M a h m u d k a ş ğ a r I n I n çəkdiyi və «Divanü lüğat-it-türk»ə
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Qızıl qələm», «Həsən bəy Zərdabi», «Humay»
- M ah m u d al-K ashgari. C om pendium o f the Turkic D ialects (D iw a n L ugat at-Turk). İn 4 Parts, P art III. B aku, “ O zan” , 2006, 400 p.
- M a x M y ii K a u ır a p c K H H . /I,H B aH y j ı y r a r h t - t k ) p k (C jio e a p b TIO pK C K H X H 3 b IK 0 B ). B
- HayMHbiH pejıaKTop; Mjı.-Kopp. HAH A iep öaiiiiiK an a, noMCTHbm M Jie ıı T yp eu K oro JİHHrBHCTHMecKoro O öınecT B a
- AjepöaiijıvK aııa, npo(j)eccop HniaMH /I X A O A P O B K oııcyjıı.raırr: npo(J)eccop r y c e ü ıı MCIVIAMJIOB
- Mahmud KAŞĞARİ. ^DİVANÜ LÜĞAT-İT-TüRK». DÖRD CİLDDƏ. !1! CİLD. Bakı, «07an», 2006, 400 səh. Tərcümə edən və nəşrə hazır!ayan;
- Rəyçi: A M E A -nın rrıüxbir üzvü, filo log iya elnıləri doktoru, p ro fe sso r Nizam i CƏFƏF.0^/ Məsləhətçiiər
|
I lor lu'n lıorokosi ilo io'or;tn l'ı;ıbı............................................................... 52 Bu b;ıbın m ;ıl\i o h ı n l a n ..........................................................................................^4 1 lor iKU' horokosi ilo J ^ fo’lolol b;ı!n............................................................... ' Buııuıı b;ış(_ı;ı bir U(ivü.............................................................................................55 A llı horflilər b ö l m a s i ................................................................................................56 İQavd;ı |..........................................................................................................................56 B A Ş D A H Ə R F İ - İ L I . Ə T L İ 1 E ’L L Ə R K İ T A B I .........................................57 İki h ə r f l i b r b ö lm ə s i..................................................................................................58 Bu b a b m başc|a bir ik 'İ v ü ........................................................................................64 Üç hərflilər bölm əsi........................................................................................ 65 Ortası hərəkəli fə’əldi b ab ı................................................................65 Bu babın m üzaəf olanları.............................................................................. 76 Bunun başqa bir növü....................................................................................78 Sonu hərfı-illətli olanlar.................................................................................79 [Qayda].............................................................................................................. 82 D örd hərflilər bölm əsi.................................................................................. 106 Hər növ hərəkəsi ilə ortası sükunlu fə’ləldi b a b ı ....................... 106 Bu babm başqa bir növü.............................................................................. 111 Bu babm başqa bir növü..............................................................................117 Q ayda.............................................................................................................. 119 Beş hərflilər bölm əsi..................................................................................... 122 tsikÄi fə’əl’əldi b ab ı.......................................................................................122 Bu babm altı hərfliləri...................................................................................124 Ü Ç H Ə R F L İL Ə R K İT A B I........................................................................ 126 İki hərflilər bölm əsi.......................................................................................127 Bu babm misal olanları................................................................................ 127 Ortası sükunlu fe’l, fə’l, fu ’l babı.......................................... 128 Bu babm matvi o la n la rı...............................................................................144 Bu babm misal olanları.................................................................................145 j vavlı sözlərin əvvəli və sonu hərəkəh olan fə’əl babı................. 147 Sonu hərfı-illətli olan sö zlə r........................................................................ 158 Bu babm misal olan baş tərəfı hərfı-ilbtli sözləri.................................... 158 Bu babm başqa bir növü.............................................................................. 160 Q ay d a............................................................................................................... 160 J ^ f ə ’əl kökündən yaranan jv a v h s ö z b r.................................................. 161 Bu babm o rtad a j y hərfı olan sö z b ri....................................................... 163 Bu babm matvi olanları................................................................................ 167 Bu babm başqa bir növü.............................................................................. 167 [Q ayd a]............................................................................................................167 Ziyadəli sö zb r bölm əsi.................................................................................168 J c lifə ’əl babı................................................................................................... 168 J ^ f ə ’al babı....................................................................................................168 H ər növ hərəkəsi ib fə’Ii babı......................................................... 169 H ər növ hərəkəsi ib fə’alu babı............................................................170 Bu babm misal olanları................................................................................. 170 uül*ifə’lan babı................................................................................................ 171 Hər növ hərəkəsi ib JM fəy ’əI babı........................................................171 H ər növ hərəkəsi ib fə’alil babı............................................................172 Bu babm misal olanı...................................................................................... 173 Beş h ə rflib r bölm əsi...................................................................................... 174 H ər növ hərəkəsi ib fə’əb l babı........................................................... 174 394 Mahmud Kaşğari O rtası sükunlu o lan lar..................................................................................174 Bu babm başqa bir növü.............................................................................. 175 Bu babm altı h ərflib ri...................................................................................175 M Ə N Q U S F E ’LLƏ R K İT A B I................................................................. 176 İki h ərflib r bölməsi.......................................................................................177 Bu babm misal olanları................................................................................ 181 [Q ayd a]...........................................................................................................181 Ü ç hərflilər bölməsi...................................................................................... 182 H ər növ hərəkəsi ib ti- ı^ f ə ’əldi babı......................................................... 182 Bu babm mənqus olanları............................................................................ 186 [Q ayda]...........................................................................................................186 D örd hərflibr bölm əsi................................................................................187 H ər növ hərəkəsi ib t^ - i^ f ə ’ləldi babı......................................................187 Bu babm başqa bir növü..............................................................................190 Əsil kökdən yaranan fe’l b r .........................................................................191 [Q ay d a]........................................................................................................... 191 Bu babm başqa bir növü..............................................................................192 Bu babm misal o la n la n ................................................................................ 195 Bu babm altı hərfli sö z b ri............................................................................196 [Q ay d a]........................................................................................................... 196 Ü Ç H Ə R F L İ İSİM L Ə R D Ə N D Ü Z Ə L D İL M İŞ D Ö R D L Ü L Ə R K İT A B I............................................................................ 198 [İki h ərflib r b ö lm əsi]................................................................................... 199 [Q ay d a]........................................................................................................... 201 Bu babm misal o lanları............................................................................... 205 [Üç h ərflib r b ö lm ə si]...................................................................................206 H ər növ hərəkə ib ortası hərəkəli (>a i 4 J»i fa’əi, fə’ul, fə’il b ab ı.............................................................. 206 [D örd hərflibr bö m ə si].............................................................................. 223 Hər növ hərəkəsi 'b Jp ^ fa’il babı..............................................................223 Hər növ hərəkəsi ib J ^ fə’al babı.............................................................224 Hər növ hərəkəsi ib fə’la babı............................................................ 224 Hər növ hərəkəsi ib J ^ fə’lal babı.......................................................... 225 Beş h ərflib r b ö lm ə si.....................................................................................227 Bu babm altı h ərflib ri................................................................................. 22~< ^ j i ä f ə ’ubli babı............................................................................................228 fə’əllal babı............................................................................................ 228 p Ö R D H Ə R F L İ F E ’LLƏ R K İT A B I..................................................... 229 İki hərflib r b ö lm ə si..................................................................................... 230 Bu babm başqa bir növü............................................................................. 232 Bunun digər bir növ ü...................................................................................232 Bunun fərqli bir növ ü .................................................................................. 234 Divanü lüğat-it-türk ___________________________ 395 39() Mahmud Kaşğan [ Q a y d a ] ..... .......................................... ................................................................. 234 Üç h ə f r l ib r b ö lm ə s i........................................................................................... 235 O rtası hər növ hərəko ilə hərəkəii fə'əldi b a b ı ................................ 235 iia n u n başqa bir n ö v ü ........................................... ...........................................251 D ö r d hərfliİər b ö lm ə s i.......................................................................................252 O rlası sükunİLi. h ə r növ h ə rə k ə ilə hərəkəli fə'ləldi b a b ı ........... 252 Bu b a b m misal o l a n l a n .........................................................................................271 Bu b a b ın m ən q u s o l a n la rı................................................................................... 277 Q a y d a ......................................................................................................................277 H ə r n ö v hərəkəsi ilə fə'aladi, fə ’uiadı, fə'iladi j V j Ü b a b ı .....................................................................284 Bu b a b m misal o la n la rı........................................................................................ 288 Bu b a b m m ənqus o i a n l a n ....................................................................................289 [ Q a y d a ] .................................................................................................................. 289 Beş hərflilər b ö l m ə s i ..........................................................................................291 t əyn hərfm in hər n ö v h ə rə k ə ilə hərəkəli o ldu ğu ^ i J ^ f ə ’əl’adi b a b ı ...............................................................291 Bu b a b m misal o l a n l a n .....................................................................................299 Q a y d a ...................................................................................................................... 301 Beş hərflilər b ö l m ə s i ..........................................................................................305 H ə r n ö v hərəkəsi ilə fə ’ləl’ədi b a b ı ...................................................305 Bu b a b m b a şq a bir n ö v ü ...................................................................................306 Ğ Ü N N Ə L İ İ S İ M L Ə R K İ T A B I ....................................................................308 İki hərflilər b ö lm ə s i............................................................................................ 309 Bu b a b m misal o l a n l a r ı ..................................................................................... 314 (Ü ç h ərflilər b ö l m ə s i ] ........................................................................................315 H ər nö v hərəkəsi ilə ıjü ^ fə ’əl, fə’ul, fə’il b a b ı ...............................315 Bu b a b m m ü z a ə f o l a n l a n ................................................................................. 318 r3örd hərllilər........................................................................................................ 319 Bu b a b m m atvi o l a n l a n .................................................................................... 320 S o n u ğünnəli o l a n l a r .......................................................................................... 320 Bu b a b m misal o l a n l a r ı .................................................................................... 322 2 nç-lı ğ ü nnəlilor................................................................................................. 323 Bu b a b m misal o l a n l a r ı ..................................................................................... 324 D ö rd h ə r n i l ə r ........................................................................................................ 325 Bu b a b m misal o l a n ı ...........................................................................................325 fo’al b a b ı .........................................................................................................325 Bu b a b m nusal o l a n l a r ı ..................................................................................... 326 H ə r növ hərəkəsi ilə (jfJ*ifə’li b a b ı .................................................................. 326 fə'alu b a b ı..................................................................................................... 329 Bu bab ın misal o l a n l a r ı ..................................................................................... 329 D ö r d hərflilər b ö l m ə s i ............................. .......... 330 Divanü lüğat-it-türk 3‘)7 Hər növ hərəkəsi ilə fə'ləl. rə'əl b a b ı.................................................... ^30 Bu babm misal oUmlan................................................................................ 332 Bu babm ğünnəliləri.................................................................................... Bu babın mənqus olan ı................................................................................ 334 Bu babm ^ nçı-h ğünnəlisi...........................................................................334 fə’lolu babı.............................................................................................. 334 Bu babm beş hərlliləri.................................................................................. 335 H ər növ hərəkəsi i l ə j ^ ^ fə’ənlal babı.....................................................335 Axırı ğünnəli sö /lər........................................................................................^35 Bu babm misa! olanı.....................................................................................335 Bu babın başqa bir növü............................................................................. 336 Bu babm allı hərniləri...................................................................................v36 [Q a y d a]...........................................................................................................336 Ğ Ü N N Ə L İ F E ’LLƏR K İT A B I............................................................... 337 Iki hərflilər bölməsi.......................................................................................338 Bu babm misal olanı.....................................................................................339 Ü ç hərflilər bölməsi...................................................................................... 340 H ər növ hərəkəsi ilə t'ə'əldi babı..................................................... 340 M ü /a ə f babı................................................................................................... 343 D örd hərflilər................................................................................................. 343 Bu babm ləlil'növü...................................................................................... 344 D ö rd hərflilər bölməsi.................................................................................. 345 H ər növ hərəkəsi ilə fə'ləldi babı....................................................345 Bu babm başqa bir növü..............................................................................347 H ər növ hərəkəsi ilə fə’ladi babı....................................................348 Bu babın misal o la n la n ................................................................................ 350 H ər növ hərəkəsi ilə fəiladi babı....................................................350 Bu babm bcş hərniləri...................................................................................353 Bu babm dörd hərlliləri................................................................................354 D örd hərtlilərin m ü /a ə ll.............................................................................. 356 İK İ S Ü K U N L U N U N Y AN-YANA G Ə L D İY İ SÖZLƏR K İT A B I.................................................................... V57 Kətəbə.............................................................................................................. 3N6 K ətəbə-kolofon...............................................................................................386 Biblioqrafiya................................................................................................... 387 398 Mahmud Kaşğari R a m i z Ə S K Ə R 1954-cü ildə Amasiya rayonunun Qara- çanta kəndində ziyalı ailəsində doğulmuşdur. Orta məktəbi qızıl medalla başa vurduqdan sonra 1978-ci ildə M.V.Lomonosov adına Mos- kva Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsini bitirmişdir. 1978-83-cü iilərdə «Azərbaycanın səsi» radiosunda redaktor işləmişdir. 1983-84-cü illərdə yeddi dildə nəşr olunan «Azərbaycan bu gün» jurnalının baş redaktoru olmuşdur. 1984-91-ci illərdə kiril, latın və ərəb əlifba- lan ilə çıxan və Azərbaycanda ilk milli-demo- kratik mətbuat orqanı olan «Odlar yurdu» ; qəzetinin baş redaktoru vəzifəsində çalışmışdır. j 1991-93-cü illərdə «Hürriyet» qəzetinin I (İstanbul) və Ulusiararası Basın Ajansının (Ankara) Qafqaz və Orta Asiya ölkələri üzrə xüsusi müxbiri, 1993-97-ci illərdə «Yeni Forum» jurnalının (Ankara) Azərbaycan təmsilçisi olmuşdur. 1993-94-cü illərdə Xarici Turizm Şurasının mətbuat idarəsinin rəisi işləmişdir. 1994-96-cı illərdə «XXI əsr» qəzetinin baş redaktoru olmuşdur. 1992-97-ci illərdə Azərbaycan Jurnalistlər Bidiyinin (AJB) katibi olmuşdur. 1997-ci ildən AJB-nin baş katibidir. Jurnalistika sahəsində «Qızıl qələm», «Həsən bəy Zərdabi», «Humay», Türkiyənin «Yeni Orxon» və Küveytin «İslama xidmət» mükafatlanna layiq görülmüşdür. Beynəlxalq Mətbuat institutunun (Vyana), Beynəlxalq Jurnalistlər Birlikləri Konfederasiyası (iVloskva) idarə heyəti- nin, Avrasiya Jurnalistlər Konfederasiyası (Anl Dəfələrlə ABŞ, Almaniya, Rusiya, Türkiyə, Balkan, Qafqaz, Orta Asiya, Çin və ərəb ölkələrində Azərbaycanı təmsil etmişdir. Azərbaycanda və xaricdə çap olunmuş min beş yüzdən artıq məqalənin müəllifidir Filologiya elmləri namizədidir. «Qutadğu Bilig» əsəri üzrə müdafiə etmişdir. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Folklor institutunun böyük elmi işçisidir. Bakı Dövlət Universitetinin filologiya və jurnalistika fakültələrində «Türk mə- dəniyyət tarixi», «Türk yazıiı abidələri», «Kitabi-Dədə Qorqud», «Qutadğu Bilig», «Divanü lüğat-it-türk» fənləri üzrə dərs deyir, Tarixə, filologiyaya və jurnalistikaya dair bir sıra elmi əsərlər və kitablar («İqlimdən iqlimə, təqvimdən təqvimə». Bakı, İşıq, 1987; «Qutadğu Bilig», Bakı, Elm, 2003, 320 səh. və s.) yazmışdır. Yusif Balasağunlunun «Qutadğu Bilik-xoşbəxtliyə aparan elm», Faruq Sümə- rin «Oğuzlar», Bahəddin Ögəlin «Türk mifologiyası», Erik Fixteliusun «Jurnalistika- nın on qızıl qaydası» və digər kitabları ana dilimizə çevirmişdir. Evlidir, Leyla və Ayla adlı iki qızı, Atilla adlı bir oğlu var. Azərbaycan, rus, türk, alman və erməni dillərini bilir. Divanü lüğat-it-türk 399 M ah m u d al-K ashgari. C om pendium o f the Turkic D ialects (D iw a n L ugat at-Turk). İn 4 Parts, P art III. B aku, “ O zan” , 2006, 400 p. Edited and Translation with İntroduction and İndices by Dr. Ramiz ASKER Edited by Prof.Dr. Tofik HAJİYEV C.Member of National Academy of Sciences of Azerbaijan, Honorary Member of Turkish Languages Society Reviewed by Prof Dr. Nizami JAFAROV C.Member of National Academy of Sciences of Azerbaijan Advised by Prof Dr. Hüseyn İSMAİLOV Prof Dr. Mamedali KIPÇAK P ro f Dr. Azizkhan TANRIVERDİ M a x M y ii K a u ır a p c K H H . /I,H B aH y j ı y r a r h t - t k ) p k (C jio e a p b TIO pK C K H X H 3 b IK 0 B ). B 4-X T O M a X , TOM III. B aK y , « 0 3 a H » , 2006, 400 C T p . IlepeB ejı h n04r0T0BHJi k ne'iarH PaMH3 A C K E P HayMHbiH pejıaKTop; Mjı.-Kopp. HAH A iep öaiiiiiK an a, noMCTHbm M Jie ıı T yp eu K oro JİHHrBHCTHMecKoro O öınecT B a, 3acJiy5Keııııı.iH /lejiTCJib ı ı a y K H , npo(j)eccop To(|)hk rA/I,!>KMEB PeneırjeıiT; MJi.-Kopp. HA H AjepöaiijıvK aııa, npo(j)eccop HniaMH /I X A O A P O B K oııcyjıı.raırr: npo(J)eccop r y c e ü ıı MCIVIAMJIOB npo(})eccop MaMejıaJiH K b lH M A K npo(|)eccop A iH jxaıı T A H P b lB E P /I,M Mahmud KAŞĞARİ. ^DİVANÜ LÜĞAT-İT-TüRK». DÖRD CİLDDƏ. !1! CİLD. Bakı, «07an», 2006, 400 səh. Tərcümə edən və nəşrə hazır!ayan; Ramiz 8 S K Ə R 4(1!) M dhnnul Ka^ğari Elmi redaktor. AMEA-^nın rnüxbir üzvij, rürŞc Di! Q ıjrunHjnun fəxri ü 'v i^ əm əkdar elm xadirn^ fiıoiogiya elrnləri doktoru, p ro fe sso r Tofiq hlA C lY E V Rəyçi: A M E A -nın rrıüxbir üzvü, filo log iya elnıləri doktoru, p ro fe sso r Nizam i CƏFƏF?.0^/ Məsləhətçiiər: pro fe sso r Hüseyn İS M A Y ILO V p rofessor M əm m ədəii Q lP Ç A Q pro fe sso r Ə zizxan TANF^IVERDI N ə ş r iy y a tn ı d ire k to rn : A s if f'^U S r;:.'^/İL I T e x n ik i r e d a k lo r v ə d i^ a y n e r- At!İi;-ı K o rre k tü r: l.e y la Ç a p a ir n z a la n ıııış d !i: 11 s e n ty a b r 20''K3-(;i li. F o rn ıa t: 7 0 x 1 0 0 , 1/16, F iz ik i ç a p v ə rə q i: 2 ^:>. S ifa riş Np 11. T ira j: 1 (}()() n i'ıs x ə . O ıy n ıə ti r T i ı ı q a v ı l ə ilə. « D e lta q ru p » M M C - n in rn ə tb ə ə s in d ə tıa z ır d ia p o z itiv lə r d ə n is tifa d ə o lu n n ıa q la o fs e t ü s u lu ilə ç a p e d iltn iş d ir . B a k ı ş ə tı., H .Z ə r d a b i kı.jç., 3 9 ' Xəritədaki coğrafı m əkanları, şshər, m sntəqə, ölkə va boy a d la n n ı, eləcə də digər işarələri nömrələyərək cədvəl hahna saldıq, tanınm aları üçün bəzi şəhər və ölkələrin müasir adlarını da göstərdik (R.Ə.). Cənub 1 Çaparka: Yaponiya 37 Kaşan 73 Çənd 2 Cafu: Yava 38 Xocənd 74 Mankışlak 3 Ələvilər şəhəri 39 Səmərqənd 75 Rus 4 Çox türk yaşayan bölgə 40 Balasağun 76 Sakallbə: slavyanlar 5 Beşbalık 41 Barsğan 77 Vrənk: Firəng 6 Çanbahk 42 Kümi Talas 78 Iməmç 7 Katun sini 43 tki oküz 79 Bəçənək 8 Uyğur ölkəsi 44 Yafmç 80 Xəzərlərin Dərbəndi 9 Kovo 45 NəzU 81 Abisgün: Xəzər dənizi 10 Sülmi 46 Tıraz: Talas 82 Təbəristan U Daşlı-^umlu, susuz yer 47 Ispicab: Çimkənd 83 Xarəzm 12 Maçin: Tavğaç 48 Şaş: Daşkənd 84 Deyləm 13 Kuşan 49 Oğuzlarm ölkəsi 85 Səhra 14 Yəcuc-məcuc ölkəsi 50 Qaraçuq dağı 86 Səhra 15 Səddi-Zülqərneyn 51 Qıpçaqların məskəni 87 Ceyhun: Amu-Dərya 16 Səhra 52 M acar və oğuz bÖlgəsi 88 Sistan 17 Adəmin ayaq izi 53 Tatar bozqın 89 Kirman 18 Sərəndib: Seylon 54 tlaçay ı 90 Fars 19 Sərəndib dağı 55 Başğırt bozqın 91 Xorasan 20 Hind ölkəsi 56 Basmıl bozqırı 92 Azərabadqan: Azərbaycan 21 Seyhun: Sır-Dərya 57 Bulğar 93 Bərbər ölkəsi 22 Sind ölkəsi 58 Yəmək bozqın 94 Z at ölkəsi:Ç ad 23 Qəznə 59 Ö tfikaı 95 Həbəş ölkəsi: Efiopiya 24 Kəşmir 60 Ərtiş çayu Irtış % Xuzistan 25 Şançu 61 K aylann məskəni 97 Yəmən 26 Kuça 62 Çomullann məskəni 98 Iraqeyn: ərəb və əcəm Iraqı 27 Barman 63 Yamar çayı 99 Kürd ölkəsi 28 Uç 64 Qadınlar şəhəri 100 Şam: Dəməşq 29 Koçnqkar başı 65 Səhra 101 Zənci ölkəsi: Zənzibar 30 Cürcan 66 Nəsnaslar yaşayan yer 102 Hicaz 31 Xotən 67 Vəhşi heyvanlar bölgəsi 103 Misir 32 Yarkənd 68 Yaşayışsız soyuq iqlim 104 tskəndəriyyə 33 Kaşğar 69 Suvar 105 Kırvan ölkəsi və başqaları 34 Ozçənd 70 Qıpçaqlarm məskənləri 106 Yaşayış olmayan isti iqlim 35 Sovnak 71 Ətil çayı: Volqa 107 Məğrib torpaqları və Əndəlis 36 Fərqanə 72 Qıpçaqların bir qolu Yüklə Dostları ilə paylaş:
|