M Ə cbur I Ə m ə k V
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Anlayı ş lar v ə konsepsiyalar Ə m ə k müf ə tti ş liyi Bu kitabda ə m ə k müf ə tti ş liyinin funksiyaları a ş a ğ ıdakı kimi mü ə yy ə n edilmi ş dir: a)
Ə m ə k müf ə tti ş l ə rinin t ə min ed ə bil
ə c ə kl ə ri h ə dd ə q ə d ə r ə m ə k şə raitin
ə dair v
ə
i ş çil
ə rin öz i
ş l ə rini yerin ə yetirdikl ə ri zaman onların qorunmasına dair qanuni müdd ə
ə min etm
ə k; buraya i ş saatları, maa ş , t
ə hlük
ə sizlik,
sa ğ lamlıq v ə rifah, u ş aqların v ə g ə ncl ə rin i şə götürülm ə si v
ə dig
ə r müdd
ə alar
daxildir; b) Hüquqi müdd ə
ğ un i
ş l ə m ə k üçün ə n effektiv vasit ə l
r ə dair i şə götür
ə n v
ə
i ş çil
ə r ə texniki m ə limat v ə d ə st ə k t ə min etm
ə k;
c) Mövcud qanunvericilik t ə r ə find
ə n xüsusi olaraq n ə z
r ə alınmayan çatı ş mazlıqlar v ə
ə lahiyy
ə tli qurumun n ə z
rin ə çatdırmaq. (Madd ə 3, Ə m ə k N ə zar ə tin
ə (S
ə naye v
ə Kommersiyada) dair Konvensiya, No. 81, 1947)
3
4
ə cburi Ə m ə k M ə cburi ə m ə k anlayı ş ı B Ə T-in 29 saylı M ə cburi Ə m ə y ə dair Konvensiyasında (1930) mü ə yy ə n edilmi ş dir. Bu Konvensiyanın 2-ci madd ə sin ə ə sas ə n m ə cburi ə m ə k: “
st ə nil ə n c ə za qorxusu il ə , h ə min şə xsin könüllü razılı ğ ı olmadan, ist ə nil ə n şə xsi bütün növ i ş l ə r icra etm ə y ə v ə ya xidm ə tl ə r göst ə rm ə y ə vadar etm ə k.” Bu anlayı ş ın bir neç ə elementi ə traflı izahat t ə l ə b edir: 1. “Bütün i ş
ə yaxud xidm ə t” dedikd ə bütün növ i ş l
r, i şə götürm ə v ə v ə zif ə
n ə z ə rd ə tutulur. Buna gör ə d ə ə m ə k münasib ə tinin xüsusiyy ə ti v
ə ya
qanuniliyi kimi faktorlar öz ə h ə miyy
ə tini itirir. M ə s
l ə n, fahi şə lik b
ə zi ölk
ə l ə rd ə
qeyri-qanuni olsa da o yen ə d ə 29 saylı Konvensiyanın ə hat
ə sin
ə dü
şə bil
ə r.
Ev i ş i bir çox hallarda ə m ə k qanunu il ə t ə nziml
ə nmir; amma, 29 saylı Konvensiyada göst ə rildiyi kimi m ə cburi
ə m ə k halları şə xsi evl ə rd ə d ə ba ş
ver ə bil
ə r.
2. “ İ st ə nil
ə n şə xs” dedikd ə h ə m böyükl
ə r h
ə m d
ə u ş aqlar n ə z ə rd ə tutulur. Eyni zamanda h ə min
şə xsin m
ə cburi
ə m ə k halının qeyd ə alındı ğ ı ölk
ə nin
v ə t ə nda
ş ı olub-olmaması da ə h
miyy ə tsiz faktordur. 3. “H ə d ə qorxusu altında” dedikd ə t
kc ə cinay ə t sanksiyaları deyil, eyni zamanda m ə cbur etm ə nin müxt
ə lif formaları, m ə s
l ə n h ə d ə l ə m ə , zorakılıq, şə xsiyy
ə ti t
ə yin ed
ə n s
ə n ə dl ə rin saxlanması, maa ş dan tutmalar v ə yaxud
maa ş ın öd ə nilm
ə m ə si halları da n ə z ə rd ə tutulur. Ə sas m ə s ə l ə odur ki, i ş çi
ist ə nil ə n vaxt
ə m ə k münasib ə tini pozmaqda azaddır v ə bu zaman onun heç bir hüququ v ə ya güz əş ti
ə lind
ə n alına bilm ə z. Misal olaraq i ş çinin almalı oldu ğ
ş ı itirm
ə t ə hlük ə si v ə yaxud zorakılıqdan qorunma ğ a dair hüququ göst ə ril ə bil
ə r.
4. “Könüllü” dedikd
ə i ş çinin h ə min ə m ə k münasib ə tin ə girm
ə k üçün verdiyi razılıqdır. İş çi ə m ə k müqavil ə sini heç bir aldatma v ə ya m
ə cbur etm
ə halı
olmadan imzalaya bil ə r, amma o, razılıqla imzalanmı ş müqavil
ə ni ist
ə nil
ə n vaxt l əğ v etm
ə azadlı
ğ ına malik olmalıdır. Ba ş qa sözl
ə , azad v
ə m ə lumatlı razılıq i şə götürm
ə nin
ə sasını t
əş kil etm
ə lidir v
ə bu hal bütün ə m
k münasib
ə ti boyunca davam etm ə lidir.
Ə g ə r i şə götür ə n v
ə ya i
şə götür
ə n aldatma v ə ya m
ə cbur etm
ə hallarına yol vemi ş s
, razılıq öz ə h ə miyy
ə tini
itirmi ş olur. İ nsan alveri M ə cburi ə m ə k bir çox hallarda insan alverinin n ə tic
ə si olaraq ba ş verir. Bu hal şə xsin, bir çox hallarda s ə rh ə dl ə ri keç ə r ə k, istismar m ə qs
dil ə da ş ınması dem ə kdir.
İ nsan alveri BMT-in 2000-ci ild ə
ə bul olunmu ş Transmilli Müt əşə kkil Cinay ə tkarlı
ğ a Qar
ş ı Konvensiyasının ə lav
ə si olan
İ nsan,
xüsusil ə Qadın v ə U ş aq Alverinin Qar ş ısının Alınması, M ə hdudla
ş dırılması v ə C
zalandırılmasına dair Protokolunda (Palermo Protokolu) t ə sbit olunmu ş dur. Palermo Protokolu insan alverini kontrabandadan istismar, aldatma v ə m ə cbur etm
ə elementl ə ri vasit
ə sil
ə ayırmı
ş dır. Protokola gör ə
ə 3):
“ İnsan alveri - qorxu və ya güc işlətmə və ya zor işlətmənin başqa formaları, oğurlama, aldatma, tələ qurma, vəzifədən və ya həssas situasiyadan sui istifadə etmə, ödəniş və ya digər xeyir vermək və ya almaq vasitəsilə şəxsin digər şəxs üzərində istismarı məqsədilə razılığının alınmasına nail olmaqla insanların işə götürülməsi, daşınması, köçürülməsi, gəmi ilə daşınması və ya qəbul edilməsi deməkdir. İstismar dedikdə ən azından başqalarının fahişəlik və ya cinsi istismarın digər formaları, məcburi əmək və ya xidmətlər, quldarlıq və ya buna oxşar praktikalar, qulluqçu kimi saxlama (servitude) və ya orqanların çıxarılması halları başa düşülür.” Bu anlayı ş kifay ə t q ə d ə r mür ə kk ə bdir amma a ş a ğ ıdakı elementl ə r ə bölün ə bil ə r: •
F ə aliyy ə tl ə r: i şə götürm ə , n
ə qliyyat, da ş ınma, g
ə mi il
ə limana
çatdırma v ə ya şə xsin q
ə bul edilm ə si
•
ə l ə r: güc, aldatma, o ğ urlama, m ə cbur etm
ə , fırıldaqçılıq, h ə d
- qorxu, v
ə zif
ə d ə n v ə ya h ə ssas v
ə ziyy
ə td ə n sui istifad ə etm ə
• M ə qs ə d: istismar, m ə cburi ə m ə k v ə orqanların çıxarılması da daxil olmaqla Bütün m
ə cburi
ə m ə k hallarının heç d ə hamısının insan alverinin n ə tic
ə si olmadı ğ ını anlamaq vacibdir. Bundan ə lav ə , dem
ə k olar ki, bütün insan alveri halları m ə cburi
ə m ə kl ə n ə tic
ə l ə nir (t ə kc ə
orqanların çıxarılması istisna olmaqla). B Ə T-in nöqteyi n ə z
rind ə n yana ş saq, i
ş çini saxlamaq üçün m ə
ə v
ə aldatma elementl ə rind
ə n istifad ə olunan m ə cburi
ə m ə k halı il ə qeyri-standard ə m ə k şə raiti arasında f ə rqi görm ə k vacibdir. İ nsanları istismaredici ə m ə k münasib ə tl ə rind
ə
qalma ğ a vadar ed ə n müvafiq iqtisadi alternativl ə rin olmaması halları özü-özlüyünd ə m
cburi ə m ə yi
t əş kil etm ə s ə d ə , bu hal Palermo Protokolunda t ə yin edil
ə n h
ə ssas v
ə ziyy
ə ti t
əş kil ed
ə bil
ə r. Buna
gör ə d ə
şə xsin azad razılı ğ ına t ə sir ed
ə bil
ə c ə k xarici faktorlar mütl ə q n ə z ə r ə alınmalıdır. Bundan ə lav ə Palermo Protokolu u ş aqlarla (18 ya ş dan a
ş a ğ ı) böyükl ə rin alveri arasında f ə rq
mü ə yy ə n etmi
ş dir. U
ş aq alveri hallarında yuxarıda verilmi ş qanunsuz vasit ə l ə rin heç birinin ə h ə miyy
ə ti yoxdur. U ş aq alveri eyni zamanda B Ə T-in 182 saylı Konvensiyasında u ş aq
ə m ə yinin ə n pis formalarından biri kimi göst ə rilmi ş dir. Bu anlayı ş ların mür ə kk ə bliyini n ə z ə r ə alaraq ə m ə k müf ə tti
ş l ə ri üçün aydın indikatorlar v ə
ə m ə liyyat t ə limatlarının hazırlanması çox ciddi ə h ə miyy ə t k ə sb edir.
5 Ə lav ə 3-d ə B Ə T-in M ə cburi Ə m ə k Konvensiyası, dig ə r müvafiq B Ə T Konvensiyaları v ə Palermo Protokolundan çıxarı ş lar verilmi ş dir. Onları qrup m əşğə l ə l ə rind ə diqq ə tl ə oxuyub v ə müzakir ə etm ə yinizi m ə sl ə h ə t görürük. 6
M Ə CBUR İ Ə M Ə K V Ə İ NSAN ALVER İ QLOBAL İ QT İ SAD İ YYATDA M ə cburi ə m ə y ə dair faktlar v ə r ə q ə ml ə r M ə cburi ə m ə yin l əğ v edilm ə si dem
ə k olar ki, yarandı ğ ı günd
ə n B
Ə T-in günd ə liyind
ə yer alır. İ lkin
vaxtlarda ə sas diqq ə tin dövl
ə tl ə r t ə r ə find
ə n t
ə tbiq edil ə n m
ə cburi
ə m ə k olmasına baxmayaraq, indi ə ks ə r cari m ə cburi
ə m ə k hallarının öz ə l iqtisadiyyatda ba ş verdiyi q ə bul edilir. 2005 v ə 2007-ci ill ə
ə B
Ə T m
ə cburi
ə m ə y ə , onun 29 v ə 105 saylı Konvensiyalara aid cari manifestl ə ri v
ə hüquqi n ə
ə l ə rin ə dair iki böyük hesabat n əş r etdirmi ş dir. H
ə r iki hesabat aydın şə kild
ə göst
ə rir ki, m ə
ə m ə k halları h ə m s ə nayel
əş mi ş h ə m d ə inki
ş af etm
ə kd ə olan ölk ə l ə rd ə ba ş verir. Bu qlobal problemdir v ə h ə r ölk
ə y ə mü ə yy ə n m
ə nada t
ə sir etm
ə gücün
ə malikdir, buna gör ə d
ə ona qar ş ı
ə y göst
ə rilm
ə lidir. 2005-ci ild ə B
T ilk d ə f ə olaraq m ə cburi
ə m ə k qurbanları (ki ş i, qadın v ə
u ş aqlar), el ə c
d ə insan alverinin n ə tic
ə sind
ə m
ə cburi
ə m ə k hallarına dair qlobal t ə xmini hesablamaları n əş r etdirdi. A ş a ğ ıdakı c ə dv ə ld ə n d ə göründüyü kimi m ə cburi
ə m ə k halları ə n çox Asiya v ə Sakit Okean hövz ə sind
ə ba
ş verir v ə bunun s ə b ə bi kimi ə n ə n ə vi borca gör ə asılılıq hallarının olması göst ə rilir. Bu h ə mçinin göst ə rir ki, s ə nayel
əş mi ş v ə keçid dövrü ölk ə l ə rind ə
m ə cburi ə m ə k ə sas ə n cinsi v ə
m ə k istismarı m ə qs ə dil ə h ə yata keçiril ə n insan alverinin n ə tic ə sind
ə ba
ş verir.
Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|