M a h m u d k a ş ğ a r I n I n çəkdiyi və «Divanü lüğat-it-türk»ə
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Divanü lüğat-it-türk _________ — --------- ---------------- ^ ^ Y a b yatarin iıstünə v , altm a qoyuİM keçs, yəhər yas ıg . Ç fc
- Divanü lüğat-it-tüf^ -------- ----------- -------- • +• — Oguzlar ıs
- FƏV’ƏL BABI Y o 1. ç: keçi q.l.n m dibindəki incə, yum şaq tü k » . i P j i Y u ğ a ^ y u x a , lavaş.
- Y a n u t: cavab. » z yanut. = sözttn cavab,». Y a n u t; əv ə z, q arşılıq . jUu Y . g
- BU BABIN MATVİ43 OLAN SÖZÜ
- HƏR NÖV HƏRƏKƏSİ İLƏ FƏ’LA N BABI
|
1 ğ 1 n; « yı ğm to p rak = yığılmış to rp aq , torpaq küməsi». Başqası da belədir. lA Y a k 1 n; yaxm. « j^ cA yakm yer = yaxm yer». lA Y a k 1 n; «J cA yakm ər = yaxm adam , yaxm qohum , doğma-əziz adam ». Bu beytdə də işlənmişdir; J J ^ V ( J ^ cA jÜü jjS — (lıl ijiJä «Y akm -yağuk körm ədhip nənqni ködhür, K adhaş tab a ıt kibi km qru bakar». Yaxmı-yavuğu körm əyib öz m alm ı görər, Q ohum -qardaşa it kimi yan baxar. (İnsanda vəfanm azlığmdan şikayətlənərək deyir; adam lar qohum -qar- daşı deyil, ancaq malı, sərvəti görür, ona əhəmiyyət verir- Y a z m a və b a s m a nüsx.əbrdə b u s ö z ü n ərəbcəsi verihT\əmişdir. Bnsim A talay b u r a d a bir yanlışlıq .sezmişdir. O n u n fikrincə, bu ifadə «lij ü j i y u r u n y aka », yəni «ipək yaxa, ipək ya.\ahq» o l m a h d ı r ( D L T , III, s.22). Salih M ütollibov d a bu ehtim a lı həqiqətə yax m sa ym ışdır (T S D , III toın, bet 28). Seçkin Ərdi i b S ə ra p T u ğ b a Y u rtsev ə r b u sözü « y u ru n y u k a » kimi o xum uş, a n c a q tərcüm əsini v e r m o m iş b r (D L T -2005, s.713). Ç i n l i b r də b u n u « y u r u n y u k a » kimi o x u u m u ş l a r ( D L T - Ç in , III cild, s.I8), lakin necə ç e v ird ik b rin i bilmirik. U y ğ u r l a r isə « y u r u n y u k a » kimi o x u m u ş vo «uzunısğa yırtılğan rəxt, ya ki ipək rəxt parçisi» kimi tə rc ü m ə e t m i ş b r ( T T D , III toın, bet 26). Bu, « u z u n u n a kəsilmiş p a l ta r , mələfə, y a x u d ipək p a l ta r» m a n a s ı n a gəlir. R ə x t - paltar, m ə b fə , ev m ü x ə lb f a tı; yol azuqəsi; q o ş q u b v a z i m a t ı m ə n a sın a g a b n ç o x m ə n a h sözdür. 28 Mahmud Kaşğari lər. Süm üyü başqasından gizbyən it kimi q ohum -qardaşa yan gözlə baxırlar). 6 ^ Y i k ə ^2*^: bir növ o td u r, bundan həsir toxunur. ü k Y a 1 1 n: alov. o t yahnı = oddan çıxan alov». Y u 1 u n: m u rd a r ihk, qoxan ihk. 6^ Y e 1 i n: yehn, qısraq məməsi. Bütün dırnaqh heyvanlarm məməsi bu sözlə ifadə olunur. B U N U N BAŞQA B İR N Ö V Ü İdJ Y a y 1 ğ; j j j yayığ kişi=əndək-döndək, hərdəmxəyaİ adam , gah b u n a, gah on a meyl edən adam». (İ*f Y a y 1 k: « ^ r ^ yayık kişi». Bu söz də bundan əvvəlki m ənada işlənir. «Bişmiş ət» m ənasm dakı «v^' pışığ ət» və « tiAı pışık» sözləri kimi. Y i t i m^O: kətən toxum u. Bu, küncüt dənəsi kimidir, lakin qırmızı olur, y ağ ın d an çıraqda istifadə edihr. A X IR D A SƏSLİ H Ə R F O L A N SÖZLƏR Y a b a-"*': yaş və islaq olan hər hansı bir şey. Oğuzca. Salih M ü tə llib o v b u s ö z ü «yik 3n» ( T S D , III to m , bet 29), S eçkin Ərdi i b S ə r a p T u ğ - ba Y u rt s e v ə r isə «yigən» ( D L T - 2 0 0 5 , s.695) lcimi ox u m u ş, «həsir o tu, q a m ış» I:imi çe- v ir m iş b r. U y ğ u r l a r b u n u « y ik ə n » kim i o xum uş, «yikən» kim i ç e v ir m iş b r ( T T D , III to m , bet 28). Deməli. h ə m i n söz u y ğ u r c a d a m in ildan bari eyni m ə n a d a işiənir. Ç i n i i b r d a «yikən» kim i o x u m u ş l a r ( D L T - Ç i n , III cild, s.20). -w s ö z ü n ü n ərəb aiifbası ila y a z ıh ş m d a bir qeyri-daqiqlik o ld u ğ u b a r a d a B. A tala- y m qeydi v a r ( D L T , III. s,24). U y ğ u r l a r ( T T D , III to m , bet 29) va Salih M ü ta liib o v o n u «yim» ( T S D , III t o m , bet 30), çinliiar «yitim» ( D L T - Ç i n , III eiid, s.20), Seçkin Ə rdi i b S a r a p T u ğ b a Y u rt s e v ə r isa «yayım » kimi ( D L T -2 0 0 5 , s.677) o x u m u şlar. Seçkin Ə rdi i b S arap T u ğ b a Y u rt s e v ə r bu sözü « yıba » kimi ( D L T -2 0 0 5 , s.688). b u n - d a n s o n ra k ı sö zü isa « y a p ı» kim i (D L T -2 0 0 5 , s. 661) o x u ın u şla r . U y ğ u r l a r ( T T D , III to m , bet 29) və çinlilar isə « y a b a » va « yapı» kimi v e r m i ş b r ( D L T - Ç i n , III cild, s.20). 29 Divanü lüğat-it-türk_________ — --------- ---------------- ^ ^ Y a b yatarin iıstünə v , altm a qoyuİM keçs, yəhər yas ıg . Ç fc cə. Y a r u: «f^ JJ:iyaru yəhm = bahq yapışqam». Iji Y ö r ə^2; yörə, çevrə, bir şeym ətrafı. Oğuzca. jj Y a z ı: yazı, boşluq, açıqhq, sahə. ^ Y a s ı: yastı, enli. yas> nənq = yastl şey, enlı nəsnə». t ; : ! : r : : L a n . r o y ™ q . . v a v i , ə < < . . y a v a » , - . n ə . < ^ awa» da deyihr. lij Y a f a-^'’: kolğan tikanı. IL Y a f a: «yafa yer = tənha, hücra yer». Uu Y a k a: yaxa, paUar yaxası. i Y a k r «J yakı-yuku ər = yaltaq adam ». Ä Y a k u: yagm urlnq, plaş. Əsl. yağku»dur, ixtisar olunmuş- dur. . , ^ Y i g yigi y S ^ Ç = b u d a ,la r, bir-birinə g.rm.5 boyuk agac. Bəzən ^ g hərfi at.laraq «£>i. yi ^ Y i e i: «o“ yigi t>Ş = ^5»' m ənas.ndadır. ^ Y . g i: « - ^ ^ y ‘8İ deyihr, əsli «cr^ yigi»dir- S. Y a i a: töhm ət, ittiham , b.rinin haqq.nda pis zənndə olm aq. * Y a 1 a: ç ö ..y in , la v a ,n bir n ö v ü .,, « ^ ^ y»i»Ç‘ Çox incə olduğu fiçün toxunan kimi öz-ozünə q>r.ian ço- ı: Salih M W .ıllita '' İJ“ f “ ■ ....- - ““ “ Y«,-..ev. .V » U„ mi (D L T -2 0 0 5 , s.675) ox u m u şlar. 30 Mahmud Kaşğari rəyə belə deyilir. A dam çörəkçini «bunu sən qırdm » deyə ittiham edə bilər. ^ Y u 1 a; çıraq, qəndil. Bu beytdə də işlənmişdir; VI (Jp j j Liüs! Ciäjl jf L ui S j I «Təgmə ewət ışka^^ k ö rü p turğıl ala, Ç akm ak çakıp ewsə kalı u d h m u r yula». İş görərkən sakit ol, heç vaxt təbsm ə, ey ər, Çaxm aq çaxan təbssə, bil, çırağı söndürər. (İşə h ö v lb başlam a, işin gedişinə bax, sakit ol, çünki çaxm aq çaxarkən təbsən adam çırağı, qəndiİi söndürər). ^ Y a 1 u; dayçaları bağlam aq üçün istifadə olunan ip, çatı. Q ısraqlar sağılan zam an dayçalar bir iplə bağlanır. Y aylaqda sağıl- m aq üçün qısraqlar dayçalarm ətrafm da dolam rlar. Y ə m ü; «bu sözü qəbul etdinm i, dediyimi eiəməyi ağhn kəsdim i» m ənasm da bir sözdür. « sən barğıl, yəm ü = sən get, yaxşımı». Əsh yəh»dir. Bu, «bəh» m ənasm dadır. 3 ‘i* [yəni -m ü] isə sual şəkilçisidir. Lu Y a n a; yenə, təkrarən, ikinci dəfə. «t 5 -ıS IL yana kəldi = yenə gəldi, ikinci dəfə gəldi, tək rar gəldi». B U N U N BAŞQA BİR N Ö V Ü Y a y a; insanm sağnsı, dah. Y alnız insana şamildir. ( jjY a V a; suyu i b tu tm aca rəng verən bir bitki. Y um şaq w i b « l ^ yawa» da deyilir. Ç i n l i b r m ə tn a l tı haşiyədə verdiiciəri q e y d d ə « a ş k a » və «ışl Divanü lüğat-it-tüf^ -------- ----------- -------- • +• — Oguzlar ıs y e r, ü i yata yer» deyirlər. Y u xarıda d ed .y.m k.m ., J vav hərfı yumşaq w-yə çevrilmışdır. FƏ’LƏL BABI ^ Y e 11 i-^^; yeddi. ^ ^ Y^ttı k a t kö k = yeddi qat goy». 31 FƏV’ƏL BABI Y o 1. ç: keçi q.l.n m dibindəki incə, yum şaq tü k » . i P j i Y u ğ a ^ y u x a , lavaş?''. Y a y ğ u k: qısrağın m am ələrinin ücü. Bəzilər. « > yazgu » yirlər. Q .pçaqca. H Ə R N Ö V H Ə RƏ K Ə St İLƏ F Ə 'A L BABI Y a n u t: cavab. » z yanut. = sözttn cavab,». Y a n u t; əv ə z, q arşılıq . jUu Y . g a ç: agac. D ö rd dildə. « 5 ^ » sözü də var. Y . p a r: mttşk, ənbər. Sərt v ilə. [ - V *P il^l- Y u 1 a r; a t c ılo v u , yü yən ı. - , V r ä r ə b u sö zü «yəUİ» o x u m a q m ü m k ü n d u r , a n c a q bız Uınx' S S y a y r u y ğ u n o la ra q . Seçkn. Ə rdi İ b S ərap )• Bu söz ds baba uyjun yurlscvsr bunu ..yuvja). k.mı 32 Mahmud Kaşğari j ^ i Y a m a r: bir yer adı. Y abaku qırlarm da böyük bir çay axır, ad m a jUu Y am ar suwı» deyirlər. Y a d a ğ : piyada. Y a r a ğ: fürsət, im kan, tav. <>u( ış yarağı = işin tavı, sırası, fürsəti, imkanı». » da deyilir. Y a m a ğ; bu atalar sözündə də işlənmişdir: « j i Ji barçın yamağı barçınka, karış yam ağı k a n şk a = ipək yamağı ipək parçaya, yun yam ağı yun parçaya yara- şar». Bununla hər şeyin, hər kəsin babı var demək istənir. J U Y 1 r a k: ıraq, uzaq. « jn J tjj yırak yer = uzaq yer». Q ohum lardan və başqasından uzaq olan şeyə belə deyihr. Bu beytdə də işlənmişdir; ( İ ' j J JljS y JU «Oğrağım kəndü yırak, Bulnadı məni karak». Gedəcəyim yer uzaq, Əsir etdi məni q ara gözlüm. (Gedəcəyim mənzil çox uzaqdır, ancaq sevgilimin qara gözləri məni əsir edib yolum dan qaytardı). Y a ğ a k: qoz, cəviz. Y a ğ u k; yaxm. « j j j yağuk yer = yaxın yer». Q ohum lara « (Ji ( S ^ yak - yağuk» deyilir. Y o n a k: eşşək, öküz və sair heyvanlarm palanı altına qoyulan şey, çul, çuval parçası. Y ə m ə k; türklərin bir boyu. Biz onları qıpçaqlardm bir boy say- dıq. H albuki qıpçaqlar da özlərini ayrı boy sayırlar. Divanü lüğat-it-türk 33 Y a ğ a n; fıl, (iki dilin - türkcə və türkm əncə - birində). ö i ^ Yağan Tegin şəxs adı kimi işlədilir. Y o ğ u n: yoğun, qalın, şişkin. 0 ^^ Y 1 1 a n: ilan. « 0 ^ j ! ok yıian = özünü ox kimi insanm və başqa can h lan n üstünə atan ilan». Y 1 1 a n: « u ^ yılan yıh = türklərin on iki ilindən birinin adı». ü'-«i Y a m a n; pis, yam an, (hər şeyin pisi). «*^' yam an ig = yaman xəstəlik, miskinlik xəstəliyi». O RTA SI S Ü K U N L U FƏ ’L İ BABI Y a 1 b ı; yastı. « ^ '- ! yalbı nənq = ağacdan oyulm uş olan enli hər şey», (dayaz boşqab kimi). J^ji Y a r t u; yonqar, talaşa. Buna bənzədilərək üzərinə bir şey yazılan lövhəyə, taxtaya da «J>ji yartu» deyilir. j ^ j i Y e r ç ü; sin daşı, məzar. u ^ ji Y o r ç ı: m ahir bələdçi, usta qılavuz. Y i n ç ü: inci. Cariyələrə də «jVj^ yinçü» deyilir. Bu məsəldə də iş- lənmişdir: « o - ^ '-^Jü ‘■ ^ j' ötlüg yinçü yerdə kalmas =dcşilmiş inci yerdə qalmaz», (dəlinmiş inci yerdə qalmaz, onu bir alan tapılar), Bu söz cariyələrin uzun m üddət ba- kirə qala bilməyəcəklərini, nəhayət, o n lan da alan tapıla- cagını bildirmək üçün söylənir. O ğuzlar və qıpçaqlar Y o ğ d u; dəvənin çənəsinin altındakı uzun tüklər. Y i g d ə: iydə. jaaj Y a m d u ; qasıq. ti-ii Y u n d ı: yem əkdən sonra qabm yaxantısı. 34 Mahmud Kaşğari Y a p r ı: « jü ijjh yap n yer = düz və enli yer». Y a p r ı; « ( j ^ yaprı kulak = palaz qulaq». Y a ş r u; gizli. « ıi'^ J' ol yaşru kəldi = o, gizlin gəldi». « jjA i yaşru ış = gizli iş». jj* j Y o ğ r u; dəvə tükünün uzun olanlan. « ı j j j ^ yoğruy» da deyilir. Bu sözdəki j r hərfı J d hərfini əvəz etmişdir. Ərəb dilində də belə şey var. Məsələn; « « » və « « j ^ ». j ' j ^ Y a ğ r u; çevrə, yaxınlıq. «<_H^!jd J J ^ j ^ ' ü* ol an q ar yağru yonm as = o onun həndəvərinə yaxuı getməz». Bu sözün başqa bir variantı « j j ^ yakru»dur. burada h ərf dəyişməsi (ü < t ) baş vermişdir. Ərəb dilində də belə hallar çoxdur. Məsələn; « ^ j ^ » sözü « jj» d » oiur, b hərfı vava çevrilir. ls j^ Y o ğ r ı; qab-qacaq. Bu məsəldə də işlənmişdir; « öij*^ .jj^ aş tatığı tuz, yoğrm yeməs = aşm dadı duzdur, duz q abda yeyilməz», (qabda ancaq duz yeyilməz). Bu söz qə- naətlə dolanm ası tövsiyə olunan adam a deyilir. Y a k r ı; iç yağu piy. Bu beytdə də işlənmişdir; ts J ^ S ^ j ^ ts J*^ j J ^ «Pışrılur y ak n kıyak, T oşğurur yoğn çanak». Bişirilər kərə yağı, piy və yağ, O nlar ilə dolub-daşar qab-qacaq. (İç yağı, piy, qaym aq bişilirər, qab-qacağı doldurar). Y a X ş ı; y a x şı, g ö z ə l, h ər şeyin g ö z ə li. «ı-SJl-! ya x şı nənq = yaxşı nəsnə», « a "l y^ıxşı ış = gözəl iş». i f ^ j i Y a r ş ı; bir şeyi yanya bölən şəxsin adı. Bu söz bir şeyin yarısı m ənasına da gəlir. « jjı,r* ^ j:i anm q yarşısı b u -o n u ya- Divanü lüğat-it-türk 7,5 nya ayıran, bölən budur», «tr^ji Vjj J( oI məninq birlə tam yarşı = o mənimlə divarda y a n -y an y a ortaqdır, divar aram ızda pərdədir». j i i j Y a f ğ u; xaqandan iki dərəcə aşağı mövqedə olan adam a verilən ləqəb. j i i j Y a f ğ u; Barsğan yaxmlığmda bir şəhər adı. H əm in şəhərin ya- xınlığmdakı bir təpəyə də bu ad verilərək «' j J j *^ Yafğu art» deyilir. liäj Y u f ğ a; oğulluq, oğulluğa götürülm üş. Y a 1 ğ a; « ^ ijä K ara Yalğa = türk diyan ilə F ərqanə arasm da sıldırım bir yer». Bu məsəldə də işlənmişdir; « ^ j ^ ijä L lş İ I x I j i j ä kara m unq kəlməginçə K ara Y alğa keç- mə = qara bəla gəlmədikcə K ara Yalğanı keçmə», (qara bəla gəlmədikcə, m əcbur qalm adıqca bu sıldınm yeri keç- mə, çünki sarpdır və həmişə qarhdır). j ^ i Y a 1 ğ u; axm aq, gicbəsər, beyinsiz. Oğuzca. Y a 1 w əfsun, sehr, tilsim. Sehrbaza yalwıçı» deyilir. Bu şeirdə də işlənmişdir; l SJJ^ uSüf (j---- iL (ijj' '-5^1 Ü--- l SJJİ Ö!' Ü------ uSI j j j l S'^Jİ «YaIwın anınq közi, Yəlkin anınq özi, Tolun ayın yüzi. U y ğ u rl a r ( I T I ) . II i lo m . bet 42) və çiniilor ( D L T - Ç in . III cild, s.30) bu sözü «yoIvi». şcirdoki «y;ılvın» sö z ü n ü isə «yəlvin» şəklindo o x u nuışlar. Salih M ü lə llib o v bu sözü «yalvvi» kimi ('l'SD. III lo m. bel 40) vermişdir. 36 Mahmud Kaşğari Yardı məninq yürək». Sehrlidir gözü, Bir qonaqdu' özü, D olunaydır üzü, Parçalandı ürəyim. (Sevgiiisindən bəhs edərək deyir: onun gözündə sehr var, onunla ovla- yır, özü içimdə qonaqdır, üzü isə on dörd gecəhk ay kimi- dir, məni baxışları ilə vurdu, ürəyim yanldı, parçaiandı). ^ Y u w k a; hər şeyin incəsi, zərifı; yuxa, lavaş. Bu məsəkiə də işlənmişdir: «jLi Uia ^ ıJÜİ; ^ ü i anası tewiük, yuw ka yapar, oğh tətik, koşa k ap ar = anası biciiklə lavaşı nazik, incə yapar, oğlu isə tətik, diribaş olduğu üçün qoşa- qoşa qapar», (anası uşağı aldatm aq üçün bichklə çörəyi incə yapar, uşaq isə zirək olduğu üçün çörəyi iki-iki qa- par). Bu söz iki hiybgərin qarşılaşm ası zam am deyihr. Y u p k a: yuxa. Bu söz ^ f ilə də deyihr, p hərfi ^ f hərfmin yerində işlənir. Bu xüsusiyyət ərəbcəyə də məxsusdur; « jJ b t'Ula^a.4 ». Son söz ərəbcələşdirilə- rək « » şəklinə düşmüşdür. c Ä Y 1 1 k ı; dörd ayaqlı heyvanlara verilən üm um i ad; sürü, ilxı. Y a r m a; U jj yarm a yuğa=bir lavaş (?) növü». U zununa ya- rılan hər şeyə belə deyihr. Y a ğ m a; türklərin bir boyunun adı. B uniara « ^ kara yağ- ma» d a deyilir. Y a ğ m a: T araz yaxm hğm da bir kəndin adı. Kənd bu adı yağ- m alardan almışdır. ^ Y a 1 m a; k aftan , qahn kaftan, yağm urluq; yapmcı. F arslar bu sö- zü türklərdən alaraq «*uL yahnah» [«yəh:ıə»], ərəblər də Divanü lüğat-it-türk 31 farslardan alaraq « kondo» sözünü « J ^ xəndək», « ö j^ yaran» kəlməsini isə «cİj'^ yarak» etmişlər. Ərəb şairi Zü r-Rümmə'^‘ həmin sö- zü bu m israda işlətmişdir; «sjj^ ı j ^ ». Heç kim çıxıb türklər bu sözü farslardan almışdır deyə bilməz. Çünki mən onu sərhədlərin lap o biri ucunda savadsız, cahil türklərin dilindən də eşitdim. O nlarm d iy an n d a ya- ğış çox yağır, onlara yapmcı hər kəsdən daha çox lazmı- dır. '-'jj Y e z n ə"^-; böyük bacmm əri. Y i g n ə; iynə. İri iynəyə, çuvaldıza 6 ^ təmən yignə» deyilir. BU BABIN MATVİ43 OLAN SÖZÜ Y u m ğ ı; toplu, çox. « ^ l- i yumğı nənq = çoxlu şey», « kişi yumğı kəldi = cam aat topa hahnda gəidi». HƏR NÖV HƏRƏKƏSİ İLƏ FƏ’ALİ BABI Y a 1 a ç ı: « j' yalaçı ər= hər şeydə insanı gü n ah k ar sayan, it- tiham edən kimsə, şərxata». ■*' D y ğ u rl a r ( T T D , III tonı, bel 45). v'inlilor (I)LT-(,'iıı. III cild. s.32). .Salih Mülnllibov ( T S I ) . 111 to m . bct 42) vn Seçkin Ərdi i b Sorap T u ğ b a Yurlscvnr (I)LT-20()5. s.654) bu şa irin adıııı şoklindo göslormişlnr. Zii r-Ri.iınmrı (696-735) Omnvilor d ö v r ü n ü n b ö y ü k şairlnrindnn biri olm uş, qodim nrəb şcir nnonnlnrini sodaqotlo d a v a m ctdirmişdir. O n u n şeirinin torcünıosi bclədir: ko-nnnohu m utoqobbi y a lm a k in = o sa n k i yalm ak gcymişdi. Yoni o, türklorin y alm a dcdiklori yapm ci geymiş kimiydi. (,'inlilor bu sözü «yo/no» kimi vcrmişlor (l)L T -(,'in. III cild. s.32). liv/ bu tipli bozi sö/lnri c iln veririk. S ö zü n tnrkib in dn hnrrı-illot varsa, o n a « m a tvi» dcyilır. 38 M ahm ud Kaşğari Y a 1 a ç ı: la v a şın bir n ö v ü n ə də y a la çı y u ğ a » d eyilir, çünki ona toxunan kimi qn'ihr. Y u b a ğ u: « a ^ ' j e ü yubağu ış = üzərində durulm anıasu əhə- m iy y ə t verihTiəm əsi lazım o la n iş». 'jh J i Y o r 1 ğ u: «jJd ’jh S i yorığu yer = gəziləsi-gedibsi yer». Bu. m əkan ismidir, zam an ismi də bebdir. j t ' j j Y 1 r a ğ u: çalğıçı; m üğənni, şərqiçi. jcU ij Y a ş a ğ u: « j ' bu ər ol uzun yaşağu = uzun yaşa- m aq bu adam m haqqıdn-». İsm i-zam an və ismi-məkan da belədir. Y a m a ğ u: «jtUL J( j j j bu ton ol yam ağu = bu paU an yama- m ağa dəyər, yam anm aq bu pah arm haqqıdır». j^Ly Y a b a k u: türklərin bir boyu. jäLy Y a b a k u: yun yoluntusu. Başdakı tük keçə kimi olduqda « j^Ly yabaku boldı» deyihr. j^Wd Y a b a k u: « u ^ Y abaku suwı = öz mənbəyini K aşğar dağla- rından alan, Fərqanə ilə Özçənd arasm da axan çay». j ä L j Y ü 1 ə g ü: dəstək, dayaq. «<-5oU jöU yüb g ü nənq = dəstək olan, dayam lan nəsnə». Y ə n i g ü: « j ^ Jf J j j bu urağut ol yənigü = bu qadm doğm aq üzrədir». HƏR NÖV HƏRƏKƏSİ İLƏ FƏ’LA N BABI ü * ^ Y a p ç a n: yovşan. v p hərfini ^ f-ə çevirm əkb « C h ^ yawçan» da deyihr. Bu qayda barədə damşm ışıq. Divanü lüğat-it-türk 39 Y e m ş ə n: qıpçaq d iy an n d a bitən bir yabanı meyvəsinin adı.-'^ Y a w ğ a n: yavan. yawğan aş = yavan aş, içində ol ol- mayan yemək». öU l Y a 1 ğ a n: yalan. Bəzən bu söz sifət olur: « y ^ yalğan kişi = yalançı adam», ^ jj- - yalğan söz = yalan söz». Y 1 ] ğ u n: yulğun, yulğun kolu. ürf% Y i p k i n^S; «uSüU yipkin nənq = qonur rəngli, tünd qınnızı, ərğuvan rəngində olan nəsnə». ü ^ Y ə 1 k i n: qonaq. « j^ ' ü ^ yəlkin athğ = ath qonaq». Oğuzlar ıs y əvəzinə əhflə bu sözə « ü ^ ' əlkin» deyirbr. ü ^ Y a m 1 a n: gəm iricibrdən olan bir siçan növü . ü ^ FƏ’İLAN BABI Y c t i g ə n4f>: «yeddi qardaş» adı veriiən ulduz, Böyük Ayı bürcü. üUu-u Y a s 1 m a n: su boşaldarkən boğazı qur-qur edən kuzə. Y a 1 1 m a n: adda-budda baş verən çapulçuluq, talançıhq. Yüklə Dostları ilə paylaş:
|