə qs ə dli insan alverini stimulla ş dırmı
ş dır. Müt
əşə kkil
cinay ə tkarlıq insan alverinin ba ş qa formalarında rast g ə lin
ə bil
ə r,
m ə s ə l ə n ə m ə yin istismarı m ə qs
dil ə insan alveri. Bir çox hallarda bu fırıldaqçılıqla i şə götürm ə , reketçilik v ə miqrant i ş çinin qazancından g ə
ə ld ə etm ə k üçün onu qaralamaq yolu il ə edil
ə bil
ə r.
9
İ qtisadi sektorlar riskl ə üz-üz ə M ə cburi ə m ə k qurbanlarının mü ə yy
n edilm ə si v ə qorunması üçün daha ciddi s ə yl
r göst
ə rilm
ə yinc
ə , m
ə cburi
ə m ə yin daha çox t ə sir etdiyi iqtisadi sektorlar haqqında etibarlı statistik m ə lumat ə ld ə etm ə k ç ə tin olaraq qalacaq. B Ə T-in hesablamalarına gör ə insan alveri qurbanlarının 43 faizi kommersiya xarekterli seks biznesind ə , 32 faizi dig ə ə l
rind ə v ə 25
faizi h ə m ə m ə k h ə m d ə cinsi istismar sah ə l
rind ə istismar olunurlar. M ə cburi
ə m ə yin v ə borcdan asılı ə m ə yin dig
ə r formaları ə sas
ə n ixtisas t ə l
b etm ə y ə n iqtisadi sah ə l
rd ə ba ş verir ki, burada i ş
ə rin dövriyy ə si yüks
ə kdir v
ə i şə götür ə nl ə r i
ş çil
ə ri saxlamaqda ç ə tinlik ç
ə kirl
ə r.
A ş a ğ ıda bir çox ölk ə l ə rd ə m ə cburi ə m ə yin ciddi problem yaratdı ğ ı iqtisadi sektorların tam olmayan siyahısı verilmi ş dir: •
Tikinti v ə k ə rpic sexl ə ri;
•
K ə nd t
ə s ə rrüfatı v ə ba ğ çılıq;
•
M ə d ə n s ə nayesi v ə yükl
ə m ə ; •
Ə rzaq emalı v ə qabla
ş dırma s
ə nayesi;
•
Evd ə xidm
ə t v
ə dig
ə r xidm
ə t v
ə t ə mizlik i ş l ə ri;
•
Fabrik i ş i, tekstil v ə geyim i
ş l ə ri; •
Restoran v ə çatdırılma; •
Seks v ə
ə yl ə nc ə sah
ə si;
•
N ə qliyyat; •
ə lif formaları, m ə s
l ə n müt əşə kkil
dil ə nçilik v ə ya kiçik ticar ə t.
Bu sektorların bir çoxu ə m ə k müf
ə tti
ş l ə ri, dig ə ə orqanları v ə z
r ə rç ə k ə nl ə r ə yardım
assosasiyaları t ə r ə find
ə n ə lçatmazdır. Yüks ə k i ş çi axıcılı ğ ı, çox zaman i ş in mövsümi xarakter da ş
ə kk ə b sub-podratçı müqavil ə sistemi v ə tikinti sektoru misalında tez-tez d ə yi
il ə n i ş
sah ə si kimi faktorlar bu sektorlara n ə zar
ə ti ç
ə tinl
əş dirir. Evd ə xidm
ə t v
ə fahi
şə lik kimi dig ə r i
ş l ə r ictimaiyy ə tin gözünd ə n uzaq olur çünki ə ks
r hallarda bu f ə aliyy ə tl ə r şə xsi mülkl ə rd ə ba ş verir ki, oraya da ə m ə k müf
ə tti
ş l ə ri daxil ola bilmirl ə r. 10
ə ssas i ş çi qrupları M ə cburi ə m ə k müxt
ə lif s
ə naye sah
ə l ə rind ə a ş kar edilir v ə o h
ə m qanuni h ə m d
ə qeyri-formal müqavil ə
ə sasında i ş l
y ə n i ş çil
ə r ə t ə sir edir, bununla bel ə b
ə zi kateqoriyadan olan i ş çil
ə r dig ə rl ə rin ə nisb ə t ə n daha z ə if v ə h
ə ssasdırlar. İş yerl
ə rinin t
ə crid olunması v ə
xsi evin toxunulmazlı ğ ı prinsipi s ə b ə bind ə n b ə zi i
ş çil
ə ri tapmaq ç ə tindir.
Ə m ə k müf ə tti ş l ə ri öz v ə zif ə l ə ri v ə
s ə lahiyy ə tl ə rin ə müvafiq olaraq a ş a ğ ıdakı kateqoriyalardan olan i ş çil ə r ə xüsusi diqq ə t yetirm ə lidirl ə r:
•
Yazılı s ə n ə dl ə r ə
ə sas ə n i ş yerind
ə diskriminasiya tendensiyalarından ə ziyy
ə t ç
ə kmi
ş qrupların bir hiss ə si olan i ş çil
ə r, m
ə s ə l ə n, Latın Amerikasında yerli aborigenl ə r, Avropada qaraçılar v ə ya C
ə nubi
Asiyada kastalar v ə tayfalar; •
Tez-tez diskriminasiya il ə üzl
əşə n v
ə
ə sas ə ə lveri
ş li
olan iqtisadi sektorlarda (m ə s ə l ə n, tekstil, geyim ş eyl ə ri v
ə ya ev
qullu ğ u) i ş l ə y ə n qadınlar; •
U ş aqlar bel ə i
çi kateqoriyası hesab edilmirl ə r. H ə ssas qrup kimi u ş
ə m ə k ya ş ından yuxarı ya ş ı olan g
ə nc insanlardır v ə
ə bul edil
ə bil
ə n i
ş l ə rd ə i ş l ə y ə bil ə rl ə r. U ş aqlar B Ə T 182 saylı Konvensiyasında göst ə ril ə n u
ş aq
ə m ə yinin ə n pis formalarına c ə lb
oluna bilm ə zl ə r v
ə 138 saylı Konvensiya il ə mü
ə yy ə n edilmi ş ya ş
h ə ddind
ə n a
ş a ğ ı ya ş da ola bilm ə zl ə r. Ə m ə k müf
ə tti
ş l ə ri u ş aq i ş çil
ə rin
xüsusi v ə ziyy ə tl ə rini v ə el ə c ə d ə u ş aq
ə m ə yinin ə n pis formalarını anlamalıdırlar, çünki bunlar m ə cburi ə m ə k v ə insan alveri il ə sıx
ba ğ lıdırlar; •
Miqrant i ş çil
ə r, xüsusil ə qeyri-leqal statusu olan i ş çil
ə r. Bu cür i ş çil
ə r ad ə t ə n tikinti, k ə nd t ə s ə rüffatı, istehsalat v ə dig ə r sektorlarda i ş l
yirl ə r v ə çox zaman onlar dig ə r i
ş çil
ə rl ə müqayis ə d ə daha pis i ş
raitind ə
çalı ş ırlar. |